Sam Nyus Blong Wol
Oli Putum Laef Blong Olgeta Long Denja Taem Oli Go Stap Long Narafala Kantri
Evri yia, plante taosen man long Saot Afrika, oli brekem loa mo putum laef blong olgeta long denja, blong traem faenem wok mo wan laef we i moagud long wan narafala kantri. Ol ripot oli talem se ol krokodael long Limpopo Reva oli kakae plante handred man we oli traem krosem reva ya blong go long narafala kantri. Sam narafala oli ded taem oli stap pastru long Kruga Nasnal Pak long leg nomo, from we ol elefen oli purumbut long olgeta no ol laeon oli kakae olgeta. I no longtaem i pas, ol man we oli lukaot long pak ya oli sutum i ded faef laeon we oli stap kakae man. Nyuspepa blong Joanesbeg, The Star, i talem se: “Taem oli katem bel blong ol laeon ya afta we oli ded, oli luk se sam haf blong bodi blong man i stap insaed long olgeta.” Oli no save stret, hamas man ol laeon oli stap kilim i ded, taem ol man ya oli stap traem blong kasem narafala kantri. Nyuspepa ya i talem se: “Ol man we oli gad long pak ya oli bin folem sam mak blong leg blong man, be wantaem nomo ol mak ya oli lus. Wan laeon we i bigwan finis, hem i naf blong kakae 70 kilo mit taem hem i hanggri. From samting ya, ating yumi no save faenem haf bodi blong man afta we laeon i kakae, antap moa, sipos ol wael dog mo narafala anamol olsem oli kamtru taem laeon i kilim man ya i ded.”
Laef Blong Ol Pikinini Long Faet
Grup ya Terre des Hommes i stap givhan long ol pikinini we oli trabol. Woman we hem i presiden blong grup ya long Jemani, Petra Boxler, i talem se: “Samwe long tu milyan pikinini oli ded long ol ten yia we oli pas, from ol bigfala faet, ol smosmol faet, mo ol faet long rod.” Nyuspepa ya Süddeutsche Zeitung i talem se, sikis milyan pikinini bakegen oli kasem bigfala kil long bodi blong olgeta from ol faet, mo ten milyan narafala oli gat bigfala problem long tingting blong olgeta. Boxler i sore tumas we ol bigfala faet naoia oli mekem i moa nogud long ol pikinini i bitim ol faet bifo. Long sam kantri, ol man oli fosem ol pikinini blong tren blong kilim narafala i ded. Long sam narafala kantri, oli “yusum ol pikinini blong wokbaot olbaot, blong faenem ol bom we ol enemi oli berem long graon.”
Oli Faenem Ol “Nyufala” Anamol
U.S.News & World Report i talem se: “Sam yia nomo bifo, ol man blong sayens oli ting se oli save finis bighaf blong ol anamol we oli gat hea, blad blong olgeta i hot, mo oli givim melek long ol pikinini blong olgeta. Be naoia oli no moa tingting olsem. Stat long 1983 go kasem 1993, oli ademap nem blong 459 anamol oli go long buk ya Mammal Species of the World. Long fo yia we i pas, ol man we oli stadi long ol tri mo anamol oli faenem plante moa rat, bat, dia, antelop, wael buluk, mo mangke.” Oli ting se lis blong 4,600 anamol we i stap naoia bambae i kam bigwan moa yet, kasem 8,000. Samtaem “ol sayentis oli ‘faenem’ ol anamol long ol musium, taem oli stadi moa long sam anamol we oli bin faenem plante yia bifo.” Mo tu, nyuspepa ya i talem se: “I gat fulap smosmol bebet we oli fas long plante nyufala anamol, mo ol sayentis oli no save ol bebet ya tu. Wan long evri tri nyufala anamol, ol sayentis oli no bin luk olgeta bifo.” Oli faenem bighaf blong ol nyufala anamol long bus blong ol hot ples blong wol, mo long ol ples we oli stap longwe long ol narafala ples. George Schaller we i stadi long ol anamol olsem, i talem se: “Mi mi sapraes taem ol man oli mekem plante toktok from wan smosmol bebet we oli talem se oli faenem long Mas. Wol ya we yumi stap long hem, i fulap long ol anamol mo ol smosmol bebet we yumi no save long olgeta yet.”
Ol Jyos Oli Mas Stretem Sam Samting
“Taem yumi kam kolosap long yia 2000, yumi harem olsem se hemia i no jes stat blong ol yia 2000 nomo, be i gat wan narafala bigfala jenis i stap kamaot tu.” Konrad Raiser, sekretari blong Wol Kaonsel Blong Ol Jyos, i talem tok ya. Hem i gohed se: “Trabol se, yumi no kasem save se jenis ya i stap lidim yumi i go wea. Taswe, yumi no save bos long hem, be yumi jes folem ol samting we oli hapen nomo, no yumi sek long samting taem i kamaot.” Dokta Raiser i talem se wan problem we yumi fesem, hemia se “i gat plante tumas jyos.” Nyuspepa ya ENI Bulletin i talemaot tok blong hem se, Krisendom “i stap yet olsem wan problem, i bitim we hem i givhan blong stretem ol problem.” Nao hem i se: “Yumi stap longwe yet long olgeta fasin we oli save mekem se yumi stapgud tugeta, we yumi no moa tingbaot man we i gat defren bilif mo jyos olsem wan denja long yumi, be yumi tingbaot we . . . hem i save ademap sam gudfala samting long laef blong yumi.”
?Yia 2000 i Pas Finis?
Nyuspepa ya Newsweek i talem tok blong ol man blong hae save se: “Yia 2000 i pas finis sam yia bifo. Sore tumas, be yumi evriwan i mestem.” ?From wanem? Kalenda blong yumi “i stanap long fasin blong kaontem taem we i stret long tingting blong yumi nomo.” Ol man oli talem se kalenda ya i stanap long yia we Jisas i bon. Be nyuspepa ya i soem se, ol man blong hae save tede oli bilif we Jisas i bon sam yia “bifo Kraes (B.K.T.).” Newsweek i talem se: “Hemia i min se yumi bitim yia 2000 longtaem finis.” Man we i mekem mastik, hemia Smol Dionysius. Long 525 K.T., Pop Jon 1 i givim wok long hem blong mekem wan kalenda blong ol lafet blong jyos. Dionysius i tekem disisen blong yusum taem we Jisas i bon, olsem yia we kalenda ya i mas stanap long hem. Be hem i mekem mastik long saed blong taem we Jisas i bon. Newsweek i talem se: “Ol man we oli stadi long histri bambae oli neva save stret taem we Jisas i bon. Lafet blong Krismas, we i blong makem dei we Jisas i bon, hem tu i stanap long tingting blong man nomo. Ol man blong hae save oli tingting se, jyos i jusum Desemba 25 blong laenap wetem—mo tekem ples blong—ol hiten lafet blong makem taem we san i stap kam antap bakegen long koltaem.” Folem fasin blong Baebol blong kaontem ol yia, Jisas i bon long 2 B.K.T.
Ol Puskat Tu Naoia
Blong plante yia finis, long Nyu Yok, man i brekem loa sipos hem i ronwe long wan aksiden we i givim kil long buluk, hos, no dog, mo i no traem faenem man we anamol ya i blong hem, mo i no talemaot long polis. Ol puskat oli no stap insaed long loa ya. Be, naoia i gat wan nyufala loa we i jenisim samting ya, mo we ol man blong gavman oli agri fulwan long hem. Oli putum nem long loa ya se “Flat Kat.” Man i brekem loa ya sipos hem i ronwe long wan aksiden we i givim kil long puskat, mo i no talemaot long polis. Man ya i save kasem faen blong 10,000 vatu from we hem i “ronwe long puskat afta we i givim kil long hem.” Nyuspepa ya The New York Times i talem se: “Long ol man we oli laekem ol puskat, loa ya i soemaot klia se, maet oli winim fasin ya blong mekem i defren long ol puskat i bitim ol narafala anamol.”
‘Plante Tumas Man Oli Fatfat’
Buk ya The Journal of the American Medical Association i talemaot wan woning we Wol Helt Ogenaesesen i givim, se: “Plante milyan man long wol oli fatfat tumas, mo samting ya i save spolem helt blong olgeta. Ol man blong 25 kantri we oli gat bigfala save long kakae mo helt, oli talem se long sam kantri long wes Yurop mo Amerika, 25 pesen blong ol man mo woman oli fatfat tumas. Fote pesen blong ol woman long is Yurop mo ol kantri kolosap long Mediterenia, mo long ol blak woman long Yunaeted Stet, oli fatfat tumas. Melanesia, Mikronesia, mo Polynesia, oli bitim ol narafala kantri. Long samfala ples long ol kantri ya, 70 pesen blong ol man mo woman oli fatfat tumas.” Ol man we oli gat big save long bisnes ya, oli givim woning se sipos ol man oli no stat katem kakae we i gat tumas gris long hem, mo traem wokbaot moa, fulap man long plante kantri bambae oli kasem sik blong hat, trabol blong pulum win, wan string long hed i fas no i brok, sik long bel, kansa, sik blong suga, mo trabol wetem ol bun mo masel. Oli talem se: “Yumi mas luksave se trabol ya we man i fatfat tumas ‘i wan bigfala trabol long helt bitim ol narafala trabol, mo ol man oli no mekem wan samting blong winim. Hem i save kam wan trabol we i spolem helt blong man olsem fasin blong smok tabak.’ ”
?Wosip We i No Stret?
Long Jun 1, 1997, pija blong wan woman—we maet i kamaot from we ples i wetwet tumas—i kamaot wantaem nomo long stonwol blong stesen blong tren we i ron aninit long graon long Meksiko Siti. Plante man we oli strong blong folem Katolik, oli ting se hemia Vejin blong Gwadalup we i kamtru long olgeta. Hemia nem we ol man Meksiko oli putum long Vejin Meri. Nyuspepa ya El Universal i talem se: “Katolik Jyos i no bilif se Vejin we i kamtru long stesen blong tren i wan trufala merikel. Be hem i wan samting we i kamaot olsem nomo, from wora we i ron long stonwol ya.” Nating se i olsem, plante man oli stop long fored blong pija ya blong mekem wosip long hem. Mo tu, “bitim wan taosen man evri haoa” oli kam blong luk pija ya. Ol man oli katem wan ples long stonwol, blong pija ya i stap long hem, mo wan pris blong Katolik i blesem.
Wingud From Ol Drag We Oli Salem
Yunaeted Nesen i talem se i gat 340 milyan man long wol we oli dipen long drag. Nyuspepa ya Jornal da Tarde i talem se, “227.5 milyan man, hemia kolosap 4 pesen blong olgeta man long wol, oli dipen moa long ol drag we oli mekem tingting blong olgeta i kwaet mo mekem olgeta oli slipgud. Drag we i namba tu se mariuana. Samwe 141 milyan man oli dipen long drag ya, hemia 2.5 pesen blong olgeta man long wol.” Oli kaontem tu se, ating polis i faenemaot 5 kasem 10 pesen nomo blong ol drag we oli agensem loa. Bisnes ya blong salem drag i winim 40,000 bilyan vatu evri yia. Sam man blong salem drag oli winim 300 pesen antap long praes we oli pem. Nyuspepa i talem se: “I no gat wan narafala bisnes we i wingud olsem.”