Ibuot Duopeba
“Nte Oro Idịghe Koro Enye Ọkọfiọkde Mi?”
1, 2. Ntak emi Jehoiakim ndibọp ufọk esie mîkowụtke eti ibuot?
EDIDEM JEHOIAKIM ke ọbọp ufọk, ndien akana ufọk oro okpon. Mbuwed ufọk oro owụt ke enye edidi enyọn̄ iba ke nsụhọde n̄kaha, ke enye eyenyene mme ubet oro ẹn̄wan̄ade. Ikpọ window ẹyeyak un̄wana utịn asiaha odụk, eti ofụm ebe odụk ufọk oro kpukpru ini onyụn̄ anam edidem ye ubon esie ẹkop idem inem. Ẹyeda ndiye eto cedar eke Lebanon emi ẹnyenede ufuọn̄ ẹbana ibibene ufọk oro. Ẹyeda ididuot ndom mbakara emi ẹtobode-tobo ẹyet ke esịt ufọk oro, ndien enye eyenen̄ede eye nte ufọk oro ikpọ owo ye mme ọwọrọiso owo ke idụt efen ẹsimade.—Jer. 22:13, 14.
2 Ufọk emi ama enen̄ede ọsọn̄ urua. Ke ini oro, okụk emi ẹkesikpede mbonekọn̄ ye utomo oro mmọ ẹkesikpede ẹnọ Egypt ama okụre inyene mmọ. (2 Ndi. 23:33-35) Edi enyene nte Jehoiakim akasan̄ade enyene okụk ada ọbọp obufa ufọk ubọn̄ esie. Enye ikesikpehe mme anamutom ufọk oro okụk utom mmọ! Jehoiakim akakama mmọ nte ifịn, adade ibibiak ye ọkpọsọn̄ utom mmọ nte utomo emi mmọ ẹkpekpede ẹnọ ukara esie.
3. Didie ke Jehoiakim okokpụhọde ye ete esie, ndien ntak-a?
3 Abasi ama ada Jeremiah asua ọnọ Jehoiakim aban̄a utọ ibụk ibụk uwem oro.a Enye ama eti edidem oro nte ke ete esie, Edidem Josiah, ama esinen̄ede ọfọn ido onyụn̄ atat ubọk ọnọ mme anamutom ye mme ubuene n̄kpọ. Josiah ama esikam ebiere ikpe mmọ ọfọn ke esop. Man odụri ntịn̄enyịn Jehoiakim owụt ntak emi Josiah ekesikerede aban̄a mme usụhọde owo, Jehovah ama obụp ete: “Nte oro idịghe koro enye ọkọfiọkde mi?”—Kot Jeremiah 22:15, 16.
4. Ntak emi afo ọkpọfiọkde Jehovah?
4 Nte mme idaha ẹkade iso ndidiọk ke ererimbot Satan, imoyom un̄wam ye ukpeme oro Jehovah esinọde mbon oro ẹnen̄erede ẹfiọk enye. Ntem, oyom idọdiọn̄ isan̄a ikpere Abasi. Oyom ikpebe nti edu esie n̄ko man ikụt unen ke utom edikwọrọ eti mbụk. Edi afo emekeme ndibụp ete, ‘Didie ke Christian ekeme nditịm mfiọk Jehovah nte Edidem Josiah ọkọfiọkde?’
SE NDIFIỌK ABASI ỌWỌRỌDE
5, 6. (a) Didie ke se eti ete esinamde esitụk nditọ esie? (b) Didie ke ikpanam n̄kpọ ndiwụt ke nte ifiọkde usụn̄ Jehovah okpụhọde ye nte Jehoiakim ọkọfiọkde?
5 Kere nte mme n̄kpọ oro eti ete esinamde ẹsitụkde uwem nditọ esie. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini mmọ ẹkụtde nte enye esinọde mme owo n̄kpọ, emi ekeme ndinam mmọ ẹtat ubọk. Mmọ ndikụt nte enye amade onyụn̄ okponode eka mmọ ekeme ndinam nditọiren mmọ ẹkpono iban, nditọiban mmọ ẹnyụn̄ ẹkpono irenowo. Mmọ ndikop ke ete mmọ esinam akpanikọ ke mbubehe okụk ekeme ndinam mmọ ẹtiene ẹnam akpanikọ. Ke nditịm ntịn̄, n̄kpri owo oro ndifiọk nte ete mmọ esinamde n̄kpọ ye mme edu esie, ayanam mmọ ẹyom ndikpebe ete mmọ ke mmọ ẹma ẹkekpon.
6 Ke ukem usụn̄ oro, Christian emi ọfiọkde Jehovah nte Josiah ọkọfiọkde ididaha Enye nte Andikara Ekondo kpọt. Ke ini enye okotde Bible, enye eyedifiọk nte Abasi esinamde n̄kpọ ye mme owo, ndien oyoyom ndikpebe Ete esie eke heaven. Nte enye etiede ekere se Abasi amade onyụn̄ asuade ke usen ke usen, ima oro enye amade Jehovah eyetịm okpon. Ke n̄kan̄ eken, owo emi ofụmide ibet ye item Abasi, ntem esịnde ndausụn̄ ekededi oro Abasi ọnọde, ifiọkke ata Abasi. Enye ebiet Jehoiakim, emi ekemende ikọ Jehovah oro Jeremiah ekewetde otop esịn ke ikan̄.—Kot Jeremiah 36:21-24.
7. Ntak emi afo ọkpọfiọkde Jehovah ukem nte Edidem Josiah ọkọfiọkde?
7 Nnyịn nditịm mfiọk Jehovah ayanam ikụt unen ke utom Abasi inyụn̄ inyene idotenyịn uwem ke obufa ererimbot. (Jer. 9:24) Ẹyak idụn̄ọde ibat ibat ke otu mme edu Abasi oro ẹsiakde ke mme n̄wed oro Jeremiah ekewetde. Ke adan̄aemi inemede mme edu Abasi emi, yom mme usụn̄ oro afo ekemede ndifiọk enye nnyụn̄ n̄kpebe enye nte Edidem Josiah akanamde.
Ntak emi ikemede ndidọhọ ke Edidem Josiah ama enen̄ede ọfiọk Jehovah? Nso ye nso ke akpanam man ọfiọk Jehovah ukem nte Josiah?
“IMA-MFỌNIDO ESIE [ODU] KE NSINSI!”
8. Nso idi ima-mfọnido?
8 Ediwak usem inyeneke ikọ kiet emi ẹkemede ndida n̄kabade edu Abasi emi ẹkotde ima-mfọnido, m̀mê ima nsọn̄ọnda nnennen nnennen. Nte n̄wed ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọde, ikọ Hebrew oro ẹdade ẹtịn̄ ẹban̄a ikọ emi abuana odudu, nsọn̄ọnda, ye ima. N̄wed ukabadeikọ oro ọdọhọ ete: “Edikabade ekededi oro mîsiakke n̄kpọ ita emi ikabakede se ikọ emi ọwọrọde ofụri ofụri.” Ntem, owo emi enyenede ima-mfọnido idịghe sụk eti owo. Sia enye enen̄erede ekere aban̄a owo, enye odomo ndin̄wam mbon efen ẹyụhọ udọn̄ mmọ, akpan akpan mme udọn̄ eke spirit. Akpan ntak oro anamde enye enyene utọ edu n̄waidem emi edi koro enye oyomde ndinem Ata Ọkpọsọn̄ Abasi esịt.
Josiah ye Jehoiakim ẹkenam n̄kpọ isio isio ẹban̄a Ikọ Abasi
9. Usụn̄ oro Jehovah ekesinamde n̄kpọ ye Israel okowụt nso?
9 Ndidụn̄ọde nte Abasi ekesinamde n̄kpọ ye ata mme andituak ibuot nnọ enye ke ofụri emana ayanam ẹtịm ẹfiọk se ikọ Bible oro “ima-mfọnido” ọwọrọde. Jehovah ama ekpeme onyụn̄ ọbọk nditọ Israel ke ofụri isua 40 oro mmọ ẹkedude ke wilderness. Ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, Abasi ama ọnọ mmọ mme ebiereikpe emi ẹkenyan̄ade mmọ ẹsio ke ubọk mme asua, ẹnyụn̄ ẹnamde mmọ ẹfiak ẹtọn̄ọ utuakibuot akpanikọ. Sia Jehovah okodude ye mmọ ke ini mfọnọn̄kpọ ye ke ini afanikọn̄ ke ofụri isua oro, enye ama ekeme ndidọhọ idụt oro ete: “Mmama fi nsinsi ima. Oro edi ntak ami ndade ima-mfọnido ndụri fi.”—Jer. 31:3.b
10. Didie ke Jehovah owụt ima-mfọnido ke usụn̄ oro enye esikopde akam kpa nte enye akanamde ye mme Jew ke Babylon?
10 Ke eyo nnyịn, Abasi aka iso ndiwụt ima-mfọnido ke mme usụn̄ oro anamde mme andituak ibuot nnọ enye ẹbọ ufọn nnennen nnennen. Da akam ke uwụtn̄kpọ. Jehovah esikop kpukpru akam oro ẹbọn̄de ke ofụri esịt, edi enye esinen̄ede akpan̄ utọn̄ ke ini mme asan̄autom esie oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ, ẹbọn̄de akam ẹnọ enye. Idem edieke ikade iso ibọn̄ akam ke ediwak isua iban̄a mfịna oro etiede uyịre uyịre, enye esinyene ime ye nnyịn, inyụn̄ ikpaha mba ndikop akam nnyịn. Ini kiet, Jehovah ama ọdọn̄ Jeremiah utom ọnọ mme Jew oro ẹkedude ke ntan̄mfep ke Babylon. Ebiet oro mmọ ẹkedude ama oyom usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 800 ọkpọn̄ temple, ubon, ye mme ufan mmọ emi ẹkedude ke Judah. Mmọ ndikodu anyan usụn̄ ntre n̄kpọn̄ temple ikanamke Jehovah etre ndikop akam oro mmọ ẹkebọn̄de ẹben̄e mfọn esie m̀mê ndinam enye etre ndikop itoro mmọ. Ke ini ọbọn̄de akam ofụri esịt, kere ban̄a ndọn̄esịt oro mme Jew ẹkenyenede ke ini mmọ ẹkekopde ikọ Abasi oro ikụtde ke Jeremiah 29:10-12.—Kot.
11, 12. (a) Nso ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ mbon Jerusalem? (b) Nso un̄wam idu inọ owo oro ẹkenọde ntụnọ?
11 N̄kpọ efen emi owụtde ima-mfọnido Jehovah edi emi enye enyenede in̄wan̄-in̄wan̄ esịt. Nte nsobo Jerusalem akasan̄ade ekpere, mme andidụn̄ obio oro ẹnyụn̄ ẹkade iso ke nsọn̄ibuot mmọ, emi ekedide ndisọn̄ ibuot ye Abasi, nso ikenyene nditịbe nnọ mmọ? Ndi akan̄ m̀mê ofụt owo Babylon ediwot mmọ? Ekeme ndidi ẹyeda mmọ ẹka ntan̄mfep ke esenidụt ke anyan ini tutu mmọ ẹkpan̄a do. Edi Jehovah ama etịn̄ “eti ikọ” ọnọ mbon oro ẹketuade n̄kpọfiọk ẹnyụn̄ ẹkpụhọrede usụn̄ uwem mmọ. Enye ama ọn̄wọn̄ọ ‘ndiwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie’ nnọ mmọ. Enye ayada mmọ ‘afiak edi ebiet emi,’ oro edi, obio emana mmọ, emi okoyomde usụn̄ ọkpọn̄ Babylon. (Jer. 27:22) Ke ntak emi, mmọ ẹyekwọ ẹte: “Ẹtoro Jehovah mme udịm, koro Jehovah ọfọnde; koro ima-mfọnido esie odude ke nsinsi!”—Jer. 33:10, 11.
12 Ke ntak ima-mfọnido esie, Jehovah esisịn udọn̄ ọnọ mbon oro mme owo ẹkerede ke ẹdu ke idiọk idaha. Odu ediwak owo mfịn emi ẹkedude ke esop Christian inikiet ko, edi emi ẹma ẹkebọ ntụnọ oro odotde. Esịt ekeme ndinen̄ede mbiom mmọ ikpe ndien mmọ ẹmen̄e ndifiak ndidụk otu ikọt Abasi. Mmọ ẹkeme ndikere m̀mê tutu amama Jehovah eyefen ọnọ mmimọ onyụn̄ afiak adara mmimọ. Ata Ọkpọsọn̄ Abasi enyene “eti ikọ” ọnọ utọ mbon emi. Ẹkeme ndin̄wam mmọ ẹkpụhọde ekikere ye edinam mmọ. Ndien se ikokotde ke ikpehe ekikere duopekiet ebehe mmọ n̄ko—Jehovah ‘ayafiak ada mmọ edinịm ke ebiet mmọ,’ ke otu ikọt esie oro ẹkopde inemesịt.—Jer. 31:18-20.
13. Ntak emi nte Jehovah akan̄wamde Jeremiah ekpedide n̄kpọ nsịnudọn̄ ọnọ fi?
13 Nte Abasi ima-mfọnido, Jehovah esika iso an̄wam mme anam-akpanikọ asan̄autom esie. Ke mme akpatre usen eke ererimbot Satan emi, imenyene ntak ndinịm nte ke Jehovah eyese aban̄a onyụn̄ ekpeme kpukpru mbon oro ẹbemde iso ẹyom Obio Ubọn̄ esie. Ti ete ke mme akpatre usen Jerusalem, Jeremiah ama enịm ke Jehovah ọyọnọ imọ udia onyụn̄ ekpeme imọ. Abasi ikokpûhu enye. (Jer. 15:15; kot Eseme 3:55-57.) Edieke afo osobode mfịna ekededi, fiọk ete ke Jehovah eti nte afo anamde akpanikọ ọnọ imọ. Ke ntak ima-mfọnido esie, ọdọn̄ enye ndin̄wam fi mbak afo ‘udukpa.’—Eseme 3:22.
Ewe ikpehe ima-mfọnido Jehovah inam fi enen̄ede ama enye? Ntak emi ọdọhọde ntre?
“MA UWEM JEHOVAH . . . KE UNENIKPE!”
14. Nso ukwan̄ikpe ke afo okụt ndondo emi?
14 Ediwak owo ẹsidu ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ediwak isua ke ntak n̄kpọ emi mmọ mîkanamke. Odu mme ini emi esop ẹsibierede ikpe n̄kpa ẹnọ owo ndien ẹwot owo oro, mbemiso ẹdikụt ke enye ikeduehe. Mme ete ye eka ke ndusụk idụt ẹmeyom udia ke mbrenyịn tutu ẹnyam nditọ mmọ nte ifịn man ubon ẹkeme ndinyene se ẹdiade. Esitie fi didie ke idem ke ini okopde aban̄a mme utọ ukwan̄ikpe oro mfịn? Afo ekere ke esitie Jehovah didie ke idem? Bible etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ete ke enye oyom ndisio kpukpru n̄kpọ oro ẹsinamde ndutụhọ odu mfep. Enye edi n̄kukụre Owo oro ekemede ndinam emi. Ntem, mme ubuene ye mbon oro ẹbọde ufen mfịn ke unana ntak ẹkeme ndida oro ndọn̄ idemmọ esịt. Jehovah emi edide Abasi unenikpe ke anam n̄kpọ ndinyan̄a mmọ nsio ke nnanenyịn oro mmọ ẹsobode idahaemi.—Jer. 23:5, 6.
15, 16. (a) Nso akpan n̄kpọ oro aban̄ade Jehovah ke Jeremiah eketịn̄? (b) Ntak emi afo ekemede ndibuọt idem ke ibet ye mme un̄wọn̄ọ Abasi?
15 Ke eyo Jeremiah, ndusụk owo ẹma ẹfiọk ke Abasi edi Abasi unenikpe. Ke uwụtn̄kpọ, prọfet oro ama ọdọhọ ke ekeme ndidi nditọ Israel ẹyekabade esịt, ndien edinam mmọ editie nte n̄kpọ eke mmọ ẹdọhọde ẹte: “Ma uwem Jehovah ke akpanikọ, ke unenikpe ye ke edinen ido!” (Jer. 4:1, 2) Emi edi akpanikọ koro Jehovah asasua ukwan̄ikpe. Edi mme uyarade efen ẹdu ndiwụt ke Jehovah ama unenikpe.
16 Ke akpanikọ, Abasi esinam se enye etịn̄de inyụn̄ idịghe mbubịk. Ke adan̄aemi ediwak owo ẹsibiatde un̄wọn̄ọ oro mmọ ẹkenamde ẹnọ owo, Jehovah isibiatke un̄wọn̄ọ esie. Idem mme ibet obot oro enye ekenịmde, emi nnyịn ibọde ufọn ito, ikemeke ndibiara. (Jer. 31:35, 36) Imekeme n̄ko ndiberi edem ke mme un̄wọn̄ọ esie ye ikpe oro enye ebierede, koro mmọ ẹsifọn kpukpru ini.—Kot Eseme 3:37, 38.
17. (a) Nso ke Jehovah esinam ke ini enye ekpede ikpe? (b) Ntak emi afo enịmde ke mbiowo ẹkeme ndise mban̄a mme mfịna ke esop nte ọfọnde? (Se ekebe oro “Mmọ Ẹkpe Ikpe Ẹnọ Jehovah.”)
17 Ke ini Jehovah ekpede ikpe, enye isisehe mfịna oro enyọn̄ enyọn̄. Enye esitịm ese man ọfiọk ofụri akpanikọ. Enye esikere n̄ko aban̄a ntak emi mme owo ẹkenamde se mmọ ẹkenamde. Idahaemi, enyene usụn̄ usọbọidem ye san̄asan̄a n̄kpọutom emi mbiausọbọ ẹkemede ndida nse nte esịt owo okotde iyịp, man ẹnen̄ede ẹfiọk nte esịt esie etiede. Mîdịghe mmọ ẹkeme ndise ekpụt emi esidụhọrede iyịp. Jehovah ekeme ndinam se ikande oro. Enye esidụn̄ọde ndamban̄a esịt owo onyụn̄ ọfiọk se ikanamde owo anam n̄kpọ, odụn̄ọde ndamban̄a ekpụt man ọfiọk nte enen̄erede etie owo ke idem. Ntem enye ekeme nditịm mfiọk se ikanamde owo anam se enye akanamde oro ye se owo oro ekerede aban̄a mme edinam esie. Akpakịp n̄kpọ oro Ata Ọkpọsọn̄ okụtde ke adan̄aemi enye etịn̄de enyịn anam ndụn̄ọde inamke enye akpa mba. Enye esida kpukpru n̄kpọ emi anam n̄kpọ nte ọfọnde ye ke usụn̄ oro owụtde eti ibuot man ebiere ini iso nnyịn, ndien idụhe enyene-ọniọn̄ ebiereikpe ke isọn̄ oro ekemede ndinam ntre.—Kot Jeremiah 12:1a; 20:12.
18, 19. Didie ke ndifiọk unenikpe Abasi ekeme nditụk nnyịn?
18 Afo emenyene ndien eti ntak ndibuọt idem ke Jehovah, idem edieke esịt esibiomde fi ikpe ndusụk ini ke ntak ndudue oro akanamde ke ini edem. Kûfre ke Jehovah itiehe nte okot-ikpe emi ọsọn̄ọde oyom ntak edimia owo ufen, utu ke oro, enye edi Ebiereikpe oro enyenede esịtmbọm onyụn̄ oyomde ndin̄wam owo. Edieke esịt etịmerede fi aban̄a usụn̄ oro ekesidude uwem ke ini edem m̀mê mfịna oro enyenede ye owo, dọhọ Jehovah ọbọ “en̄wan” oro an̄wana m̀mê ese aban̄a editịmede esịt oro, man ekeme ndifre mban̄a enye.c Abasi ayan̄wam fi okụt ke imọ imenen̄ede ima nte akade iso anam utom imọ.—Kot Eseme 3:58, 59.
19 Nte an̄wan̄ade, Abasi unenikpe oyom mbon oro ẹyomde ndinyene unyịme imọ ẹma unenikpe. (Jer. 7:5-7; 22:3) Ndikwọrọ eti mbụk ye unana asari edi akpan usụn̄ kiet ndiwụt ke owo owụt unenikpe Abasi. Ke ini afo esịnde ifịk anam mme mfiakn̄ka onyụn̄ enịm ukpepn̄kpọ Bible, owụt akakan unenikpe Abasi ke usụn̄ oro enen̄erede enyene ufọn. Didie? Enye oyom kpukpru orụk owo ẹkpep ẹban̄a enye ẹnyụn̄ ẹnyene edinyan̄a. (Eseme 3:25, 26) Nso ifet ke afo enyene ntem ndidi nsan̄autom Abasi nnyụn̄ n̄wụt unenikpe esie ke utom unyan̄a uwem oro!
Didie ke unenikpe Jehovah ọdọn̄ fi esịt? Didie ke afo ndikpebe unenikpe Abasi ekeme ndidọn̄ mbon en̄wen esịt?
“AMI NDIKAHA ISO NYAT ESỊT KE NSINSI”
20. (a) Ewe usụn̄ oro Abasi esinamde n̄kpọ ye ikọt esie ke Jeremiah eketịn̄ aban̄a? (b) ‘Ndikpụhọde ekikere’ asan̄a nso ye edifen emi Jehovah esifende ọnọ owo? (Se ekebe oro “Didie ke Jehovah ‘Esikpụhọde Ekikere’?”)
20 Ediwak owo ẹsida n̄wed Jeremiah ye n̄wed Eseme nte mme n̄wed emi ẹtan̄ade ubiomikpe idiọkn̄kpọ. Ndida mmọ ntem iyakke ẹti nte ke Jehovah esiwak ndifen nnọ ikọt esie nte ẹwetde ke mme n̄wed emi. Enye ama ekpek mme Jew ete: “Mbọk, mbufo owo kiet kiet ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ ndiọi usụn̄ mbufo, ẹnyụn̄ ẹnam mme usụn̄ mbufo ye mme edinam mbufo ẹfọn.” Isan̄ en̄wen, Jeremiah ama ekpek mmọ ete: “Ẹnam mme usụn̄ mbufo ye mme edinam mbufo ẹfọn, ẹnyụn̄ ẹkop uyo Jehovah Abasi mbufo, ndien Jehovah oyokpụhọ ekikere aban̄a afanikọn̄ oro enye ọdọhọde ete iyanam esịm mbufo.” (Jer. 18:11; 26:13) Ke eyo nnyịn, Jehovah aka iso ndifen nnọ kpukpru mbon oro ẹtuade n̄kpọfiọk ke ofụri esịt ẹnyụn̄ ẹtrede ndiọi edinam.
21. Nso isinam Jehovah efen ọnọ owo?
21 Jehovah isitịn̄ke-tịn̄ kpọt ite ke iyefen. Enye esifen n̄ko. Jehovah akada Jeremiah ekpek ete: “Fiak di, O Israel mbon nsọn̄ibuot . . . Ami ndibọpke iso ye mbufo ke iyatesịt . . . Ami ndikaha iso nyat esịt ke nsinsi.” (Jer. 3:12) Abasi isikaha aba iso iyat esịt ye mbon oro enye ama ekefefen ọnọ. Utu ke oro, okposụkedi emi owo ama akanam idiọkn̄kpọ, Jehovah oyoyom ndidiọn̄ itie ufan oro ama akabiara do. Kpa ye idiọkn̄kpọ oro owo akanamde, edieke anamidiọk oro enen̄erede akabade esịt, onyụn̄ oyomde Abasi efen ọnọ enye, Jehovah ayafiak ọfọn mfọn ye enye onyụn̄ ọdiọn̄ enye. (Jer. 15:19) Akpana emi anam owo ekededi oro akadian̄arede ọkpọn̄ ata Abasi afiak ebịne enye. Ndi afo ukwe ke Jehovah ndisifen nnọ owo anam nnyịn ima enye?—Kot Eseme 5:21.
22, 23. Nte afo ekpebede Jehovah ke ndisifen nnọ owo, nso ke ekpebiere ndinam?
22 Ke ini owo eduede fi ke ikọ ye ke edinam, ndi afo eyekpebe Jehovah? Kaban̄a mme Jew eset, Abasi ọkọdọhọ ke imọ iyanam mbon oro imọ ifende inọ “ẹsana.” (Kot Jeremiah 33:8.) Enye ekeme ndinam owo asana, ke ndifre ndudue mbon oro ẹkabarede esịt, ọnọde owo oro ifet edifiak nnam utom Esie. Edi akpanikọ nte ke Abasi ndifen nnọ owo iwọrọke ke owo emi asana ọbọhọ ndammana idiọkn̄kpọ, ke enye edidi mfọnmma idahaemi, inamke idiọk. Edi enyene se ikpepde ito Abasi ndidọhọ ke imanam owo asana. Imekeme ndidomo ndifre ndudue m̀mê idiọkn̄kpọ owo enye eken, emi ke ndamban̄a usụn̄ edinamde owo oro asana ke enyịn nnyịn. Didie ke emi edi ntre?
23 Yak idọhọ ke ẹnọ fi akamba n̄kpọmbana emi edide n̄kpọ akpa. Edieke mbat eyerede enye ke idem, ndi ọyọsọsọp otop enye ọduọk? Etie nte udunamke ntre. Eyedi afo ayada ini esịn ukeme otụk enye, man osio mbat oro efep ofụri ofụri. Afo oyom ndikụt uyai esie, nte enye esemde ke utịn. Ukem ntre, afo emekeme ndisịn ukeme man osio utak-usụhọ usua m̀mê iyatesịt ekededi oro afo ekenyenede aban̄a eyenete emi ekeduede fi efep ke esịt. Kûsutie ukere mme ubiak ubiak ikọ m̀mê n̄kpọ oro ẹkenamde fi. Afo ndifre mme n̄kpọ emi owo oro akanamde fi ọwọrọ ke emeyet se enye akanamde fi efep ke esịt fo. Sia mûnyeneke aba ndiọi ekikere uban̄a enye, afo ayafiak adara itie ufan mbufo oro eketiede nte mbufo idinyeneke aba.
24, 25. Mme ufọn ewe ke afo edibọ edieke etịmde ọfiọk Jehovah nte Edidem Josiah ọkọfiọkde?
24 Imeneme ndusụk edu Jehovah ye mme edinam esie emi nnyịn ikpepde iban̄a sia imetịm ifiọk enye. Imokụt nte ke mme ọkpọkpọ ufọn oro ibọde ke nditịm mfiọk Jehovah ẹsinen̄ede anam ituak ibuot inọ enye ke usụn̄ oro enye enyịmede. Edieke itịmde ifiọk Jehovah nte Edidem Josiah ọkọfiọkde, nnyịn iyenen̄ede ikop idatesịt, emi edide kiet ke otu mme edu Abasi.
25 Nditịm mfiọk Jehovah ayanam idu ke emem ye mbon en̄wen. Edieke inamde n̄kpọ ndiwụt ima-mfọnido ye unenikpe, inyụn̄ ifende inọ mme owo ukem nte Jehovah, iyenyene ediwak nti ufan ke esop Christian. Akan oro, iyekeme ndinen̄ede n̄kpep owo n̄kpọ ke ini inamde mme mfiakn̄ka ke efakutom nnyịn inyụn̄ inịmde mme ukpepn̄kpọ Bible oro ẹnyenede uforo. Mbon oro ẹnyenede udọn̄ ẹyenen̄ede ẹma usụn̄uwem Christian nnyịn. Ntem ke nnyịn iditịm ikeme ndin̄wam mmọ ẹkpono Jehovah ke usụn̄ oro enye enyịmede ẹnyụn̄ ẹditiene “eti usụn̄.”—Jer. 6:16.
Nso ke Eseme 5:21 asian fi?
a Kaban̄a n̄kpọ mmọn̄eyet oro ọkọwọrọde Jehoiakim ke akpatre, se Ibuot 4, ikpehe ekikere 12, ke n̄wed emi.
b The New English Bible esịn mme ikọ Jehovah emi ntem: “Mmenen̄ede mma fi toto ke eset, nyonyụn̄ n̄ka iso nse mban̄a fi.”
c Edieke eyenete abiatde ibet Abasi, ana ẹnam mbiowo esop ẹfiọk man mmọ ẹkeme ndise mban̄a emi ẹnyụn̄ ẹda N̄wed Abasi ẹnọ un̄wam.—Jas. 5:13-15.