Nyiña inyu kaat i likoda li niñ yés ni nson wés
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BINGÉNGÉN 29
Keñgle bilem ni maboñok ma ma nkiha bé ni Bibel
wp16.06 6, minkéñék mi matila
Biyiinda bi bi mbéñge i bet ba nyééne i ngii
Didun di bôt i len ini di yé i mok mi ngim bilem biloñ, ba nkon ki mimbuu mimbe woñi. Jon ba ngwélél ngim gwom inyu boñ le bi sôñ bo, kiki bo: bobe, ngim bee, minsañ, minhoop mi makañ. I mam ma momasôna ma yé yañga. Bibel i nti unu mbônga u u ntina hogbe le: “Mis ma Yéhôva ma nhiôm ni hisi hiosôna inyule a ngwés unda ngui yé inyu hôla bôt ba ngwélél nye ni ñem u yôni.” (2 Miñañ 16:9) Yéhôva nu a yé bañga Nyambe, a gwé ngui iloo Satan, a ga sôñ bé ibale bo ni bôdôl Nye ñem.
Inyu boñ le Yéhôva a sôñ bé ni nlama yi kii a ngwés, ni noñ ki yo. Kiki hihéga, i hiai bisu, bikristen bi Éfésô bi bi kot bikaat gwap bi makañ gwobisôna ba ligis gwo. (Minson mi baôma 19:19, 20) Nlélém jam, inyu boñ le Nyambe a sôñ bé, ni nlama bagla ni gwom gwobisôna bi gwé maada ni mimbuu mimbe, hala wee: bobe, i gwom ba ngwélél inyu bo ngambi, bikaat bi makañ, ‘minsañ inyu sôñ niñ i mut’ yak ni mam mape ki.
Sôñ maliga ma Bibel
13 Ibale u nyi bé too ngim lem tole liboñok li yé lilam i mis ma Djob, soohe Yéhôva, u bat nye pék u bak nkwoog nkaa le a ga timbhe we. (Añ Yakôbô 1:5.) Mbus boñ minyiña ikété bikaat bi ntôñ. U nla ki bat mahôla ma mimañ mi likoda joñ. B’a kal bé we kii u boñ, ndi ba nla hôla we i léba matiñ ma Bibel, kiki ma di nwan munu. Ngéda u mboñ i mam mana momasôna, u nsélés ‘ngap yoñ i hek pék,’ i ngap i i ga hôla we i “yimbe maselna ipôla loñge ni béba.”—Lôk Héber 5:14.
“M’a kil mu maliga moñ”
12 Bilem bi loñ ni maboñok bi bi nlémél bé Nyambe. Bôt bés ba lihaa, solôñ i bôlô, ni mawanda més ma suklu ba nla yéñ tinde bés i yoñ ngaba mangand map. Lelaa di nla kolba biliya gwap i tinde bés i yoñ ngaba bilem ni mangand ma ma nlémél bé Yéhôva? Di nla pam i boñ hala, ngéda di ntééda nlélém litehge li mam li Yéhôva inyu maboñok ma. I tiimba nigil mam bikaat gwés bi mpôdôl inyu mangand ma, ni hee ma nlôl i nla bane bés nseñ. Ngéda di mbigda manjom ma Bibel ma ma ntinde bés i tjél yoñ ngaba mu mintén mi mangand mi, di yé nkwoog nkaa le di yé hiumul i njel i “nlémél Nwet.” (Éfésô 5:10) I bôdôl Yéhôva ni lipôdôl jé li maliga ñem, li ga sôñ bés ni “i kon bôt ba binam woñi.”—Bingéngén 29:25.
Tik ngok i mbuu
it-1 905
Dipôha
Hala a yé i bégés mut inyu lop nye. I nla ba dipôha, bibégés bi bi nlôôha, bi bak bé to maliga. Ba yé ba mbéna gwélél dipôha inyu mboñ le, i mut ba yé i bégés a lôôha ngôgôp tole inyu yahal nye, hala a nlona nye mandutu. I ngéda mut a ngwélél bibuk bilam inyu lop mut numpe, hala a nsômbôl kal le i mut a yé i bégés mut numpe a gwé ngôñ i lémél i mut nu, tole a gwé ngôñ i kôhna ngim yéñe ipañ mut nu a yé i bégés, kayéle i nwet ba yé bégés a yé nyégsaga i boñ ngim jam tole hala a nla tinde nye i ngôgôp. I mbéna bôña le i mut a lop mut ni bibañga, a yé a sôk a kwés mut nu i hiandi. (Bingéngén 29:5) I gwélél bipôdôl bilam inyu lop bôt bape i ta bé njel pék i i nlôl i ngii; hala a yé yimbne i bôt ba nkoñ ’isi, ba ba ntôñ ndigi bomede, ba ntodol bôt, ba bak bôt ba bihéñba. (Yakôbô 3:17) I ba mut malôga, mut bitembee, mut dipôha tole mut nu a mbégés bôt bape iloo hihéga tole mut diyana, i mam ma ma nlémél bé Nyambe.—2 Korintô 1:12; Galatia 1:10; Éfésô 4:25; Kôlôsé 3:9; Masoola 21:8.
8-14 DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BINGÉNGÉN 30
“U nti bañ me to liyep to lingwañ”
Umbe ntén gwéha u nlona bañga maséé?
10 Bés bobasôna di gwé ngôñ ni moni. Ni le moni mi nhôla bés i ngim likala. (Ñañal 7:12) Ndi baa mut a yé toi le a ba maséé ibale a gwé ndigi mam ma nlôôha bane nye nseñ kiki bo bijek, mbot, ni homa liyééne? Ndi wee! (Añ Ñañal 5:12.) Agur man Yake a tila le: “U ti bañ me liyep, to lingwañ. Ti ndik me bijek bi kôli ni me.” Di nla pala nok inyuki a bé bat le Djob a nwas bañ le a lôôha ba liyep. Kii a bi ke ni bisu i toñol, a bé gwés bé le a kwo hiandi hi wip, ngim lem ibe i i nhoo jôl li Djob mahindi. Ndi inyuki a bi soohe le a ba bañ ngwañ? A tila le: “tiga le me nuu, me tañba we, me kal le, ‘Yéhôva a yé njee?’” (Bingéngén 30:8, 9) Nlélém i len ini, ni nla yi bôt ba mbôdôl lingwañ jap ñem iloo Djob.
11 I bôt ba ngwés moni ba nla bé lémél Djob. Yésu a kal le: “Mut nye ki nye a nla bé ba nkol u bet iba; inyule a’ oo ndigi wada, a gwés nuu numpe; tole a’ adbe wada, a yan nuu numpe. Ni nla bé ba minkol mi Nyambe ni mi Lingwañ.” Ilole a mpot bibañga bi, a bôk a kal le: “Ni waa téédana bébomede nkus hana ’isi, i homa masek ni mañglét bi nje, yak homa bôt ba wip ba mbôk inyu nip. Ndi téédana bébomede nkus i ngii, i homa masek to mañglét bi nje bé, i homa to bôt ba wip ba mbôk bé inyu nip.”—Matéô 6:19, 20, 24.
12 Ngandak bagwélél ba Djob i bi nôgda le, i suhus likala jap li niñ i nti ndik bé bo maséé, ndi i nti yak bo jôga li ngéda inyu gwélél Yéhôva. Jack, nu a niñ Amérika, a bi nuñul ndap yé ikeñi ni homa wé bôlô inyule a bé yi le, ni i njel i nyen bona nwaa ba bé le ba yoñ bôlô nsañal. A nkal le: “I yé ntiik le, i tjôô loñge yés ndap ni loñ yés i bé jam li nlet. Ndi, ikété ntandaa ngéda, me bé huu i bôlô ñunbak inyu mandegle me bé kôs i homa bôlô. Ki le nwaa wem, nu a bé nsañal nu ngéda yosôna, a bé maséé hiki ngéda. A bé kal me le: ‘A nlôm, me gwé nwet bôlô a nlôôha nkeñi u mah tehe bé!’ Nano nu yak me me yé nsañal, bés boba di nsal inyu nlélém Mut, le Yéhôva.”
w87 15/5 30 § 8
Kon Yéhôva woñi ndi w’a ba maséé
◆ 30:15, 16—Kii dihéga dini di niiga bés?
Dihéga dini di niiga bés le, mut huluk ñem a nuu bé. Ndôndôga i nyuñ matjél ibabé i waa, hala nyen yak bôt ba huluk ñem ba ntoñ ngandak lipém tole moni ibabé i waa. Nlélém jam ni soñ i i nuu bé, inyule i néhi i mil ndigi bôt ba ba nwo. Yak libum li li ngwal bé li ‘lond’ inyu kôhna bon. (Bibôdle 30:1) To nop a no lelaa, numuk hisi hi nuu bé malép. To hié hi mal ligis gwom ba nleñ mu ikété, hi ke ndigi ni bisu i ligis gwom ibale ba lém bé hio. Hala nyen bôt ba huluk ñem ba yé. Ndi ba bobasôna ba nwas le pék i nlôl i ngii yon i éga bo, ba ntôñ ndik bé ni bomede.
w11 1/6 10 § 4
I bana likala li niñ li li kôli—Lelaa hala a nla bôña
Ilole u nsomb ngim yom, tééda ndék moni. Bôt ba nla hoñol le u yé jôñ, ibale u tééda moni ilole u somb yom. Ndi maliga ma yé le, hala a yé njel pék inyu boñ le u keñgle mandutu. Hala nyen ngandak bôt i bi nla keñgle mapil ni bikuu bi nlôl mu, kiki bo i moni a yé a kôndba mu hiki ngéda i mbus le di yoñ pil, hala a yé a boñ le i gwom di gwé ngôñ i somb bi yé bi hee diye ngandak. Ikété Bibel, ba nkal le hison hi gwé “pék” inyule hi ntééda ‘bijek gwé i ngéda libumbul’ inyu boñ le hi hañba bañ bijek i dilo di nlo.—Bingéngén 6:6-8; 30:24, 25.
Di yén i ndap libadô i Yéhôva i boga ni boga!
18 I yé loñge le di wanba inyu yi lelaa di ntehe moni. Badba le: ‘Baa me mbéna hoñol moni ni gwom me nla somb? I ngéda ba mpôôs me moni, baa me yé me nhoo timbhe nwo, tole me yé me kal le i mut a mpôôs me nwo a gwé bé ngôñ ni nwo? Baa i ngéda me gwé moni me nôgda le me nloo bôt bape, baa me yé me nima? Baa me yé me ntehe bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda kiki bôt ba nhép nkus inyule ba gwé moni? Baa me nyéñ ndigi ba liwanda ni mingwañ mi bôt, me pidbak ngoo bôt?’ Di bi bana nsima nkeñi i ba bakén ba Yéhôva. Di nla tééda nsima u ibale di yé nkwoog nkaa le di ngwés bé moni to ndék. Ibale di mboñ hala, kekikel Yéhôva a ga tjôô bé bés!—Añ Lôk Héber 13:5.
Tik ngok i mbuu
w09 15/4 17 § 11-13
Bihégél bi ñunda ngui i Yéhôva
11 Yogi i yé man nuga nu a gwé maboñok ma ma nla niiga bés ngandak mam ma yé nseñ. (Añ Bingéngén 30:26.) I nuga i i mpôna hiséé bakana (lapin), i gwé disiina di makôô ni disiina di maôô. Gwogi bi niñ i bihôk bi maa, tole bahoma ba gwé ngok. Kiki i ntehna ngandak, i nhoo yimbe yom, mut tole nuga ipe i nla nol yo, kayéle i kee i solop haa. Gwogi bi mbéna yén ntôñ hala a ntat gwo, hala a boñ ki le i ngéda mbéñ, kiki bi yé ntôñ bi nôgda lék.
12 Kii yogi i niiga bés? Pog, yogi i nwas bé le yom ibe yo ki yo i kwél yo. Kiki i ntehna ngandak, hala a nhôla yo i tehe yom ibe tole ndutu i bak haa, kayéle i nkeñgle yo, i ke bé ki to haa ni bihôk gwé, inyu boñ le ibale jam libe li nsômbôl kwél nye i pala solop. Hala nyen yak bés di nlama boñ i pes i mbuu ibale di gwé ngôñ i pei, hala a nla hôla bés i keñgle bikuu bi nla kwél bés munu nkoñ ’isi u Satan. Ñôma Pétrô a bi béhe bés le: “Tiblana hek pék, yéna ki péé! Nkolba nan le Nsohop a nhiôm kiki mbondo njéé i i nkônd, a yéñék le a je mut.” (1 Pétrô 5:8) I ngéda Yésu a bé hana ’isi a bi yén péé, a bi keñgle kii yosôna Satan a bé boñ inyu tinde nye i waa gwélél Yéhôva. (Matéô 4:1-11) Yésu a yé loñge ndémbél inyu banigil bé!
13 Di ñunda le di nyén péé i ngéda di ñôt nseñ ni bitelbene Yéhôva a nyoñ inyu sôñ bés i pes mbuu. Jon di nlama ke ni bisu i nigil bañga i Nyambe ni i ke makoda hiki ngéda. (Lukas 4:4; Lôk Héber 10:24, 25) Kiki yogi i yé maséé i ngéda i yé ni bini gwogi bipe, hala a yé nlélém jam ni bés, i ngéda di yé ntôñ ni bini bikristen bipe, ‘di tina makénd bés ni bés.’ (Rôma 1:12) I ngéda di ñôt nseñ ni bitelbene Yéhôva a nyoñ inyu tat bés, hala a ñunda le di nkabna mahoñol ma ntôp tjémbi David le: “Yéhôva a yé liaa jem, lisolbene jem li ngui, ni nsôñ wem. Nyambe wem a yé liaa jem, i nyeni nyen me nsolbene.”—Tjémbi 18:2.
15-21 DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | BINGÉNGÉN 31
Biniigana di ñôt mu maéba malam nyañ a nti man wé
w11 1/2 19 § 7-8
Niiga bon boñ bilem bilam
Niiga bo mam momasôna inyu jam li malal. Mabéhna ma yé nseñ ngandak. (1 Korintô 6:18; Yakôbô 1:14, 15) Ndi, Bibel i mpôdôl malal kiki likébla li Nyambe, he kiki hiandi hi Satan bé. (Bingéngén 5:18, 19; Hiémbi hi Salômô 1:2) Ibale ni mpôdôl ndigi man nan bikuu bi bi nlôl mu malal hala a ga kôhna nye woñi, kayéle a’ bana ndigi litehge libe li jam li, ni li li nkiha bé ni Bibel. Corrina mañge muda i loñ Pulasi a bi kal le: “Bagwal bem ba bé pôdlak ndigi me nyega malal, kayéle me bana litehge libe li malal.”
Ni kal bon banan maliga momasôna inyu malal. Nyañ bon nu a nyééne i Meksik le Nadia a nkal le: “Me bé yéñék ndigi manjel inyu kal njohok yem bon le, malal ma yé jam li nlôôha lilam, ni le Nyambe nyen a bi hek bés hala, inyu boñ le di ñôt nseñ ni jo, hala a nlama bôña ndigi ikété libii. Inoñnaga ni ligwéélak jés li malal, ma nla ba jam li maséé tole jam li ndutu inyu yés.”
ijwhf yigil 4 § 11-13
Kwélés man woñ jam li maok
Yoñ ngéda i pôdôl mu jam li. Mark nu a yé isañ mbai i loñ i Britania Nkeñi a nkal le: “Ngim mangéda, boñge ba nyi bé kii ba hoñol inyu jam li maok. Me bi bat lok yem nu a gwé nwii juem ibale inyu yé hala a yé loñge tole heni i nyo maok. Me bi nwas le a yoñ ngéda yé ilole a ntimbhe me, inyu boñ le me yi mahoñol mé inyu jam li maok.”
Ibale u mpôdôl man woñ jam li maok ngandak ngélé hala a ga lôôha tihba nye. Inoñnaga ni nwii nwé, pôdôl man woñ mam kiki bo, i yoñ yihe i nloñ matôa tole jam li malal.
Ba ndémbél ilam. Boñge ba yé kiki sut—ba ñôt mam momasôna ma yé bo ipañ—i bak ki le, ngim minyiña i bi unda le ba nlôôha nigle i mam bagwal bap ba boñ. Hala a sômbôl ndik kal le ibale inyu yoñ i ngéda u mboma ngim mandutu ndi u hoñlak le maok ma ga hôla we, yak man woñ a ga hoñol le ibale a nyo maok wee mandutu mé ma ga mal. Jo ni jon i mbéda le u ba ndémbél ilam inyu yé. Yoñ yihe i nyo i nya i kôli.
g17.6 9 § 5
Niiga man woñ i bana suhulnyuu
Ti nye makénd i bana lem i likap. Unda man woñ le “ti i nlona maséé iloo kôhna.” (Minson mi baôma 20:35) Lelaa di nla hôla nye i pamba? U nla sima nye ngim bôt i i gwé ngôñ ni mahôla kiki bo i bôñôl bo bôm, tole bon ba bi bôlô bi ndap, tole i yéga bo i ngim homa ba nla bé ke botama. I mbus, u nla kal man woñ le a kee a yéga we i ngéda u ba u bôñôl mut jam jada mu ikété mam di ntip sima. Unda nye le i ngéda u nyoñ ndun ni bôt bape hala a nlémél we a tinak ki we maséé. Ibale u ñunda man woñ ndémbél, hala a ga ba nye jam li ntomb i bana lem i suhulnyuu.—Litiñ li Bibel: Lukas 6:38.
Tik ngok i mbuu
w92 1/11 11 § 7-8
Lelaa ba bé niiga boñge i ngéda kôba
7 I Israel, bagwal bo iba hala wee isañ mbai bo nyañ mbai bon ba bé niiga bon bap ibôdôl bo ikéñéé. (Ndiimba Mbén 11:18, 19; Bingéngén 1:8; 31:26) Ikété Dictionnaire de la Bible, ntoñol Bibel wada le E. Mangenot a bi tila le: “I ngéda mañge a bé a ma bôdôl yi hop, a bé a nigil ndék minlôñ mi bikaat mu ikété Mbén. Nyañ man a bé niiga nye nlôñ u Bibel wada a ntiimbaga letee man a tééda wo ikété boña wé, kayéle i mbus le a nyi wo i boña, nyañ a niiga nye umpe hala ni hala. I mbus, ba bé ba ti boñge lipep i het minlôñ mi bikaat ba bé tééda ikété baboña bap mi bé tilga. Likeñge li, li bé hôla inyu boñ le mañge a hoo yi lisoñgol, kayéle i ngéda a ga nañ, a kee ni bisu i soñgol Mbén i Nyambe ni i soñda i mam ma yé mu to ibale bagwal bé ba ta ha bé nye ipañ.”
8 I ngéda di béñge mam di ntip pôdôl nyoo i liben li tagbe, hala a ñunda ndik bés le i tééda mam ikété boña li bé likeñge jada Lôk Israel i bé bôñôl inyu niiga loñge. I mam ba bé ba nigil mu Mbén Yéhôva yak ni maada ba bééna ni litén jé, ma bé ma jôp bo ikétékété ñem. (Ndiimba Mbén 6:6, 7) Ba bé ba ôt pék mu i mam ma. (Tjémbi 77:11, 12) Inyu hôla disiina di boñge ni boñge ba wanda i tééda mam i baboña bap, ba bé gwélél ngandak makeñge. Kiki bo i jam ba nsébél ni hop Pulasi le acrostiches alphabétiques, hala wee ngim tjémbi i i bééna minlôñ mi mi bé bôdôl ni bañga yada i i bé maselna ni bañga ipe inoñnaga ni alphabet i ngéda yap (kiki bo Bingéngén 31:10-31); kiki yak ini buk ni hop Pulasi le allitération hala wee bibuk bi bi bé bôdôl ni nlélém bañga tole bibuk bi bi bé nôga nlélém; ba bé ba gwélél yak nomba kiki di ntehe ikété kaat i Bingéngén pes 30 ibôdôl i minlôñ nwé 15 ikepam lisuk. Di yimbe le Kalénda i Guézer, i yé nlômbi kaat wada mu ikété bikaat bi hop Lôk Héber bi baudu ba suklu ba bé bôñôl inyu tééda ngandak mam mu baboña bap.
22-28 DIPOS
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | ÑAÑAL 1-2
Kee ni bisu i uñgus lôk kéé
“Lôôs mo bôt ba yé maliga”
3 Di yé ngandak le di ngwés bôlô di mboñ, di ban-ga ki ngôñ i boñ yo niñ yés yosôna. Ndi ngoo ngandak le, ibôdôl dilo di Adam, hiai hiada hi ñun, hi tagbe, hiai hipe hi loo, hi nhéñha hio. (Ñañal 1:4) Munu mangéda més, i jam lini le mimañ mi bôt mi nlama lôôs boñge ba wanda minson, li yé jam li tôbôtôbô inyu bañga bikristen. Nson u bagwélél ba Yéhôva u ngi keñbak, yak mandutu ma mondo ma nkôndba. Kiki di nsal bibôlô bi mondo, di ngwélél manjel ma mondo, ni bisélél bôt ba njôôñ yi ba mbañ—i bak ki le bisélél bi, bi mbéna gwélél likeñge li li héñha hiki ngéda. Ngim mimañ mi bôt i nla ntehe le hala a yé ndutu i noñ mahéñha ma. (Lukas 5:39) To ibale mahéñha ma, ma nlédél bé bo, maliga ma yé le, njohok lôk kéé i bôlôm i gwé ngui ni makwasi iloo lôk kéé i i mañap. (Bingéngén 20:29) Jon, hala a yé toi njel pék, ni njel gwéha, le lôk kéé i i mañap i hôla njohok lôk kéé i neebe minson minkeñi.—Añ Tjémbi 71:18.
4 Inyu bet ba gwé ngim mbegee ikété likoda, hala a nla ba ndutu i lôôs njohok lôk kéé minson ikété ntôñ. Inyuki? Bahogi ba nkon woñi le ba ga nimis i tel i ba gwé, i i nôgha bo maséé. Bape ba konok woñi le ba ga nimis kunde yap inyu téé mam, inyule ba yé nkwoog nkaa le njohok lôk kéé i nla bé sal i nya i kôli. Bape ki ba nkal le ba gwé bé ngéda inyu niiga mut numpe bôlô. Ndi yak i pes yap, njohok lôk kéé i nlama bé nimis wongut ibale ba nlôôs bé bo minson minkeñi ikété likoda.
Tik ngok i mbuu
it-1 681
“Ñañal”
I buk i Lôk Héber ini le Qo·heʹleth (i nkobla le “Nkot bôt; Nu a naña bôt”) i ntoñol i nya i yôni i mam momasôna kiñe a bé nlama boñ i pes mbuu i ngéda a bé ane i loñ Israel. (Ñañal 1:1, 12) I nwet a bé éga litén a bé nlama hôla litén li Djob i ke ni bisu i gwélél bañga Kiñe yap le Nyambe. (1 Bikiñe 8:1-5, 41-43, 66) Inyu hala nyen, ba bé yi too kiñe i bé loñge tole béba inyu litén, i ngéda ba bé béñge lelaa a bé hôla litén i bégés Yéhôva. (2 Bikiñe 16:1-4; 18:1-6) Nkot bôt le Salômô, ngandak ngélé a bi kot i témpel bon ba Israel ni bakén ba bôt ba ba bé mu loñ. Mu kaat Ñañal, Salômô a bé tinde bagwélél ba Nyambe i ke haa ni gwañga bi mam yak ni mam ma ma yé yañga ma nkoñ ’isi, ndi a nsômblak le ba kee ni bisu i kon Yéhôva woñi nu a bé Nyambe nu litén li bi pohol. I jôl ba ngwélél munu i Bibel yés Bitilna Bipubi. Ngobol mbok yondo li nlôl ni ngobol le Qo·heʹleth i hop Grikia Septante, hala wee, Ek·kle·si·a·stesʹ (Ecclésiastes), i i nkobla le “jô yada i likoda.”
29 DIPOS–5 BIÔÔM
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | ÑAÑAL 3-4
Lédhana libii linan
Lelaa ni nla yi gwélél bikei binam
● I gwélél bikei binan ni pék bi nla hôla libii linan. Kiki hihéga, i ngéda babiina ba ta bé nlélém homa ngim kel yosôna ba nla gwélél bikei gwap inyu kwel ntôñ.
“Ibale me tilna nye ndik inyu kal nye le ‘Me ngwés we’ tole ‘Me yé i hoñol we’ hala a ntihbana iloo kiki di nla hoñol.”—Jonathan.
● Ndi ligwéélak libe li bikei li nla ôbôs libii linan. Kiki hihéga, bôt bahogi ba tégbaha bebee le ngéda yap yosôna i bikei gwap, hala a ñubus ngéda ba lamga tégbaha ni sobiina wap.
“Me yi Ie ngim mangéda ibale me tégbaha bé ngandak ngéda i téléfôn yem, ki nlô wem a yé a bana makénd i kwel ni me.”—Julissa.
● Ngandak bôt i yoba i ngéda i hoñol le ba nla kwel loñge ni sobiina wap to ibale ba yé i gwélél bikei gwap. Muda ba nsébél le Sherry Turkle nu a yé sôciôlôgue a nkal le, ba nsébél i jam li ni hop Pulasi le “le mythe du multitâchisme” hala wee i hoñol le u nla boñ ngandak mam i nlélém ngéda. Maliga ma yé le, i boñ ngandak mam i nlélém ngéda i ta bé jam lilam. A kal ki le, “hiki ngéda di nkônde bôlô ipe i ngii bibôlô bipe di yé di bôdôl boñ, di yé di sôk di boñ ha bé bibôlô bi loñge.”
“Hala a yé loñge i kwel ni sobiina wés, ndi ha i ngéda a gwé bé mam mape i boñ. I ngéda nlô wem a yé i boñ ngandak mam i nlélém ngéda, a yé ndik wee a yé kal me le, a ga ba maséé i ba nyetama a gwéélak téléfôn yé.”—Sarah.
I jam ni nlama tééda: Ligwéélak linan li bikei li nla ôbôs tole lémés libii linan.
“Lindômbôô li hié li Yah” li sôs bañ ngui
12 Lelaa babiina i len ini ba nla nigle ndémbél i Akila bo Priska? Hoñol le mam momasôna we ni nwaa woñ ni nlama boñ. Baa ngim mam i yé mu le ni nla sal ntôñ, iloole hiki mut a salak yé pes? Kiki hihéga, Akila bo Priska ba bé téé likalô ntôñ. Baa ni mbéna tjek ngéda inyu téé likalô ntôñ? Akila bo Priska ba bé sal ntôñ inyu bana koga kel. Tolakii we ni sobiina woñ ni nsal bé i nlélém homa, baa ni nla sal bibôlô bi ndap ntôñ? (Ñañal 4:9) I ngéda ni mbéna hôlna inyu sal bibôlô bi ndap, ni ga nôgda le ni yé hikip, hala a ga ti yak bé pôla i kwel. Di yoñ hihéga hi Robert bo Linda, ba ba yé mbiibaga nano a nloo 50 ma nwii. Robert a nkal le: “I pot maliga, ibale me mbem le me bana ngandak ngéda i tégbaha ni nwaa wem, i ga nene bé. Ndi me mbéna ba maséé i ngéda me nhôla nwaa wem i jôwa biséya, nye a hôlga me i sas gwo, tole i ngéda me nsal i wom u mbônji, ndi a lo i hôla me. I ngéda di nsal ntôñ hala, hala a nlédés maada més. Gwéha yés i nke ni bisu i nañ.”
13 Ndi di hôya bañ le i ta bé inyule babiina ba yé ntôñ jon ba nla kal le ba niñ ikété adna. Muda wada i loñ Brésil a nkal le: “Ni i ngandak mam ma pégdaha bés i len ini, i nla pam le me hoñol le di ntégbaha ngéda ntôñ ndik inyule di yiine i ndap yada. Ndi me bi nok le di nlama ndik bé ba ntôñ ndi di nlama boñ iloo ha. Jam lipe li yé le, me nlama yoñ ngéda ni nlô wem.” Ni yimbe i yom Bruno bo nwaa Tays ba mboñ inyu ba nkwoog nkaa le hiki wada wap a yoñ ngéda ni sobiina wé. A nkal le: “I ngéda me ni nwaa wem di nkit le di ntégbaha ngéda ntôñ, hiki mut a bii téléfôn yé ipañ, di yoñ ngéda i kwel.”
14 Ndi kii ni yé le ni boñ ibale we ni sobiina woñ ni ntehe hala ndutu i tégbaha ngéda ntôñ? Bebek inyule ni ngwés bé minlélém mi mam tole ni nla bé kwel ibabé le wada a unbaha nuu numpe. Kii ni yé le ni boñ? Ni bigda hihéga di nyoñ i bibôdle bi yigil, i hié ba nkoda bikai. I ngéda ba ntip nkuye hio, hi mbôdôl bé loñ ni ngui kunda yada. I mbéda le ba kot hio, ba kônde tjéé inyu boñ le hi yoñ ngui ndék ni ndék. Nlélém ni babiina, baa ni ta bé le ni bôdôl tégbaha ndék ngéda ntôñ hiki kel? Mu ndék ngéda i, hiki mut a nla kôôba ngim jam i i nlémél sobiina wé. Ni keñgle mam ma yé le ma unbaha bé. (Yakôbô 3:18) Ibale ni mbôdôl boñ hala, ndék ni ndék gwéha i i yé ipôla nan i ga témb i kahal nañ.
“Lindômbôô li hié li Yah” li sôs bañ ngui
3 Inyu boñ le “lindômbôô li hié li Yah” li kee ni bisu i loñ, nwaa bo nlôm ba nlama sal ni ngui inyu tééda maada malam ni Yéhôva. Lelaa biliya bi bi nla lédés libii jap? I ngéda nwaa bo nlôm ba ntehe nseñ u yé i ba mawanda ni Yéhôva, ba bak bebee i noñ maéba mé, hala a nsôk boñ le ba keñgle maboñok tole mindañ mi mi nla boñ le gwéha yap i sôs. (Añ Ñañal 4:12.) U héya hala, bôt ba hémle ba mboñ biliya i kôna bilem bi Yéhôva kiki bo loñgeñem, wongut ni nwéhél. (Éfésô 4:32–5:1) Babiina ba gwé bilem bi, ba mboñ le gwéha ipôla yap i nom. Sita yada le Léna nu a yé mbiibaga nano a nloo 25 nwii a nkal le: “Hala a ntomb i gwés nhôôlak mut i pes mbuu, ni i ti nye lipém.”
Tik ngok i mbuu
it-1 112 § 4
“Gwéha”
“Ngeñ i gwés.” I bôt ba nlama bé gwés ba yé ba bobasôna Yéhôva a ntehe le ba kôli bé ni gwéha yé, ba ba ntjél nôgôl matiñ ma Yéhôva, ba boñok yak béba ni ntjeñ. Ntel ngéda wonsôna bôt ba ñunda bé le ba ño Nyambe, ba nlama gwés bo. Ngéda i nkola le di unda ha bañ i bôt ba ñoo Yéhôva gwéha yés. Yéhôva Nyambe bo Yésu Kristô ba ngwés telepsép, ba ook liyanmbén. (Tjémbi 45:7; Lôk Héber 1:9) Di gwés bañ i bôt ba ño toi Yéhôva nu a yé bañga Nyambe. I yé ntiik le, di ga kôhna bé nseñ wo ki wo ibale di ke ni bisu i unda bo gwéha, inyule to ibale ba mbôñôl bibéba bi bôt loñge lelaa, ba ga kônde ndik boñ béba. (Tjémbi 139:21, 22; Yésaya 26:10) Inyu hala nyen, Nyambe a ñoo bo bañga bañga ni ki le a bi téé ngéda inyu tjé ba ba nkolba nye.—Tjémbi 21:8, 9; Ñañal 3:1, 8.
6-12 BIÔÔM
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | ÑAÑAL 5-6
Lelaa di nla ti Nyambe wés Nunkeñi njôôñ lipém?
w08 15/8 15-16 § 17-18
Ti Yéhôva lipém i ngéda u bégés nye
17 Di nlama ti Yéhôva lipém téntén i ngéda di ke i bégés nye. Kaat i Ñañal 5:1 i nkal le “Yoñ yihe i ngéda u nke i ndap i bañga Nyambe.” Môsi bo Yôsua ba bi kôhna oda le ba héya bitamb i makôô map, inyule i homa ba bé ba tééne a bé mpubhaga. (Manyodi 3:5; Yôsua 5:15) Ba bé boñ hala inyu unda le ba nti Yéhôva lipém tole ba yé i ôôp i bisu gwé. Biprisi bi Lôk Israel bi bé nlama haba minkanda mi loñge bôñgô “inyu hô nso wap.” (Manyodi 28:42, 43) Hala a bé sôñ bo, kayéle ba bé bé le ba kôhna wonyuu i ngéda ba bé ti bisesema i ndap libadô. Hiki jô i lihaa li biprisi li bé nlama noñ i matéak ma inyu unda le ba ti Yéhôva lipém.
18 I ngéda di mbégés Yéhôva di yé nyégsaga i unda nye njôôñ lipém. Inyu boñ le ba ti bés lipém, di nlama ti bôt bape lipém. Di nlama ti bôt bape lipém ha inyu bé le ba nyégsa bés. I mbéda le i ngéda di ti bôt lipém hala a lôlak i ñem inyule, mut binam a ntehe ndik i mam ma nene i mis ki le Nyambe nye a ñañ miñem. (1 Samuel 16:7; Bingéngén 21:2) Di nti bôt bape lipém i ngéda di ñunda hala mu ikété maboñok més, mu libak jés, mu maada més ni bôt bape ni i ngéda di boñ hala ni bésbomede, ha bé le ba nyégsa bés. Di nsômbôl ndik kal le, hiki ngéda di nlama bana maboñok ni bipôdôl bi bi ñunda le di ti bôt bape lipém. Ilole di mboñ ngim jam, di mpohol mambot més ni bieñg gwés di nlama bigda i bibuk bi ñôma Paul bini le: “Di mboñ bé jam jo ki jo li li nla yilna mut ngok baagene, le ndi nsohi wo ki wo u lébna bañ mu nson wés; ndi ikété manjel momasôna, bésbomede di ñunda le di yé bagwelnson ba Nyambe.” (2 Korintô 6:3, 4) Jon, “ikété manjel momasôna [di] lémés biniigana bi Nyambe Ntohol wés.”—Titô 2:10.
w09 15/11 11 § 21
Yigil Bibel i ga hôla bé i lémés masoohe manan
21 I ngéda Yésu a bé soohe a bé boñ hala ni lipém jolisôna a ban-ga hémle i ngui ipañ Isañ. Kiki hihéga, ilole a ntugul Lasarô, “Yésu a pa mis i ngii, a kal le: “A Ta, me nti we mayéga inyule u bi emble me. Ni maliga, me nyi le u ñemble me hiki ngéda.’” (Yôhanes 11:41, 42) Baa masoohe més ma ñunda le di nhémle Yéhôva di tinak nye tén lipém unu? Di yoñ le ndék ngéda inyu pôdôl ndémbél masoohe Yésu a bi yigle bés. Di yimbe le a tihba miño mi minkwel mi tôbôtôbô kiki bo: i pubus jôl li Djob, le Ane yé i loo, ni le sômbôl yé i bôña. (Matéô 6:9, 10) Nano, wan masoohe moñ. Baa masoohe moñ ma ñunda le u bii gwéñe bi Ane Djob i bisu, le u ntééda jôl jé lipubi, ni le u gwé ngôñ i boñ ndik sômbôl yé? Hala nyen masoohe moñ ma nlama ba.
“Likak u bi boñ, yônôs jo”
12 Sôble i yé ndik bibôdle. To hala, di gwé ki ngôñ i niñ inoñnaga ni mbônga di bi ti Djob le di ga téñbe i gwélél nye. Jon di badba le: ‘Baa me nhol i pes mbuu ibôdôl nu me sôblana? Baa me nke ki ni bisu i gwélél Yéhôva ni ñem wem wonsôna? (Kôlôsé 3:23) Baa me nsoohe, me añak Bañga i Djob? Baa me nke i makoda? Baa me ntéé likalô hiki ngéda le pôla i nene? Baa makénd me bak me gwé mu mam ma mbuu ma nhoi?’ Ñôma Pétrô a kal le, di nla keñgle i yila yeñgi ikété nson wés ibale di nkônde nyamnda inyu bana yi, hônba, ni ndéñbe i gwélél Nyambe.—Añ 2 Pétrô 1:5-8.
Tik ngok i mbuu
Mambadga ma basoñgol
Kaat Ñañal 5:8 i mpôdôl ñane nu a ntééñga hiyeyeba, a nkôde ki telepsép. Ñane nu a nlama bé hôya le, i nla ba le ñane numpe nu a nloo nye, tole nu a gwé kunde i i nloo yé a ntehe i yom a mboñ. Ñ, bape ba nla ba ba ba nlel nye tel. Ngoo le, biane bi bôt ba binam gwobisôna bi nla kôde telepsép kayéle i bôt ba yé isi yap ba nok ndutu ngandak.
Ndi to ibale mam ma nene wee ma ga héñha bé, di nla ba nkwoog nkaa le Yéhôva a ‘ntehe yak i mam bangomin bakeñi’ ba mboñ. Ha ngéda i, di nla bat Nyambe mahôla, di bééga ki nye mbegee yés. (Tjémbi 55:23; Filipi 4:6, 7) Di nyi le “mis ma Yéhôva ma nhiôm ni hisi hiosôna inyule a ngwés unda ngui yé inyu hôla bôt ba ngwélél nye ni ñem u yôni.”—2 Miñañ 16:9.
Jon Ñañal 5:8 a nhôñlaha bés ngim jam di nlama yi inyu bangomin; hiki wada wap a gwé mut a nloo nye kunde. Jam li nlôôha nseñ li yé le, nlôñ unu u nhôla bés i nok le Yéhôva a kéhi i ngii baane bobasôna, ñ, a yé Ñane ngiinda yosôna. A ntéé Man wé Yésu Kristô le a énél kiki Kiñe Ane yé. Nyambe nu ngui yosôna bo Man wé, ba ntehe mam momasôna ni bôt bobasôna, ba téé ki sép i nya i yôni.
13-19 BIÔÔM
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | ÑAÑAL 7-8
“Kee i ndap maéya”
it-1 632 § 2
“Maéya”
Ngeñ maéya. Ñañal 3:1, 4 a ñunda bés le di gwé “ngeñ maéya ni ngeñ hiol; ngeñ njelel ni ngeñ masak.” Kiki nyemb i ntihba bôt bobasôna, jon i bôt ba gwé pék ba nlama ke “i ndap maéya” iloole ba ke i ndap ngand. (Ñañal 7:2, 4; hégha ni Bingéngén 14:13.) Iloole mut a kee i ngand i tégbaha loñge ngéda, i nwet a gwé pék a ga toñ pôla i unda maasañ ñem ngôô, ni i lona nye hogbe i i mbéda nye. Kiki a nyi le nyemb i gwé bé liwanda, a ga ke ni bisu i boñ mam ma lémél Yéhôva kayéle to ibale nyemb i ngwel nye, Yéhôva a ga hoñol nye.
Hôla bôt bape i hônba nduña ikeñi
15 William, nu nwaa a bi wo hala a yé ndék nwii a nkal le: “Me yé maséé i ngéda bôt bape ba mbigda nwaa wem; me nok toi le ba bé gwés nye, ba diihege ki nye. I nya mahôla i i yéne me mahee ngandak. Bibuk bi, bi bé tihba me kiyaga, inyule nwaa wem a bé me nseñ iloo hihéga.” Bianca nu a yé yik muda a ntoñol le: “Me nôgda hogbe i ngéda ba nsoohe inyu yem ni i ngéda ba éñél me Bitilna. Hala a nhôla me i ngéda me ni bo di mbigda nlô wem.”
“Ni ee ki lôñni ba ba ñee”
16 Di yan bañ mahee ma masoohe més inyu bet ba nkôs maéya, ni ma di nsoohe ntôñ. Tolakii i nla ba ndutu i léba bibuk ha ngéda i, minyemhe nwés inyu yé, mi mi nla ke letee ni maéya, tole ni kiñ i nsehla, mi nla ba matibla makeñi inyu njôghe. Dalene a nkal le: “Ngim mangéda, ngéda bilôk bikéé bi bôda bi nlo i yuuga me, me yé me bat bo ibale ba nla soohe ni me. Bibôdle, bibuk gwap bi ta bi hoo bé lo, ndi mbus ba mpahal ndék bibuk, kiñ yap i mbôdôl nôga loñge, me nôgdaga le masoohe map ma nlôl toi ñem. Hémle yap i ngui, gwéha yap, ni tôñ ba ntôñ me, bi bi lédés me ngandak.”
“Ni ee ki lôñni ba ba ñee”
17 Bôt bobasôna ba nôgda bé njôghe i maéya nya yada. Jon, ba bebee i hôla, he ndik bé ngéda ngandak mawanda i yé ha, ni bôt ba lihaa. Ndi, yak i sôñ i noñ ha, ngéda bôt bobasôna ba nyodi, ba huu inyu boñ mam map. “Bañga liwanda i ngwés ngéda yosôna; a yé linyañ li li bi gwéé inyu mangéda ma ndutu.” (Bingéngén 17:17) Bikristen bi nla ba lingen li hogbe inyu ngim mut, ntel ngéda yosôna njôghe i mpat nye ñem.—Añ 1 Tésalônika 3:7.
18 Di bigda le ngim mam i mbéna tôdôl mahoñol yak bôt ba ba bi kôs maéya, kiki bo ngand mbigda hilo hi libii, ngim minsik, bifôtô, boñ ngim mam, ngim njiñ, tole ngim kék ikété nwii. Ngandak mam sobiina nu a nimis nlô wé, tole nwaa wé, a mboñ nyetama—kiki bo i ke likoda likeñi, tole Bilôp bi Nwet—i nla ti nye njôghe i tôbôtôbô. Mankéé wada a nkal le: “Me bé hoñol le ngand mbigda libii jem li bisu, i bé lama tééñga me ngandak mahoñol, i bé toi bé bun. Ndi ndék lôk kéé i bôlôm ni i bôda i bi boñ man ngand ni mawanda mem, inyu boñ le me nôgda bañ binyuu.”
19 Tééda mahoñol le, to hala, bôt ba nkôs maéya, ba gwé ndik bé ngôñ ni makénd i mangéda ma tôbôtôbô. Junia a ntoñol le: “Ngim mangéda, mahôla ni tégbaha ngéda ntôñ, mangéda mape, i nla ba toi mahee. Ngéda u mpuhe mut hala, hala a nlôôha bane nye nseñ, a lona ki nye hogbe ikeñi.” I yé maliga le, di nla bé mélés njôghe yosôna mut a nkôs maéya a nôgda, to boñ le nyuu i sôgha ha bañ nye, ndi di nla lona nye ndék hogbe, di lédés nye ngéda di nyoñ makidik i nit nye. (1 Yôhanes 3:18) Gaby a mbigda le: “Me nti Yéhôva mayéga ngandak inyu mimañ mi gwéha mi mi bi nit me mu i hiki pand i ndutu me bi kôs. Ba bi boñ me le, me nôgda woo u gwéha u Yéhôva ipañ yem.”
Tik ngok i mbuu
“Hala nyen bôt bobasôna b’a yi le ni yé banigil bem”
18 Ngim mangéda i yé i pam le di bana ngôñ i kôôge bebee ni mankéé nu a mbabaa bés. Ha ngéda i, jam li bisu li yé le, di badba le: ‘Baa me ntibil nok i jam li ntagbe?’ (Bingéngén 18:13) ‘Baa i nla ba le a nkôôba bé babaa me?’ (Ñañal 7:20) ‘Baa yak me me yé ngi babaa mut hala?’ (Ñañal 7:21, 22) ‘Ibale me nkit le me mboma i mut nu inyu kwélél mu, baa hala a’ kônde bé ôbôs mam?’ (Añ Bingéngén 26:20.) Ibale di nyoñ ngéda i ôt pék mu mambadga ma, i nla pam le gwéha di gwééne mankéé i tinde bés i nwas i jam li.
20-26 BIÔÔM
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | ÑAÑAL 9-10
Bana litehge lilam li mandutu u mboma
w13 15/8 14 § 20-21
Kekikel “u unbene bañ Yéhôva”
20 Ôm bañ mut njom ki le a boñ bé to yom. Inyuki di nkal hala? Maliga ma yé le, ngim mangéda di yé di ba njom i mandutu més bésbomede. I ngéda di nyimbe le bés bon di nhôs, di neebe hala. (Galatia 6:7) Hala a ga ba bé loñge jam i kôp Yéhôva njom ki le a boñ bé to yom. Inyuki di nlama bé boñ hala? Di yoñ hihéga: Ngim litôa li li ke ngwéé ngandak. Di hégda le i nwet a luk i litôa li, a nleI minwaa mi mi mbéda, i ngéda a nsômbôl yoñ kona i a lamga bé, a mboñ accident. Baa ni nhoñol le i nwet a bi bañ i litôa li nyen a gwé njom kiki nluk litôa a boñ accident? To jam! Nlélém ni bés, Yéhôva a bi hek bés ni ngap i pohol. Ndi a bi ti bés matiñ ma ma nhôla bés ibale di gwé ngôñ i yoñ makidik malam mu niñ yés. Jon baa di gwé njom yo ki yo i unbene Yéhôva ibale makidik di nyoñ mu niñ yés ma nlona bés bikuu?
21 Sôk i nsôk, mandutu di mboma ma nlôl ndik bé i makidik mabe di yoñ mu niñ yés. Ngandak mam ipe i mpémél bés inyule “mangéda mabe ni mimpuhge mi mam” mi nkwél bés. (Ñañal 9:11) Ni ki le, di hôiga bañ le, Satan Nsohop nyen a ñénél i béba nkoñ ’isi unu. (1 Yôhanes 5:19; Masoola 12:9) Nyen a yé ñoo wés—ha Yéhôva bé!—1 Pétrô 5:8.
Yéhôva a ndiihe bagwélél bé ba ba yé suhulnyuu
10 Suhulnyuu i nkônde ki lémés niñ yés. I pot mbale, i nla pam le di nôgda le ngitelepsép i nlôôha munu nkoñ ’isi. I mut pék nunu le Kiñe Salômô a kal le: “Me bi tehe bagwélél ba nkil i bihosi, ndi baane ba kenek ni makôô wengoñle ba yé bagwélél.” (Ñañal 10:7) Ngim mangéda, i bôt ba gwé makeñge ma bôlô bé bon ba nkôs lipém. Ndi i bet ba gwé bé to bañga yi, bon ba nkôs bibégés. Ndi to hala yaa, Salômô a kal le i yé loñge i hônba mandutu ma niñ iloole di hélél i njelel. (Ñañal 6:9) Ibale di yé suhulnyuu, i ga bane bés jam li ntomb i niñ to ngéda mam ma mbôña bé kiki di ngwés.
w11 15/10 8 § 1-2
Baa mintuk minan mi yé minlam?
IKÉTÉ ngandak minlôñ mi Bibel, di ntehe mam ma ma ñunda le Yéhôva a gwé ngôñ le di niñ, ni ki le di ba maséé mu niñ yés. Kiki hihéga, Tjémbi 104:14, 15 a ñunda le Yéhôva a bi “sal hisi le ndi hi ti bijek, yak wai inyu kônha ñem mut maséé, môô ki inyu béyés su wé, yak bret inyu ti mut binam ngui.” Jo ni jon, Yéhôva a bi sal hisi le ndi hi ti bijek, le di bana môô, yak wai kayéle di niñ loñge. Di tééda le, wai i ‘nkônha ñem mut maséé.’ U ta bé nyégsaga i nyo wai inyu niñ, ndi hala a nlémés niñ i mut binam. (Ñañal 9:7; 10:19) Ñ, Yéhôva a gwé ngôñ le di ba maséé, le miñem nwés mi ba yonok “ni maséé.”—Minson mi baôma 14:16, 17.
2 Hala a ntééñga bañ bés ibale ngim mangéda di yoñ ndék ngéda inyu “tibil béñge dinuni di ngii” ni “mbônji i bikai” tole hala a ntééñga to bañ bés ibale di yoñ ndék ngéda inyu yés, kayéle di nôgda lingoñoo li mam malam Yéhôva a bi bii i bisu gwés. (Matéô 6:26, 28; Tjémbi 8:3, 4) I bana niñ ilam ni i maséé i yé “likébla li Nyambe.” (Ñañal 3:12, 13) I ngéda di tééda mu boña wés le i tégbaha loñge ngéda i yé ngim likébla li Nyambe, hala a nla nhôla bés i pohol mintuk nwés ni yihe, hala wee i pohol mintuk minlam ni mi mi nlémél Yéhôva.
Tik ngok i mbuu
it-1 282 § 4; 283 § 3
“Hilégé, Nsohi”
Hilégé hi nla boñ le ba ôm mut nsohi. Pék di nléba ikété kaat Ñañal 10:12-14 i yé ntiik: “Bibép bi jôñ mut bi nlona nyemede ndutu. Bibañga bi bisu bi bi mpémél i nyo wé bi yé bijôñ, bibañga gwé bi nsôk bi yé wee mut le a nkônd njék. Ndi jôñ mut i mpot ndigi pot ni pot.”
I nla ba le hilégé hi nlona bé bikuu ngandak (to hala kiki hilégé hi nla lona nsohi), ndi inyu nsohi, jam lipe li, inyule u nlona bikuu ngandak, i mut a nsok bôt a yé a sôk a mbabaa bo, hala a nlona yak mindañ. A nla boñ hala ni ntjeñ tole heni. To inyu imbe njom, i nwet a kôp bôt minsohi a nlémél bé Nyambe, inyule “nu ni nu a nkéñha lôkisañ” a yé i hindha Nyambe ñem. (Bingéngén 6:16-19) I buk ni hop Grikia ini le “mut nsohi” tole “mut bisoman” i yé di·aʹbo·los. Bibel i ngwélél yak i buk i inyu pôdôl Satan “Nsohop,” nu a yé mut nu bisu a ñôm Nyambe nsohi. (Yôhanes 8:44; Masoola 12:9, 10; Bibôdle 3:2-5) Haana ni nyen minsohi tole bibuk inyu ôbôs mut jôl bi bi bôdôl.
27 BIÔÔM–2 MAYE SÉP
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | ÑAÑAL 11-12
Bana niñ nlam ni i maséé
Hiañgaa ni mbebi ilam: “bee bi ngui”?
Hiañgaa i gwé yak ngim mam mukété i i nligis i mam ma ta bé malam. Journal of Hospital Infection i ntoñol le “libim li bimicrobes i i nlona makon ni njel mbebi di nhép, bi yé bi nwo i ngéda hiañgaa hi yé hi ntihba gwo.”
Lelaa di nla ni ôt nseñ ni bi antibiotiques bi? Ni ba ni pam le mbebi i mbép bé, ni tégbaha yak ngéda i kôli inyu nohop loñge hiañgaa. Hala a ga boñ bé loñge mu manyuu manan.
Tibil tééda niñ yoñ
6 Bibel i ta bé kaat i dokta tole kaat i nlamb, ndi i nyeelene bés mahoñol ma Yéhôva inyu jam li je ni mbôô wés. Kiki hihéga, Yéhôva a nkal le di “kee haa ni mam mabe” inyule ma nla boñ le di kwo kon. (Ñañal 11:10) Yéhôva a ñoo mbina je ni ngandak nyôba inyule bi nla boñ le di kwo kon, di wo. (Bingéngén 23:20) Yéhôva a nsômbôl le di bana hôtnyuu inyu jam li je ni nyôba.—1 Korintô 6:12; 9:25.
7 Inyu yoñ makidik ma ma ñunda le di nti Yéhôva mayéga inyu likébla li niñ, di nlama hek pék. (Tjémbi 119:99, 100; Añ Bingéngén 2:11.) Kiki hihéga, di nlama bé je to kii. Ibale di ngwés ngim bijek, ndi di yik le bi nla boñ bés béba di je bañ gwo. Di ñunda ki le di nhek pék i ngéda di nañal loñge, di boñok sport hiki ngéda, di bak mapubi.
‘Di yila banôgôl bañga’
2 Bagwélél ba Yéhôva ba yé maséé. Inyuki? Di gwé ngandak manjom i ba maséé, ndi i i nlôôha ba mahee i yé le di ñañ Bibel hiki ngéda, di boñok ki biliya i bii i yom di nigil i bisélél.—Añ Yakôbô 1:22-25.
3 Di gwé ngandak bisai i ngéda di ‘nyila banôgôl bañga.’ Gwada bi yé le, di nyi le di nlémél Yéhôva. Hala a mboñ le di ba maséé. (Ñañal 12:13) I ngéda di mbii mam di nigil i Bibel i bisélél, di nlédés maada di gwé ni bôt bés ba lihaa, yak ni lôk kéé i likoda. Bebek le yak we u bi tehe hala i niñ yoñ. Jam lipe li yé le, di nkeñgle mandutu ma nkwél i bet ba noñ bé manjel ma Yéhôva. Jon di yé kiñ yada ni i jam Kiñe David a kal. I mbus le a bi pôdôl mbén, mabéhna, ni matéak ma Yéhôva i hiémbi hiada a bi tôp, David a bi sugus le: “Bom ikeñi i mbem nu a ntééda mo.”—Tjémbi 19:7-11.
Tik ngok i mbuu
it-1 1185 § 6
“Ngui mbuu mpubi”
Maliga ma yé le, i bet Nyambe a bi gwélél inyu tila Bibel, ba bé boñ bé hala kiki bo le ba bé birôbôt, tole ba bé tila ndik ngi hek pék. Kiki hihéga, ñôma Yôhanes a bi kôhna masoola ma “Nyambe a bi ti nye” ma ma bi lôl nye “ni njel biyimbne” añgel i Nyambe i bi unda nye, i mbus Yôhanes “a bi bok mbôgi inyu bañga i Nyambe ni inyu mbôgi Yésu Kristô a bi ti, ñ, inyu mam momasôna a bi tehe.” (Masoola 1:1, 2) “Ni ngui i mbuu mpubi” nyen Yôhanes a “bi léba le [a] yé i hilo hi Nwet” ni le a bi nok le: “I mam u ntehe, tila mo ikété nhôôk kaat.” (Masoola 1:10, 11) Jon, di nla kal le Nyambe a bi ti i bet ba bé tila Bibel pôla i gwélél yi yap inyu pohol bibuk ba bé tila inyu toñol biyiinda ba bé tehe (Habakuk 2:2), ndi hala a bé sôñga bé le Yéhôva a kôp bo mbuu wé mpubi kayéle ba tila i mam ma yé ntiik, ma ma yé maliga ni ma ma nkiha ni sômbôl yé. (Bingéngén 30:5, 6) Bibañga bi mpémél i kaat i Ñañal 12:9, 10 bi ñunda le i nwet a bé tila ngim kaat yada mu Bibel a bé lama boñ biliya bi ngui, inyule a bé lama wan mam, a bii ki bibuk gwé manoñ manoñ inyu boñ le i lisuk ‘bibañga bi ba bilam, ni le bibañga bi ba maliga le mut a nla bôdôl gwo ñem.’—Hégha ni Lukas 1:1-4.