Nte Afo Omokpono Uku Mmọ?
KE ẸTAN̄DE ẹbok ọtọkiet nte mme unam ẹnyụn̄ ẹdọn̄de ke ndedehe ye utebe utebe itie oro owo mîkemeke ndinịm ke akpanikọ, ẹma ẹwat mme amanaisọn̄ nditọ Africa ke nsụn̄ikan̄ nte mbiomo ẹka mme idụt America. Ke nsụhọde n̄kaha ẹma ẹdori enyịn mbahade iba ke otu mmọ ndikpan̄a mbemiso ẹkam ẹsịmde ebiet ẹkekade. Ẹma ẹdianade mbon ubon ye unana mbọm, mmọ tutu amama ikekwe kiet eken aba. Unyam ifịn ekesịne ke otu ndiọkn̄kan n̄kpọntịbe emi owo anamde n̄kpọ ye ekemmọ owo ye unana edikere mban̄a. Mme n̄kpọntịbe eken ẹkeda itie ke ini mme okopodudu andikan ke ibak ẹkefịkde mme amanaisọn̄ oro mîkenyeneke ukpeme.
Ndibọ owo uku ekeme ndinen̄ede ntie ibak ibak n̄kan ata ata edimia. Enye edi n̄kpọ oro abiatde edu owo. Okposụkedi ẹma ẹketre unyam ifịn ke ata ediwak idụt, unana edikere mban̄a uku owo osụk akaka iso, ndusụk ke ata n̄kari n̄kari usụn̄.
Mme ata Christian, ke n̄kan̄ eken, ẹdomo ndinam item Jesus Christ ‘ndima mbọhọidụn̄ mmọ nte idemmọ.’ Ntem, mmọ ẹbụp idemmọ, ‘Nte ami mmokpono ọkpọkpọ uku mbon efen?’—Luke 10:27.
Ẹnọ Uwụtn̄kpọ Uku
Uku, nte n̄wed ukabade ikọ kiet esịnde, edi edu m̀mê idaha edidi owo oro odotde, ẹkponode, m̀mê ẹdade ke ọsọn̄urua. Nso usụn̄ oro odotde nditịn̄ mban̄a idaha Andikara Ekondo, Jehovah Abasi, ke emi edi ntem! Ke akpanikọ, N̄wed Abasi ada Jehovah ye itie edikara esie abuan ye uku ndien ndien. Moses, Isaiah, Ezekiel, Daniel, apostle John, ye mbon eken ẹma ẹnyene ifet edidi se ẹnọde n̄kukụt eke odudu spirit aban̄ade Ata Edikon̄ ye esop esie eke heaven, ndien se mmọ ẹtịn̄de ẹban̄a ẹwụt enyene-uten̄e ubọn̄ ye uku kpukpru ini. (Exodus 24:9-11; Isaiah 6:1; Ezekiel 1:26-28; Daniel 7:9; Ediyarade 4:1-3) Ke akam itoro, Edidem David ọkọdọhọ ete: “O Jehovah, ubom, ye odudu, ye ubọn̄, ye akakan, ye [uku, NW] ẹdi okwommọ: koro kpukpru n̄kpọ ke enyọn̄ ye ke isọn̄ ẹmenyene fi.” (1 Chronicles 29:11) Ke akpanikọ, owo ndomokiet idotke ukpono ye edidi se ẹdade ke ọsọn̄urua ikan nte Jehovah Abasi ke idemesie odotde.
Ke ndibot owo ke mbiet esie onyụn̄ etie nte enye, Jehovah ama ọnọ mme owo ndusụk udomo idaha edidi se ẹbatde ke ọsọn̄urua, ukpono idemowo, ye uku. (Genesis 1:26) Ke ntre, ke mme edinam nnyịn ye mbon en̄wen, oyom nnyịn inọ owo kiet kiet ukpono ye uten̄e oro odotde. Ke ini nnyịn inamde ntre, nnyịn, ke nditịm ntịn̄, imọfiọk Enye emi uku owo otode, kpa Jehovah Abasi.—Psalm 8:4-9.
Uku ke Mme Itie Ebuana Ubon
Ke idak ndausụn̄ odudu spirit, apostle Peter, emi ekedide ọdọ ndọ, ama ọnọ mme Christian ebe item ete ẹnọ iban mmọ “ukpono, nte mmọ ẹmi ẹmemde ẹkan.” (1 Peter 3:7; Matthew 8:14) Apostle Paul ama eteme ete “n̄wan onyụn̄ eten̄e ebe esie.” (Ephesus 5:33) Ke ntre, ke ndọ, owo ndiwụt ukpono ye uten̄e nnọ ọkpọkpọ uku nsan̄andọ esie edi n̄kpọ oro Bible oyomde. Ke mme usụn̄ ewe ke ẹkeme ndiwụt emi?
Kpa nte mmọn̄ anamde eto oro ọkọride enyene uwem, nti ikọ ye mme edinam mfọnido ke ufọt ebe ye n̄wan, ke eferife ye ke ndịbe, ẹkeme ndinam ntotụn̄ọ itie ebuana mmọ ọkọri. Ke edide isio, n̄kpọsọn̄, ikọ usọn̄enyịn m̀mê unana ediwụt ukpono, mme uyat uyat ikọ edisụhọde owo itie, nte ẹsiwakde ndikop ke mme mbre TV, ẹdi se ibiatde-biat. Mmọ ẹkeme ndidemede ndiọi ekikere unana edinyene ufọn, mfụhọ, ye utọk; mmọ ẹkam ẹkeme ndinọ unan eke ntụk oro mîdimemke utom ndikọk.
Ndikpono uku mbon efen ọwọrọ n̄ko ndida mmọ nte mmọ ẹtiede, idịghe ndidomo ndisịn mmọ ke ekikere oro nnyịn ikenyenede m̀mê ndimen mmọ ndomo ye mbon efen nte mîdotke. Emi enen̄ede edi akpan n̄kpọ ke ufọt mme ebe ye ibanndọ. Ke ebiet emi ẹnemede nneme ẹnyụn̄ ẹtịn̄de ikọ ifụre ifụre ye mmemmem mmemmem ndien owo ndomokiet mîkopke ndịk edidi se ẹkụtde ndudue ẹnọ m̀mê ẹduatde, n̄kpet n̄kpet itie ebuana ọyọkọri. Ke ini owo ekemede ndinam n̄kpọ ke ndammana usụn̄ ke ndọ, do ufọk enen̄ede akabade edi ebiet oro ọbọhọde ibak ibak, nsọn̄ido nsọn̄ido an̄wa ererimbot.
Nditọ ẹdu ke idak ewụhọ N̄wed Abasi ndikpono nnyụn̄ nsụk ibuot nnọ mme ete ye eka mmọ. Ke n̄kan̄ eken, mme enyene-ọniọn̄ ye ima ima ete ye eka ẹyenam ọfọn ndikpeme uku nditọ mmọ. Ufiop ufiop itoro kaban̄a nti edu uwem, ke adianade ye ntụnọ oro asan̄ade ye ime ke ini edide se ẹyomde, ẹnen̄ede ẹnam n̄kpọ ndisọn̄ọ “ntụnọ ye item Ọbọn̄.” Uyịre uyịre edikụt ndudue nnọ, nduari, ye edision̄o owo ndo ye mme ikọ usụhọde owo itie nte “ndisịme” m̀mê “nditen̄” n̄kukụre ediyayat mmọ esịt.—Ephesus 6:4.
Christian kiet edide ebiowo ye ete, emi ọbọkde nditọiren ita ye nditọiban ita, ọdọhọ ete: “Ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, nnyịn ikesinọ ntụnọ oro ẹyomde ke ata ndopuyo nte ikekeme. Esisịt edinụk m̀mê edimọnọde enyịn nse ama esiwak ndidi se ikemde. Edieke okoyomde ẹnọ ọkpọsọn̄ ntụnọ, nnyịn ikesiwak ndinọ ke ndịbe ke ufọk nnyịn ndien idịghe ke iso nditọwọn̄ eken. Idahaemi nditọ ẹma ẹkekọri ẹwọrọ ikpọ owo, ntụnọ esibuana ndinọ owo kiet kiet ima ima, enyene-ọniọn̄ item otode Ikọ Abasi nte ekemde ye se mmọ kiet kiet ẹyomde. Nnyịn imesin̄wana ndimụm ndịbe ikọ n̄kama ke mme ọkpọkpọ n̄kpọ ẹmi, ntem iwụtde ukpono inọ unen oro eyen kiet kiet enyenede kaban̄a n̄kpọ idemowo ye uku.”
N̄kpọ oro owo mînyeneke ndifụmi edi ufọn nti edu ke ikọ ye edinam ke esịt ubon. Edimehe ikpenyeneke ndinam ẹfụmi mme ikọ nte “mbọk,” “sọsọn̄ọ,” “mbọk bet kan̄a,” ye “mmeseme mban̄a oro.” Nti edu ẹdi akpan n̄kpọ ke ndimụm uku idem owo n̄kama ye ke ndikpono uku mbon en̄wen.
Ke Esop Christian
Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹtiene Mi, kpukpru mbufo ẹmi ẹkpade mba ẹnyụn̄ ẹbiomde edidobi mbiomo, ndien Ami nyọnọ mbufo nduọkodudu.” (Matthew 11:28) Mbon oro ẹkefịkde, mbon mmemidem, idem n̄kpri nditọwọn̄, kpukpru mmọ ikekemeke ndidi se ẹkpande ndisan̄a n̄kpere Jesus. Mme atan̄idem ye mme okụt idem ke edinen mme ọkwọrọ ederi ye mme adaiso eke ini oro ẹma ẹse mmọ ke usụhọde. Edi mmọ ẹma ẹkụt Jesus nte owo emi ọkọnọde mmọ uku oro mmọ ẹkedotde.
Ke ndikpebe Jesus, nnyịn n̄ko iyom ndidi ebiet nduọkodudu nnọ mme ekemmọ andinịm ke akpanikọ. Emi ọwọrọ ndiyom mme ifet ndisịn udọn̄ nnọ mmọ ke ikọ ye mme edinam nnyịn. Odot kpukpru ini ndiwụt ntatubọk ofụri esịt ke eti ye in̄wan̄în̄wan̄ ikọ ke nneme nnyịn. (Rome 1:11, 12; 1 Thessalonica 5:11) Nnyịn iwụt ke nnyịn imekere iban̄a nte etiede mbon en̄wen ke idem ebe ke ndikpeme se nnyịn itịn̄de ọkọrọ ye nte nnyịn itịn̄de enye. (Colossae 4:6) Edisịnen̄kpọ ye eti edu ke mme mbono esop Christian n̄ko ẹwụt ntotụn̄ọ ukpono ẹnyenede ẹnọ uku Abasi nnyịn, utuakibuot esie, ye mme ekemmọ andituak ibuot nnyịn.
Jesus ama owụt ukpono ọnọ uku mme owo idem ke ini enye akanamde n̄kpọ ọnọ mmọ. Akananam enye ikemenekede idemesie ke enyọn̄ ke ndisuene mbon en̄wen m̀mê ke ndisụhọde mmọ itie. Ke ini owo akpamfia ekedide ebịne enye ediyom usọbọ, Jesus ikebịnke owo oro ifep nte ndedehe ye owo eke mîdotke, m̀mê enye ndinam mme owo ẹkụt enye ebe ke ndidụri ntịn̄enyịn nnọ idemesie. Utu ke oro, ke ini owo akpamfia oro ekeben̄ede Jesus ete, “Ọbọn̄, ke Afo enyịmede, emekeme ndinam mi nsana,” Enye ama anam owo akpamfia oro enyene uku ke ndidọhọ, “Mmenyịme.” (Luke 5:12, 13) Edi utịbe n̄kpọ didie ntem ọnọ nnyịn idịghe sụk ndin̄wam mbon oro ẹdude ke unana edi n̄ko ndinọ mmọ nsọn̄ọ nte ke mmọ idịghe mbiomo edi ke ẹdi se ẹyomde ẹnyụn̄ ẹmade! Ke ererimbot ẹsiwak ndifụmi, ndisọn, m̀mê ndisuene mbon o-bụt, m̀mê ndisuene mbon mfụhọ, ye mme obiomo ndo. Edi mmọ ẹkpenyene ndikụt ata ebuana ọtọkiet ye edidi se ẹnyịmede ke ini ẹdude ke otu nditọete Christian mmọ iren ye iban. Ana nnyịn inam udeme nnyịn nditịp n̄kpọ nsịn ke edu emi.
Jesus ama ama mme mbet esie nte “ikọt Esiemmọ” onyụn̄ “ama mmọ tutu akpatre” kpa ye mme ndudue ye mme ndo eke edu mmọ. (John 13:1) Enye ama okụt edisana esịt ye utuakibuot ofụri ukpọn̄ nnọ Ete esie ke idem mmọ. Kpasụk ntre, nnyịn ikpedehede ikere ke mme ekemmọ andituak ibuot ẹnam n̄kpọ ye idiọk uduakesịt n̄kukụre koro mmọ mînamke n̄kpọ ke usụn̄ nnyịn mîdịghe koro edu uwem ye ido mmọ mînemke nnyịn. Ukpono inyenede inọ uku nditọete nnyịn oyonụk nnyịn ndima nnyụn̄ nda nditọete nnyịn nte mmọ ẹtiede, inịmde ke akpanikọ nte ke mmọ n̄ko ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ esie ye eti uduakesịt.—1 Peter 4:8-10.
Mbiowo, akpan akpan, ẹkpenyene ndikpeme mbak mmọ ẹdinam mbon oro ẹyakde ẹsịn ke idak ukpeme mmọ ẹnyene editịmede esịt nte mîdotke. (1 Peter 5:2, 3) Ke ini ẹsobode ye andibuana ke esop emi ọduọde odụk idiọkn̄kpọ, ọkpọfọn mbiowo ẹtịn̄ mme ikọ mmọ ke mfọnido ye edikere mban̄a ẹnyụn̄ ẹfep ndibụp mme mbụme oro ẹtiede esuene esuene nte mîdotke. (Galatia 6:1) Idem ke ini oyomde ẹnọ ọkpọsọn̄ item m̀mê ntụnọ, mmọ ẹyeka iso ndikpono nnennen uku ye ukpono idem owo anam idiọkn̄kpọ oro.—1 Timothy 5:1, 2.
Ndimụm Ọkpọkpọ Uku N̄kama
Sia ẹbotde nnyịn ibiet inyụn̄ itie nte Abasi, ana nnyịn iwụt, ke udomo oro ikemede, mme ubọn̄ ubọn̄ edu Abasi—esịnede uku esie—ke uwem nnyịn eke usen ke usen. (Genesis 1:26) Ukem ntre, se ibuanade ke ewụhọ ‘edima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo’ edi ediyom oro oyomde ẹda ukem ukem kaban̄a ọkpọkpọ uku ye ukpono idem owo. (Matthew 22:39) Akpanikọ edi nte ke edieke nnyịn iyomde mbon en̄wen ẹwụt nnyịn ukpono ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn uku, ana nnyịn iwụt ke nnyịn imodot ndibọ enye.
Akpan n̄kpọ kiet ke ndimụm ukpono idem owo ye ọkpọkpọ uku n̄kama edi ndimụm eti ubieresịt n̄kama. Mbiara ubieresịt ye editịmede esịt otode ndudue ada mmemmem mmemmem ekesịm owo ndikere ke imọ inyeneke ufọn, edikpu, ye mfụhọ. Ntem, edieke owo anamde akwa idiọkn̄kpọ, enye ekpenyene ndinam usio-ukot usọp usọp ndikabade esịt nnyụn̄ nyom un̄wam eke spirit nto mbiowo man otodo enye enyene “ini edidemede . . . ke iso Jehovah.” Se ibuanade ke ini edidemede emi edi edifiak nnyene ọkpọkpọ uku ye ukpono idem owo.—Utom 3:19.
Ọfọn ndisịn ukeme kpukpru ini ndikpeme ubieresịt nnyịn oro Bible ọnọde ukpep, iyakke baba n̄kpọ kiet abiat m̀mê anam enye emem. Ndiwụt mfara ke idem ke kpukpru ikpehe ke uwem nnyịn eke usen ke usen—edidia udia, edin̄wọn̄ n̄kpọ, mbubehe, unọ idem inemesịt, nte inamde n̄kpọ ye mme owo isio uduot—ayan̄wam nnyịn inyene edisana ubieresịt onyụn̄ an̄wam nnyịn ndiwụt ubọn̄ ye uku Abasi ke uwem nnyịn.—1 Corinth 10:31.
Nso edieke ubiomikpe kaban̄a mme ndudue nnyịn esịnde ndibe mfep? Mîdịghe nso edieke ekikere aban̄ade edidi se ẹkesabarede akade iso ndinọ ubiak? Mmọ ẹmi ẹkeme ndibiat ọkpọkpọ uku nnyịn onyụn̄ ada ọkpọsọn̄ mfụhọ edi. Mme ikọ Edidem David oro ẹkụtde ke Psalm 34:18 ẹnọ ndọn̄esịt didie ntem: “Jehovah emekpere mmọ eke esịt obụn̄ọde mmọ; onyụn̄ anyan̄a mmọ eke esịt ọduọde”! Jehovah eben̄e idem onyụn̄ aduak ndimụm mme asan̄autom esie n̄kama ke ini mmọ ẹnyenede ndiyọ mfụhọ ye ekikere unana edidot. Edikpe enye ubọk ọkọrọ ye ediyom un̄wam nto mbon oro ẹdotde ke n̄kan̄ eke spirit, utọ nte mme ete ye eka ẹdide Christian, mbiowo, ye mbon eken oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke esop, ẹdi usụn̄ edifiak nnyene ukpono idem owo ye ọkpọkpọ uku.—James 5:13-15.
Ke n̄kan̄ eken, oyom nnyịn idu ke ukpeme ibiọn̄ọ edida ntan̄idem nte ọkpọkpọ uku. Item N̄wed Abasi edi owo “okûkere ete idi n̄kpọ [akan] nte ekpekerede: edi yak enye ekere aban̄a idemesie nte enyene ibuot owo ekpekerede, nte ekemde ye idomo mbuọtidem eke Abasi ọkọnọde owo kiet kiet.” (Rome 12:3) Ke adan̄aemi odotde ndikọri ukpono idem owo, nnyịn iyomke ndida idem nnyịn ke n̄kpọ n̄kaha m̀mê ndida ibụk ibụk ye ebe-ubọk ukeme emi ndusụk owo ẹsịnde ndinam nte idi nti owo ke iso mbon en̄wen nte uku owo.
Ih, edikpono uku owo efen edi n̄kpọ oro ẹyomde ẹto Christian. Mbon ubon nnyịn ye mme ekemmọ Christian kpukpru ẹdot ẹnyụn̄ ẹdi se ikpọnọde uten̄e, ukpono nnyịn, inyụn̄ idade ke ọsọn̄urua. Jehovah ọnọ nnyịn owo kiet kiet ndusụk udomo uku ye ukpono oro nnyịn ikpenyenede ndifiọk nnyụn̄ mmụm n̄kama. Edi ke akande kpukpru, ana nnyịn ikọri ntotụn̄ọ ukpono inọ akakan uku ye ubọn̄ Ete nnyịn eke heaven, Jehovah Abasi.
[Ndise ke page 31]
Mme uyen ẹkeme ndiwụt mbon oro ẹbiomode ndo ukpono