‘Ni ke malal ma nyega ngwéé!’

1, 2. Lelaa Balam a bi yéñ le a boñ litén li Yéhôva béba?

NLOP tjobi a nke i loñge homa i het a nyi le a ga gwel ntén hiobi a gwé ngôñ i gwel. A ntibil yaga pohol jéle yé, mbus a leñ nlop wé i lép. A mbem letee hiobi hi je, hileñga hi hôdôp, nlop tjobi a gwé ndik le a bédés i yom a ngwel.

² Nlélém kiki tjobi, bôt ba binam ba nla gwéla. Kiki hihéga, bon ba Israel ba bé bebee ni majubul ma Hisi Likak, ngéda ba bi yééne i tegep homa i Môab. Kiñe i Môab i bi bôn le i nti Balam ngandak moni, ibale a ntiihe Lôk Israel. Sôk bi sôk, Balam a bi yéñ njel le bon ba Israel ba kôhna ndiihe ni bomede. A bi tibil pohol jéle yé. A bi om bingond bilam bi Môab ikété ñamb u Lôk Israel, inyu yoña bon bôlôm bap.​—Ñañga bôt 22:1-7; 31:15, 16; Masoola 2:14.

3. Lelaa bon ba Israel ba bi kwo i hiandi hi Balam?

³ Baa ba bi kwo mu hiandi hi Balam? Ñ. Dikôô di bôlôm di Israel di bi “bôdôl noñ bingond bi Môab inyu libambe [malal ma nyega].” Ba bi bôdôl yak bégés bikwéha bi mop kiki bo Baal Péôr, nu a bé djob li malal ma nyega. Lisuk li bé le 24 000 bon ba Israel ma bi tjiba i majubul ma Hisi Likak.​—Ñañga bôt 25:1-9, MN.

4. Inyuki dikôô di bon ba Israel di bi kwo hiandi hi malal ma nyega?

⁴ Inyuki ngandak bon ba Israel i bi kwo mu hiandi hi Balam? Ba bé hoñol ndigi bomede, ba bi hôya ki mam momasôna Yéhôva a bi boñ inyu yap. Bon ba Israel ba bééna ngandak manjom i téñbe ni Nyambe. A bi kobol bo i Égiptô, a jés bo i ñoñ, a tat ki bo mu liké jap letee ni i Hisi Likak. (Lôk Héber 3:12) Ndi to hala, malal ma nyega ma bi yoña bo. Ñôma Paul a tila le: “Di ke bañ ki to ndéñg [malal ma nyega], kiki jôga ikété yap li ba ke, ni bo ba kôba mim.”​—1 Korintô 10:8.

5, 6. Bimbe biniigana di nla ôt mu jam li bi bôña i Môab?

⁵ Mbok yondo i yé toi bebee. Jon di nla nkal le, kiki bon ba Israel, di yéne majubul ma Hisi Likak. (1 Korintô 10:11) Nkoñ isi u len i het di niñil, u yé nyonok ni malal ma nyega iloo kiki ma bé i loñ Môab. Jam li, li nla yak tihba bagwélél ba Yéhôva ba len ini. Ñ, hipa Nsohop a ngwélél ngandak i len ini, hi yé malal ma nyega.​—Ñañga bôt 25:6, 14; 2 Korintô 2:11; Yuda 4.

⁶ U nla badba le: ‘Baa me ntehe nseñ i nok ngim mane ma niñ inyu ndék ngéda nano, tole me gwé ngôñ i niñ i boga ni boga ikété maséé i mbok yondo?’ Baa hala a ta bé loñge jam i nôgôl ini mbén i Yéhôva le: “Kena [malal ma nyega] ngwéé”?​—1 Korintô 6:18.

KII I YÉ MALAL MA NYEGA?

7, 8. Kii i yé malal ma nyega? Inyuki di nlama bé jôha ni i jam li?

⁷ Libim li bôt i len ini li mboñ mam mabe ibabé i wo nyuu, li bôgôk mambén ma Djob ni tjeñ. Ikété Bibel, i buk ini le malal ma nyega i ngwéélana inyu pôdôl malal ipôla bôt ba ta bé mbiibaga kingéda Bitilna. Ba ngwélél ki yo inyu pôdôl malal ipôla bôlôm ni bôlôm, tole ipôla bôda ni bôda, ni malal ipôla bôt ba binam ni binuga. I nla ba yak i gwélél manyo inyu tuk ni gwom bi mbôô, i gwélél linyil inyu malal, tole i tihba gwom bi mbôô bi mut numpe nya i ntôdôl ngôñ malal.​—Béñge Ndoñi 23, i mamélél ma kaat.

⁸ Bibel i ntibil toñol le, ibale mut a nke ni bisu i bana malal ma nyega, ba nla pémés nye i likoda. (1 Korintô 6:9; Masoola 22:15) U héya hala, mut a ngwés malal ma nyega a nimis ét yé nyuu, to bôt bape ba mbôdôl ha bé nye ñem. Malal ma nyega ma nlona ndik mandutu. I nya bôt i, i mbéna bana kiññem i ntééñga bo, i ban-ga mém ngi kôôba, mandap map ma libii ma mboma ndutu, i nla ki kon, tole i nwo. (Añ Galatia 6:7, 8.) Ibale mut a nyoñ ngéda i hoñol bikuu bi, malal ma nyega ma nlona, bebek hala a nla boñ le a tjél yoñ njel i. Ndi yom i mbéna tinde mut i jôp i njel malal ma nyega, i yé ngôñ i yônôs minheña nwé. Jam li, li mbéna bôdôl ngéda di mbéñge bititii bi malal.

BITITII BI MALAL​—BIBÔDLE BI NJEL MALAL MA NYEGA

9. Inyuki lem i béñge bititii bi malal i yé béba?

⁹ Bititii bi malal bi ntôdôl ngôñ malal. I len ini, di mboma gwo homa nyensôna​—i mapep ma manwin, bikaat, minsik, nkuu biliñgeliñge, ni internet. Ngandak bôt i nhoñol le bititii bi malal bi ta bé béba, ndi bi nlôôha bibe. Bi nla yilha mut nkol u malal, bi tinde ki nye i ba nyonok ni mahoñol mabe. Ngéda mut a nyila nkol bititii bi, a yé a jôp i njel i nkena nye i boñ mam mape kiki bo bana lem i bôble gwom bi mbôô, i mindañ ikété libii jé, letee ni maboha ngim mangéda.​—Rôma 1:24-27; Efésô 4:19; béñge Ndoñi 24, i mamélél ma kaat.

10. Lelaa litiñ di nléba i kaat Yakôbô 1:14, 15 li nhôla bés i keñgle malal ma nyega?

¹⁰ Hala a yé nseñ ngandak i yi lelaa malal ma nyega ma nla yoña bés. Di wan le mabéhna mana di nléba i kaat Yakôbô 1:14, 15 le: “Hi mut a noodana ngéda minheña nwé nyemede mi nlop nye, ni lôbhe ki nye. Ndi minheña mi nyoñ bañ jém, mi ngwal béba; ndi béba ngéda i mal hôlôl i ngwal nyemb.” Jon, ngéda di mbôdôl bana mahoñol mabe, di nlama pala kéñ mo njel. Ibale mis més ma nkwo i ngii bititii bi malal, di nun homa mpe! Ibale ordinater i, di lém yo, tole ibale nkuu biliñgeliñge u, di héñha bititii. Boñ biliya i jôs mahoñol mabe ilole ma nyon ikété yoñ. Mahoñol mabe ma, ma nla yuu we i nya i yé le u nla ha bé gwel mo.​—Añ Matéô 5:29, 30.

11. Lelaa Yéhôva a nla hôla bés ngéda di njôs mahoñol mabe?

¹¹ Yéhôva a nyi bés iloo bésbomede. A nyi le di yé bikwéha. Ndi a nyi ki le di nla yémbél mahoñol mabe. Yéhôva a nkal bés le: “Nola ni bijô binan bi yé hana ’isi [inyu malal ma nyega], ni nyega, ni nkañ minheña, ni ngôñ be, ni hép, inyule yon i yé bôñôl bisat.” (Kôlôsé 3:5) Tolakii hala a ta bé jam li ntomb, Yéhôva a nhônba bés, a ga hôla ki bés. (Tjémbi 68:20) Njohok mankéé i bi kwo i hiandi i béñge bititii bi malal, ni i bôble gwom gwé bi mbôô. Inyu mawanda mé ma suklu, hala a bé tééñga bé le ba bana ntén niñ u ha nwii mi, a nkal le: “Ndi bilem bibe bi, bi nol kiññem yem, bi kena ki me i sôôbe ikété niñ i malal ma nyega.” A bi sôk léba le a bé lama yémbél mahoñol mé, a bi la ki boñ hala ni mahôla ma Yéhôva. Jon, ibale u mbana mahoñol mabe, bat Yéhôva mahôla ikété masoohe le a ti we “sôkbôk lipémba” inyu bok mahoñol moñ i ngii mam malam.​—2 Korintô 4:7; 1 Korintô 9:27.

12. Inyuki di nlama ‘tééda ñem wés’?

¹² Salômô a tila le: “Tééda ñem woñ iloo gwom bipe gwobisôna, inyule mu nyen mam ma niñ ma nlôl.” (Bingéngén 4:23) I buk ini le “ñem,” u yé libak jés li kété kété tole ntén mut Yéhôva a ntehe le di yé. Mam di mbéñge, ma nla héñha libak jés. Inyu hala nyen mut telepsép le Hiôb a kal le: “Me bi lômbla ni mis mem. Lelaa ni me bak le me bok ngond ngi yi munlôm mis simm?” (Hiôb 31:1) Kiki Hiôb, di nlama yoñ yihe ni mam di mbéñge yak ni ma di nhoñol. Ni le kiki ntôp tjémbi wada, di nla soohe le: “Hielel mis mem le ma béñge bañ gwañga bi mam.”​—Tjémbi 119:37.

MAKIDIK MABE MA DINA

13. Mambe mawanda Dina a bi pohol?

¹³ Mawanda més ma nla tinde bés i boñ loñge tole béba. Ibale u mpohol mawanda ma ma noñ mambén ma Djob, ma ga hôla we i boñ nlélém. (Bingéngén 13:20; añ 1 Korintô 15:33.) Inyu nok nseñ i tibil pohol mawanda més, di béñge yom i bi pémél Dina. A bé ngond yada i Yakôb, jon a bi nañ ikété lihaa li li bé bégés Yéhôva. Dina a bé bé muda libambe, ndi a bi yila ndik liwanda li ñem nyuu lôñni bingond bipe bi Kanaan, bi bi bé bégés bé Yéhôva. Maselna ni litén li Djob, bon ba Kanaan ba bééna litehge lipe inyu malal, ba bé yiba ki kiki bôt ba nlôôha gwés malal ma nyega. (Lôk Lévi 18:6-25) Mu kii Dina a bé hiôm ni mawanda mé ma, a boma mañge wanda i loñ Kanaan nu ba bé sébél le Sikem. A bi lôôha lémél hiloga hi. Sikem ‘a ba loo bôt bape bobasôna lipém’ ikété lihaa jé. Ndi a bé gwés bé Yéhôva.​—Bibôdle 34:18, 19.

14. Kii i bi pémél Dina?

¹⁴ Sikem a bi boñ jam li bé nene loñge i mis mé, ni li li bé lémél nye. Kiki Dina a bi yoña nye, a bi “yoñ nye,” a “nañlana nye [ni ngui], a wéha ki nye nyuu.” (Añ Bibôdle 34:1-4.) I kuu Sikem a bi kand, i bi lona Dina ni lihaa jé bikuu.​—Bibôdle 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.

15, 16. Lelaa di nla bana pék?

¹⁵ Di nlama bé kwo i nlélém hiandi kiki Dina inyu yi le mambén ma Yéhôva ma yéne bés loñge. Bibel i nkal le: “Nu a nhiôm lôñni bôt ba pék nyen a’ bana pék, ndi nu a ñadba ni bijôñ bi bôt a’ yôm.” (Bingéngén 13:20) Boñ biliya le u yi “mbagi tetee i mpômbô njel lam,” ni njel i nyen, u ga keñgle njôghe i yañga ni mandutu.​—Bingéngén 2:6-9; Tjémbi 1:1-3.

¹⁶ Di nla bana pék ni njel yigil i Bañga i Djob, ngéda di nsoohe nye ilole di nyoñ makidik, ni ngéda di noñ maéba nkol u maliga ni u pék u nti bés. (Matéô 24:45; Yakôbô 1:5) Ñ, wemede u nyi le bés bobasôna di mbomb, ni le di yé bikwéha bi bôt. (Yérémia 17:9) Ndi lelaa u ga boñ ibale mut a mbéhe we le u yé bebee i kwo i hiandi hi malal ma nyega? Baa hala a ga unbaha we, tole u ga neebe maéba mé ni suhulnyuu?​—2 Bikiñe 22:18, 19.

17. Ti hihéga hi hi ñunda lelaa maéba ma mankéé wada ma nla hôla bés.

¹⁷ Kiki hihéga, hégda le jam lini. Munlôm wada a nsal ni mankéé nu muda wada, ndi a bôdôl tôñ nye ngandak, a béghak nye hiki ngéda, mbus a kahal yéñ le ba pam ntôñ. Munlôm nu a ngwélél bé Yéhôva, ndi a yé nlam, a bak ki minyaô. Nano, sita ipe i ntehe bo ntôñ, ndi mbus ngéda, i noode hôla manyañ nu muda nu mbuu. Lelaa mankéé nu muda nu ba nti maéba a ga boñ? Baa a ga noode kaaba, tole a ga tehe mabéhna ma kiki njel pék? I nla ba le mankéé nu muda nu a ngwés Yéhôva, a gwé ki ngôñ i boñ loñge. Ndi, ibale a nke ni bisu i pam ni munlôm nu, baa di nla kal le ‘a nke malal ma nyega ngwéé,’ tole a ‘mbôdôl nyemede ñem’?​—Bingéngén 22:3; 28:26; Matéô 6:13; 26:41.

ÔT BINIIGANA MU NDÉMBÉL YÔSEP

18, 19. Toñol lelaa Yôsep a bi ke malal ma nyega ngwéé.

¹⁸ Mañge wanda wada le Yôsep a bé nkol i loñ Égiptô. Hiki kel, nwaa nwet wé a bé yéñ le ba nañal ntôñ, ndi Yôsep a bé yi le i boñ hala, i bé béba. Yôsep a bé gwés Yéhôva, a ban-ga ngôñ i lémél nye. Jon, hiki ngéda muda nu a bé noode lop Yôsep, Yôsep a bé tjél. Ndi kiki a bé nkol, a bé bé le a so ndap i nwet wé. Kel yada, mbus le nwaa nwet wé a bi noode nyégsa nye i lal ni nye, a “ke ngwéé, a pam tan.”​—Añ Bibôdle 39:7-12.

¹⁹ Mam ma bé le ma ba nya ipe ibale Yôsep a hégda mu mahoñol mé le a yé nañlana muda nu, tole a bana lem i emel le a yé ni muda nu. Ndi inyu Yôsep, maada mé ni Yéhôva ma bé nseñ iloo mam momasôna. A kal muda nu le: “Nwet wem . . . a bi bañle bé me jam jo ki jo, ndigi we, inyule u yé nwaa wé. Lelaa me yé le me boñ ndôñ béba keñi ini, ndi me boñ Nyambe béba?”​—Bibôdle 39:8, 9.

20. Kii i nyis bés le Yéhôva a bé maséé ni Yôsep?

²⁰ To hala kii Yôsep a bé haa ni lihaa jé lôñni mbai yé, a bé a ngi tiñi ni Djob, Yéhôva a sayap ki nye. (Bibôdle 41:39-49) Yéhôva a bi kon maséé ni ndéñbe Yôsep a bééna ipañ yé. (Bingéngén 27:11) I nla ba nledek jam i ke malal ma nyega ngwéé. Ndi bigda bibuk bini: “A bé ba ni ngwés Yéhôva, oa béba. A ntééda nom i bapubhaga bé; a nsôñ bo i moo ma bibéba bi bôt.”​—Tjémbi 97:10.

21. Lelaa mañge wanda wada a bi kôna ndémbél i Yôsep?

²¹ Hiki kel bagwélél ba Yéhôva ba ñunda le ba ‘ñoo béba’ ibabé i wo nyuu, ni le ba ‘ngwés loñge.’ (Amôs 5:15) To u gwé nwii nwañen, u nla téñbe ni Yéhôva. Mañge wanda wada a bi kôs manoodana i suklu yé. Hingonda hiada hi bi bôn nye le hi ga lal ni nye ibale a nhôla nye i makégse ma minsoñgi. Kii mankéé nu a bi boñ? A bi boñ kiki Yôsep. A nkal le: “Me bi tjél jam li, kunda yada. Mu kii me ntéñbe ni Yéhôva, hala a bi hôla me i tééda lipém jem ni ét yem nyuu.” I “ndék ngéda ndiba [mane]” malal ma nyega ma nla ti bés, ma mbéna lona njôghe tole ndutu ñem. (Lôk Héber 11:25) Ndi ngéda di nôgôl Yéhôva, di ga kôs maséé i boga ni boga.​—Bingéngén 10:22.

NEEBE MAHÔLA MA YÉHÔVA

22, 23. Lelaa Yéhôva a nla hôla bés ngéda di mboñ béba keñi?

²² Satan a ga noode gwélél malal ma nyega inyu gwel bés mu hiandi hié, hala a nla ki ba nledek jam i keñgle nye. I yé pam ngim mangéda le bés bobasôna di bana mahoñol mabe. (Rôma 7:21-25) Yéhôva a nok bés, a bigdaga le “di yé nluñ ték.” (Tjémbi 103:14) Ndi kii i nla bôña ibale kristen i mboñ béba keñi, kiki bo malal ma nyega? Wee hala a mal inyu yé? Heni. Ibale i nya mut i, i nhiel toi ñem wé, Yéhôva a ga hôla nye. Djob a “nyégi i nwéhél.”​—Tjémbi 86:5; Yakôbô 5:16; añ Bingéngén 28:13.

²³ Yéhôva a bi ti ki ‘bôt kiki makébla’​—hala wee mimañ mi gwéha mi mi ntôñ bés. (Éfésô 4:8, 12; Yakôbô 5:14, 15) A bi téé mimañ inyu hôla bés i témbna maada malam ni nye.​—Bingéngén 15:32.

GWÉLÉL “PÉK”

24, 25. Lelaa “pék” i nhôla bés i keñgle malal ma nyega?

²⁴ Inyu boñ le di yoñ makidik malam, di nlama yi umbe nseñ mambén ma Yéhôva ma gwééne bés. Di gwé bé ngôñ i ba kiki mañge wanda nu ba mpôdôl i kaat Bingéngén 7:6-23. A bé hañ “pék,” jon a bi kwo i hiandi hi malal ma nyega. Pék i nloo yi. Ngeñ di gwé pék, di mboñ biliya i nok mahoñol ma Djob, ni i bii mo bisélél i niñ yés. Bigda bibuk bi pék bini: “Nu a nkôs pék a ngwés nom yé. Nu a ntééda bañga yi, mam mé m’a kil loñge.”​—Bingéngén 19:8.

²⁵ Baa u yé nkwoog nkaa le matiñ ma Djob ma téé sép? Baa u nhémle toi le, i bii mo bisélél i ga lona we ngandak maséé? (Tjémbi 19:8-11; Yésaya 48:17, 18) Ibale u ngi gwé pééna i ñem woñ, bigda mam malam momasôna Yéhôva a ma bôñôl we. Ni ki le, ‘noode, u tehe le Yéhôva a yé loñge.’ (Tjémbi 34:9) U ga nôgda le, kii u mba u nke ni bisu i boñ jam li, gwéha yoñ inyu Djob y’a kônde hol. Gwés yom a ngwés, u oo ki yom a ñoo. Yônôs mahoñol moñ ni mam malam​—ma ma yé maliga, ma ma yé tik, ma ma téé sép, ma ma gwé bé nsohi, ni ma ma yé malam. (Filipi 4:8, 9) Di nla ba kiki Yôsep, nu Yéhôva a bi ti pék.​—Yésaya 64:8.

26. Kii di ga tehe i gwigil bi noñ?

²⁶ Too u yé mbiibaga tole to, Yéhôva a gwé ngôñ le u bana niñ lam, ni i maséé. Gwigil biba bi noñ ha, bi ga hôla bés i nok line ikété ndap yés libii.