Bushe Uli Painiya Washikatala?
AMENSO ya kwa wishi yalatulumuka ilyo atambulwile amaboko alepokelela akana kakwe akaletendeka fye ukutankila. Lintu katantalimba no kuwa, alakakoselesha ukuti keshe na kabili. Naishiba ukuti nomba line kali no kushikatala no kukosa.
Mu nshila yapalako, umutumikishi painiya uwatendeka fye kuti pambi akabila inshita no kukoseleshiwa pa kuti anonke ukushikatala ukukabilwa pa kuti engatunguluka pamo nga kabila wa nshita yonse uwa Bufumu. Bapainiya abengi balatwalilila ukubomba no buseko pa makumi ya myaka ayengi. Bamo bamo balatentulwa ku kwaluka kwa kupumikisha mu mibele yabo. Bamo balalufya fye no buseko bwabo. Mu calo cimo, amaperesenti 20 aya batampa bupainiya balaleka mu kati fye ka myaka ibili iya mulimo wabo uwa nshita yonse. Cinshi cingafumya painiya muli uyu mulimo wacilapo ukuleto buseko? Bushe pali icili conse icingacitwa ku kusengauka uku kubweshe numa?
Nangu ca kuti ukulwalilila, ukukabila indalama, ne fishingamo fya lupwa kuti fyalenga bamo ukuleka ubutumikishi bwa nshita yonse, ica kupunwisha kuli bambi caba kufilwa ukusungilila ukushikatala kusuma pa kati ka milimo yalekanalekana iya Bwina Kristu. Ukushikatala cipilibula “imibele umo tapali ulubali ululi lonse, iciputulwa, ica kusangwilako, nelyo ukusonga ukwacila ukubiye nelyo cakulisha ukucila fimbi.”
Yesu Kristu alangile abasambi bakwe ifyo umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi wali no kubombwa. Mu butumikishi bwakwe bwine, na kabili alangishe ifyo ukushikatala kwingasungililwa. Yesu alangishe ukuti intungulushi sha mapepo isha ciYuda tashali ishashikatala, ilyo ashebele ati: “Mulekapo ica pe kumi ica minte na anise na kumini, no kushe fyafinako ifya Malango, ubupingushi no luse ne cishinka; ifi mufwile ukulacita, no kukanashako filya.”—Mateo 23:23.
Ici cishinte cilabomba bwino bwino na lelo line, maka maka ku butumikishi bwa bupainiya. Pa kukuntwa ku kucincimuka na mapange yasuma, bamo balitendeka umulimo wa bupainiya ukwabula ukuipekanishisha wene mu kukumanina nelyo ukutontonkanya pa lwa fyabimbwamo fyonse. (Luka 14:27, 28) Bamo balyobelwa nga nshi mu butumikishi bwa mwi bala ica kuti balisuulako ku mbali shimbi ishacindama isha Bwina Kristu. Ni shani fintu benganonka no kusungilila ukushikatala?
Twalilila Uwakosa lwa ku Mupashi!
Yesu tatalile alekelesha bumupashi bwakwe. Nangu ca kuti amabumba yaleisa ku kumuumfwa no kundapwa yalefwaya inshita yakulisha, aletantikako inshita ya kupepa kwabamo ukwetetula. (Marko 1:35; Luka 6:12) Bupainiya bwashikatala ne lelo bufwaya ukuti painiya abomfye bwino ukupayanya kwa kumusungilila uwakosa lwa ku mupashi. Paulo apelulwile ukuti: “We usambilisha umbi, bushe te ti uisambilishe we mwine?” (Abena Roma 2:21) Mu kushininkisha kuti caba cilubo ukubomfya inshita yonse ukushimikila kuli bambi ilintu ulefilwa ukupaatulako inshita ye sambililo lya pa lobe no kupepa lyonse.
Kumiko ni painiya pa myaka 20. Nangu ca kuti akwata abana batatu no mulume uushatetekela, ukupitila mu fintu apitamo asanga ukuti inshita yawamisha iyo engabelenga no kusambilila Baibolo ni lintu fye ali mupepi no kuyasendama ubushiku. Ilyo alesambilila, amona maka maka ifishinka ifyo engabomfya mu butumikishi bwa mwi bala pa kuti engasungilila ubutumikishi bwakwe ukumfwika ubupya lyonse kabili ubwa kulengo buseko. Bapainiya bambi abatunguluka balashibuka bwangu ilyo bambi mu lupwa tabalashibuka no kuipakisha ukuisumbamo lwa ku mupashi mu maawala ya lucelo aya mutalalila. Kuti pambi wakwate nshita shimbi ishalinga isha kupekanishishapo ukulongana no kubelenga impapulo shipya isha Bwina Kristu. Nga ca kuti ulefwaya ukusungilila ubuseko mu butumikishi, isambililo lya pa lobe te cintu ca kucita fye ulubilo nelyo ukulekeleshiwa.
Ukushikatalika Ifishingamo fya mu Lupwa
Abafyashi ababomba bupainiya na kabili balekabila ukwibukisha ukuti ulubali lukalamba ulwa “kufwaya kwa kwa Shikulu” kuli bene lusanshamo ukusakamana ukukabila kwa ku mubili, ukwa mu nkuntu, no kwa ku mupashi ukwa lupwa lwabo. (Abena Efese 5:17; 6:1-4; 1 Timote 5:8) Inshita shimo shimo nelyo fye abalume abatetekela na ba mu lupwa balasakamikwa ukuti tabakasansamushiwe no kutungililwa ku bakashi babo kabili banyina ilyo batendeka bupainiya. Ukuyumfwa kwa musango yo takuletako ukwankulako kwacincimuka ku kufwaisha kwakwe ukwa kubomba bupainiya. Mu kuba no kutantika kusuma no kutontonkanishisha libela, nangu cibe fyo, ukushikatala kuti kwanonkwa.
Bapainiya abengi balatukuta ukubomba umulimo wa kushimikila onse lintu aba mu lupwa tabali pa ŋanda. Kumiko, uulumbwilwe ku numa, alaba no lupwa lwakwe ilyo balelya umwikulo, alabapo ilyo umulume na bana balefumapo ulucelo, kabili alaba nabwela pa ŋanda ilyo tabalabwela. Abomfya inshiku sha pali Cimo ukwipikila libela ifilyo fyafulilako pa kuti engaba uwayangukililwa no kulya ifya kulya no lupwa lwakwe mu cifulo ca kulatabataba mu cikini. Ukubomba imilimo yafulilako pa nshita imo ine, pamo ngo kuwamya mu ŋanda uku aleipika ifya kulya, na ko kulaafwa. Muli yo nshila, Kumiko alasanga fye ne nshita ya kulaalikako ifibusa fya bana bakwe no kubapekanishisha utwa nkasha.
Ilyo abana balekula ukuya mu bupungwe, ilingi line balakabila ukusakamanwa kwakulilako ukufuma ku bafyashi babo ilyo balebomba na mafya ya mu nkuntu, ifya kufwaisha, ukutwishika, no mwenso ifibafimbilikisha. Ici cifwaya ukuba uwaibukila no kuteululako mu kutantika kwa mufyashi uuli ni painiya. Tontonkanya pa lwa kwa Hisako, painiya wakwata abana batatu. Cinshi acitile lintu umwana wakwe umukalamba pali bonse alangishe ukuti takwete ubuseko no kucincimukila ukulongana kwa Bwina Kristu no mulimo wa mwi bala pa mulandu wa kusonga kwa fibusa fya ku sukulu? Ukukabila kwa cine cine kwali kwa kuti uyu mwana mwanakashi alenge icine ukuba icakwe no kushininwa mu kukumanina ukuti ukutalukako ku calo yaba e nshila yawamisha.—Yakobo 4:4.
Hisako alondololo kuti: “Napingwilepo ukusambilila na wene na kabili ififundisho fya kutendekelako mu citabo ca Ikala Kuli Pe na pe cila bushiku. Pa kubalilapo twalesambilila fye pa maminiti ayanono, pantu ilingi line aleilishanya ukuti nalwala mu mala no mutwe lintu inshita ye sambililo yafika. Lelo naletungulula isambililo lyonse. Ilyo papitile imyeshi inono, imibele yakwe yaliwamineko apakalamba, mu nshita fye inono ukutungulula ku kuipeela no lubatisho lwakwe.” Nomba Hisako alaipakisha ubutumikishi bwa nshita yonse capamo no mwana wakwe.
Bashibo ababomba bupainiya na bo bene balakabila ukusakamana pa kuti taboobelwe mu kucishamo mu kusakamana abalesekelela mwi bala ne milimo ya mu cilonganino ica kuti bafilwa ukupeela abana babo abalekula ukutungilila kwakosa ukwa mu nkuntu no butungulushi ifyo bakabila. Ici te cintu umwaume alingile ukukuushisha ku mukashi wakwe. Eluda wa Bwina Kristu uwapamfiwa uwaba ni painiya pa nshita ntali kabili uwakwata ubukwebo bunono alatantikako inshita ya kusambilila na umo umo uwa bana bakwe bane. (Abena Efese 6:4) Mu kulundapo, alapekanishisha ukulongana kwa cilonganino ukwa cila mulungu no lupwa lwakwe. Bapainiya bashikatala tabalekelesha indupwa shabo lwa ku mubili nelyo lwa ku mupashi.
Ukushikatala mu fya Ndalama
Ukukwata imimwene yalinga iya fya kukabila fya cila bushiku cintu na cimbi umo bapainiya balingile ukutukuta ukusungilila ukushikatala. Pano na po, kuti twasambililako ifingi ku ca kumwenapo cishaiwamina ica kwa Yesu no kufunda. Alisokele pa lwa kucishamo ukusakamikwa pa lwa fintu fya ku mubili. Mu cifulo ca ico, akoseleshe abasambi bakwe ukubiika Ubufumu pa ntanshi, ukubalaya ukuti Lesa aali no kubasakamana nga fintu asakamana ububumbo bwakwe ubwashala. (Mateo 6:25-34) Ukupitila mu kukonka uku kufunda kusuma, bapainiya abengi baliba na maka ya kutwalilila mu mulimo wa nshita yonse pa myaka, kabili Yehova alipaala ukubombesha kwabo ukwa kukwata ‘ica kulya ca cila bushiku.’—Mateo 6:11.
Umutumwa Paulo afundile Abena Kristu banankwe ukuleka ‘icongwe [“ukukondenkana,” NW] cabo ukwishibikwa ku bantu bonse.’ (Abena Filipi 4:5) Mu kushininkisha, ukukondenkana kuti kwafwaye fyo tusakamane bwino ubutuntulu bwesu. Bapainiya bashikatala balabombesha sana ku kulangisha ukukondenkana mu nshila yabo iya bumi na mu mibele yabo ukukuma ku fintu fya ku mubili, pa kwishibo kuti bambi balamona imyendele yabo.—Linganyako 1 Abena Korinti 4:9.
Imisepela iitendeka umulimo wa bupainiya ilingile ukusengauka ukulya umundemwa pali bukapekape bwa bafyashi babo. Nga ca kuti baleikala pa bafyashi babo, kuti cawama ukulangisha ukushikatala kusuma no kutasha pa kubombako imilimo ya pa ŋanda no kukwata incito ya nshita lubali iingabaafwa ukusangwilako ku kushita ifya pa ŋanda.—2 Abena Tesalonika 3:10.
Bapainiya Bashikatala Lipaalo mu Cine Cine
Napamo ni we painiya uulebombesha ku kusungilila ukushikatala kwalinga. Ba uwacetekela. Kwati fye fintu umwana munono akabila inshita pa kusambilila ukushikatala no kwenda, bapainiya bakosoka abengi basoso kuti calibapooseleko inshita ku kunonka ukushikatala mu kusakamana imilimo yabo.
Ukukwata isambililo lya pa lobe, ukusakamana aba mu lupwa, no kuipayanishisha ifikabilwa fya ku mubili e mumo mumo muntu bapainiya batukusha ukuti bashikatale. Amalipoti yalangisha ukuti bapainiya abengi balafikilisha ifishingamo fyabo mu nshila isuma nga nshi. Mu cine cine baba lipaalo ku bwikashi kabili baleeto mucinshi kuli Yehova no kuteyanya kwakwe.