Ukwọ Oro Owo Mîkemeke Ndifre

KE N̄KPỌ nte isua 4,300 ẹmi ẹkebede, ukwọ nsobo ama ofụk isọn̄. Ke ọkpọride inikiet ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄, enye akayak esisịt ndisọhi kpukpru se idude uwem mfep. Enye ama okpon etieti tutu enye ọkpọn̄ idiọn̄ọ oro owo mîkemeke ndisọhi mfep ke idem ubonowo, ndien emana kiet kiet ama ọkpọn̄ mbụk emi ọnọ emana efen.

Ke n̄kpọ nte isua 850 ke Ukwọ oro ama ekebe, Moses, ewetn̄wed owo Hebrew ama ewet mbụk Mmọn̄ Ukwọ ofụri ererimbot oro esịn ke n̄wed. Ẹma ẹtịm enye ẹnịm ke n̄wed Bible eke Genesis, ke ebiet emi nnyịn ikemede ndikot mme in̄wan̄în̄wan̄ ntọt oro ke nde ke nde ke Ge ibuot 6 osịm 8.

Mbụk Bible Aban̄ade Ukwọ

Genesis ọmọnọ ọyọhọ ọyọhọ mbụk emi, nte an̄wan̄ade edide eke andikada enyịn n̄kụt: “Ke ọyọhọ isua uwem Noah ikie itiokiet, ke udiana akpa ọfiọn̄, ke ọyọhọ usenọfiọn̄ efụteba, ke usen oro kpukpru idịm inyan̄ibom asiaha, ẹnyụn̄ ẹberede window ikpaenyọn̄. Ndien ukwọ odu ke isọn̄ ke uwemeyo aba; mmọn̄ onyụn̄ ọtọt, emen ubom ke enyọn̄, ndien ubom adaha ọkpọn̄ isọn̄. Mmọn̄ onyụn̄ okpon etieti ke isọn̄ onyụn̄ ofụk kpukpru edikon̄ obot ẹmi ẹdude ke idak ofụri enyọn̄.”​—⁠Genesis 7:​11, 17, 19.

Kaban̄a nte Ukwọ oro okotụkde mme odu-uwem n̄kpọ, Bible ọdọhọ ete: “Kpukpru obụkidem ẹmi asan̄ade ke isọn̄ akpa, ke inuen, ye ke ufene, ye ke unam, ye ke kpukpru mme andinyọni eke ẹnyọnide ke isọn̄, ye kpukpru owo.” Nte ededi, Noah ye owo itiaba en̄wen ẹma ẹbọhọ, ọkọrọ ye mme andida ke ibuot kpukpru unam obot, inuen enyọn̄, ye se inyọnide ke isọn̄. (Genesis 7:⁠21, 23) Kpukpru ẹmi ẹkedọn̄ọ ke akamba ubom emi ọkọfiọrọde, oro ekedide n̄kpọ nte ikpat 437 ke uniọn̄, ikpat 73 ke ubom, ye ikpat 44 ke ukon̄. Sia ubom ekenyenede ndidi sụk se mmọn̄ mîkemeke ndidụk onyụn̄ ọfiọrọde-fiọrọ, idak esie iketiehe ekara ekara, enye ikenyeneke nsọsọbọ iso, n̄kpọ ndida n̄wat enye, m̀mê ubọi ndida mbọi. Ubom Noah ekedi sụk ata akamba ubom, emi ebietde ekebe.

Ọfiọn̄ ition ke Mmọn̄ Ukwọ oro ama ọkọtọn̄ọ, ubom oro ama edibak ke obot Ararat, emi odude ke n̄kan̄ edem usiahautịn Turkey eyomfịn. Noah ye ubon esie ẹma ẹwọn̄ọ ke ubom ẹda ke nsatisọn̄ isua kiet ke Ukwọ ama ekebe ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtọn̄ọ uwem obufa. (Genesis 8:​14-19) Nte ini akade, ubonowo ama ọtọt ekem nditọn̄ọ ndibọp obio Babel ye ọwọrọetop tọwa esie n̄kpere Akpa Euphrates. Ọtọn̄ọde ke itie oro mme owo sụn̄sụn̄ ẹma ẹsuana ẹyọhọ kpukpru ikpehe isọn̄ ke ini Abasi okotịmerede usem ubonowo. (Genesis 11:​1-⁠9) Edi nso ikotịbe inọ ubom oro?

Ndiyom Ubom Oro

Toto ke ọyọhọ isua ikie-⁠19, ẹmesịn ekese ukeme ndiyom ubom oro ke obot Ararat. Obot emi enyene n̄wọrọnda etịn̄e iba, kiet ọniọn̄ ke ikpat 16,950 ndien enye eken ọniọn̄ ke ikpat 12,840. Snow esifụk enyọn̄ obot mbiba ẹmi kpukpru ini. Ke ntak ukpụhọde eyo oro eketienede Ukwọ oro, ekeme ndidi ikebịghike snow ama ofụk ubom oro. Ndusụk mme anam ndụn̄ọde ẹsọn̄ọ ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ubom oro ke osụk ododu, obụhọde ke ata esịt ice. Mmọ ẹdọhọ ẹte ke ini ẹma ẹdu emi ice oro akatarade ndiyak ikpehe ubom oro ọwọrọ ada ke ekpri ini.

N̄wed oro In Search of Noah’s Ark okot oto George Hagopian, owo Armenia, emi ọkọdọhọde ke imọ ima idọk Obot Ararat inyụn̄ ikokụt ubom oro ke 1902 ye n̄ko ke 1904. Ke akpa edika esie, enye ama ọdọhọ ete, ke imọ ke akpanikọ ima idọk enyọn̄ ubom oro. “Ami mma ndọk nda nnennen nnennen nnyụn̄ nse n̄kanade nsụn̄ikan̄ oro. Enye ama ọniọn̄. Ukon̄ esie ekedi n̄kpọ nte ikpat aba.” Amaedi se enye okokụtde ke udiana edika esie, enye ọkọdọhọ ete: “Ami n̄kekwe ata inụk ndomokiet. Enye ikebietke ubom en̄wen ekededi oro akanam n̄kụtde. Enye ekenen̄ede etie nte mbatmbat isọn̄ ubom”.

Ọtọn̄ọde ke 1952 osịm 1969, Fernand Navarra ama esịn ukeme utịm ikanan̄ ndikụt m̀mê ubom oro ke osụk odu. Ke ọyọhọ utịm ikata oro enye akanamde isan̄ aka Obot Ararat, enye ama asan̄a osụhọde ke isọn̄ isọn̄ itie nsiaha oro okodude ke ice, ke ebiet emi enye okokụtde ibio obubịt eto emi obụhọde ke ice. Enye ọkọdọhọ ete, “Anaedi enye ama enen̄ede ọniọn̄, ndien iso-ọfọn osụk eyịrede ye mme ikpehe eken ke eto nsụn̄ikan̄ oro. Ami n̄kukụre n̄kekeme ndisịbe ntiene udịm oro okodude tutu n̄kasiak ubak oro ọkọniọn̄de ke n̄kpọ nte ikpat ition.”

Prọfesọ Richard Bliss, kiet ke otu ntaifiọk oro ẹkedụn̄ọrede eto oro, ọkọdọhọ ete: “Ibio eto Navarra edi eto ndori ufọk ndien onyụn̄ ọyọhọ ye itai. Enye enyene odudu ye itie oro ẹkọn̄de ẹdian. Ndien ke akpanikọ ẹkesọi ẹnyụn̄ ẹnen̄ede enye ke ubọk.” Ẹkere ke isua oro eto emi ọsọn̄de edi n̄kpọ nte tọsịn isua inan̄ m̀mê ition.

Okposụkedi ẹkesịnde ukeme ndikụt ubom oro ke Obot Ararat, uyarade akpanikọ nte ke ẹkeda enye ndibọhọ nsobo mmọn̄ ukwọ odu ke n̄wetnnịm n̄kpọ oro aban̄ade n̄kpọntịbe oro ke n̄wed Bible eke Genesis. Ẹkeme ndikụt n̄kpọ oro ẹsọn̄ọde n̄wetnnịm n̄kpọ oro ke ata ediwak mbụk ẹban̄ade ukwọ ke otu mbon eset ke ofụri ererimbot. Kere ban̄a ikọ ntiense mmọ ke ibuotikọ oro etienede mi.

[Ndise ke page 4, 5]

Ubom oro ama enyene ufan̄ udọn̄ n̄kpọ emi edide ukem ye tren 10 emi kiet kiet ekemede ndimen ikpọ moto mbiomo mbon America 25!