Mma Nyak Jehovah Eteme Mi Se N̄kpanamde

MMA NTO ENGLAND N̄KA AFRICA

N̄kamana ke 1935 ke Darlaston ke Black Country ke England. Nte nsụn̄ikan̄ emi otode ediwak itie udomutịm ye mme kọmpeni eken do ekesinamde enyọn̄ ekịm akanam ẹkot itie oro Black Country. Ini ndide n̄kpọ nte isua inan̄, ete ye eka mi ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah. Ke ini ndide n̄kpọ nte isua 14, mma nnịm ke se Mme Ntiense Jehovah ẹkpepde edi akpanikọ. Mma nnyụn̄ nna baptism ke 1952 ini nsịmde isua 16.

Ukem ini oro ke n̄kọtọn̄ọ ndikpep utom ewetn̄wed ke akamba kọmpeni emi ẹkesibotde nsio nsio n̄kpọ ke moto ye mme n̄kpọ emi ẹsidade ẹdiọn̄ moto. Mma mma utom oro etieti.

Esenyịn emi asan̄ade-san̄a ama ọdọhọ nsinịm Ukpepn̄kpọ N̄wed Esop emi ẹkesinịmde ke ufọturua ke esop nnyịn ke Willenhall. Akana mbiere se ndinamde. Enyịn ama anan mi sia n̄kesidụk mbono esop ke esop iba. Ọtọn̄ọde ke Monday esịm Friday emi ndude ke Bromsgrove nnam utom, n̄kesidụk mbono esop ke esop emi ekenen̄erede ekpere itieutom nnyịn. To do sịm edem nnyịn ekedi n̄kpọ nte kilomita 32 m̀mê itiat 20. Ndien Saturday ye Sunday emi nnyọn̄de n̄kodu ye ete ye eka mi ke Willenhall, n̄kesidụk mbono esop do.

Sia n̄koyomde ndin̄wam esop Jehovah, mma nnyịme ndinam se esenyịn oro ọkọdọhọde kpa ye emi ọkọwọrọde ke akana n̄kpọn̄ utom emi n̄kenen̄erede mma. Ntuaha n̄kpọfiọk nte n̄kayakde Jehovah eteme mi se n̄kpanamde sia oro ama anam n̄kop inemesịt.

Ini n̄kesidụkde mbono esop ke Bromsgrove, mma n̄kụt ata ediye sista kiet emi ekenen̄erede ama n̄kpọ Abasi. Enye ekekere Anne. Ima inam ndọ ke 1957. Tọn̄ọ oro, isan̄a ntre inam utom usiakusụn̄ ofụri ini, utom akpan asiakusụn̄, utom esenyịn emi asan̄ade-san̄a, ye utom Bethel. Tọn̄ọ n̄kọdọ Anne n̄kop ata inemesịt.

Ke 1966, ẹma ẹkot nnyịn ididụk ọyọhọ klas 42 ke Ufọkn̄wed Gilead. Ama enem nnyịn-o. Ikokụre, ẹma ẹnọ nnyịn ika Malawi. Ediwak owo ẹdọhọ ke Malawi edi ata itie inemesịt ke Africa sia mbon idụt oro ẹsifọn ido ẹnyụn̄ ẹma mme owo. Edi nnyịn ikọdiọn̄ọke ke ekpri ini iyọkpọn̄ do.

IKOSỤK INANAM N̄KPỌ ABASI KE MALAWI KE INI AFANIKỌN̄

Ikesịm Malawi ke February 1, 1967. Akpa ọfiọn̄ oro, ikenen̄ede isịn idem ikpep usem idụt oro, ekem ima itọn̄ọ utom district. Ikesiwat jeep emi ekerede Kaiser. Ndusụk owo ẹkekere ke jeep oro ekeme ndiwat ke ebiet ekededi, ekpededi ke akpa mmọn̄. Edi ikedịghe ntre. Eke nnyịn ekesiwat ke mmọn̄ emi mîtụn̄ọke kpọt. Ndusụk ini ikesidụn̄ ke ufọk ntan emi ẹdade n̄kanya ẹdori ọkọm. Ke ukwọ edịm, iyemen ekpat ọkpọ ida ke esịtufọk ifụk enyọn̄ oro man mmọn̄ ididụt iyọhọ ufọk. Nte uwem eketiede edi oro ke ntọn̄ọ utom isụn̄utom nnyịn. Edi ikosụk imama utom oro!

Ke April, mma ntọn̄ọ ndikụt ke mfịna ọmọn̄ amana ke idụt oro. Mma n̄kop nte adaibuot ukara Malawi emi ekekerede Dr. Hastings Banda ọdọhọde ke radio ete ke Mme Ntiense Jehovah isikpehe tax, ke mmọ ẹsan̄a ẹnọ ukara n̄kọn̄ibuot. Ikọ oro ekedi nsu. Kpukpru nnyịn ima idiọn̄ọ ke mfịna ekedi nte nnyịn mîmaha ndisịn idem ke pọlitiks, akpan akpan nte ikesisịnde ndidep kad pọlitiks.

Ke September ima ikot ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe nte adaibuot ukara oro ọdọhọde ke nditọete nnyịn ẹsan̄a ẹsịn ntịme ke ofụri idụt oro. Enye ama etịn̄ ke mboho pọlitiks emi mmọ ẹkekade ete ke ukara imọ ẹyesọsọp ẹkpan utom Mme Ntiense Jehovah nte ẹkedọhọde ẹnam ke mboho oro. Ẹma ẹkpan utom nnyịn ke October 20, 1967. Ikebịghike, mme bodisi ye mbon itieutom emi ẹsinọde owo n̄wedisan̄ ẹma ẹdi n̄kọk itieutom ẹdikọbi usụn̄, ẹnyụn̄ ẹsio mme isụn̄utom unyọn̄.

Ke ima ikodu ke ufọk-n̄kpọkọbi usen ita, ẹma ẹbịn nnyịn ke idụt oro, ẹnọ nnyịn ika Mauritius emi okodude ke idak ukara Britain. Edi ukara Mauritius ikayakke idu do idi mme isụn̄utom, ntre ẹma ẹnọ nnyịn ika Rhodesia (emi ẹkotde Zimbabwe idahaemi). Ini isịmde do, ima isobo owo itieutom emi ẹsinọde owo n̄wedisan̄. Ete oro ekedi owo ikọ, ikonyụn̄ iyakke nnyịn idụk idụt oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹma ẹbịn mbufo ke Malawi. Ẹkeka Mauritius, owo iyakke mbufo ẹtie. Idahaemi ẹmewọn̄ọde ẹdi n̄kan̄ emi sia nnyịn idi ifụm emi mîsisatke mbio.” Anne ama ọtọn̄ọ nditua. Eketie nte edi ebiet eke idodụk, ẹbịn nnyịn! Ini ete oro osụk etịn̄de ikọ, ama ọdọn̄ mi ndifiak nnyọn̄ England. Utịt utịt, mbon itieutom oro ẹma ẹyak ikana ke n̄kọk itieutom, ẹnyụn̄ ẹdọhọ idi ibuot itieutom mmimọ edemusen oro. Ibifịk ikodụhe nnyịn ke idem aba, edi ima iyak n̄kpọ oro isịn Jehovah ke ubọk. Uwemeyo edemusen oro n̄kpọ n̄kpaidem ama etịbe. Ẹma ẹyak nnyịn idu ke Zimbabwe nte isenowo. Ndifreke nte eketiede mi ke idem usen oro. Mma nnen̄ede nnịm ke Jehovah eteme nnyịn se ikpanamde.

MMA NTIE KE ZIMBABWE N̄N̄WAM NDITỌETE KE MALAWI

Ke n̄kọk itieutom Zimbabwe, n̄kanam utom ke Itieutom Utịmutom nsin̄wam nditọete ke Malawi ye Mozambique. Ẹma ẹkọbọ nditọete ke Malawi etieti. Utom kiet emi n̄kesinamde ekedi mme esenyịn circuit ke Malawi ẹma ẹwet leta ke usem Chichewa emi aban̄ade utom nnyịn ke idụt oro ẹnọ ẹdi, ami n̄kabade nsịn ke Ikọmbakara. Usen kiet mma nnam utom tutu eyo ọsọn̄ man n̄kabade leta kiet mma. Se n̄kokotde ke leta oro mban̄a ibak emi ẹkebakde nditọete mi ama anam ntua.a Kpa ye oro, nte mmọ ẹkesọn̄ọde ẹda ye Abasi, ẹbuọtde idem ye enye, ẹnyụn̄ ẹyọde se ẹkenamde mmọ ama enen̄ede ọsọn̄ọ mi idem.​—2 Cor. 6:​4, 5.

Ima inam ofụri se ikemede man nditọete emi ẹkesụhọde ke Malawi ye mbon emi ẹkefehede ẹkedak ibuot ke Mozambique ke ntak mfịna oro ẹka iso ẹnyene n̄wed Ikọ Abasi. Mme akabade n̄wed usem Chichewa emi ẹsemde ẹkan ke Malawi ẹma ẹka ẹkedu ke akamba in̄wan̄ brọda kiet ke Zimbabwe ẹkabade n̄wed. Brọda oro ama ọbọp mme ufọk ye ọfis ọnọ mmọ. Do ke mmọ ẹkedu ẹka iso ẹnam akpan utom edikabade n̄wed Ikọ Abasi nnọ nditọete.

Ima inam ndutịm yak mme esenyịn circuit ke Malawi ẹsikodụk mbono district usem Chichewa kpukpru isua ke Zimbabwe. Ini mmọ ẹdude do, ẹyenọ mmọ mme n̄wed utịn̄ikọ mbono oro. Mmọ ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ Malawi, mmọ ẹyedomo nte ẹkekeme ndineme se mmọ ẹkekpepde ke mbono oro ye nditọete. Isua kiet emi mmọ ẹkekade mbono ke Zimbabwe, ima idiomi Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄ ndida nsọn̄ọ mme esenyịn circuit emi ẹkenyenede uko do idem.

Ke February 1975, mma n̄ka n̄kese nditọete emi ẹketode Malawi ẹfehe ẹka Mozambique. Nditọete oro ẹkesan̄a ikpat kiet ye esop Jehovah. Mmọ ẹma ẹkam ẹnyene otu mbiowo ini ẹketọn̄ọde ndutịm oro. Mbufa mbiowo oro ẹma ẹnam ediwak n̄kpọ ẹn̄wam ikọt Abasi. Mmọ ẹma ẹsinọ utịn̄ikọ ofụri owo, ẹsineme itie N̄wed Abasi eke usen ke usen ye Enyọn̄-Ukpeme, ẹnyụn̄ ẹsinịm n̄kpri mbono. Mmọ ẹma ẹnam itie emi mmọ ẹkedụn̄de ẹtie nte Itie Mbono, ẹnyene itieutom emi ẹsede ẹban̄a ndinam ebiet oro asana, ndinọ udia, ndinyụn̄ n̄kpeme itie oro. Jehovah akan̄wam nti ikọt esie oro ẹnam kpukpru oro, ndien se n̄kokụtde ini n̄kakade n̄kese mmọ ama enen̄ede ọsọn̄ọ mi idem.

Ke n̄kpọ nte 1979, n̄kọk itieutom Zambia ẹma ẹtọn̄ọ ndise mban̄a nditọete ke Malawi. Kpa ye oro, n̄kosioho esịt n̄kpọn̄ nditọete oro, mma nsinyụn̄ nsịn mmọ ke akam. Ediwak nditọete ẹma ẹnam ukem oro. Sia n̄kedide owo Kọmiti N̄kọk Itieutom Zimbabwe, mma nsiwak ndisobo ye nditọete emi ibuot itieutom nnyịn ẹnọde ẹdi, ye nditọete emi ẹdade usụn̄ ke utom Abasi ke Malawi, South Africa, ye Zambia. Ini ekededi emi isobode, ima isibụp ite, “Nso efen ke ikeme ndinam n̄n̄wam nditọete nnyịn ke Malawi?”

Aka ko, ukọbọ ama ọtọn̄ọ ndisụhọde ubọk. Nditọete emi ẹkefehede ẹkpọn̄ Malawi ẹma ẹtọn̄ọ nditap idem sụn̄sụn̄ nnyọn̄ ndi, owo ikonyụn̄ inen̄ekede ikọbọ aba mbon emi ẹkesụk ẹdude ke Malawi. Mme idụt emi ẹkedude ẹkpere Malawi ẹma ẹtọn̄ọ ndiyak Mme Ntiense Jehovah ẹkwọrọ ikọ, ẹsop idem, ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtọn̄ọ ndinam mme n̄kpọ emi ẹkekpande mmọ. Mozambique ẹma ẹtiene ẹnam ntre ke 1991. Edi ima ikere, ‘Ini ewe ke Mme Ntiense Jehovah ke Malawi ẹdinyene ifụre?’

IMA IFIAK INYỌN̄ MALAWI

Nte ini akakade, ukara Malawi iketiehe aba nte ekesitiede. Ke 1993, ẹma ẹyak Mme Ntiense Jehovah ẹnyene ifụre. Esisịt ini ke oro ebede, nte n̄kosụk nnemede nneme ye isụn̄utom kiet, enye ama obụp mi ete, “Ndi ọmọn̄ afiak ọnyọn̄ Malawi?” N̄kedi isua 59 ini oro ntre mma ndọhọ enye, “Ihih, mmọsọn̄ n̄kaha!” Edi kpa usen oro, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹnọ nnyịn etop ẹdọhọ ke ikpama ifiak inyọn̄ Malawi.

Zimbabwe ama ọbọhọ enem nnyịn, ntre ama ọsọn̄ nnyịn ndibiere. Ima ikop inem utom Abasi ke idụt oro inyụn̄ inyene ediwak nti ufan. Edi Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹdọhọ edieke nnyịn mîkemeke ndika, yak isụk idu ke Zimbabwe. Ikpọkọsọn̄ke nnyịn ndisụhọde ntie do. Edi ima iti ke Abraham ye Sarah ẹma ẹsọn̄ ini mmọ ẹkekpọn̄de itie emi ekenemde mmọ ẹka itie emi Jehovah ọkọdọhọde mmọ ẹka.​—Gen. 12:​1-5.

Ima ibiere ndinam se esop Abasi ẹkedọhọde inyụn̄ ifiak inyọn̄ Malawi ke February 1, 1995. Usenọfiọn̄ oro akanam ọyọhọ isua 28 tọn̄ọ akpa usen emi ikọtọde ikpat ke Malawi. Ẹma ẹtọn̄ọ Kọmiti N̄kọk Itieutom ke idụt oro. Ami ye brọda iba efen ikesịne ke kọmiti oro. Nnyịn ikabiatke ini nditọn̄ọ nditịm utom Mme Ntiense Jehovah do.

JEHOVAH ỌDIỌN̄ UTOM IKỌT ESIE

Enem mi ndikụt nte Jehovah enen̄erede ọdiọn̄ utom ikọt esie ke idụt oro. Ke 1993, ibat mme asuanetop ekedi n̄kpọ nte 30,000, edi ke 1998, ama ọdọk ebe 42,000.b Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹnyịme yak ibọp obufa n̄kọk itieutom emi ididude ise iban̄a akamba utom emi ẹnyenede ndinam ke idụt oro. Ima idep isọn̄ emi edide acre 30 (m̀mê hectare 12) ke Lilongwe. Ẹma ẹmek mi ẹsịn ke kọmiti emi ẹdisede ẹban̄a utom oro.

Ke May 2001, Brọda Guy Pierce emi ekedide owo Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ama edinọ utịn̄ikọ ayak obufa n̄kọk itieutom oro ọnọ Jehovah. Nditọete idụt oro, emi ẹkedide n̄kọk itieutom ẹdidụk edinam oro ẹma ẹbe 2,000, ndien ama ebe isua 40 tọn̄ọ ediwak mmọ ẹkena baptism. Mmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ẹyọ ibak ibak ukọbọ emi ẹkekọbọde mmọ ke ediwak isua emi ẹkekpande utom Mme Ntiense Jehovah. Mmọ ikedịghe mme imọ owo, edi mbuọtidem mmọ ikedịghe ekpri, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹkpere Jehovah. Ama enem mmọ ndisan̄a nse obufa Bethel oro. Ebiet ekededi emi mmọ ẹkekade ke Bethel, mmọ ẹma ẹkwọ ikwọ Obio Ubọn̄ ata inem inem ntem ẹnyụn̄ ẹdọn̄ ndunịm nte mbon Africa ẹsinamde. Oro ama anam ofụri edinam oro enen̄ede enem mi. Akananam n̄kpọ ikenemke mi ntre. Se iketịbede oro owụt ke Jehovah esinen̄ede ọdiọn̄ mbon emi ẹsisọn̄ọde ẹda ẹyọ se iwọrọde mmọ.

Ke ẹma ẹkebọp n̄kọk itieutom oro ẹma, ẹma ẹdọhọ nsika n̄kayak mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nnọ Jehovah. Utom oro ama enem mi. Ndutịm emi ẹkenamde man ẹsisọsọp ẹbọp mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke mme idụt emi mînen̄ekede inyene n̄kpọ ama an̄wam mme esop ke Malawi. Akpa akpa, nditọete ẹkesida eto eucalyptus ẹtuak ebiet emi mmọ ẹkesibohode ẹnịm mbono esop. Mmọ ẹkesida mbiet ẹdori ọkọm, ẹnyụn̄ ẹda mbat ẹnam nnyan n̄kpọitie ẹtie. Edi ekem ko mmọ ẹkedikabade ẹfọp brik ke ikan̄ enye asat, ẹnyụn̄ ẹda ẹbọp ndiye mbufa itie ẹsop idem. Edi mmọ ikamaha n̄kpọitie emi owo kiet kiet ekemede nditie, ẹkesụk ẹma nnyan n̄kpọitie sia mmọ ẹkedọhọ ke ẹkpewak, ẹkeme ndisụk nsịk nnọ owo efen etie!

Enem mi n̄ko ndikụt nte Jehovah an̄wamde ikọt esie ẹnen̄ede ẹsọn̄ idem ke esop. Nditọete nnyịn emi ẹdide n̄kparawa ke Africa ẹkenen̄ede ẹnam esịt enem mi sia mmọ ẹma ẹnyịme ndin̄wam esop Abasi ẹsinyụn̄ ẹsọsọp ẹkpep ediwak n̄kpọ ẹto utom emi mmọ ẹnamde ye ukpep emi esop Abasi ẹnọde mmọ. Oro akanam mmọ ẹkeme ndinam ikpọ utom ke Bethel ye ke mme esop mmọ. N̄kpọ efen emi akan̄wamde mme esop edi nte ẹkemekde mbufa mme esenyịn circuit emi ẹdide nditọ idụt oro. Ediwak mmọ ẹma ẹdọ iban ẹnyụn̄ ẹbiere nditre ndinyene nditọ kpa ye emi mmọ ẹdiọn̄ọde ke mbon edem mmọ m̀mê mbonubon mmọ ẹyefịna mmọ ẹnyene nditọ.

NTUAHA N̄KPỌFIỌK KE SE N̄KEBIEREDE NDINAM

Ke mma n̄kodu ke Africa isua 52, mma ntọn̄ọ ndidọn̄ọ. Kọmiti N̄kọk Itieutom Malawi ẹma ẹdọhọ ke ọkpọfọn ẹnọ nnyịn ifiak inyọn̄ Britain. Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn ẹma ẹnyịme. Ikenemke nnyịn ndikpọn̄ utom emi ikamade, edi mbonubon Bethel Britain ẹkama nnyịn etieti ke ini usọn̄ emi.

Mmenen̄ede nnịm ke ami ndikayak Jehovah eteme mi se n̄kpanamde edi mfọnn̄kan n̄kpọ emi n̄kebierede. Ekpedi n̄kọdọhọ nnam se n̄kebierede, anie ọdiọn̄ọ ebiet n̄kpesịnede idahaemi? Jehovah ama ọdiọn̄ọ se n̄kpanamde man enye ‘enen̄ede usụn̄ mi enịm.’ (N̄ke 3:​5, 6) Ini n̄kedide akparawa, ọkọdọn̄ mi ndinen̄ede ndiọn̄ọ utom emi n̄koyomde ndinam ke akamba kọmpeni. Edi esop Jehovah ẹma ẹnọ mi utom emi enemde akan utom ekededi. Se n̄kụtde edi ke ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah ama anam uwem enem mi ke ini uyen, ke osụk ananam uwem enem mi idahaemi!