Ale Si Nànɔ Agbe Ðe Ga Sue Si Le Asiwò Nu

Ðe ale si ganyawo sesẽm wɔe be ale si nàkpɔ wò gbe sia gbe nuhiahiãwo la zu taɖui na wòa? Dɔvɔ̃wo, dzɔdzɔmefɔkuwo, aʋawɔwɔwo, kple ale si dunyahenyawo tɔtɔe ate ŋu ana ganyawo natɔ gu kura. Ate ŋu anye taɖui ne ganyawo trɔ na wò kpata si wɔe be mègakpɔa ga abe tsã ene o, ke hã aɖaŋuɖoɖo siwo le Biblia me ate ŋu akpe ɖe ŋuwò nànɔ agbe ɖe ga sue si le asiwò la nu.

1. Lɔ̃ ɖe ale si nɔnɔmea le na wò fifia dzi.

Biblia ƒe mɔfiame: “Mesrɔ̃ . . . ale si nu bɔna ɖe ame si kple ale si nu hiãa ame.”—Filipitɔwo 4:12.

Togbɔ be ga vi aɖe koe le asiwò fifia hã, àte ŋu asrɔ̃ ale si nànɔ agbe ɖe enu. Ne èlɔ̃ ɖe wò nɔnɔmea dzi eye nètrɔ ɖe eŋu kaba, akpe ɖe wò kple wò ƒomea ŋu be mianɔ te ɖe enu.

Dze agbagba nànya kpekpeɖeŋunaɖoɖo siwo dziɖuɖua alo kpekpeɖeŋunahabɔbɔwo wɔ. Eye ne ènya be ɖoɖo aɖe li nenema, tso kpla nàwɔ eŋu dɔ esi wònye ɣeyiɣi kpui aɖe ƒe ɖoɖo koe wonyena ta.

2. Wò kple wò ƒomea miwɔ nu ɖekae.

Biblia ƒe mɔfiame: “Afi si adaŋudede mele o la, tameɖoɖowo tsia akpo dzi, ke afi si aɖaŋuɖola geɖewo le la, nuwo dzea edzi.”—Lododowo 15:22.

Dzro ale si nuwo va le na wò fifia me kple srɔ̃wò kple viwòwo. Ne mieɖo dze tso eŋu nyuiea, awɔe be ame sia ame ase ale si nɔnɔmea va le fifia gɔme eye woate ŋu atrɔ ɖe eŋu bɔbɔe. Eye ne ame sia ame wɔ eƒe akpa dzia, esia ana be woanɔ agbe ɖe nu sue si li la nu eye womanɔ nuwo dome gblẽm o.

3. Wɔ ɖoɖo ɖe gazazã ŋu.

Biblia ƒe mɔfiame: ‘Nɔ anyi nàbu eŋu kɔnta.’—Luka 14:28.

Ne wò nɔnɔme va bia be nànɔ agbe ɖe ga vi si le asiwò nua, egale vevie wu be nànya nu siwo katã ŋu nèzãa ga ɖo. Gbã, ŋlɔ ga home si nèkpɔna le ɣletia me le ale si nuwo va le na wò fifia la ɖi. Eyome ŋlɔ nu siwo ŋu nèzãa ga ɖo fifia ɣleti sia ɣleti la ɖi. Dze agbagba nàŋlɔ ga home si nèɖo be yeanɔ dzadzram ɖo ɖe nudzɔdzɔ kpatawo ŋu la hã ɖi.

Kpekpeɖeŋu: Ne èle nu siwo ŋu nèzãa ga ɖo ŋlɔm la, mègaŋlɔ nu suesuesue siwo hã ŋu nèzãna ga ɖo la be o, ŋlɔ woawo hã ɖi. Awɔ nuku na wò ne èkpɔ ga si gbegbe nèzãna ɖe nu suesuesue mawo gɔ̃ hã ŋu. Le kpɔɖeŋu me, esi ŋutsu aɖe te ŋu wɔ esia, eva de dzesii be menye ga vie yezãna ɖe chewing gum (alo aŋekpetike) ɖeɖe dzaa ŋu ƒe sia ƒe o!

4. De dzesi nu vevi siwo ŋu nàzã ga ɖo.

Biblia ƒe mɔfiame: ‘Kpɔ nu siwo le vevie wu la dze sii.’—Filipitɔwo 1:10.

Tsɔ ga si nèkpɔna sɔ kple wò gazazãwo, eye nàkpɔe ɖa be yeate ŋu aɖe gazazã ɖe nanewo ŋu dzi akpɔtɔ alo aɖe wo ɖa kura hã. Lé ŋku ɖe wò gazazãwo ŋu le go siawo me:

• Ʋuɖoɖo. Ne ʋu le asiwò wu ɖeka, ɖe nàte ŋu adzra ɖeka? Ne ʋu gã xɔasi ye le asiwòa, ɖe nàte ŋu aɖɔli azã kpokploe aɖea? Ðe nàte ŋu aɖe asi le wò ʋua ŋu kura, alo atso ʋu aɖo alo azã gasɔ alo azɔ afɔa?

• Modzakaɖeɖe. Ðe nàte ŋu ate fli ɖe ɖoɖo siwo le asiwò nètsɔ kpɔa film alo videowo le internet dzi mea? Alo ɖe nàte ŋu awɔ ɖoɖo bubu aɖe ɖe eŋu si maxɔ asi boo oa? Le kpɔɖeŋu me, àte ŋu axɔ film alo video le ame aɖe gbɔ akpɔ alo agbalẽ le ame aɖe gbɔ axlẽ.

• Kaɖife kple tsife. Wò kple wò ƒomea midzro nu siwo miawɔ be miaɖiɖi gazazã ɖe tsi, elektrik-kaɖi kple dzo si miezãna tsɔ ɖaa nu ŋu dzi akpɔtɔ la me. Akaɖiwo tsitsi ne mimele wo zãm o, kple tsi mazamaza yakayaka adze nu tsɛ aɖe, gake woate ŋu aɖe gazazã dzi akpɔtɔ.

• Nuɖuɖu. Miƒo asa na ɖaƒlee ƒeƒle, ke boŋ miɖa nu le aƒe me miaɖu. Miwɔ ɖoɖo ɖe miaƒe nuɖuɖuwo ŋu. Miƒle nu siwo miatsɔ aɖa nu le agbɔsɔsɔ me eye miaɖa nua le agbɔsɔsɔ me, ɖewohĩ atsɔ ada ɖi ɖe ŋkeke bubuwo ŋu. Ŋlɔ nu siwo nàvae ƒle le asi me ɖi hafi nàyi ale be nàƒo asa na nu siwo mehiã o la ƒeƒle. Ƒle atikutsetse kple amagbe le wo doɣi, ale be màgazã ga geɖe o. Ƒo asa na nuɖuɖu siwo me nunyiame mele o ƒeƒle. Kpɔe ɖa be yeate ŋu awɔ amagbe ƒe agble vi aɖe ɖe wò aƒe me hã.

• Nudodowo. Ne èkpɔe be nudodo siwo le asiwò megale nɔnɔme nyui me o ko hafi nàƒle yeye atsɔ aɖɔli wo, ke menye kple susu be nàkplɔ awu siwo le tsia dzi ɖo o. Ƒle nudodowo le ɣeyiɣi siwo me woɖe woƒe homewo dzi kpɔtɔ alo nàƒle esiwo wodo kpɔ gake wole nɔnɔme nyui me. Ne anya wɔa, sia nu siwo nènya la ɖe ka dzi tsɔ wu be nàzã mɔ̃ si ƒua nu, ale be esia naɖiɖi gazazã dzi akpɔtɔ.

• Nu bubu siwo nàdi be yeaƒle. Hafi nàƒle nane la, bia nya siawo ɖokuiwò: ‘Ðe ga si le asinye ade enua? Ðe mehiã nu sia ŋutɔŋutɔa?’ Susu bubue nye esi, ɖe nàte ŋu ayi edzi anɔ elektrɔnik-mɔ̃wo, ʋu alo mɔ̃ɖaŋunu bubu siwo le asiwò la zãm ɣeyiɣi aɖe hafi ava ƒle bubu ne ehiã? Alo ɖe nàte ŋu adzra nane siwo nèkpɔ be yemegale zazãm alo megahiã oa? Esia wɔwɔ ate ŋu akpe ɖe ŋuwò be nàɖiɖi wò gazazã dzi akpɔtɔ.

Kpekpeɖeŋu: Ne ga si nèkpɔna dzi ɖe kpɔtɔ kura la, àkpɔe be egahiã geɖe wu be yeadzudzɔ numame gbegblẽwo kura. Le kpɔɖeŋu me, dzudzɔ gazazã ɖe atamanono, tsatsadada kple ahatsunono ŋu. Menye ɖeko asiɖeɖe le nu siawo ŋu aɖe wò gazazã dzi akpɔtɔ o, ade wò lãmesẽ hã dzi.

5. Srɔ̃ nu tso Mawu ŋu.

Biblia ƒe mɔfiame: “Dzidzɔtɔwoe nye ame siwo nyae be gbɔgbɔmenuwo hiã yewo.”—Mateo 5:3.

Biblia ɖo aɖaŋu nyui sia be: “Nunya kpɔa ame ta, abe ale si ko ga hã kpɔa ame ta ene, ke nu si nyo le sidzedze ŋue nye be: Nunya kpɔa ame si si wòle la ƒe agbe ta.” (Nyagblɔla 7:12) Nunya sia le Biblia me, eye ame geɖe kpɔe be Biblia ƒe mɔfiamewo dzi wɔwɔ kpe ɖe yewo ŋu yewoƒo asa na dzimaɖitsitsi fũu ɖe ganyawo ŋu.—Mateo 6:31, 32.