MUTWE WAKULILONGESA 25
Makulwana—Lilongesenu ha Chilweza cha Ngideone
‘Chichi kupwa ni mashimbu ni munguhanjika nawa hakutwala kuli Ngideone.’—HEPRE. 11:32.
MWASO 124 Tupwenu Akwa-Kwononoka
CHIKUMA CHILEMUa
1. Kulita ni 1 Petulu 5:2, mulimo uka akwete makulwana a mu chikungulwila?
MAKULWANA hanatambula chiteli chinene cha kufunga mapanga ambala a Yehova. Malunga wano ashishika kakulemesa chinji chiteli cho cha kukalakalila mandumbu jo. Kashika, akulikolweza chinji hanga apwe ‘tufunga waze chamwenemwene akufunga.’ (Jere. 23:4; tanga 1 Petulu 5:2.) Yetu twakusakwilila chinji ha kupwa ni mandumbu wano mu yikungulwila yetu!
2. Kapinda muka makulwana amwe mahasa kupwa nenyi?
2 Muze akulinga milimo yo, makulwana kakupalika mu kapinda munji. Chakutalilaho, ayo kakukalakala chinji hanga afunge chikungulwila. Tony, umwe mukulwana wa mu chikungulwila mu Estados Unidos, kalilongesele kupwa mukwa-kulikehesa ha kunyingika nyi te matambula yiteli yikwo nyi ka. Yamba ngwenyi: “Ku uputukilo wa musongo wa COVID-19, nakalakalile chinji hanga ngululieke kukunguluka ni mulimo wa kwambujola. Chipwe ngwe te nakukalakala chinji, nihindu te kwakusoloka yuma yikwo nawa yize natamba kulinga. Chocho, yingusa kumbango kutanga chami cha Mbimbiliya, longeso lia wika ni kulemba.” Ilir, umwe mukulwana wa mu chikungulwila ku Kosovo, kapinda wenyi kapwile mweka. Muze apwile ku chihela kuze kwapwile jita, chapwile chikalu kuli iye kwononokena usongwelo wa mu ululikiso. Yamba ngwenyi: “Nevwile woma unji muze mandumbu ku Mbetele, angwichile hanga nguye ku chihela kuze te kuli jita ngufunge mandumbu, kwamba pundu nahonene hamu. Chikwo nawa, chasolokele ngwe usongwelo wacho te kuuchi kwenda kanawa.” Kuli Tim, umwe mishionaliu mu Ásia, kulinga kanawa yuma ya hita tangwa chapwile chikalu kuli iye. Yamba ngwenyi: “Ha mashimbu amwe kulinga mulimo wa kufunga mandumbu, te wakunguhongesa chinji.” Mba yika muyihasa kukwasa makulwana waze anapalika mu kapinda ngwe yono?
3. Yika yetu eswe mutuhasa kulilongesa ha chilweza cha Ngideone?
3 Ngideone, kali chilweza chipema kuli makulwana. (Hepre. 6:12; 11:32) Iye te kakufunga ni kusongwela atu ja Yehova. (Kuyu. 2:16; 1 Sango 17:6) Chizechene ngwe Ngideone, makulwana no hanatambula chiteli cha kufunga atu ja Zambi ha mashimbu akalu. (Yili. 20:28; 2 Timo. 3:1) Ngideone kali chilweza chipema cha mutu yoze te wahomboka, kulikehesa ni kwononoka. Iye katambile kunyongonona mu mulimo wenyi kuli Yehova. Yetu eswe mutuhasa kulemesa mulimo uze makulwana a mu chikungulwila akulinga. Chipwe ngwe tuli makulwana hanji ka. Chikwo nawa, mutuhasa kukwasa malunga wano yikilikita muze anafungu chikungulwila.—Hepre. 13:17.
MUZE MUCHIPWA CHIKALU KUSOLOLA KUHOMBOKA NI KULIKEHESA
4. Kuchi Ngideone asolwele ngwenyi kali mukwa-kuhomboka ni kulikehesa?
4 Ngideone kapwile mukwa-kuhomboka ni kulikehesa.b Muze mungelo wa Yehova amulwezele ngwenyi, kamusakula hanga apulwile A-Izalele ku moko ja A-Mindiane, ni kulikehesa cheswe yamba ngwenyi: “Usoko wami e alelu muli A-Manase, mba yami nguli mwe mukepe mu jimo lia yetu.” (Kuyu. 6:15) Iye kalivwile ngwe kechi kuhasa kulinga mulimo wacho, alioze Yehova yoze unanyingika yuma yeswe yamusakula. Chikwo nawa, Yehova yamukwasa kulinga kanawa mulimo wenyi.
5. Ha yikuma yika muchihasa kupwa chikalu kuli mukulwana kusolola kulikehesa ni kuhomboka?
5 Makulwana kakusa tachi hanga apwe akwa-kulikehesa ni kuhomboka mu yuma yeswe. (Mika 6:8; Yili. 20:18, 19) Ayo keshi kuhanjika chinji ha yuma yize akuzuka ha utotombo uze akwete hanji yuma yize akulinga mu mulimo wa Yehova. Ayo nawa keshi kumona ngwe katelele mumu lia ulelu hanji yuma yize akuhengesa. Alioze, kupwa ni nyonga liacho hi chashi ko mashimbu eswe. Chakutalilaho, umwe mukulwana hanji matayiza yiteli yinji, alioze hanyima mapwa ni kapinda wa kuyilinga kanawa. Hanji muchihasa kupwa chikalu kuli iye kulikehesa muze mamuchichimieka ha yize alinga kanawa, hanji muze mamwamba yuma yipi ha yize kalingile kanawa. Ha yikuma ngwe yino, kuchi makulwana mahasa kwimbulula chilweza cha Ngideone?
Ha kukaula chilweza cha Ngideone, umwe mukulwana wahomboka kanete ukwaso wa chize malulieka kwambujola ni matemba (Tala paragrafu 6)
6. Kuchi makulwana mahasa kwimbulula kuhomboka cha Ngideone? (Tala nawa chizulie.)
6 Eta ukwaso. Mutu yoze wahomboka kananyingika ngwenyi, kuli yuma yize kechi kuhasa kulinga. Mumu lia kupwa mukwa-kuhomboka, Ngideone yeta ukwaso wa akwo. (Kuyu. 6:27, 35; 7:24) Chili chipema makulwana kwimbulula chilweza chenyi. Tony, yoze twatongola ku uputukilo, yamba ngwenyi: “Mumu lia chize angulelele, napwile ni kutayiza milimo yinji yize chishi kuhasa kulinga. Chocho, yingulinga katalilo hanga tulilongese hakutwala ku kuhomboka mu uwayilo wetu wa mu usoko. Chikwo nawa, yinguputuka kuhula mukwetu-pwo hanga ngunyingike nyi te ngunakaula yuma yize ngunalilongesa. Yingutala nawa chinema ha site jw.org chinambe ngwo: “Longesenu Akwenu, ni Kwafuliela, ni Kwakwasa Ngwe Chize Yesu Alingile.” Hachino, Tony yaputuka kulianyina yiteli ni mandumbu akwo mu chikungulwila. Yiwape yika yezako? Yamba ngwenyi: “Haliapwila milimo mu chikungulwila yinende kanawa. Chikwo nawa, hinapwa ni mashimbu a kululieka usepa wami ni Yehova.”
7. Kuchi makulwana mahasa kwimbulula Ngideone nyi amwe maamba yuma yipi? (Tiangu 3:13)
7 Kanda wivwa uli nyi makwamba yuma yipi. Kapinda mukwo yoze makulwana akupalika, kali wakwamba yuma yize kuyalitele. Ha chikuma chino, chilweza cha Ngideone, muchihasa nawa kukwasa makulwana. Kunyingika uhenge wenyi, chakwashile Ngideone kuhwima mbunge muze amwambile yuma yipi kuli A-Eframe. (Kuyu. 8:1-3) Ngideone kakevwile uli. Iye kasolwele ngwenyi, kali ni kulikehesa cha ku mbunge, ha kupanjika kanawa yize atu jacho te anambe hali iye. Ni mana eswe yahwisa mbwanja yacho. Chili chilemu makulwana kwimbulula chilweza cha Ngideone ha kupanjika ni kukumbulula kanawa muze mandumbu akwo maamba yuma yipi. (Tanga Tiangu 3:13.) Nyi malinga chocho, maneha sambukila mu chikungulwila.
8. Yika makulwana atamba kulinga muze maachichimieka? Hana chilweza.
8 Halisa Yehova ha yize mulinga. Muze amuchichimiekene ha kulamwina A-Izalele ku moko ja A-Mindiane, Ngideone yahalisa Yehova ha yeswe yize alingile. (Kuyu. 8:22, 23) Kuchi makulwana mahasa kwimbulula chilweza cha Ngideone? Ayo machilinga ha kuhalisa Yehova ha yuma yeswayo malinga. (1 Kori. 4:6, 7) Chakutalilaho, nyi mukulwana wa mu chikungulwila mamuchichimieka mumu lia kulongesa kanawa, iye mahasa kwamba ngwenyi kalinga pande kanawa, mumu lia kulihulikila ha chishina cha malongeso jetu, Liji lia Zambi, hanji mumu lia fumbo lize atambula mu ululikiso wa Yehova. Hita shimbu, makulwana katamba kumana ni kunyonga nyi yize akulongesa yakuhalisa Yehova nyi yakwahalisa ene. Talenu yize yalingiwile kuli mukulwana avuluka ngwo Timothy. Muze amusele ha ukulwana, Timothy te kakuzanga chinji kulinga pande ja mbunga. Yamba ngwenyi: “Maliji atangu a pande jami ni yilweza yize te nakuzachisa te yikwete yuma yinji. Hachino, mandumbu anji te kakunguchichimieka. Chaluyinda, te nakutalikisa atu hali yami hi ku Mbimbiliya ko hanji kuli Yehova.” Kulutwe, Timothy yanyingika ngwenyi, te katamba kwalumuna mutapu uze akulongesa hanga achine kutwala mandumbu amuhalise, alioze ahalise Yehova. (Yishi. 27:21) Mba yika yalingiwa? Mwene yamba ngwenyi: “Haliapwila mandumbu kakungulweza chize pande jize nalinga jaakwasa kukumba yipikalo, kwehuka yeseko ni kukundama kuli Yehova. Ngunawahilila chinji mumu mandumbu kakuchichimieka pande hi yami ko.”
MUZE MUCHIPWA CHIKALU KWONONOKA HANJI KUSOLOLA HAMU
Ngideone kwononokene, chocho yatepulula chizavu cha maswalale jenyi. Iye yasakulaho maswalale 300 waze akawile usongwelo (Tala paragrafu 9)
9. Mumu liaka kuchakapwile chashi kuli Ngideone kwononoka ni kusolola hamu? (Tala chizulie ha chifukilo.)
9 Hanyima lia Ngideone kumusa mukwa-kuyula mu Izalele, iye kafupiwile kwononoka ni kusolola hamu, alioze chino kuchakapwile chashi. Iye katambwile mulimo ukalu chinji, wa kupuzula chilumbilo cha kazambi wa Mbale chize tato atungile. (Kuyu. 6:25, 26) Kulutwe, ha yisuho yaali yamuundu, Yehova yatuma Ngideone hanga atepulule maswalale waze apwile no. (Kuyu. 7:2-7) Iye nawa katambwile chiteli cha kulukukila chilombo cha akwa-kole ha ufuku.—Kuyu. 7:9-11.
10. Ha yikuma yika muchihasa kupwa chikalu mukulwana kwononoka?
10 Makulwana katamba kupwa ni ‘kwononoka ni kawashi.’ (Tia. 3:17) Makulwana waze akwononoka, keshi kushimbula ha kukaula usongwelo wa mu Mbimbiliya ni wa mu ululikiso wa Yehova. Muze akuchilinga, ayo kakuhana chilweza chipema kuli mandumbu akwo. Alioze, ha yikuma yikwo hi chashi ko kwononoka. Chakutalilaho, ha mashimbu amwe makulwana kakutambula usongwelo unji. Chikwo nawa, usongwelo wacho kakuwalumuna chinji. Ha mashimbu akwo, o mahasa kukakajana ha usongwelo use atambula nyi muwenda lume kanawa. Hanji maeta hanga alinge mulimo uze muhasa kwatwala mu zuwo lia ususu. Mba kuchi makulwana mahasa kwimbulula chilweza cha kwononoka cha Ngideone ha yikuma ngwe yino?
11. Yika muyihasa kukwasa makulwana mba ononokene usongwelo wa Yehova?
11 Panjika kanawa usongwelo weswawo mutambula ni kuukaula. Yehova kanakasongwela Ngideone ha chize te mapupa chilumbilo chize atungile tato, haze te matunga chilumbilo chaha cha Yehova, ni kashitu yoze te mahana ngwe chitapo. Ngideone kakahamikine usongwelo wa Yehova; iye kononokene ni mbunge yeswe. Musono, ululikiso wa Yehova wakutuma mikanda, mitambi ni usongwelo uze wakusolola chize makulwana mafunga mandumbu ku ufulielo ni ku musunya. Twakuzanga chinji makulwana a mu chikungulwila, mumu kakukaula usongwelo wacho ni mbunge yeswe. Chino chakuyukisa chikungulwila cheswe.—Samu 119:112.
12. Kuchi makulwana mahasa kukaula chiyulo chili ha A-Hepreu 13:17, muze matambula usongwelo waha?
12 Pwako ni kwijilila ni kwalumuka chize muchilingiwa mu ululikiso. Uneuluka usongwelo uze Yehova ahanyine kuli Ngideone? Usongwelo wacho wambile ngwo, katamba kufunyisa maswalale anji ku zuwo. (Kuyu. 7:8) Ngideone kota kalihulile ngwenyi, ‘Shina usongwelo uno uli lume ni ulemu? Muukwasa lume?’ Chipwe chocho, iye yononokena usongwelo wacho. Musono, makulwana kakwimbulula chilweza chenyi, ha kukaula kwalumuka chize chakulingiwa mu ululikiso wa Yehova. (Tanga A-Hepreu 13:17.) Chakutalilaho, ha 2014, Chizavu cha Tusongo, kalumwine mutapu wa chize mutuzachisa milambu hanga atunge Mazuwo a Wanangana ni mazuwo a kukunguluka cha mbonge. (2 Kori. 8:12-14) Kunyima, muze yikungulwila yapwile ni kufupa kutunga Mazuwo a Wanangana, ululikiso te wakwaha mbongo, kulutwe mandumbu majifunyisa. Musono, mandumbu a hashi eswe kakuhana milambu, mba ululikiso muuzachisa milambu yacho hanga atunge mazuwo a wanangana. Kulinga chino, kuchatalile nyi chikungulwila chili ni mbongo nyi ka. Muze José atambwile usongwelo wa kwalumuka chacho, iye kanyongene ngwenyi yuma yacho kuyichi kuya kusuku. Yamba ngwenyi: “Nyi chocho, kutuchi kutunga Zuwo lia Wanangana nilimwe. Kuno twatwama yuma kuyishi kukalakala chocho. Mba yika yakwashile José kukwasa usongwelo uno waha? Yamba ngwenyi: “Maliji ali ha Yishima 3:5, 6 kangwiwulwile ngwo, natamba kujikijila muli Yehova. Haliapwila, usongwelo wacho unemi mihuko yipema! Tunahase kutunga Mazuwo anji a Wanangana, alioze hi yino wika ko. Tunalilongesa nawa kuhana milambu ha kuzachisa majila eka ni eka, hanga chipwe mandumbu waze keshi ni mbongo ahase kupwa ni Zuwo lia Wanangana.”
Chipwe mu chifuchi muze mulimo wetu uli wa kukanjisa, nihindu mutuhasa kwambujola ni hamu (Tala paragrafu 13)
13. (a) Shindakenyo yika Ngideone apwile nayo? (b) Kuchi makulwana mahasa kumwimbulula? (Tala nawa chizulie.)
13 Solola hamu ha kulinga upale wa Yehova. Ngideone kanakononokena Yehova chipwe ngwe kapwile ni kwivwa woma ni kusa mwono wenyi mu ponde. (Kuyu. 9:17) Hanyima lia kumutakamisa kuli Yehova, Ngideone yapwa ni shindakenyo ngwenyi, Yehova te mamukwasa hanga apulwile atu jenyi. Makulwana waze atwama mu yifuchi muze mulimo wetu uli wa kukanjisa, kakwimbulula chilweza cha Ngideone. Ayo kakusolola hamu ha kululieka kukunguluka ni mulimo wa kwambujola, chipwe ngwe mapwa mu ponde ya kwakwata, kwasa mu mazuwo a ususu, kutokesa mulimo, hanji kwalinga yuma yikwo yipi.c Ha luyinda munene, makulwana makafupiwa nawa hamu, mba akahase kwononokena usongwelo uze makatambula chipwe ngwe muchipwa ponde kuchilinga. Usongwelo wacho muhasa kupwa hakutwala ku chize mutukambujola sango ja upatwilo ni yize mutukafupiwa kulinga mba tulilamwine muze Ngoke wa Mangoke matulukukila.—Eze. 38:18; Uso. 16:21.
MUZE MUCHIPWA CHIKALU KUNYONGONONA
14. Mumu liaka chapwile chikalu Ngideone kunyongonona?
14 Mba akalakale ngwe mukwa-kuyula mu Izalele, Ngideone kafupiwile kupwa ni tachi jinji ku mujimba. Muze A-Mindiane achinyine jita ha ufuku, Ngideone yaakaula kukatuka mu chikulo cha Yezerele ndo ku lwiji Yordau. Kuze kota kwapwile kwa too ni mikalale. (Kuyu. 7:22) Shina Ngideone kamanyine muze ahetele ku lwiji Yordau? Ka! Chipwe ngwe te hahonga, iye ni maswalale jenyi 300 yazauka lwiji; yanunga ni kwakaula. Hachino, yakwata maswalale A-Mindiane yaashiha.—Kuyu. 8:4-12.
15. Ha mashimbu aka makulwana mafupiwa kunyongonona?
15 Makulwana kanafupiwa kunyongonona mba ahase kufunga chikungulwila ni asoko jo. Mumu lia yiteli yinji, ayo mahasa kuhonga ku mujimba, ku manyonga ni mu majila akwo nawa. Nyi yino muyilingiwa, kuchi makulwana mahasa kwimbulula chilweza cha Ngideone?
Makulwana waze akwete zango kakutakamisa chinji mandumbu waze anafupiwa ukwaso (Tala maparagrafu 16-17)
16-17. Yika yakwashile Ngideone kunyongonona, mba shindakenyo yika makulwana atamba kupwa nayo? (Izaia 40:28-31) (Tala nawa chizulie.)
16 Fuliela ngwe Yehova makutakamisa. Ngideone kanakafuliela ngwenyi, Yehova mamwaha tachi. Yino ye Yehova alingile lume. (Kuyu. 6:14, 34) Ha shimbu limwe, Ngideone ni maswalale jenyi, kakawile mianangana aali A-Mindiane; ayo kapwile ni kwendela hashi, alioze mianangana jacho kota kapwile ha tumelu. (Kuyu. 8:12, 21) Ni ukwaso wa Yehova, o yakwata mianangana jacho ni kukumba jita. Makulwana no mahasa kujikijila muli Yehova, mumu iye ‘keshi kuhona tachi chipwe kuhonga.’ Yehova maaha tachi jize mafupiwa.—Tanga Izaia 40:28-31.
17 Talenu yize yalingiwile kuli Matthew, yoze wakukalakala mu Chipatulo chize chatala ha yuma ya Shipitali. Yika yamukwashile kunyongonona? Yamba ngwenyi: “Namwene ni meso jami yize natongola ha A-Fwilipu 4:13. Kanji-kanji, muze napwile ni kuhonga ni kuhona tachi, te nakulemba chinji kuli Yehova. Napwile ni kumwita angwehe tachi ku mujimba ni ku manyonga hanga nguhase kukwasa mandumbu jami. Ha mashimbu jacho, te nakwivwa spiritu ya Yehova muyingwaha tachi hanga ngununge ni kunyongonona mu mulimo wacho.” Chizechene ngwe Ngideone, makulwana jetu musono kakukalakala chinji hanga afunge atu ja Yehova chipwe ngwe hi chashi ko. Chipwe chocho, ayo katamba kunyingika ngwo, kechi kuhasa kulinga mashimbu eswe yuma yize anazange kulinga. Mahasa kupwa ni shindakenyo ngwo, Yehova maapanjika muze malemba ha kumwita ukwaso ni tachi hanga anyongonone.—Samu 116:1; Fwili. 2:13.
18. Ngwe chize twamona ha mutwe uno, kuchi makulwana mahasa kwimbulula chilweza cha Ngideone?
18 Ngwe chize twamona, makulwana mahasa kulilongesa yuma yinji ha chilweza cha Ngideone. Makulwana katamba kupwa akwa-kuhomboka ni kulikehesa, muze matesa milimo yize matambula ni muze maachichimieka ha yize akulinga hanji muze maamba yuma yipi. Ayo kanafupiwa kwononoka ni kusolola hamu, chipi-chipi ha mashimbu wano a kusula. Chikwo nawa, ayo katamba kufuliela ngwo, Yehova maaha tachi jize anafupiwa, chipwe ngwe kanapalika mu kapinda mweswawo. Ngwe chize Mbimbiliya yakwamba, mutununga ni ‘kulemesa malunga ngwe wano’ hamwe ni yuma yeswe yize akulinga.—Fwili. 2:29.
MWASO 120 Imbululenu Kulikehesa cha Kristu
a Yehova katongwele Ngideone hanga asongwele atu jenyi ni kwafunga ha mashimbu akalu mu Izalele. Ngideone kalingile kanawa mulimo uno ha miaka 40. Chipwe chocho, kapalikile mu yipikalo yinji. Mutumona chize chilweza chenyi muchihasa kukwasa makulwana musono muze mapalika mu yipikalo.
b Kuhomboka ni kulikehesa, yitanga yino yaali yalifwa. Mutu yoze wahomboka, keshi kulimona ngwe kahiana akwo. Chikwo nawa, kananyingika ngwenyi kuli yuma yize kechi kuhasa kulinga. Mbimbiliya yakuhanjika ha kulikehesa cha ku mbunge. Maliji wano kanasolola ngwo, kulikehesa chamwenemwene chakukatuka ku mbunge. (Fwili. 2:3) Kanji-kanji, mutu yoze wahomboka, kapwa nawa mukwa-kulikehesa.
c Tala chikuma, “Nunga ni Kuwayila Yehova Chipwe Muze Nuli mu Ukanjiso” ha Kaposhi wa Kutalila wa Julho 2019, mafwo 10-11, paragrafu 10-13.