Ta 105

Ŋkeke Vevi aɖe ƒe Gɔmedzedze

ESI Yesu dzo le Yerusalem le Dzoɖa fiẽ me la, etrɔ yi Betania si le Amitoa ƒe ɣedzeƒekpa dzi. Ewu eƒe subɔsubɔdɔ mamlea le Yerusalem ƒe ŋkeke eve nu. Ðikekemanɔmee la, Yesu gatsi exɔlɔ̃ Lazaro gbɔ dɔ. Tso esime wòdzo le Yerixo la, esiae nye zã enelia si wòtsi Betania dɔ.

Fifia le Braɖa ŋdikanya si nye Nisan 11 lia dzi la, wo kple eƒe nusrɔ̃lawo gadze mɔ ake. Ŋkeke sia nye ŋkeke tɔxɛ aɖe le Yesu ƒe subɔsubɔdɔa me, vaseɖe fifia la, eyae nye esi dzi wòxaxa le wu. Esiae nye ŋkeke mamlea si wòyi ɖe gbedoxɔa me. Eye esiae nye ŋkeke mamletɔ hã si wòwɔ eƒe dutoƒosubɔsubɔdɔa hafi wodrɔ̃ ʋɔnui hewui.

Yesu kple eƒe nusrɔ̃lawo to mɔ ma ke si to Amitoa dzi ɖo ta Yerusalem la. Esi wonɔ mɔa dzi tso Betania yina la, Petro kpɔ ati si Yesu ƒo fi de le ŋkeke si va yi ƒe ŋdi me la. Edo ɣli be: “Rabi, gboti, si nèƒo fi dee la yrɔ.”

Gake nukatae Yesu wu atia? Egblɔ nusitae esi wòyi edzi gblɔ be: “Vavã mele egblɔm na mi bena: Ne xɔse le mia si, eye mieke ɖi o la, ekema menye nusi wɔ gboti la ɖeɖeko miawɔ o; ke boŋ ne miagblɔ na to sia [Amitoa si dzi wotɔ ɖo] hã bena: Ho, ne nayi aɖadze ƒu me la, ava ve me. Eye nusianu, si ke miabia le gbedodoɖa me kple xɔse la, miaxɔe.”

Eyata Yesu to alesi wòna gbotia yrɔ dzi wɔ kpɔɖeŋu si woakpɔ na eƒe nusrɔ̃lawo ku ɖe alesi wòhiã be woaxɔ Mawu dzi ase la ŋu. Abe alesi wògblɔe ene la: “Nusianu, si ke miabia le gbedodoɖa me kple xɔse la, miaxɔe.” Nufiame vevi kae nye si si wòle be woasrɔ̃, vevietɔ le tetekpɔ dziŋɔ siwo gbɔna kpuie la ta! Gake ƒomedodo bubu hã le gbotia ƒe yɔyrɔ sũ kpakple xɔse ƒe amesinɔnɔ dome.

Israel-dukɔa ɖi gboti sia si ƒe dzedzeme flua ame la. Togbɔ be dukɔa le nubabla ƒe ƒomedodo me kple Mawu eye adze le gota gome abe ɖe wòle eƒe sewo dzi wɔm ene hã la, eɖee fia be xɔse mele ye si o eye yemetsea ku nyui aɖeke o. Wole Mawu ŋutɔ ƒe Vi hã gbem le xɔsemanɔamesi ta! Eyata esi Yesu na gboti matseku sia yrɔ la, ele nusi anye emetsonu na dukɔ matseku, xɔsemanɔsitɔ sia la ɖem le fiafiam ŋutɔŋutɔ be woakpɔ.

Le ɣeyiɣi kpui aɖe megbe la, Yesu kple eƒe nusrɔ̃lawo ge ɖe Yerusalem, eye abe alesi wòwɔna ɖaa ene la, woyi ɖe gbedoxɔa me, afisi Yesu de asi nufiafia me le. Esi nusi Yesu wɔ gagbalawo le ŋkeke si do ŋgɔ dzi la le susu me na nunɔlagãwo kple dukɔa ƒe ame tsitsiwo ta la, wobiae se be: “Ŋusẽ ka nètsɔ wɔ esiawoe, eye amekae tsɔ nenem ŋusẽ sia na wò mahã?”

Le eŋu ɖoɖo me la, Yesu gblɔ be: “Nye hã mabia nya ɖeka mi, eye ne miegblɔe nam la, ekema nye hã magblɔ ŋusẽ, si metsɔ wɔ esiawo la, na mi: Yohanes ƒe [amenyɔnyrɔ̃ɖetsime] la ɖe, afika wòtso? Tso dziƒo loo, alo tso amewo gbɔ?”

Nunɔlawo kple dumegãwo dze aɖaŋu dede gɔme tso alesi woaɖo eŋui la ŋu. “Ne míegblɔ bena, dziƒo wòtso la, agblɔ na mí bena: Ekema nukaŋuti miexɔ edzi se o? Ke ne míegblɔ bena, amewo gbɔ wòtso la, ekema míevɔ̃ ameha la; elabena wo katã wobu Yohanes abe nyagblɔɖila ene.”

Kplɔlawo menya alesi woaɖo eŋui o. Eyata wogblɔ na Yesu be: “Míenyɛ o.”

Yesu hã gblɔ na wo be: “Ekema nye hã nyemagblɔ ŋusẽ, si metsɔ wɔ esiawoe la, na mi o.” Mateo 21:19-27; Marko 11:19-33; Luka 20:1-8.

▪ Nukae nye nusi ɖe dzesi le Braɖa, Nisan 11 lia ŋu?

▪ Nufiame kawoe Yesu gblɔ esi wòna gbotia yrɔ?

▪ Aleke Yesu ɖo amesiwo bia nya tso ŋusẽ si wòtsɔ le nuwo wɔmee la ƒe biabia la ŋui?

Ta 106

Weingble me Kpɔɖeŋuwo Klo Nu le Wo Ŋu

YESU le gbedoxɔa me. Ðeko wòna subɔsubɔhakplɔla siwo biae se be wòagblɔ amesi ƒe ŋusẽ wòtsɔ nɔ nuwo wɔmee na yewo la tɔtɔ vɔ tetie nye sia. Hafi woƒe ŋkume nakɔ tso woƒe tɔtɔa me la, Yesu bia wo be: “Nuka miesusuna?” Eye to kpɔɖeŋu aɖe dzi la, Yesu ɖe amesiwo ƒomevi wonye ŋutɔŋutɔ la fia wo.

Yesu gblɔ be: “Vi eve le ame aɖe si, eye wòva gbãtɔ gbɔ gblɔ bena: Vinye, heyi nawɔ dɔ le weinbɔ la me egbe. Ke eɖo eŋu gblɔ bena: Megbe! Ke emegbe la evee, eye wòyi. Eye esi wòva evelia gbɔ la, egagblɔe nɛ nenema ke. Eya ɖo eŋu gblɔ bena: Aƒetɔ, mayi! Ke meyi o.” Yesu bia be: “Ame eve siawo dometɔ kae wɔ fofoa ƒe lɔlɔ̃nu mahã?”

Eƒe futɔwo ɖo eŋu be: “Gbãtɔ lae.”

Eyata Yesu ɖe eme be: “Vavã mele egblɔm na mi bena: Nudzɔlawo kple ahasiwɔlawo tre mawufiaɖuƒe la me yiyi na mi.” To woƒe nuwɔna dzi la, nudzɔlawo kple ahasiwɔlawo ɖee fia be yewogbe Mawu subɔsubɔ. Gake abe vi evelia la ene la, wotrɔ dzime eye wosubɔe. Le go bubu me la, subɔsubɔhakplɔlawo, abe vi gbãtɔ la ene la, gblɔ be yewosubɔa Mawu, gake abe alesi Yesu gblɔe ene la: “Yohanes [Amenyrɔ̃ɖetsimela la] va mia gbɔ le dzɔdzɔenyenye ƒe mɔ dzi, eye miexɔ eyama dzi se o; ke nudzɔlawo kple ahasiwɔlawo xɔ edzi se; gake miawo la, esi miekpɔe la, mietrɔ miaƒe tame emegbe bena, miaxɔ edzi ase o.”

Yesu yi edzi ɖee fia be subɔsubɔhakplɔla mawo ƒe kpododonu la menye gbegbe be womasubɔ Mawu ɖeɖeko o. Ao, ke boŋ wonye ŋutasẽla vɔ̃ɖivɔ̃ɖiwo ŋutɔŋutɔ. Yesu gblɔ be: “Aƒetɔ aɖe de weingble, eye wòtɔ kpɔ ɖe eŋu godoo, eye wòwɔ weinfiãnu ɖe eme, eye wòtu mɔ̃ ɖe eme, eye wòtsɔe de asi na weingbledelawo, eye wòyi nugbe. Eye esi kutseɣi ɖo la, edɔ eƒe dɔlawo ɖo ɖe agbledelawo gbɔ, bena woaxɔ eƒe kutsetsewo vɛ. Ke agbledelawo lé eƒe dɔlawo, woƒo ame ɖeka, wowu ame ɖeka, eye woƒu kpe ame ɖeka. Egadɔ dɔla bubu geɖewo sɔ gbɔ wu gbãtɔwo, eye wowɔ woawo hã nenema ke.”

“Dɔlawo” ye nye nyagblɔɖila siwo Yehowa Mawu si nye “aƒetɔ” la ɖo ɖe eƒe “weingbledelawo” gbɔ. Weingbledela siawoe nye Israel-dukɔa si Biblia yɔ be Mawu ƒe “wiengble” la ƒe teƒenɔla siwo nye ŋgɔnɔlawo.

Esi “agbledelawo” wɔ funyafunya “dɔlawo” eye wowu wo ta la, Yesu ɖe eme be: “Ke emegbe la [weingbletɔ la dɔ] via ɖo ɖe wo gbɔ gblɔ bena: Woasi vinye ƒe ŋku me mahĩ. Ke esi agbledelawo kpɔ via la, wogblɔ le wo nɔewo dome bena: Domenyila enye esi; miva, ne míawui, ne míaxɔ eƒe domenyinyi. Tete wolée hetu asi ʋume nɛ do go tso weingble la me, eye wowui.”

Azɔ le nu ƒoƒo na subɔsubɔhakplɔlawo me la, Yesu bia be: “Azɔ ne weingbleatɔ ava la, nuka wòawɔ na agbledela mawo mahã?”

Subɔsubɔhakplɔlawo ɖo eŋu be: “Atsrɔ̃ ame vlo siawo ŋɔdzitɔe, eye wòatsɔ weingble la ade asi na agbledela bubu, siwo atsɔ kutsetsewo nɛ ɖe woƒe ɣeyiɣi nyuiwo dzi.”

Woƒe esia gbɔgblɔ na wodrɔ̃ fɔbubuʋɔnu wo ɖokui esi woa ŋutɔwo menya o, elabena wole Israel-vi siwo nye “agbledela,” siwo le Israel-dukɔa, si nye Yehowa ƒe “weingble” la dem, la dome. Kutsetse si Yehowa le didim tso agbledela mawo sie nye Via si nye Mesia vavãtɔ la dzixɔxɔse. Esi wodo kpo ku ma tsetse ta la, Yesu xlɔ̃ nu wo be: “Alo miexlẽ le ŋɔŋlɔawo me [le Psalmo 118:22, 23] kpɔ bena: ‘Kpe, si xɔtulawo gbe la, eya ke trɔ zu dzogoekpe, [Yehowa] gbɔ esia tso, eye wònye nukunu le míaƒe ŋkuwo me’ o mahã? Eyakeŋuti mele egblɔm na mi bena: Woaxɔ mawufiaɖuƒe la le mia si, eye woatsɔe ana dukɔ, si atse ku la. Eye amesi ke ladze kpe sia dzi la, aŋe gudugudu; eye amesi ke dzi wòadze la, atui memie.”

Agbalẽfialawo kple nunɔlagãwo dze sii azɔ be yewo ŋu nya gblɔm Yesu le, eye wodi be yewoawu eya si nye “domenyila” si dze la. Eyata woaxɔ dziɖulanyenye le Mawu ƒe Fiaɖuƒea me ƒe mɔnukpɔkpɔ la le wo si abe dukɔ ene, eye woaɖo “weingbledelawo” ƒe dukɔ yeye si atse ku siwo sɔ la anyi.

Esi subɔsubɔhakplɔlawo vɔ̃ ameha siwo bu Yesu be enye nyagblɔɖila ta la, womedze agbagba be yewoawui le ɣeyiɣi sia me o. Mateo 21:28-46; Marko 12:1-12; Luka 20:9-19; Yesaya 5:1-7.

▪ Amekawoe vi eve siwo le Yesu ƒe kpɔɖeŋu gbãtɔa me la tsi tre ɖi na?

▪ Le kpɔɖeŋu evelia me la, amekawoe “aƒetɔ” la, “weingble” la, “agbledelawo,” “dɔlawo,” kple “domenyila” la tsi tre ɖi na?

▪ Nukae adzɔ ɖe “weingbledelawo” dzi, eye amekawoe axɔ ɖe wo teƒe?

Ta 107

Srɔ̃ɖekplɔ̃ɖoɖo ŋuti Kpɔɖeŋu La

TO KPƆÐEŊU eve dzi la, Yesu klo nu le agbalẽfialawo kple nunɔlagãwo dzi, eye wodi be yewoawui. Gake Yesu mewu nya gbɔgblɔ ɖe wo ŋu nu vɔ haɖe o. Eyi edzi gblɔ kpɔɖeŋu bubu na wo be:

“Dziƒofiaɖuƒe la ɖi fia aɖe, si wɔ srɔ̃ɖeŋkekenyuie na via, eye wòdɔ eƒe dɔlawo, bena woayi aɖayɔ amesiwo wokpe la, ava srɔ̃ɖeŋkekenyuieɖuƒee; ke womelɔ̃ bena, yewoava o.”

Yehowa Mawu ye nye Fia si wɔ srɔ̃ɖekplɔ̃ɖoɖo na Via Yesu Kristo. Mlɔeba la, ŋugbetɔ si nye eyomedzela amesiamina 144,000 la awɔ ɖeka kple Yesu le dziƒo. Fia la teviwoe nye Israel-viwo, amesiwo, esime wokplɔ wo va Se ƒe nubabla me le ƒe 1513 D.M.Ŋ. me la, wona “nunɔlawo ƒe fiaɖuƒe” nyenye ƒe mɔnukpɔkpɔ wo. Aleae le ɣemaɣi la, woawoe nye ame gbãtɔ siwo wokpe va srɔ̃ɖekplɔ̃ɖoƒe lae.

Gake ƒe 29 M.Ŋ. ƒe kele me, esime Yesu kple eƒe nusrɔ̃lawo (fia la ƒe dɔlawo) dze gbeƒãɖeɖe Fiaɖuƒea ƒe dɔa gɔme hafi wona amekpekpe gbãtɔa yi na amewo. Gake dzɔdzɔme Israel-vi siwo se yɔyɔ si dɔlawo tsɔ kpe woe tso ƒe 29 M.Ŋ. vaseɖe ƒe 33 M.Ŋ. me la medi be yewoava o. Eyata Mawu gana mɔnukpɔkpɔ bubu dukɔa si wòkpe la, abe alesi Yesu gblɔe ene be:

“Egadɔ dɔla bubuwo gblɔ bena: Migblɔ na amesiwo wokpe la bena: Kpɔ ɖa, medzra nye nuɖuɖu ɖo; wowu nye nyitsuwo kple lã damiwo, eye nuwo katã sɔ gbe; miva srɔ̃ɖeŋkekenyuieɖuƒe.” Ame kpekpeawo yɔyɔ evelia si nye mamletɔ sia dze egɔme le ƒe 33 M.Ŋ. me ƒe Pentekoste-ŋkekea dzi, esime wokɔ gbɔgbɔ kɔkɔe ɖe Yesu yomedzelawo dzi. Yɔyɔ sia yi edzi vaseɖe ƒe 36 M.Ŋ. me.

Gake Israel-viwo ƒe akpa gãtɔ mede bubu yɔyɔ sia ŋu o. Yesu gblɔ be: “Womebui nɛ o, eye wodzo heyi, ame ɖeka yi eƒe abɔ me, eye ame bubu yi eƒe adzɔ do ge. Eye mamleawo lé eƒe dɔlawo, wodo vlo wo, eye wowu wo.” Yesu yi edzi be: “Ke fia la do dɔmedzoe, eye wòdɔ eƒe aʋakɔwo, eye woyi ɖagblẽ nenem hlɔ̃dola mawo, eye wotɔ dzo woƒe du.” Esia va eme le ƒe 70 M.Ŋ. me esime Romatɔwo gbã Yerusalem gudugudu eye wowu amewula mawo.

Yesu yi edzi ɖe nusi dzɔ esime nusiawo nɔ edzi yim la me be: “Tete [fia la] gblɔ na eƒe dɔlawo bena: Srɔ̃ɖenuawo sɔ gbe; gake amesiwo wokpe la, womedze o. Eyaŋuti miyi mɔ dzeveewo dzi, eye amesiame, si ke miakpɔ la, miyɔe va srɔ̃ɖeŋkekenyuieɖuƒe.” Dɔlawo wɔ esia, eye “srɔ̃ɖeƒe la yɔ fũ kple kplɔ̃ŋutinɔlawo.”

Ame kpekpewo nu ƒoƒo ƒu tso dua godo mɔdodowo dzi dze egɔme le ƒe 36 M.Ŋ. me. Roma-ʋafia Kornelio kple eƒe ƒomea ye nye aʋamatsomatsotɔ gbãtɔ siwo menye Yudatɔwo o siwo nu woƒo ƒu. Amesiawo siwo menye Yudatɔwo o, siwo katã nye amesiwo woxɔ ɖe ame yɔyɔ gbãtɔwo teƒe la nu ƒoƒo ƒu yi edzi vaseɖe ƒe alafa 20 lia me ke.

Ƒe alafa 20 lia mee srɔ̃ɖexɔa me yɔ. Yesu gblɔ nusi adzɔ emegbe la esi wògblɔ be: “Ke esi fia la va kplɔ̃ŋutinɔlawo kpɔ ge ɖa la, ekpɔ ame aɖe le afima, si medo srɔ̃ɖewu o; eye wògblɔ nɛ bena: Xɔ̃nye, aleke wɔ nèva afisia, eye mèdo srɔ̃ɖewu o mahã? Eye eƒe nu tsi te. Tete fia la gblɔ na kplɔ̃ŋutisubɔlawo bena: Mibla afɔwo kple asiwo nɛ, eye mitsɔe ƒu gbe ɖe viviti tsiɖitsiɖi la me, afima avifafa kple aɖukliɖuɖu lanɔ.”

Amesi medo srɔ̃ɖewu o la nye Kristodukɔa me tɔ yeaɖi Kristotɔwo ƒe kpɔɖeŋu. Mawu mebu amesiawo kpɔ gbeɖe be dzeside vavãtɔ si nye be wonye gbɔgbɔ me Israel-viwo la le wo ŋu o. Mawu metsɔ gbɔgbɔ kɔkɔea si ami na wo gbeɖe be woanye Fiaɖuƒea ƒe domenyilawo o. Eyata wotsɔ wo ƒu gbe ɖe viviti la me le xexe afisi woakpe fu si nye tsɔtsrɔ̃ la le.

Yesu wu eƒe kpɔɖeŋua nu be: “Elabena ame geɖewo nye amesiwo woyɔ; ke ame ʋeewo nye amesiwo wotia.” Ẽ, ame geɖewoe nye amesiwo woyɔ tso Israel-dukɔa me be woava zu Kristo ƒe ŋugbetɔ, gake dzɔdzɔme Israel-vi ʋee aɖewo koe wotia. Ame kpekpe 144,000 siwo axɔ dziƒofetua ƒe akpa gãtɔ nye amesiwo menye Israel-viwo o. Mateo 22:1-14; Mose II, 19:1-6; Nyaɖeɖefia 14:1-3.

▪ Amekawoe nye ame gbãtɔ siwo wokpe va srɔ̃ɖeŋkekenyuiea ɖuƒe, eye ɣekaɣie wokpe wo?

▪ Ɣekaɣie yɔyɔ gbãtɔ yi na ame kpekpeawo, eye amekawoe nye dɔla siwo wodɔ be woakpe wo?

▪ Ɣekaɣie wokpe amewo zi evelia, eye amekawoe wokpe emegbe?

▪ Amekawoe amesi ŋu srɔ̃ɖewu mele o la nye kpɔɖeŋu na?

▪ Amekawoe nye ame geɖe siwo woyɔ la, eye ame ʋee kawoe wotia?

Ta 108

Wodo Kpo Yesu Ðeɖe le Mɔ̃ Me

ESI wònye Yesu nɔ nu fiam le gbedoxɔa me eye wògblɔ kpɔɖeŋu etɔ̃ siwo klo nu le subɔsubɔhakplɔlawo ƒe vɔ̃ɖivɔ̃ɖi dzi la na wo tetie nye ma ta la, Farisitɔwo do dɔmedzoe eye wode aɖaŋu be yewoatre mɔ̃ nɛ ne wòagblɔ nane si ta yewoalée ɖo. Woɖo nugbe eye wodɔ woƒe nusrɔ̃lawo, hekpe ɖe Herodes dzidelawo ŋu, be woadze agbagba ate eƒe nu me ase.

Amesiawo gblɔ be: “Nufiala, míenyɛ bena, nyateƒetɔ nènye, eye nèle Mawu ƒe mɔ fiam le nyateƒe me, eye ame aɖeke ƒe nya meɖia wò o; elabena mèkpɔa amewo ƒe ŋku me o. Eyaŋuti gblɔe na mí, nuka nèsusuna? Woɖe mɔ bena, woadzɔ nu na kaisaro loo, alo womeɖe mɔ o mahã?”

Woƒe numevivia meflu Yesu o. Enya be ne yegblɔ be ‘Ao, se meɖe mɔ o alo menyo be woaxe adzɔ o la,’ woagblɔ be yedze aglã ɖe Roma ŋu. Gake ne egblɔ be, ‘Ẽ, mixe adzɔ sia’ la, Yudatɔwo, amesiwo lé fu Roma ƒe wo dzi ɖuɖu la alé fui. Eyata eɖo eŋu be: “Nukaŋuti miele teyem kpɔ? Alakpatɔwo! Mifia nudzɔsika lam.”

Esi wotsɔe vɛ nɛ la, ebia be: “Ameka ƒe nɔnɔme kple ŋɔŋlɔ enye sia mahã?”

Woɖo eŋu be: “Kaisaro tɔe.”

“Ekema mitsɔ nusi nye kaisaro tɔ la, na kaisaro, eye nusi enye Mawu tɔ la, na Mawu.” Esi amesiawo se Yesu ƒe ŋuɖoɖo si me aɖaŋu le la, wotsi yaa. Eye wodzudzɔ fuɖeɖe nɛ hedzo.

Esi Zadukitɔ siwo gblɔna be tsitretsitsi aɖeke meli o la kpɔ be Farisitɔwo do kpo vodada kpɔkpɔ le Yesu ŋu la, wote ɖe eŋu hebia be: “Nufiala, Mose gblɔ bena, ne ame aɖe ku, eye viwo mele esi o la, nɔvia naɖe srɔ̃a, ne wòado ƒome ɖi na nɔvia. Azɔ nɔviŋutsu adre nɔ mía dome, eye gbãtɔ, si ɖe srɔ̃ la, ku, eye esi ƒome aɖeke mele esi o la, egblẽ srɔ̃a ɖi na nɔvia; nenema ke evelia kple etɔ̃lia hã wowɔ, vaseɖe adrelia dzi. Wo katã megbe la nyɔnu la hã ku. Azɔ le tsitretsitsi la me ɖee, wo ame adre la dometɔ ka srɔ̃ wòazu mahã? Elabena wo katã woɖee kpɔ.”

Yesu ɖo eŋu be: “Alo ɖe menye esi ta mieda ƒu, elabena mienya ŋɔŋlɔawo kple Mawu ƒe ŋusẽ la o mahã? Elabena ne woatsi tre atso ame kukuwo dome la, womaɖe srɔ̃ alo woana bena, woaɖe wo o; hafi boŋ wole abe mawudɔla, siwo le dziƒowo la ene. Ke le ame kukuwo gome, bena woatsi tre la, ɖe miexlẽ le Mose ƒe agbalẽ la me, alesi Mawu ƒo nu nɛ le ŋuve la me bena: ‘Nyee nye Abraham ƒe Mawu kple Isak ƒe Mawu kpakple Yakob ƒe Mawu’ la o mahã? Mawu menye ame kukuwo ƒe Mawu wònye o; ke boŋ ame gbagbewo tɔe. Mitra ŋutɔ!”

Le esia me hã Yesu ƒe nyaŋuɖoɖo na amehawo tsi yaa ake. Agbalẽfialawo dometɔ aɖewo gɔ̃ hã lɔ̃ ɖe edzi be: “Nufiala, ègblɔe nyuie.”

Esi Farisitɔwo kpɔ be Yesu tsi nya ɖe Zadukitɔwo nu la, wo katã woƒo ƒu va ɖekae. Be woagadoe akpɔ la, wo dome agbalẽfiala ɖeka bia be: “Nufiala, se ka nye vevitɔ le sea me mahã?”

Yesu ɖo eŋu be: “Gbãtɔ enye: Israel, ɖo to, [Yehowa], míaƒe Mawu la, [Yehowa] ɖeka wònye. Eye nalɔ̃ [Yehowa] wò Mawu la, kple wò dzi blibo kple wò luʋɔ blibo kple wò tamesusu blibo kpakple wò ŋusẽ blibo, esia nye se gbãtɔ. Evelia nye esia bena: Nalɔ̃ hawòvi abe ɖokuiwò ene. Se bubu aɖeke meli, si lolo wu esiawo o.” Le nyateƒe me la, Yesu gblɔ kpee be: “Se blibo la katã kple nyagblɔɖilawo ku ɖe nenem se eve siawo ŋuti.”

Agbalẽfiala la lɔ̃ ɖe edzi be: “Nufiala, ègblɔe nyuie le nyateƒe nu bena: Ðeka eli, eye bubu aɖeke meli o, negbe eya ko; eye be woalɔ̃e kple dzi blibo kple gɔmesese blibo kple ŋusẽ blibo, eye be woalɔ̃ ame havi abe ame ŋutɔ ene la, ewu numemewo kple vɔsasawo katã.”

Esi Yesu kpɔe dze sii be agbalẽfiala la ɖo nya ŋu nunyatɔe la, egblɔ nɛ be: “Wò la mèle adzɔge tso mawufiaɖuƒe la gbɔ o.”

Ŋkeke etɔ̃e nye sia fifia—Kwasiɖa, Dzoɖa, kple Braɖa—si Yesu le nu fiam le gbedoxɔa me. Amewo tsɔ dzidzɔ ɖo to eƒe nyawoe, gake subɔsubɔhaŋgɔnɔlawo di be yewoawui, gake vaseɖe fifia la, woƒe agbagbadzedzewo medze edzi o. Mateo 22:15-40; Marko 12:13-34; Luka 20:20-40.

▪ Nugbe kae Farisitɔwo ɖo be yewoatsɔ alé Yesue, eye nukae adzɔ ne eɖo ŋu be ẽ alo ao?

▪ Aleke Yesu gblẽ Zadukitɔwo ƒe agbagbadzedze be yewoatre mɔ̃ nɛ la mee?

▪ Agbagba bubu kae Farisitɔwo dze be yewoalé Yesu, eye nukae do tso eme?

▪ Le Yesu ƒe subɔsubɔdɔ mamlea wɔwɔ le Yerusalem me la, ŋkeke nenie Yesu fia nu le gbedoxɔa me, eye dɔ kae esia wɔ ɖe amewo dzi?

Ta 109

Yesu Bu Fɔ Amesiwo Tsi Tre Ðe Eyama Ŋu

YESU na subɔsubɔhakplɔla siwo tsi tre ɖe eyama ŋu la tɔtɔ keŋkeŋ ale be wole vɔvɔ̃m na nya bubu biabia eyama. Eyata exɔ ŋgɔgbe klo nu le woƒe numanyamanya dzi. Ebia be: “Aleke miebuna le Kristo la ŋuti? Ameka vi wònyea?”

Farisitɔwo ɖo eŋu be: “Dawid vie.”

Togbɔ be Yesu megbe be Dawid nye Kristo, alo Mesia, la tɔgbui le ŋutilã nu o hã la, ebia be: “Aleke gɔ̃ wɔ Dawid yɔe le gbɔgbɔ me [le Psalmo 110 me] be Aƒetɔ, esi wògblɔ bena: ‘[Yehowa] gblɔ na nye Aƒetɔ bena: Bɔbɔ nɔ anyi ɖe nye nuɖusi me, vaseɖe esime matsɔ wò ketɔwo ade wò afɔ te.’ Azɔ ne Dawid yɔe be Aƒetɔ la, aleke wɔ wònye via mahã?”

Farisitɔwo zi kpi, elabena womenya amesi tututue Kristo alo amesiamina la nye o. Mesia la menye amegbetɔ gbɔlo si nye Dawid ƒe dzidzimevi ko, abe alesi wòwɔ abe nenemae Farisitɔwo le ebum ene o, ke boŋ enɔ dziƒo kpɔ eye wòde ŋgɔ wu Dawid, alo nye eƒe Aƒetɔ.

Esi Yesu trɔ ɖe amehawo kple eƒe nusrɔ̃lawo ŋu azɔ la, exlɔ̃ nu ku ɖe agbalẽfialawo kple Farisitɔwo ŋu. Esi amesiawo fiaa Mawu ƒe Se la eye ‘wobɔbɔ nɔ Mose ƒe zikpui dzi’ ta la, Yesu xlɔ̃ nu be: “Nusianu, si wogblɔ na mi la, miwɔe.” Gake egblɔ kpee be: “Migawɔ nu ɖe woƒe nuwɔnawo nu o, elabena wogblɔnɛ, ke womewɔnɛ o.”

Wonye alakpanuwɔlawo, eye Yesu klo nu le wo ŋu abe alesi wòtsɔ nya sesẽ klo nu wo ŋui le nuɖuƒe le Farisitɔ aɖe ƒe aƒeme ɣleti aɖewo do ŋgɔ ene. Egblɔ be: “Wowɔa woƒe nuwo katã, bena amewo nakpɔ wo.” Eye egblɔ eƒe kpɔɖeŋuwo be:

“Wowɔa woƒe [aɖakavi siwo me ŋɔŋlɔawo nɔna] wokekena.” Wodea Sea ƒe akpa ene, siwo nye Mose II, 13:1-10, 11-16; kple Mose V, 6:4-9; 11:13-21 la aɖaka sue siawo me heblaa wo ɖe ŋgonu alo alɔnu. Gake Farisitɔwo wɔa aɖakavi siawo wololona be amewo nabui be ɖe yewodoa vevie nu ɖe Sea ŋu.

Yesu yi edzi be: “Wowɔa woƒe awutogbowo wololona.” Wode se na Israel-viwo le Mose IV, 15:38-40 me be woawɔ gbo ɖe woƒe awuwo to, gake Farisitɔwo wɔa wo tɔ wòlolona wu amesiame tɔ. Wowɔa nusianu be woakpɔ yewo! Yesu gblɔ be: ‘Wolɔ̃a ame ŋkuta nɔƒe nɔnɔ.’

Ewɔ nublanui be ame ŋkuta nyenye ƒe didi sia ge ɖe eya ŋutɔ ƒe nusrɔ̃lawo hã me. Eyata exlɔ̃ nu be: “Ke miawo la migana woayɔ mi be Rabi o, elabena ame ɖeka koe nye miaƒe nufiala, eye mi katã la nɔviwo mienye. Eye migayɔ ame aɖeke be mia fofo le anyigba dzi o; elabena ame ɖekae nye mia fofo, eyae le dziƒo. Eye womegayɔ mi be kplɔlawo o; elabena ame ɖekae nye miaƒe kplɔla, eyae nye Kristo.” Ele be nusrɔ̃lawo naɖe didi si nye be yewoanye ame gbãtɔ la ɖa le wo ɖokui me keŋkeŋ! Yesu xlɔ̃ nu be: “Amesi nye gãtɔ le mia dome la, nanye miaƒe subɔla.”

Eyi edzi do baba siwo tsiã ɖe wo nɔewo nu na agbalẽfialawo kple Farisitɔwo eye wòyɔ wo enuenu be alakpatɔwo. Egblɔ be ‘wotua dziƒofiaɖuƒe la ɖe amewo nu,’ eye “[womia] ahosiwo ƒe aƒewo, eye wodaa alakpa nɔa gbe didiwo dom ɖa.”

Yesu gblɔ be: “Baba na mi mɔfiala [ŋkuagbãtɔwo].” Ebu fɔ alesi gbɔgbɔmenu xɔasiwo mele Farisitɔwo si o, si dze ƒã le alesi wotsɔa woa ŋutɔwo ƒe nukpɔsusu dea vovototo nu mee me la. Le kpɔɖeŋu me, wogblɔna be: ‘Ne ame aɖe tà gbedoxɔa la, eya menye naneke o, ke amesi tà gbedoxɔa me sikae nyi fe.’ To alesi wobu gbedoxɔa me sika wu gbɔgbɔmesixɔxɔ si le tadeaguƒea ŋu dzi la, woɖe alesi woƒe ŋku gbã le agbenyuinɔnɔ gomee la fia.

Emegbe abe alesi Yesu wɔ do ŋgɔ ene la, ebu fɔ Farisitɔwo ɖe alesi wogblẽ “nusiwo le kpekpem wu le sedede la me: ʋɔnudɔdrɔ̃ kple nublanuikpɔkpɔ kple xɔse” la ɖi gake woléa ŋku ɖe gbe maɖinuiwo ƒe ewolia nana ŋu tsitotsito la ta.

Yesu yɔ Farisitɔwo be ‘mɔfiala ŋkuagbãtɔ siwo tsyɔa tagbatsu gake womia kposɔ!’ Wotsyɔa tagbatsu le aha me, menye le esi wònye nudzodzoe ta ko o ke boŋ le esi mele kɔkɔe le kɔnu nu o hã ta. Gake alesi wometsɔ ɖeke le nusiwo le kpekpem wu le Sea me la me o la sɔ kple kposɔ, si hã nye lã makɔmakɔ le kɔnu la, mimi. Mateo 22:41–23:24; Marko 12:35-40; Luka 20:41-47; Mose III, 11:4, 21-24.

▪ Nukatae Farisitɔwo zi kpi esi Yesu bia nya wo ku ɖe nusi Dawid gblɔ ɖe Psalmo 110 me la ŋu?

▪ Nukatae Farisitɔwo kekea woƒe aɖakavi siwo me Ŋɔŋlɔawo nɔna kple woƒe awutogbowo ɖe edzi?

▪ Aɖaŋu kae Yesu ɖo na eƒe nusrɔ̃lawo?

▪ Farisitɔwo ŋutɔ ƒe nukpɔsusu tsɔtsɔ de vovototo nu me kawoe wòwɔ, eye aleke Yesu bu fɔ wo ɖe nusiwo le vevie wu la gbegblẽ ɖi tae?

Ta 110

Ewu Subɔsubɔdɔa Nu le Gbedoxɔa Me

YESU yi gbedoxɔa me zi mamlea. Le nyateƒe me la, ele eƒe anyigba dzi subɔsubɔdɔa nu wum negbe nudzɔdzɔ siwo nye ʋɔnu dɔdrɔ̃e kple ewuwu, siwo ava eme le ŋkeke etɔ̃ megbe koe gasusɔ. Fifia eyi eƒe mokaka na agbalẽfialawo kple Farisitɔwo vevie dzi.

Egado ɣli zi etɔ̃ be: “Baba na mi, agbalẽfialawo kple farisitɔwo, alakpatɔwo”! Gbã la, egblɔ be vɔ̃ ava wo dzi elabena woklɔa “kplu kple agba ŋuti, ke wo me yɔ fũ kple adzodada kple aɖifuɖiɖuɖu.” Eyata exlɔ̃ nu be: “Klɔ kplu me gbãgbiagbã, bena eŋuti hã naɖi.”

Eyi edzi gblɔ be vɔ̃ ava agbalẽfialawo kple Farisitɔwo dzi le esi woƒaƒã le ememe hele ʋeʋẽm kũu gake wotoa egbɔ dzea agbagba ɣlanɛ to gota gome mawusosroɖa ɖeɖefia dzi ta. Egblɔ be: “Mieɖi yɔdo, siwo ŋuti wosi akalo ɖo, eye wole dzedzem nyuie la, ke wo me yɔ fũ kple ame kukuwo ƒe ƒuwo kpakple ɖiƒoƒo katã.”

Mlɔeba la, woƒe alakpanuwɔwɔ dze ƒã le alesi wolɔ̃na faa mea yɔdokpe ɖe nyagblɔɖilawo ƒe yɔdo dzi eye woɖoa atsyɔ̃ na wo be woatsɔ ahe amewo ƒe susu ava woƒe dɔmenyowɔwɔ dzie la me. Gake abe alesi Yesu ɖee fia ene la, woawoe nye “amesiwo wu nyagblɔɖilawo la ƒe viwo.” Le nyateƒe me la, amesiame si dzi able wòaklo nu le woƒe alakpanuwɔwɔa dzi la le afɔku me!

Le edziyiyi me la, Yesu gblɔ eƒe fɔbuamenya sesẽtɔwo. Egblɔ be: “Dawo, ƒliwo ƒe dzidzimeviwo! Aleke miawɔ asi atso [Gehenna] ƒe ʋɔnudɔdrɔ̃ la nu mahã?” Gehenna ye nye bali si nye Yerusalemtɔwo ƒe aɖukpo. Eyata Yesu le gbɔgblɔm be le agbalẽfialawo kple Farisitɔwo ƒe nuvɔ̃ɖiwɔwɔwo ta la, woakpɔ tsɔtsrɔ̃ mavɔ.

Yesu gblɔ ku ɖe amesiwo wòdɔna ɖo ɖa abe eteƒenɔlawo ene ŋu be: “Miawu wo dometɔ aɖewo, eye miahe wo ɖe ati ŋuti, miaƒo wo dometɔ aɖewo kple atam le miaƒe ƒuƒoƒewo, eye miati wo yome tso du me yi du me, bena ʋu dzɔdzɔe ƒe ɖesiaɖe, si woda ahe le anyigba dzi la, nava mia dzi, tso Abel, ame dzɔdzɔe la, ƒe ʋu la dzi vaseɖe Zaxarya, Baraxya [woyɔe le Kronika II me be Yoyada] vi la ƒe ʋu la dzi, amesi miewu le mawuxɔ kple vɔsamlekpui la dome. Vavã mele egblɔm na mi bena: Nenem nusiawo katã ava dzidzime sia dzi.”

Esi Zaxarya ka mo na Israel-kplɔlawo vevie ta la, “wobla ɖe eŋu, eye woƒu kpee le Yehowa ƒe aƒe ƒe xɔxɔnu, le fia la ƒe sedede nu.” Gake abe alesi Yesu gblɔe ɖi ene la, Israel axe ʋu dzɔdzɔe mawo siwo katã wokɔ ɖi la ƒe fe. Woxee le ƒe 37 megbe, esi nye le ƒe 70 M.Ŋ. me, esi Roma-ʋakɔwo tsrɔ̃ Yerusalem eye Yudatɔ siwo sɔ gbɔ wu miliɔn ɖeka la tsrɔ̃.

Esi Yesu le ŋugble dem tso nɔnɔme dziŋɔ sia ŋu la, ete ɖe edzi vevie. Egagblɔ ake be: “Yerusalem, Yerusalem, si wu nyagblɔɖilawo, eye wòfɔ kpe ƒu amesiwo wodɔ ɖo ɖe egbɔ! Zi nenie medi bena, maƒo viwòwo nu ƒu, abe alesi koklonɔ ƒoa viawo nu ƒu ɖe eƒe aʋala te ene, gake mielɔ̃ o! Kpɔ ɖa, woagblẽ miaƒe aƒe ɖi na mi aƒedoe.”

Yesu gblɔ emegbe be: “Tso esia dzi yina la miegale kpɔ ye ge o, vaseɖe esime miagblɔ bena: Woayra amesi gbɔna le [Yehowa] ƒe ŋkɔ la dzi.” Ŋkeke ma anye le Kristo ƒe anyinɔnɔ me esime wòava eƒe Dziƒofiaɖuƒe la me eye amewo atsɔ xɔseŋkuwo akpɔe.

Azɔ Yesu yi teƒe aɖe si wòate ŋu akpɔ nudzɔɖaka siwo le gbedoxɔa me kple ameha siwo le ga dam ɖe wo me le la. Kesinɔtɔwo da ga geɖe ɖe eme. Ke ahosi dahe aɖe va da ga sue eve siwo mede naneke kura o ɖe eme.

Yesu yɔ eƒe nusrɔ̃lawo vɛ eye wògblɔ na wo be: “Mele egblɔm na mi nyateƒetɔe bena: Ahosi dahe sia tsɔ geɖe de eme wu wo katã.” Awɔ nuku na wo godoo be aleke wòanye nenema hã. Eyata Yesu ɖe eme be: “Nenem me siawo katã ƒe nunana la nye woƒe nukpɔkpɔ vivivo la ƒe ɖe, ke eya la, tso eƒe ahedada la me wòtsɔ nusiwo katã le esi la, heda ɖe eme.” Esi Yesu gblɔ nya siawo vɔ la, edo go le gbedoxɔa me zi mamlea.

Esi gbedoxɔ la ƒe lolome kple eƒe atsyɔ̃ɖoɖo wɔ nuku na wo ta la, eƒe nusrɔ̃lawo dometɔ ɖeka do ɣli be: “Nufiala, kpɔ ale kpe siawo kple ale xɔtutu siawo ɖa!” Nyateƒee, woka nya ta be kpeawo didi wu afɔ 35, wokeke wu afɔ 15, eye wokɔkɔ wu afɔ 10! Yesu ɖo eŋu be: “Èle xɔtutu gã siawo kpɔm mahã? Womele kpe gblẽ ge ɖe kpe dzi, si womatu asii aƒu anyi o.”

Le nya siawo gbɔgblɔ vɔ megbe la, Yesu kple eƒe apostolowo tso Kidron-bali la heyi eƒe akpa keme eye wolia Amitoa. Woate ŋu anɔ afisia akpɔ gbedoxɔ dzeania le aga me. Mateo 23:25–24:3; Marko 12:41–13:3; Luka 21:1-6; Kronika II, 24:20-22.

▪ Nukae Yesu wɔ le eƒe gbedoxɔa me yiyi zi mamlea me?

▪ Aleke agbalẽfialawo kple Farisitɔwo ƒe alakpanuwɔwɔ dze ƒãe?

▪ “[Gehenna] ƒe ʋɔnudɔdrɔ̃” gɔme ɖe?

▪ Nukatae Yesu gblɔ be ahosia dzɔ nu wu kesinɔtɔwo?

Ta 111

Ŋkeke Mamleawo ƒe Dzesi

FIFIAE nye Braɖagbe ŋdɔ me. Esi Yesu bɔbɔ nɔ anyi le Amitoa dzi eye wòle gbedoxɔa kpɔm ɖaa le aga me la, Petro, Andrea, Yakobo, kple Yohanes ɖeɖe dzaa va egbɔ. Wotsi dzi ɖe gbedoxɔa ŋu, elabena fifi laa koe Yesu gblɔ be womele kpe gblẽ ge ɖe kpe dzi le eme o.

Gake edze abe ɖe nu bubuwo wu kura nɔ woƒe susu me esime wova Yesu gbɔ ene. Kwasiɖa ʋee aɖewo do ŋgɔ la, eƒo nu tso eƒe ‘anyinɔnɔ,’ si anye ɣeyiɣi si me “Amegbetɔvi la laɖe eɖokui afia” la ŋu. Eye ɣeaɖeɣi do ŋgɔ la, eƒo nu tso ‘nuɖoanyiawo ƒe nuwuɣi’ ŋu na wo. Eyata apostoloawo di vevie be yewoanya nu tso wo ŋu.

Wogblɔ be: ‘Gblɔe na mí, ɣekaɣie nusiawo [siwo ana woatsrɔ̃ Yerusalem kple eƒe gbedoxɔa] ava, eye kae anye wò anyinɔnɔ kple nuɖoanyiawo ƒe nuwuwu la ƒe dzesi?’ Nya si biam wole ŋutɔŋutɔ la nye nyabiabia si mã ɖe akpa etɔ̃ me. Gbã, wodi be yewoanya nu tso Yerusalem kple eƒe gbedoxɔa ƒe nuwuwu ŋuti, emegbe Yesu ƒe anyinɔnɔ le Fiaɖuƒeŋusẽ me, eye mlɔeba yewoanya nu tso nuɖoanyia katã ƒe nuwuwu ŋu.

Le Yesu ƒe ŋuɖoɖo didia me la, eɖo nyabiabia la ƒe akpa etɔ̃a katã ŋu. Egblɔ dzesi si afia ɣeyiɣi si me Yudatɔwo ƒe nuɖoanyia awu enu la na wo; gake egagblɔ dzesi bubuwo kpee. Egagblɔ dzesi bubu si ana amesiwo ava zu eƒe nusrɔ̃lawo emegbe la nanɔ ŋudzɔ ale be woanya be yewole eƒe anyinɔɣi la me eye be nuɖoanyia katã ƒe nuwuwu gogo.

Esi ƒeawo va nɔ yiyim la, apostoloawo kpɔ Yesu ƒe nyagblɔɖia me vava. Ẽ, nusiwo tututu wogblɔ la dze eme vava gɔme le woƒe ŋkekea me. Eyata Yudatɔwo ƒe nuɖoanyia kple woƒe gbedoxɔa ƒe tsɔtsrɔ̃ melili Kristotɔ siwo nɔ agbe le ƒe 37 megbe si nye le ƒe 70 M.Ŋ. me la o.

Gake Kristo ƒe anyinɔnɔ kple nuɖoanyiawo ƒe nuwuwu meva le ƒe 70 M.Ŋ. me o. Eƒe anyinɔnɔ le Fiaɖuƒeŋusẽ me va eme emegbe kura. Gake ɣekaɣie? Yesu ƒe nyagblɔɖia me dzodzro ɖe esia fia.

Yesu gblɔ ɖi be woase “aʋa kple aʋaŋutiɣliwo.” Egblɔ be: “Dukɔ latsi tre ɖe dukɔ ŋuti,” eye nuɖuɖuvevewo, anyigbaʋuʋuwo, kple dɔvɔ̃wo ava. Woalé fu eƒe nusrɔ̃lawo eye woawu wo. Aʋatsonyagblɔɖilawo atsi tre eye woable ame geɖe. Sedzimawɔmawɔ adzi ɖe edzi, eye ame akpa gãtɔ ƒe lɔlɔ̃ nu atsi. Le ɣeyiɣi ma ke me la, woaɖe gbe ƒã Mawu ƒe Fiaɖuƒe ŋuti nyanyuiea wòanye ɖaseɖiɖi na dukɔwo katã.

Togbɔ be Yesu ƒe nyagblɔɖia va eme va se ɖe afi aɖe do ŋgɔ na Yerusalem ƒe tsɔtsrɔ̃ le ƒe 70 M.Ŋ. me hã la, emevava gãtɔ va eme le eƒe anyinɔnɔ kple nuɖoanyiawo ƒe nuwuɣi me. Xexeamenudzɔdzɔwo tso ƒe 1914 me la me dzodzro nyuie ɖee fia be Yesu ƒe nyagblɔɖi vevia le emevava gãtɔ kpɔm tso ƒe ma me.

Dzesi bubu si Yesu gblɔe nye “aƒedo ƒe ŋunyɔnu” la ƒe vava. Le ƒe 66 M.Ŋ. me la, ŋunyɔnu sia dze le nɔnɔme si nye ‘Roma-srafo siwo ƒu asaɖa anyi’ eye woɖe to ɖe Yerusalem ŋu heɖe do ɖe gbedoxɔa ƒe gliwo te la me. ‘Ŋunyɔnua’ tsi tre ɖe afisi mele be wòatsi tre ɖo o.

Le dzesi sia me vava gãtɔ me la, ŋunyɔnua ye nye Dukɔwo ƒe Nubabla la kple habɔbɔ si xɔ ɖe eteƒe si nye Dukɔ Ƒoƒuawo. Kristodukɔa bua habɔbɔ sia si woɖo be wòakpɔ xexeame ƒe ŋutifafa ta la be enye nusi xɔ ɖe Mawu ƒe Fiaɖuƒea teƒe. Aleke wònyɔ ŋue nye si! Eyata le ɣeyiɣi si sɔ me la, dunyaheŋusẽ siwo wɔ ɖeka kple Dukɔ Ƒoƒuawo atrɔ ɖe Kristodukɔa (egbegbe Yerusalem la) ŋu eye woawɔe aƒedoe.

Eyata Yesu gblɔ ɖi be: “Xaxa gã lava, esi meva kpɔ tso xexeame ƒe gɔmedzedze vaseɖe egbegbe o, eye megale vava ge akpɔ o.” Togbɔ be le nyateƒe me, Yerusalem ƒe tsɔtsrɔ̃ le ƒe 70 M.Ŋ. me nye xaxa gã eye woka nya ta be wowu amesiwo sɔ gbɔ wu miliɔn ɖeka hã la, menye xaxa si lolo wu xexeame katã ƒe Tsiɖɔɖɔ si va le Noa ƒe ŋkekea me o. Eyata ele be Yesu ƒe nyagblɔɖi sia me vava gãtɔ nava eme emegbe.

Kakaɖedzi ƒe Amesinɔnɔ le Ŋkeke Mamleawo Me

Esi Braɖa, Nisan 11 lia yina ɖe eƒe nuwuwu la, Yesu yi eƒe dzeɖoɖo ku ɖe eƒe anyinɔnɔ le Fiaɖuƒeŋusẽ me kple nuɖoanyiawo ƒe nuwuwu ƒe dzesi ŋu la dzi kple eƒe apostoloawo. Exlɔ̃ nu wo tso aʋatso-Kristowo yome dzedze ŋu. Egblɔ be woadze agbagba be “ne woate ŋui la, woaflu ame tiatiawo hã.” Gake abe hɔ̃ siwo kpɔa nu dea didiƒe ene la, ame tiatia siawo aƒo ƒu ɖe afisi woakpɔ gbɔgbɔmenuɖuɖu vavãtɔ le, si nye be woaƒo ƒu ɖe amesi nye Kristo vavãtɔ la ŋu le eƒe anyinɔnɔ makpɔmakpɔ la me. Womaflu wo o eye womaƒo ƒu ɖe aʋatso-Kristo aɖeke ŋu o.

Alesi woaɖe wo ɖokui afia be woadze woakpɔ koe aʋatso-Kristowo ate ŋu awɔ. Gake to vovo na ema la, Yesu ƒe anyinɔnɔ anye nusi womate ŋu akpɔ kple ŋku o. Ava eme le amegbetɔ ƒe ŋutinya ƒe ɣeyiɣi dziŋɔ aɖe me, abe alesi Yesu gblɔe ene be: “Ɣe la ado vivti, eye ɣleti megale ɖiɖi ge o.” Ẽ, ɣeyiɣi sia anye esi ado viviti wu le ameƒomea ƒe anyinɔnɔ katã me. Anɔ abe ɖe ɣe do viviti le ŋkeke me eye ɣleti megale ɖiɖim le zã me o ene.

Yesu yi edzi be: “Dziƒowo ƒe ŋusẽ aʋuʋu.” Eto nya sia dzi le egblɔm fia be dziƒo ŋutɔŋutɔ ƒe dzedzeme anye nusi ŋu ŋɔdzi anɔ. Dziƒowo maganye xeviwo ƒe nɔƒe ɖeɖeko o, ke boŋ aʋawɔyameʋuwo, yamenutometudaʋuwo, kple yamenutomeŋutinusrɔ̃ʋuwo ayɔe fũ. Vɔvɔ̃ kple nuvlowɔwɔ agbɔ nusianu si teƒe wokpɔ kpɔ le amegbetɔ ƒe ŋutinya me do ŋgɔ la ŋu.

Yesu gblɔ be eyata “vɔvɔ̃ laɖo dukɔwo, eye woawɔ dzodzodzoe le atsiaƒu ƒe gbeɖeɖe kple eƒe agbodzedze la ŋuti; eye amewo ƒe gbɔgbɔ nu latsi le vɔvɔ̃ kple mɔkpɔkpɔ na nusiwo le anyigba blibo la katã dzi vam la ŋuti.” Le nyateƒe me, abe alesi Yesu gblɔe ene la, amegbetɔ ƒe ŋutinya me ɣeyiɣi doblukɔ kekeake sia akplɔ ame ayi ɣeyiɣi si me, “Amegbetɔvi la ƒe dzesi lado ɖe dziŋgɔli me, eye anyigba dzi ƒomeawo katã woado konyifaɣli” la me.

Gake menye amesiamee anɔ konyi fam esime ‘Amegbetɔvi la ava kple ŋusẽ’ be yeatsrɔ̃ nuɖoanyi vɔ̃ɖi sia o. “Ame tiatiawo,” ame 144,000 siwo akpɔ gome kple Kristo le eƒe Dziƒofiaɖuƒea me, mafa konyi o, eye woƒe zɔhɛwo, amesiwo Yesu yɔ do ŋgɔ be yeƒe “alẽ bubuwo,” hã mafa konyi o. Togbɔ be amesiawo le agbe le ɣeyiɣi si do viviti wu le amegbetɔ ƒe ŋutinya me la me hã la, wowɔna ɖe Yesu ƒe dzideƒonya sia dzi be: “Ne nusiawo de asi emevava me la, ekema miwu mo dzi, eye mikɔ miaƒe tawo ɖe dzi, elabena miaƒe ɖeɖe la gogo.”

Be Yesu ƒe nusrɔ̃la siwo anɔ anyi le ŋkeke mamleawo me nanya alesi nuwuwua gogoe la, Yesu wɔ kpɔɖeŋu sia na wo be: “Mikpɔ gboti la kple atiwo katã ɖa; ne woto aŋgbawo la, miakpɔe adze sii le mia ɖokui si bena, dzomeŋɔli le ɖoɖom. Nenema ke miawo hã, ne miekpɔ nusiawo le eme vam la, midze sii bena, mawufiaɖuƒe la gogo. Vavã mele egblɔm na mi bena: Dzidzime sia nu mele yiyi ge akpɔ o, vaseɖe esime woawu nusiawo katã nu.”

Eyata ne eƒe nusrɔ̃lawo kpɔ dzesia ƒe akpa vovovoawo le eme vam la, ele be woanyae be nuɖoanyia ƒe nuwuwu gogo eye be eteƒe madidi o Mawu ƒe Fiaɖuƒea aɖe vɔ̃ɖinyenye katã ɖa keŋkeŋ. Le nyateƒe me la, nuwuwua ava le amesiwo kpɔ nusiwo katã Yesu gblɔ ɖi me vava la ƒe agbenɔɣi! Le nu xɔxlɔ̃ eƒe nusrɔ̃la siwo anɔ agbe le ŋkeke tɔxɛ mamleawo me me la, Yesu gblɔ be:

“Mikpɔ mia ɖokui dzi nyuie, bena nutsuɖuɖu kple ahamumu kple dzimaɖitsitsi ɖe nuɖuɖu ŋu nagate miaƒe dzi ɖe to, eye ŋkeke ma nagalili mi abe mɔ̃ ene o; elabena adze amesiwo katã nɔ anyigba blibo la ƒe ŋku me la dzi. Eyaŋuti minɔ ŋudzɔ le ɣeawo katã ɣi me kple gbedodoɖa, bena miate ŋu asi le nusiawo katã, siwo le eme va ge la nu, eye be miatsi tre ɖe Amegbetɔvi la ŋku me.”

Ðetugbi Aɖaŋudzelawo kple Abunetɔwo

Yesu nɔ nya si eƒe apostoloawo bia ku ɖe eƒe anyinɔnɔ le Fiaɖuƒeŋusẽ me ŋu la ŋuti ɖom. Azɔ egblɔ dzesia ƒe akpa bubuwo fia le lododo alo kpɔɖeŋu etɔ̃ me.

Kpɔɖeŋu siawo dometɔ ɖesiaɖe me vava adze na amesiwo le agbe le eƒe anyinɔɣia me. Etsɔ nya siawo dze gbãtɔa gɔmee: “Ekema dziƒofiaɖuƒe la aɖi ɖetugbi ewo, siwo do go kple woƒe akaɖiwo, bena yewoayi aɖakpe ŋugbetɔsrɔ̃. Eye wo dome ame atɔ̃ nye abunetɔwo, eye ame atɔ̃ hã nye aɖaŋudzelawo.”

Alesi Yesu gblɔ be “dziƒofiaɖuƒe la aɖi ɖetugbi ewo” la mefia be amesiwo anyi Dziƒofiaɖuƒea ƒe dome la ƒe afã nye abunetɔwo eye afã hã nye aɖaŋudzelawo o! Ao, ke boŋ egɔmee nye be le Fiaɖuƒea gome la, nane li si ɖi esia alo ekeme, alo be nya siwo ku ɖe Fiaɖuƒea ŋu la anɔ ale kple ale.

Ðetugbi ewoawo tsi tre ɖi na Kristotɔ siwo katã anye Dziƒofiaɖuƒea me nɔlawo alo esiwo gblɔna be yewole wo dome. Ƒe 33 M.Ŋ. ƒe Pentekoste dzie wotsɔ Kristo-hamea do ŋugbe na Ŋugbetɔsrɔ̃, Yesu Kristo si wofɔ ɖe tsitre hedo ŋutikɔkɔe na la. Gake dziƒoe woawɔ srɔ̃ɖeɖea le le ɣeyiɣi aɖe si womeyɔ o me le etsɔ me.

Le kpɔɖeŋua me la, ɖetugbi ewoawo do go kple taɖodzinu be yewoaɖakpe ŋugbetɔsrɔ̃ la eye yewoazɔ kple srɔ̃tɔawo le srɔ̃kpekpea me. Ne eva ɖo la, woana woƒe akaɖiwo naklẽ ɖe mɔ si dzi srɔ̃ɖelawo ato la dzi, eye esia anye bubu dede eŋu esime wòkplɔ ŋugbetɔ la yina aƒe si wodzra ɖo ɖi nɛ me. Gake Yesu ɖe eme be: “Abunetɔwo la, wotsɔ woƒe akaɖiwo, ke wometsɔ ami kpe ɖe wo ŋuti o; ke aɖaŋudzelawo ya tsɔ ami de woƒe guiwo me kpe ɖe woƒe akaɖiawo ŋuti. Eye esi ŋugbetɔsrɔ̃ la tsi anyi la, wo katã wodɔ akɔlɔ̃e, eye wodɔ alɔ̃.”

Alesi ŋugbetɔsrɔ̃ la tsi anyi eteƒe didi la ɖee fia be Kristo ƒe anyinɔnɔ abe Fia ene la anye nusi ava eme le ɣeyiɣi didi aɖe megbe le etsɔ me. Eva eƒe fiazikpuia dzi mlɔeba le ƒe 1914 me. Le zã didi si do ŋgɔ na ema me la, ɖetugbiawo katã dɔ alɔ̃. Gake womebu fɔ wo ɖe esia ta o. Alesi ami mele ɖetugbi abunetɔawo ƒe amigoewo me o tae wobu fɔ wo ɖo. Yesu ɖe alesi ɖetugbiawo nyɔ do ŋgɔ na ŋugbetɔsrɔ̃a ƒe vavae la me be: “Ke le zãtitina la ɣli ɖi bena: Kpɔ ɖa, ŋugbetɔsrɔ̃ la gbɔna! Mido go yi ɖakpee! Tete ɖetugbi kemawo katã fɔ, eye wodzra woƒe akaɖiwo ɖo. Eye abunetɔwo gblɔ na aɖaŋudzelawo bena: Mina miaƒe ami la ɖe mí, elabena míaƒe akaɖiwo le tsitsim. Ke aɖaŋudzelawo xɔ edzi gblɔ bena: O, ɖewohĩ made mía kpli miawo nu o; miyi amesiwo le edzram la gbɔ boŋ, ne miadzee na mia ɖokui.”

Ami la nye kpɔɖeŋu na nusi nana Kristotɔ vavãtɔwo yia edzi nɔa keklẽm abe akaɖiwo ene. Esiae nye Mawu ƒe Nya si tso gbɔgbɔ me, si me Kristotɔwo léna ɖe asi goŋgoŋ, kpakple gbɔgbɔ kɔkɔea si kpena ɖe wo ŋu le Nya ma gɔme sese me. Gbɔgbɔmemia kpena ɖe ɖetugbi aɖaŋudzelawo ŋu be woana kekeli nanɔ keklẽm le ŋugbetɔsrɔ̃ la kpekpe me yi srɔ̃ɖeŋkekenyuiea ɖuƒee. Gake gbɔgbɔmemi si hiã la mele ɖetugbi abunetɔwo ƒe ha la me o, si nye be mele woƒe goewo me o. Eyata Yesu ɖɔ nusi dzɔ la be:

“Ke esi [ɖetugbi abunetɔwo dzo yina amia dze ge] la, ŋugbetɔsrɔ̃ la va; eye amesiwo dzra wo ɖokui ɖo la, wokpe ɖe eŋuti yi srɔ̃ɖeƒe la, eye wotu ʋɔtru la. Emegbe ɖetugbi mamleawo hã va gblɔ bena: Aƒetɔ, Aƒetɔ, ʋui na mí! Ke exɔ edzi gblɔ bena: Vavã mele egblɔm na mi bena: Nyemenya mi o.”

Esi Kristo va ɖo eƒe Dziƒofiaɖuƒea me vɔ megbe la, ɖetugbi aɖaŋudzelawo ƒe ha si nye Kristotɔ amesiaminawo nyɔ ɖe woƒe mɔnukpɔkpɔ la ŋu be woana kekeli nanɔ keklẽm ɖe xexe doblukɔ sia me bene wòanye kafukafu na Ŋugbetɔsrɔ̃ si trɔ gbɔ la. Gake amesiwo ɖetugbi abunetɔwo nye kpɔɖeŋu na la medzra ɖo ɖe dzaadoname kafukafu sia ŋu o. Eyata ne ɣeyiɣia de la, Kristo maʋu ʋɔa na wo be woage ɖe dziƒosrɔ̃ɖeŋkekenyuiea ɖuƒe o. Agblẽ wo ɖe xexe le xexeame ƒe zã doblukɔ tsiɖitsiɖitɔ kekeake me, bene woatsrɔ̃ kpe ɖe sedzimawɔla bubuwo katã ŋu. Yesu ƒo nya ta be: “Eyaŋuti minɔ ŋudzɔ, elabena mienya ŋkeke la alo gaƒoƒo la o.”

Talentowo Ŋuti Kpɔɖeŋu La

Yesu yi numedzodzro kple eƒe apostoloawo dzi le Amitoa dzi to kpɔɖeŋu bubu si nye evelia le wo ame etɔ̃ siwo tsiã ɖe wo nɔewo nu me la wɔwɔ na wo dzi. Ŋkeke ʋee aɖewo do ŋgɔ esime wònɔ Yerixo la, egblɔ minawo ŋuti kpɔɖeŋu na wo tsɔ fia be axɔ ɣeyiɣi didi aɖe hafi Fiaɖuƒea nava. Togbɔ be akpa siwo ɖii la le kpɔɖeŋu si wòwɔ azɔ la me hã la, dɔ siwo woawɔ le Kristo ƒe anyinɔnɔ le Fiaɖuƒeŋusẽ me le emevaɣi me la ŋutie wòƒo nu le. Enye kpɔɖeŋu si fia be ele be eƒe nusrɔ̃lawo nawɔ dɔ esime wokpɔtɔ le anyigba dzi be woadzi “eƒe nuwo” ɖe edzi.

Yesu dze egɔme be: “Elabena [nɔnɔme siwo ku ɖe Fiaɖuƒea ŋu la le] abe ame aɖe, si yi nugbe la ene, amesi yɔ eƒe dɔlawo, eye wòtsɔ eƒe nuwo de asi na wo.” Yesue nye ame ma si, hafi wòazɔ mɔ ayi dziƒo la, tsɔ eƒe nuwo de asi na eƒe dɔlawo—siwo nye nusrɔ̃la siwo le Dziƒofiaɖuƒea me yi ge. Nusiawo menye ŋutilãmenunɔamesiwo o, ke boŋ wotsi tre ɖi na agble si wode si ŋu ŋutete le be nusrɔ̃la geɖe wu nado tso eme.

Yesu de eƒe nuwo asi na eƒe dɔlawo ɣeyiɣi kpui aɖe do ŋgɔ na eƒe dziƒoyiyi. Le mɔ ka nu? To egbɔgblɔ na wo be woayi edzi awɔ dɔ le agblea me to gbeƒãɖeɖe Fiaɖuƒe gbedasia vaseɖe anyigba ƒe didiƒewo ke dzi la dzi. Abe alesi Yesu gblɔe ene la: “Eye wòna talento atɔ̃ ame ɖeka, eye eve ame ɖeka, ke ɖeka ame ɖeka, wo dome amesiame le eƒe ŋutete nu, eye wòyi nugbe.”

Eyata womã talento enyia—siwo nye Kristo ƒe nuwo la—na dɔlawo le woƒe ŋutete alo nusiwo woate ŋu awɔ le gbɔgbɔ me la nu. Dɔlawo tsi tre ɖi na nusrɔ̃lawo ƒe hatsotsowo. Le ƒe alafa gbãtɔ me la, edze ƒã be apostoloawo nɔ hatsotso si xɔ talento atɔ̃ la me. Yesu yi edzi gblɔ be dɔla si xɔ talento atɔ̃ kple esi xɔ eve la siaa dzi wo ɖe edzi teƒe eve to woƒe Fiaɖuƒe gbeƒãɖeɖe kple nusrɔ̃lawo wɔwɔ dzi. Gake dɔla si xɔ talento ɖeka ya tsɔe ɣla ɖe do me.

Yesu yi edzi be: “Ke le ŋkeke geɖe megbe la dɔla mawo ƒe aƒetɔ la va, eye wòbu akɔnta kple wo.” Kristo metrɔ va bia akɔnta o vaseɖe ƒe alafa 20 lia me si nye le ƒe 1,900 megbe hafi, eyata enye “le ŋkeke geɖe megbe” vavã. Azɔ Yesu ɖe eme be:

“Amesi xɔ talento atɔ̃ la va, eye wòtsɔ talento atɔ̃ bubuwo vae gblɔ bena: Aƒetɔ, ètsɔ talento atɔ̃ de asi nam; kpɔ ɖa, meɖe vi talento atɔ̃ ɖe wo dzi. Eƒe aƒetɔ la gblɔ nɛ bena: Ehẽ, dɔla nyui kple nuteƒewɔla! Èwɔ nuteƒe le nu ʋeewo me, matsɔ wò aɖo nu geɖewo nu; yi ɖe wò aƒetɔ ƒe dzidzɔ la me!” Dɔla si xɔ talento eve la hã dzi eƒe talentoawo ɖe edzi zi eve nenema, eye wotsɔ kafukafu kple fetu ma ke nɛ.

Gake aleke dɔla nuteƒewɔla siawo yina ɖe woƒe Aƒetɔ la ƒe dzidzɔ la mee? Woƒe Aƒetɔ Yesu Kristo ƒe dzidzɔ lae nye Fiaɖuƒea xɔxɔ esime wòzɔ mɔ yi Fofoa gbɔ le dziƒo. Le dɔla nuteƒewɔlawo gome le egbeŋkekeawo me la, wokpɔa dzidzɔ gã aɖe le Fiaɖuƒea ƒe agbanɔamedzi bubuwo tsɔtsɔ kpee na wo me, eye ne wowu woƒe anyigbadzigbenɔnɔ nu la, woakpɔ dzidzɔ si ƒo eta si nye be woafɔ wo ɖe tsitre ayi Dziƒofiaɖuƒea mee. Ke dɔla etɔ̃lia ya ɖe?

Dɔla sia to nyatoƒoe be: “Aƒetɔ, menya wò bena, ame sesẽ nènye . . . eye esi mele vɔvɔ̃m la, medzo yi ɖaɖi wò talento la ɖe do me; kpɔ ɖa, xɔ wò nu.” Dɔla la gbe koŋ be yemawɔ dɔ le agblea me to gbeƒãɖeɖe kple nusrɔ̃lawo wɔwɔ dzi o. Eyata aƒetɔ la yɔe be “dɔla vɔ̃ɖi kple kuviatɔ” eye wòdrɔ̃ ʋɔnui be: “Mixɔ talento la le esi . . . Eye dɔla, si menyo na naneke o la, mitsɔe ƒu gbe ɖe viviti tsiɖitsiɖi la me, afima avifafa kple aɖukliɖuɖu lanɔ.” Woxɔ gbɔgbɔ me dzidzɔ ɖesiaɖe le dɔla vɔ̃ɖi habɔbɔ sia me tɔ siwo wokɔ le gbe ƒum ɖe gota la si.

Nusɔsrɔ̃ vevi aɖe le esia me na amesiwo katã gblɔna be yewonye Kristo yomedzelawo. Ele be woawɔ dɔ be woadzi woƒe Aƒetɔ si le dziƒo la ƒe nuwo ɖe edzi to gome kpɔkpɔ le gbeƒãɖeɖedɔa me bliboe dzi ne wodi be yewoaxɔ eƒe kafukafu kple fetu la eye womatsɔ yewo aƒu gbe ɖe viviti me le gota ahatsrɔ̃ yewo mlɔeba o. Èdoa vevie nu le esia gomea?

Esime Kristo Ava le Fiaɖuƒeŋusẽ Me

Yesu gale eƒe apostoloawo gbɔ le Amitoa dzi. Le nya si wobia ku ɖe eƒe anyinɔnɔ kple nuɖoanyiawo ƒe nuwuwu ƒe dzesi ŋu la ŋu ɖoɖo me la, egblɔ kpɔɖeŋu etɔ̃ siwo tsiã ɖe wo nɔewo nu la ƒe susɔea na wo azɔ. Yesu dze egɔme be: “Ne amegbetɔvi la ava le eƒe ŋutikɔkɔe me, eye dɔlawo katã akpe ɖe eŋuti la, ekema abɔbɔ nɔ eƒe ŋutikɔkɔezikpui la dzi.”

Amegbetɔwo mate ŋu akpɔ mawudɔlawo le woƒe dziƒoŋutikɔkɔe me o. Eyata ele be Amegbetɔvi Yesu Kristo ƒe vava kple eƒe dɔlawo nanye nusi amegbetɔwo ƒe ŋku mate ŋu akpɔ o. Eƒe vava sia va eme le ƒe 1914 me. Gake kple taɖodzinu ka? Yesu ɖe eme be: “Woaƒo dukɔwo katã nu ƒu ɖe eƒe ŋku me, eye wòamã wo me atso wo nɔewo gbɔ, abe alesi alẽkplɔla mãa alẽwo kple gbɔ̃wo mee ene; eye wòatsɔ alẽwo aɖo eƒe nuɖusi me, ke atsɔ gbɔ̃wo aɖo eƒe mia me.”

Esi Yesu nɔ nu ƒom le nusi adzɔ ɖe amesiwo me womã be woanɔ akpa si nu wove dzi la ŋu me la, egblɔ be: “Tete fia la agblɔ na amesiwo le eƒe nuɖusi me la bena: Miva, mi Fofonye ƒe ame yayrawo, minyi fiaɖuƒe, si wodzra ɖo ɖi na mi tso xexeme ƒe gɔmeɖoɖoanyi me la, ƒe dome.” Alẽ siwo woyɔ le kpɔɖeŋu sia me la maɖu fia kple Kristo le dziƒo o ke boŋ woanyi Fiaɖuƒea ƒe dome le gɔmesese sia nu be woanye etevi siwo le anyigba dzi. “Xexeme ƒe gɔmeɖoɖoanyi” dze egɔme tso esime Adam kple Xawa dzi vi siwo mɔnuɖoɖo si Mawu wɔ be yeatsɔ aɖe ameƒomea ate ŋu aɖe vi na la ƒe gbãtɔ.

Gake nukatae womã alẽawo wole Fia la ƒe amenuveve ƒe nuɖusi me? Fia la ɖo eŋu be: “Elabena dɔ wum, eye miena nuɖuɖum; tsikɔ wum, eye miena tsim; amedzro menye, eye miexɔm medze mia gbɔ. Mele amama, eye miedo awu nam; nye lãme gblẽ, eye mieva kpɔm ɖa, mele gaxɔ me, eye mieva gbɔnye.”

Esi wònye anyigba dzie alẽawo le ta la, wodi be yewoanya alesi yewote ŋu wɔ nu nyui siawo na yewoƒe Dziƒofia la. Wobia be: “Aƒetɔ, gbekagbee míekpɔ bena, dɔ le wuwòm, eye míenyi wò, alo tsikɔ le wuwòm, eye míena tsiwò mahã? Gbekagbee míekpɔ wò nènye amedzro, eye míexɔ wò nèdze mía gbɔ, alo [nèle] amama, eye míedo awu na wò mahã? Alo gbekagbee míekpɔ bena, wò lãme gblẽ, alo nèle gaxɔ me, eye míeva kpɔ wò ɖa mahã?”

Fia la ɖo eŋu be: “Vavã mele egblɔm na mi bena: Nusianu, si miewɔ na nenem nɔvinye sue siawo dometɔ ɖeka la, nyee miewɔ na.” Kristo nɔviawoe nye ame 144,000 siwo aɖu fia kplii le dziƒo la dometɔ siwo susɔ ɖe anyigba dzi. Eye Yesu gblɔ be nu nyui wɔwɔ na wo sɔ kple nu nyui ma ke wɔwɔ na ye.

Azɔ Fia la trɔ ɖe gbɔ̃wo ŋu hegblɔ be: “Mite ɖa tso gbɔnye, mi amesiwo woƒo fi de; miyi ɖe dzo mavɔ, si wodzra ɖo ɖi na Abosam kple eƒe dɔlawo la me! Elabena dɔ wum, eye miena nuɖuɖum o; tsikɔ wum, eye miena tsim o; amedzro menye, eye miexɔm medze mia gbɔ o; menɔ amama, eye miedo awu nam o; nye lãme gblẽ, menɔ gaxɔ me, eye mieva kpɔm ɖa o.”

Gake gbɔ̃awo he nya be: “Aƒetɔ, gbekagbee míekpɔ wò bena, dɔ le wuwòm, alo tsikɔ le wuwòm, alo nènye amedzro, alo nèle amama, alo wò lãme gblẽ, alo nèle gaxɔ me, eye míesubɔ wò mahã?” Nusi dzi wonɔ te ɖo drɔ̃ amenuveveʋɔnu alẽawo la ke dzie wonɔ te ɖo drɔ̃ fɔbubuʋɔnu gbɔ̃awo hã. Yesu ɖo eŋu be: “Nusianu, si miewɔ na nenem me sue siawo [siwo nye nɔvinyewo] dometɔ ɖeka o la, miewɔe na nye hã o.”

Eyata Kristo ƒe anyinɔnɔ le Fiaɖuƒeŋusẽ me, do ŋgɔ teti na nuɖoanyi vɔ̃ɖi sia ƒe nuwuwu le xaxa gã la me la anye ʋɔnudrɔ̃ɣi. Gbɔ̃awo ‘ayi ɖe tsɔtsrɔ̃ mavɔ la me, ke ame dzɔdzɔewo [alẽawo] ayi ɖe agbe mavɔ me.’ Mateo 24:2–25:46; 13:40, 49; Marko 13:3-37; Luka 21:7-36; 19:43, 44; 17:20-30; Timoteo II, 3:1-5; Yohanes 10:16; Nyaɖeɖefia 14:1-3.

▪ Nukae he apostoloawo ƒe nyabiabia la vɛ, gake edze abe nuka hãe le susu me na wo ene?

▪ Yesu ƒe nyagblɔɖia ƒe akpa kae va eme le ƒe 70 M.Ŋ. me, gake nukae medzɔ ɣemaɣi o?

▪ Ɣekaɣie Yesu ƒe nyagblɔɖia me vava gbãtɔ va eme, gake ɣekaɣie emevava gãtɔ va eme?

▪ Nukae nye ŋunyɔnu la le emevava gbãtɔ kple mlɔetɔa me?

▪ Nukatae xaxa gã la mekpɔ emevava mamletɔ le Yerusalem ƒe tsɔtsrɔ̃ me o?

▪ Xexeame ƒe nɔnɔme kawoe ade dzesi Kristo ƒe anyinɔnɔ?

▪ Ɣekaɣie “anyigba dzi ƒomeawo katã woado konyifaɣli,” gake nuka wɔm Yesu ƒe nusrɔ̃lawo anɔ?

▪ Kpɔɖeŋu kae Yesu wɔ be yeatsɔ akpe ɖe amesiwo ava azu eƒe nusrɔ̃lawo emegbe la ŋu be woade dzesi ɣeyiɣi si me nuwuwua gogo?

▪ Nuxlɔ̃menya kae Yesu gblɔ na eƒe nusrɔ̃la siwo anɔ anyi le ŋkeke mamleawo me?

▪ Amekawoe ɖetugbi ewoawo tsi tre ɖi na?

▪ Ɣekaɣie wotsɔ Kristo-hamea do ŋugbe na ŋugbetɔsrɔ̃ la, gake ɣekaɣie wòva ɖo be yeakplɔ yeƒe ŋugbetɔ la ayi srɔ̃ɖekplɔ̃ɖoƒe lae?

▪ Nukae ami la nye kpɔɖeŋu na, eye nukae eƒe ɖetugbi aɖaŋudzelawo si nɔnɔ kpe ɖe wo ŋu be wowɔ?

▪ Afikae wowɔ srɔ̃ɖeɖea le?

▪ Fetu kae to ɖetugbi abunetɔwo ŋu, eye nukae nye woƒe gome?

▪ Nusɔsrɔ̃ kae le talentowo ŋuti kpɔɖeŋua me na mí?

▪ Amekawoe nye dɔlawo, eye nukawoe nye nusiwo wotsɔ de wo si?

▪ Ɣekaɣie aƒetɔ la va be yeabia akɔnta, eye nukae wòkpɔ?

▪ Nukae nye dzidzɔ si me dɔla nuteƒewɔlawo yina, eye nukae dzɔ ɖe dɔla vɔ̃ɖi la dzi?

▪ Nukatae wòle be Kristo ƒe anyinɔnɔ la nanye nusi womate ŋu akpɔ kple ŋku o, eye dɔ kae wòawɔ le ɣeyiɣi ma me?

▪ Gɔmesese ka nue alẽawo anyi Fiaɖuƒea ƒe dome le?

▪ Ɣekaɣie ‘xexeame ƒe gɔmeɖoɖoanyi’ dze egɔme?

▪ Nuka dzie woanɔ te ɖo adrɔ̃ ʋɔnu amewo be wonye alẽwo alo gbɔ̃wo?

Ta 112

Yesu ƒe Ŋutitotoŋkekenyuie Mamlea Gogo

ESI Braɖagbe si nye Nisan 11 lia ƒe ŋkekea nɔ enu wum la, Yesu wu nu fiafia apostoloawo nu le Amitoa dzi. Ŋkeke si dzi vovo menɔ eŋu o eye wòku kutri vevie kae nye si! Azɔ, ɖewohĩ esi wotrɔ gbɔna Betania be yeatsi afima adɔ la, egblɔ na eƒe apostoloawo be: “Minyae bena, ŋkeke eve megbe la ŋutitoto la aɖo, eye woade Amegbetɔvi la asi, be woaklãe ɖe ati ŋuti.”