Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Chuuk
  • PAIPEL
  • PUK
  • MEETINGS
  • w01 2/1 p. 21-26
  • Kaeo—A Kan Atoto Feioch Me Pwapwa

Ese wor video fán iten ei kinikin.

Omusaaló, a wor osukosuk le eppietá ewe video.

  • Kaeo—A Kan Atoto Feioch Me Pwapwa
  • Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2001
  • Itelap Kisikis
  • Pwal Ekkóch
  • Ach Foralo Kaeo an epwe Eu Minen Apwapwa
  • Akkamaarata Ach Efich ewe Kapasen Kot
  • Kaeo, Iei eu Fofforun Fel ngeni Kot
  • Kakkaeo Poraus mi Alollol lon An Kot we Kapas
  • A Lamot Tinikken me Pisekin Kaeo mi Alillisoch
  • Appiru Ewe Kokkot Mi Forutiu Fan Iten Ekkewe King
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2002
  • Kopwe Pwapwaesini Om Pwisin Kaeo An Kot We Kapas
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2003
  • Ach Akkalleani Paipel—Eu Feioch Me Eu Minen Apwapwa
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2001
  • Kakkamo Fansoun Fan Iten Allea Me Kaeo
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2001
Pwal Och
Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2001
w01 2/1 p. 21-26

Kaeo—A Kan Atoto Feioch Me Pwapwa

“Ika kopwe kukkutta ena mettoch . . . , kopwe kuna wesewesen silelapen Kot.”​—AN SALOMON FOS 2:​4, 5, New World Translation.

1. Ifa ussun ach akkallea fan iten och minen kunou epwe tongeni atoto pwapwa?

CHOMMONG aramas ra kan allea pokiten chok ar efich. Ika minne ra kan alleani a murinno, ar allea epwe eu minen apwapwa. Lukun ar tettelin allea Paipel, ekkoch chon Kraist ra kan wesewesen kuna pwapwa seni ar mwetfetal le allea lon ewe puken Kol Fel, An Salomon Fos, are ekkewe puken Poraus Allim, are lon ekkewe fitu puken Paipel. Amwararen ekkewe fos me ekiek a kan atoto pwapwa mi lapalap. Lon ar kewe fansoun asoso, pwal ekkoch ra filata ar repwe alleani ewe Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ewe chassi Awake!, porausen manauen pwiich kewe lon ei chassi, are porausen uruwo, geography, me masouen fonufan.

2, 3. (a) Ifa ussun poraus mi alollol lon pekin ngun a ussun mongo pochokkul? (b) Met sokkun mettoch a kapachelong lon ewe mettoch kaeo?

2 Ach allea fan iten och minen kunou epwe tongeni an epwe eu minen asoso, nge kaeo eu minen anganga tupuwach. Iei makkeien ewe sou ekiek seni England itan Francis Bacon: “Ekkoch puk sipwe neni, ekkoch sipwe oromalo, iwe, ekkoch sipwe nunuochu me aealo.” Ewe Paipel eu puk mi nom lon ewe amuchuun tettel. Iei makkeien ewe aposel Paul: “Usun ei sokkun poraus mi wor rem chommong kapas am aupwe apasa, nge mi forea le awewei, pun ami oua chipwang le rong. . . . Nge mongo pochokkul a och ngeni aramas asimau, ngeni ir ekkewe ra fen akaoren ngeni ir pwe repwe tongeni esinna lefilen minne mi murinno o minne mi ingau.” (Ipru 5:​11, 14) Sipwe kan nunuochu mongo pochokkul mwen ach sipwe tufichin oromalo me aealo. A lamot ach sipwe ekkekiekifichi poraus mi alollol, porausen mettochun ngun, mwen ach sipwe miritiiti me amwochu.

3 Eu puken tettelin fos a apasa pwe “kaeo” a wewe ngeni “ewe foffor are otot mi weneiti ach anganga tupuwach fan iten ach sipwe angei silelap are weweoch, awewe chok ren allea, are atittin, me met kan mwo.” A ffat pwe sap minne sipwe chok muttir alleani och poraus, nge eli sipwe pwal ekkerielo fan ekkoch fos lon ach allea. Kaeo a wewe ngeni angang, aean tupuwach, me aean ach tufichin weweiti poraus. Iwe nge, inaamwo ika kaeo eu mettoch sipwe achocho ngeni, nge, sap minne sisap tongeni kuna pwapwa seni.

Ach Foralo Kaeo an epwe Eu Minen Apwapwa

4. Me ren ewe chon makkei kol fel, ifa ussun ach kaeo an Kot we Kapas epwe tongeni apochokkulakich me efeiochukich?

4 Ach alleani me kaeo ewe Kapasen Kot epwe tongeni apochokkulakich me amanaua ngunuch. Iei alon ewe chon makkei kol fel: “Allukun Jiowa a unusoch, a amanauasefalli ngunuch. An Jiowa kapasen achechchem a lukuchar, a emiriti ewe emon mi tipate. Ekkewe fon seni Jiowa ra wenechar, ra amwaneka ewe letip; ewe emmwen seni Jiowa a limoch, a asarama mesach.” (Kol Fel 19:​7, 8, NW) An Jiowa kewe alluk me kapasen achechchem ra kan amanauasefalli ngunuch, apochokkulakich lon pekin ngun, amwanekakich leutuch, me ra asarama mesach pokiten ach kunafichi an Jiowa kewe kokkot mi amwarar. A ifa me watteen amwararan!

5. Ifa ussun kaeo epwe tongeni atoto rech pwapwa mi watte?

5 Lupwen sia kuna uwaaochun ach angang, sia kan pwapwa ngeni. Ina minne, ren ach sipwe foralo ach fansoun kaeo an epwe eu minen apwapwa, sipwe ita muttir aea sileiach minefo. Iei makkeien Jemes: “Ewe emon mi nennelong lon ewe alluk mi unusoch, ewe mi fichiiti ewe alen ngaselo, iwe, a likiitu lon, ei aramas, pokiten an wiliiti emon chon apwonueta ewe angang, nge esap emon chon rong mi monukalo, epwe pwapwa lon an foffori.” (Jemes 1:​25, NW) Ach muttir aea minne sipwe kaeo epwe asenipato pwapwa lapalap. Ach kuttafichi poluen eu kapas eis mi piita lon ach angangen afalafala are asukula aramas epwe pwal atoto chengel mi lapalap.

Akkamaarata Ach Efich ewe Kapasen Kot

6. Ifa ussun ewe chon makkei Kol Fel 119 a pwarata an efich kapasen Jiowa?

6 Ewe chon makkei Kol Fel 119, nge neman iwe i Hesekaia lupwen an esaamwo seikita king, a pwarata an saani kapasen Jiowa. Iei alon, nge a eani fos mi ussun kol: “Ren om kewe alluk upwe pwarata ai efichiir. Usap monuki om kapas. Ua pwal efich om kewe kapasen achechchem . . . Upwe pwarata ai efichi om kewe alluk, ekkewe ua fen tongei. Amwo om umoumoch epwe feito rei, pwe epwe sopwosopwolo manauei; pun om alluk, iei ewe mettoch ua efich. Ua fen positi om angangen amanau, O Jiowa, me om alluk ua kan efich.”​—Kol Fel 119:16, 24, 47, 77, 174, NW.

7, 8. (a) Me ren eu puken tettelin fos, ifa ussun emon epwe “pwarata an efichi” an Kot we Kapas? (b) Ifa ussun sipwe tongeni pwarata ach tongei an Jiowa we Kapas? (c) Ifa ussun Esra a pwisin mmonleta mwen an epwe alleani Allukun Jiowa?

7 Iei alon eu puken tettelin fos lupwen a awewei ewe kapas mi affou ngeni “pwarata ai efichi” lon Kol Fel 119: “Nounoun ena kapas lon wokisin 16 a ussun ekkewe [kapas] fan iten chengel . . . me ekiekfich . . . A iei ussun tettelin: chengel, ekiekfich, pwapwaiti . . . Eli ena tettel a pwarata pwe ewe mettoch ekiekfich fan eu popun auchea epwe efisata an emon pwapwaiti ewe kapasen Yahweh. . . . A pwal kapachelong an emon memmeef.”a

8 Ewer, ach tong ren Kapasen Jiowa epwe ita popu seni letipach, ewe leenien memmeef. Sipwe ita pwapwaiti ach liwiniti fan fite ekkoch wokisin sia fen keran wes le allea. Sipwe ita ekkekieki ekkewe poraus mi alollol, lefareniir, me ekilaper. Ren ach sipwe fori ena mettoch, mi lamot iotek me ekilap lon leeni mi kinamwe. Ussun Esra, mi lamot ach sipwe ammonlata letipach mwen ach sipwe alleani me kaeo ewe Kapasen Kot. A mak ei mettoch ussun atewe: “Esra a pwisin ammonlata letipan pwe epwe pi allukun Jiowa me apwonueta ena alluk me aiti ngeni Israel ekkewe alluk me minne mi pwung.” (Esra 7:​10, NW) Nengeni mwo ekkewe ulungat popun an Esra ammonlata letipan: epwe kaeo, epwe pwisin apwonueta minne epwe kaeo, me epwe kait ngeni aramas. Sipwe ita appiru minne a fori.

Kaeo, Iei eu Fofforun Fel ngeni Kot

9, 10. (a) Ifa ussun ewe chon makkei kol fel a pwarata pwe a afanniochu an Jiowa we Kapas? (b) Ifa weween ewe kapasen Ipru mi affou ngeni “afanni”? (c) Pwata a lamot ach sipwe eani ewe ekiek pwe ach kaeo ewe Paipel “eu fofforun fel ngeni Kot”?

9 Ewe chon makkei kol mi fel a makkei pwe a afanniochu an Jiowa kewe alluk, emmwen, me kapasen achechchem. A iei ussun an kol: “Upwe akkafanni om kewe emmwen me upwe nennengeni om kewe al. . . . Upwe eitieta pei keei ngeni om kewe alluk ua fen tongei, me upwe akkafanni om kewe fon. A ifa me watteen ai tongei om alluk! Ua akkafanni unusen ran meinisin. Ewe mirit ua fen angei a lap seni miritin nei kewe sense meinisin, pun ua kan akkafanni om kewe kapasen achechchem.” (Kol Fel 119:​15, 48, 97, 99, NW) Ifa weween an emon ‘akkafanni’ an Jiowa Kapas?

10 Ewe kapasen Ipru mi affou ngeni “akkafanni” a pwal wewe ngeni “ekieki, nameni,” “ekilapei och mettoch.” “Nounoun ena kapas a weneiti an emon ekilapei forien Kot kewe . . . me an Kot kapas.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Ena kapas a pwal wewe ngeni “an ewe chon mak kol fel ekiekfich,” “an tongei an epwe kaeo” allukun Kot, nge ina “eu fofforun fel ngeni i.” Ika sia meefi pwe ach kaeo an Kot Kapas a pacheri ach fel ngeni i, iwe, epwe lapalo choun ena mettoch. Ina minne, sipwe kaeo fan tinikken me alillisin iotek. Kaeo a pacheri ach fel ngeni Kot me sia kan fori ena mettoch ren ach sipwe amurinnolo ach fel ngeni i.

Kakkaeo Poraus mi Alollol lon An Kot we Kapas

11. Ifa ussun Jiowa a kan pwari an kewe ekiek mi alollol lon pekin ngun ngeni noun kewe aramas?

11 Iei alon ewe chon makkei kol fel pokiten an ingeiti Kot: “A fet lingemwararen foriom kewe, O Jiowa! A fokkun alollol om kewe ekiek.” (Kol Fel 92:⁠5, NW) Ewe aposel Paul a kapas ussun “ekkewe mettoch mi alollol ussun Kot,” weween, ekiek mi alollol Jiowa a kan pwari ngeni noun kewe aramas “ren an we ngun” mi ekkemmweni ewe chon angang mi tuppwol me tipachchem. (1 Korint 2:​10; Mattu 24:45) Ena mwichen chon angang a tinikken le akkawora mongo lon pekin ngun fan iten meinisin​—weween, “milik” fan iten ekkewe minefo nge “mongo pochokkul” fan iten “ekkewe mi asimau.”​—Ipru 5:​11-​14.

12. Apasata mwo eu me lein ekkewe “mettochun Kot mi alollol” ewe mwichen chon angang a fen awewei.

12 Ren ach sipwe tufichin weweiti ekkena “mettoch mi alollol ussun Kot,” sipwe kakkaeo fan alillisin iotek me ekilapei an we Kapas. Ren chok awewe, a fen mak ekkewe lesen mi affata ifa ussun Jiowa a pwaratapok ekkeei ruu lapalap, pwung me umoumoch. An Jiowa pwarata umoumoch esap ita wewe ngeni pwe a uwopwangapwang ngeni an pwung, nge, umoumoch mi fel eu pisekin pwarataan an Kot pwung fengen me an tong. Lupwen Jiowa a eani kapwung won emon mi tipis, epwe akkom pi ika epwe tufich an epwe pwarata umoumoch mi longolong won ewe asor Noun we a awora, asorun moon kepich. Ika ewe emon mi tipis ese aier are a tipeforea, Kot epwe mut ngeni pwung an epwe apwonueta an angang, nge esap wor umoumoch ika pwe ese fich. Ese lifilifil met epwe fis, nge Jiowa a kan tuppwol ngeni an kewe kapasen emmwen mi tekia.b (Rom 3:​21-26) ‘A fet alollolun tipachchemen Kot!’​—Rom 11:​33, NW.

13. Ifa ussun sipwe ita pwarata ach aucheani “kapachelapen” ekkewe poraus mi enlet lon pekin ngun mi fen pwapwaalo tori iei?

13 Ussun ewe chon makkei kol fel, sia mmen pwapwa ren an Jiowa aiti ngenikich chommong an kewe ekiek. Iei makkeien Tafit: “Kot, ifa lapalapen ai aucheani om kewe ekiek! Ifa lapalapen chommongun om kewe ekiek! Ika upwe alleani, ir mi chok chommong seni pi.” (Kol Fel 139:​17, 18) Inaamwo ika sileiach ikenai a ekis chok me lein ekkewe chommong ekiek Jiowa epwe pwari ngeni aramas lon ekkan fansoun mwach, iwe, tori feilfeilo chok, nge sia wenewenen aucheani “kapachelapen” ekkewe poraus mi enlet lon pekin ngun mi fen pwapwaalo tori ei fansoun me sia kan alapalo ach kukkuttafichi weweochun masouen an Kot we Kapas.​—Kol Fel 119:160.

A Lamot Tinikken me Pisekin Kaeo mi Alillisoch

14. Ifa ussun An Salomon Fos 2:​1-6 a menlapei lamoten ewe mettoch tinikken lupwen sipwe kaeo an Kot we Kapas?

14 A lamot tinikken fan iten ach sipwe kaeo poraus alollol lon Paipel. A ffat ena ika sipwe alleaochu An Salomon Fos 2:​1-6. Nengeni mwo ekkewe kapas King Solomon a nounou pwe epwe menlapei ewe sokkun tinikken sipwe eani ren ach sipwe angei silelap, tipachchem, me mirit mi fel. Iei makkeian: “Nei aluwol, ika kopwe angei aloi kewe me isoni ngonuk ai kewe alluk, pwe kopwe au ngeni tipachchem selingom, ren om kopwe emmwen ngeni mirit letipom; nge pwal och, ika kopwe kokko ngeni weweoch me kopwe leuwommongeta ren mirit, ika kopwe kukkutta ussun om kutta silifer, me kopwe kukkuttafichi ussun om kutta pisek auchea mi irelo, iwe, epwe ina ussun om kopwe silei weween om niuokkusiti Jiowa, me kopwe kuna wesewesen sileien Kot. Pun Jiowa a pwisin liffangoto tipachchem; a towu seni auan silelap me mirit.” Ewer, ewe sokkun kaeo mi atoto feioch a kan longolong won ach kukkuttafichi weween och poraus, a ussun ita ach kutta och pisek auchea emon a fen aopa.

15. Ifa eu kapas awewe seni Paipel mi affata lamoten ach sipwe eani ewe sokkun kokkotun kaeo mi lapoch?

15 Ewe sokkun kaeo mi atoto feioch lon pekin ngun a pwal longolong won ewe sokkun kokkotun kaeo mi lapoch. Iei makkeien Solomon: “Are efoch kouk a kop, nge sisap seimi, sipwe fokun weires ren lupwen ach nounou.” (An Salomon Afalafal 10:10) Ika emon chon angang epwe aea och pisekin angang mi kop are epwe angangau le aea, epwe lus mwaal an pochokkul, me minne a angang won epwe lapangau. Iwe, pwal ussun chok, eli ekkewe feioch mi toto rech seni ach fansoun kaeo epwe wiliwilikkis, nge epwe longolong won ach kokkotun kaeo. A wor emmwen mi fokkun alillisoch fan iten ach sipwe amurinnolo lapalapen ach kaeo lon Lesen 7 lon ewe Theocratic Ministry School Guidebook.c

16. Met sokkun emmwen a kawor fan iten an epwe alisikich le eani ewe sokkun kaeo mi alollol?

16 Lupwen emon chon angang mi angoch epwe popueta an angang, epwe kan atetteliochu an kewe pisekin angang. Iwe, pwal ussun chok, lupwen sipwe popueta och fansoun kaeo, sipwe fili me lein nouch kewe puk ekkewe pisekin kaeo sipwe aea. Sipwe chechchemeni pwe kaeo a ussun och angang me sipwe aea tupuwach lon, ina minne, epwe murinno ach sipwe tumunu lapalapen inisich. Ika sia mochen pwe tupuwach epwe ken, eli ach mot ngeni eu chepel won efoch seea epwe murinno lap seni ach sipwe kon won eu pet are ach mot won efoch seea mi mongumong. Mwirin ach kaeofich ren och fansoun, eli epwe murinno ach sipwe uta me ekis taiso are towu lukun fan iten ach sipwe ekis asoso.

17, 18. Awewei mwo ifa ussun sipwe aea ekkewe pisekin kaeo mi murinno mi nom rech.

17 A pwal nom rech chommong pisekin kaeo mi wenewenen murinno. Akkaewin leir ewe Paipel itan New World Translation, nge iei, unusan are och kinikinin a fen for lon 37 sokkun fos. Lon ena New World Translation (standard edition) a wor ekkewe cross-reference me eu “Tettelin Puken Paipel” mi affata ika io a wiisen makkei eu me eu puk, ewe leeni a mak ie, me ukuukun ewe fansoun ekkewe poraus lon ra weneiti. A pwal wor eu tettelin fosun Paipel, eu appendix, me ekkoch map. Lon ekkoch fos, ena Paipel a peres lon eu edition mi iteni ewe Reference Bible, iwe, a watte seni ewe eu sokkun. Meinisin ekkena minen alillis mi mak asan a nom lon, nge a kapachelong pwal fitu sokkun, awewe chok ren chommong footnote, nge a pwal mak tettelin. Ka kan unusen akkaea minne a wor lon fosun fonuom fan iten an epwe alisuk le kuttafichi weween ekkewe poraus mi alollol lon an Kot we Kapas?

18 A wor pwal eu pisekin kaeo mi sokkolo aucheaan, nge ikkeei ekkewe ruu puken awewei porausen Paipel mi chu fan ewe itelap Insight on the Scriptures. Ika a wor noum ena esin puk lon eu fos en mi weweiti, epwe ita nom reom fansoun meinisin om kopwe kaeo. Epwe awora poraus ussun minne a mak lon Paipel. A wor pwal eu minen alillis mi ina ussun, nge iei ewe puk “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial.” Lupwen sipwe popueta le alleani eu minefoon puken Paipel, epwe murinno ach sipwe pi ewe lesen fan iten ena puk lon ewe “All Scripture” puk ren ach sipwe silei menni leeni me fansoun ewe poraus a weneiti, me pwal met masouen ena puken Paipel me met aucheaan ngenikich. Kanoto chok a kapachelong lein ekkewe chommong pisekin kaeo sipwe tongeni alleani ewe minen computer itan Watchtower Library, nge iei a for lon tiu sokkun fos.

19. (a) Pwata Jiowa a fen awora ngenikich pisek mi murinno fan iten kaeon Paipel? (b) A lamot an epwe wor met fan iten an epwe fisoch ach akkalleani me kakkaeo Paipel?

19 Jiowa a fen awora meinisin ekkena pisekin kaeo ren an nounou “ewe chon angang mi tuppwel o tipatchem” ren an epwe atufichi noun kewe chon angang won fonufan ar repwe ‘kukkutta me kuna silelapen Kot.’ (An Salomon Fos 2:​4, 5) Ika a kokkotoch lapalapen ach kaeo, iwe, epwe atufichikich ach sipwe alapalo sileiach ussun Jiowa me epwe pochokkuleta ach riri ngeni i. (Kol Fel 63:​1-8) Ewer, kaeo a wewe ngeni ach sipwe angang, nge iei eu angang mi apwapwa me epwe atoto feioch. Iwe nge, ina eu mettoch sipwe awora ach fansoun ngeni, iwe, eli ka fen ekieki, ‘Upwe ita kuna me ia ewe fansoun fan iten ai upwe apwonueta wiisei, wiisen ai upwe alleani me kaeo ewe Paipel?’ Ina eu mettoch ewe saingoon lesen lon ei chassi epwe awora alillis ren.

[Ppii ekkewe pwóróus fan]

a New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Volume 4, pekin taropwe 205-7.

b Pi Ewe Leenien Mas, August 1, 1998, pekin taropwe 13, wokisin 7. Fan iten eu kokkotun om kaeo Paipel, eli kopwe tongeni enniwili ir me ruu ekkewe lesen lon ena chassi me pwal ekkewe poraus fan iten “Justice,” “Mercy,” me “Righteousness” lon ewe puken awewei masouen Paipel itan Insight on the Scriptures, forien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

c Forien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. Ika pwe esor ei puk lon fosun fonuom, a wor emmwen mi murinno fan iten kokkotun kaeo lon ekkeei kapiin Ewe Leenien Mas: August 15, 1993, pekin taropwe 13-​17; May 15, 1986, pekin taropwe 19-20.

Kapas Eis fan iten Enniwili Poraus

• Met sipwe tongeni fori pwe ach fansoun pwisin kaeo epwe eu mettoch sipwe pochokkuleta me feioch ren?

• Ussun ewe chon makkei kol fel, ifa ussun sipwe tongeni pwarata pwe sia “efichi” me “afanni” an Jiowa we Kapas?

• Ifa ussun An Salomon Fos 2:​1-6 a pwarata lamoten ewe mettoch tinikken fan iten ach kaeo an Kot we Kapas?

• Met sokkun pisekin kaeo mi murinno Jiowa a fen awora?

[Picture on page 22]

Ach ekiekfich me iotek lon leeni mi kinamwe epwe alisikich le amaarata ach tongei an Kot we Kapas

[Picture on page 25]

Ka kan akkaea meinisin ekkewe pisekin kaeo ren om kopwe kuttafichi weween ekkewe poraus mi alollol lon an Kot we Kapas?

    Meinisin mi Peres lón Fósun Chuuk (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chuuk
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share