Eu Popun mi Lukuchar Ach Sipwe eani Apilukoch Ikenai
EWE SOU URUWO me sociologist H. G. Wells a uputiu lon 1866, iwe, a mmen watte an nemeni ekiekin aramas lon ei aruween senturi. Ren makkeian kkewe, a uwawu an luku pwe ekkewe engerou ier repwe poputapok me afeffeitaan pekin science. Ina popun, Collier’s Encyclopedia a awewei ussun an Wells “apilukoch mi fokkun watte” lupwen a angang weires le achoufetalei an ekiek. Nge a pwal apasa pwe a molo an apilukoch lupwen ewe Oruuen Maunen Fonufan a poputa.
Chambers’s Biographical Dictionary a apasa pwe lupwen Wells a miritiiti pwe “science epwe tongeni efisata mettoch mi ngau ussun an tufichin efisata mettoch mi murinno, an luku a morolo, me a apilukungauolo.” Pwata ena mettoch a fis?
An Wells luku me apilukoch a longolong won chok an aramas kkewe angang. Lupwen a weweiti pwe aramas rese tufichin fforata eu fonufan mi unusoch (Utopia), esor pwal eu mettoch epwe tongeni apilukuluk ngeni. Pokiten watteen an lichipung,a muttir apilukulukungauolo.
Ikenai, a pwal ina ussun chommong aramas pokiten chok ena popun. A mmen watte ar apilukoch lupwen ra sarafo, nge ra kan apilukungauolo lupwen ra watteta. A pwal wor ekkan sarafo mi tokolo seni nonnomun manauer ra fen eoreni seni lom, iwe, ra wiliiti chon ukkun safeien opuchopuch, chon lisowu mwaal, are ra ffori pwal fitu mettoch mi efeiengau ngeni manauer. Met ei osukosuk epwe pwak ren?
Apilukoch lon Fansoun Weires
King Tafit a apasa, “Kosap song pokiten chon ffofforingau. Kosap lolowoiti ir mi ffofformwal.” (Kol Fel 37:1) Enlet, ina och fon mi tipatchem, pun ikenai pwungungau me ffoffor mi ppwor a kan fiffis fan chommong.—Eklesiastis 8:11.
Inaamwo ika sise lolowoiti chon rese pwung, nge a mecheres ach sipwe meefi lichipung lupwen sipwe kuna aramas mi wenechar ar repwe kuna riaffou pokiten chon ffofforingau, are lupwen pwisin kich sipwe kuna pwungungau. Eli ekkena mettoch epwe efisata ach letipechou me apilukungau. Ika epwe ina ussun meefiach, met sipwe ffori? Akkom, sipwe chechchemeni pwe chon ffofforingau resap ekieki pwe resap kuna apwung. Iei alon Kol Fel 37:2: “Ussun chok fetil chon ffofforingau repwe muttir pwaselo, me repwe morolo ussun chok minefoon fetil mi arauarau.”
Pwal och, sipwe tongeni likiitu le ffoffori minne mi murinno, amwochu apilukoch, me anomukich le poun Jiowa. Pwal iei alon ewe chon makkei kol fel: “Kul seni minne mi ngau me ffori minne mi murinno, iwe, epwe ina ussun kopwe nonnom tori fansoun ese kauk. Pun Jiowa emon chon tongei pwung, me esap likitalo noun kkewe aramas mi tuppwol.”—Kol Fel 37:27, 28.
[Sasing lón pekin taropwe 4]
H. G. Wells
[Credit Line]
Corbis-Bettmann