Kûyak Baba N̄kpọ Kiet Ọbiọn̄ọ Fi Ndida Ubọn̄ Nnyene

1, 2. (a) Nso ke ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ubọn̄” ọwọrọ? (b) Mme mbụme ewe ke idibọrọ ke ibuotikọ emi?

AMA okop ikọ oro “ubọn̄,” nso isidụk fi ekikere? Ndi esikere aban̄a uten̄e emi edibotn̄kpọ ẹnyenede? (Ps. 19:1) Ndi esikere aban̄a itoro ye ukpono oro ẹsinọde mbon emi ẹnen̄erede ẹnyene inyene m̀mê ọniọn̄, m̀mê mbon oro ẹkụtde unen? Ke N̄wed Abasi, akpasarade ikọ Hebrew oro ẹkabarede “ubọn̄” ọnọ ekikere n̄kpọ oro odobide. Ke eset—emi ẹkesidade ọsọn̄urua ukwak ẹdomo okụk—ekedi adan̄a nte okụk odobide, ntre ke ekọmurua esie okpon. Oro esịn ikọ oro ẹkabarede “ubọn̄” ekeme ndiwọrọ n̄kpọ oro enen̄erede ọsọn̄ urua m̀mê oro enen̄erede okpon.

² Mme owo ẹsiwak ndikpono mbon emi ẹnyenede odudu, ẹkamade itie, m̀mê ẹwọrọde etop, edi nso utọ owo ke Abasi esikpono? N̄wed Abasi etịn̄ aban̄a ubọn̄ emi Abasi ọnọde mme owo. Ke uwụtn̄kpọ, Mme N̄ke 22:4 ọdọhọ ete: “Utịp nsụhọdeidem ye uten̄e Jehovah edi inyene ye ubọn̄ ye uwem.” Ndien James mbet Jesus ekewet ete: “Ẹsụhọde idem ke iso Jehovah, ndien enye eyemenede mbufo enịm ke enyọn̄.” (Jas. 4:10) Nso idi ubọn̄ oro Jehovah ọnọde mme owo? Nso ikeme ndibiọn̄ọ nnyịn ndida enye nnyene? Ndien didie ke ikeme ndin̄wam mbon en̄wen ẹda ubọn̄ emi ẹnyene?

3-5. Ewe ubọn̄ ke Jehovah ekeme ndida nnyịn nsịm?

³ Andiwet psalm ama enyene mbuọtidem ke Jehovah oyomụm imọ ubọk nnasia ada imọ esịm ata ubọn̄. (Kot Psalm 73:23, 24.) Didie ke Jehovah esinam emi? Jehovah esida mme osụhọdeidem asan̄autom esie esịm ubọn̄ ke ndikpono mmọ ke nsio nsio usụn̄. Enye anam mmọ ẹfiọk uduak esie. (1 Cor. 2:7) Enye okpono mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ ikọ esie ẹnyụn̄ ẹkopde uyo ẹnọ enye ke ndinam mmọ ẹdi ata ufan esie.—Jas. 4:8.

⁴ Jehovah ọnọ mme asan̄autom esie ọsọn̄urua n̄kpọuto, oro edi, utom ukwọrọikọ oro mme Christian ẹnamde. (2 Cor. 4:1, 7) Ndien utom ukwọrọikọ emi ada owo esịm ubọn̄. Ediwak owo ẹda ifet oro mmọ ẹnyenede ndinam utom emi ẹtoro Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam ufọn ẹnọ mme owo. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ete: “Nyokpono mmọ eke ẹkponode mi.” (1 Sam. 2:30) Jehovah okpono mmọ ke ndinam mmọ ẹnyene eti enyịn̄ ye enye, mme asan̄autom Abasi eken ẹnyụn̄ ẹtịn̄ nti ikọ ẹban̄a mmọ.—N̄ke 11:16; 22:1.

⁵ Nso idotenyịn ke mbon oro ‘ẹdoride enyịn ke Jehovah ẹnyụn̄ ẹtienede usụn̄ esie’ ẹnyene? Ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ mmọ ẹte: “Enye [Jehovah] eyemenede fi ke enyọn̄ man ada isọn̄ enyene. Ke ini ẹsobode mme idiọkowo ẹfep, afo oyokụt.” (Ps. 37:34) Mmọ ẹdori enyịn ndibọ nsinsi uwem, emi edide anana-mbiet ukpono.—Ps. 37:29.

“AMI MBỌHỌ UBỌN̄ KE UBỌK OWO”

6, 7. Ntak emi ediwak owo mîkamaha ndibuọt idem ye Jesus?

⁶ Nso ikeme ndibiọn̄ọ nnyịn ndibọ ubọn̄ oro Jehovah oyomde ndinọ nnyịn? N̄kpọ kiet edi ndima ekikere mbon oro mînyeneke eti enyịn̄ ye Abasi. Kere ban̄a se apostle John ekewetde aban̄a ndusụk mme andikara ke eyo Jesus: “Ediwak ke otu mme andikara ẹma ẹbuọt idem ye [Jesus], edi iyarakede iwụt ke ntak mme Pharisee, mbak ẹdibịn mmọ ẹsion̄o ke synagogue; koro mmọ ẹkam ẹmade ubọn̄ eke otode owo ẹkan ubọn̄ eke otode Abasi.” (John 12:42, 43) Ubaha-e nte mme andikara oro mîkpakabakke mme Pharisee ntre!

⁷ Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ Jesus, enye ama etịn̄ ntak emi ediwak owo mîkamaha ndinyịme enye nnyụn̄ mbuọt idem ye enye. (Kot John 5:39-44.) Idụt Israel ẹketetie ẹbet Messiah ke ata ediwak isua. Ke ini Jesus ọkọtọn̄ọde ndikpep mme owo n̄kpọ, etie nte ntịn̄nnịm ikọ Daniel ama anam ndusụk owo ẹfiọk ke ini ama edisịm Messiah ndidi. Ediwak ọfiọn̄ mbemiso ini oro, ke ini John Andinịm Owo Baptism ọkọkwọrọde ikọ, ediwak owo ẹma ẹsibụp ẹte: “M̀mê enye akpakam edi Christ?” (Luke 3:15) Idahaemi Messiah oro ẹketiede-tie ẹbet do ama odu ke otu mmọ. Edi mbon oro ẹkenen̄erede ẹfiọk Ibet ikenyịmeke enye. Jesus ama etịn̄ ntak ke ini enye okobụpde mmọ ete: “Didie ke mbufo ẹkeme ndinịm ke akpanikọ, ke ini mbufo ẹbọde ubọn̄ ke ubọk kiet eken ndien mbufo iyomke ubọn̄ eke otode Abasi kierakiet?”

8, 9. Da un̄wana wụt nte owo ekemede ndiyak ubọn̄ eke otode owo edi akpan n̄kpọ ọnọ enye akan ubọn̄ eke otode Abasi.

⁸ Ndimen ubọn̄ ndomo ye un̄wana ekeme ndinam ikụt nte owo ekemede ndiyak ubọn̄ eke otode owo edi akpan n̄kpọ ọnọ enye akan ubọn̄ eke otode Abasi. Un̄wana ọyọyọhọ ekondo nnyịn. Ndi emeti ini emi ekesede ikpaenyọn̄ ke okoneyo emi enyọn̄ an̄wan̄ade onyụn̄ okụt ata ediwak ntantaọfiọn̄? “Ubọn̄ ntantaọfiọn̄” enyene uten̄e! (1 Cor. 15:40, 41) Edi ikpaenyọn̄ oro esitie didie ima ida ke obio emi enen̄erede ayama ise? Uyama ikan̄ obio isiyakke inen̄ede ikụt un̄wana ntantaọfiọn̄ emi ẹdude nsannsan ko ke ikpaenyọn̄. Ndi emi edi koro ikan̄ efak, eke an̄wambre, ye eke ufọk ẹnen̄erede ẹyama ẹnyụn̄ ẹye ẹkan un̄wana ntantaọfiọn̄? Ihih! Edi koro mme ikan̄ obio ẹnen̄ede ẹkpere nnyịn inyụn̄ iyakke nnyịn inen̄ede ikụt mme ntantaọfiọn̄ oro. Man ikụt nte ikpaenyọn̄ eyede okoneyo, inyene ndika ebiet emi un̄wana ikan̄ ilektrik mîdụhe.

⁹ Kpasụk ntre, edieke nnyịn imade ubọn̄ eke otode owo, emi ekeme ndibiọn̄ọ nnyịn ndima nnyụn̄ nyom ubọn̄ eke ebịghide, emi Jehovah oyomde ndinọ nnyịn. Ediwak owo imaha ndinyịme etop Obio Ubọn̄ ke ntak emi ẹkopde ndịk ẹban̄a se mme ọdiọn̄ọ ye mbonubon mmọ ẹkemede ndikere. Edi ndi idem mme asan̄autom Abasi oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ ẹkeme ndima ubọn̄ eke otode owo n̄kan ubọn̄ Abasi? Yak idọhọ ke ẹdọhọ uyen ọkwọrọ ikọ ke efak emi ẹnen̄erede ẹdiọn̄ọ enye edi owo ifiọkke kan̄a ke enye edi Ntiense Jehovah. Ndi ndịk ayanam enye? Yak idọhọ n̄ko ke ẹsak owo ke ntak emi ebịnede mme utịtmbuba esie ke esop Abasi? Ndi enye ayayak mbon oro mînen̄ekede ima mme n̄kpọ eke spirit ẹbiere se enye emekde? Mîdịghe, yak idọhọ ke Christian anam akwa idiọkn̄kpọ. Ndi enye eyedịp idiọkn̄kpọ esie mbak editaba ifetutom ke esop m̀mê mbak edinam mbonubon esie ye mme ufan esie ẹfụhọ? Kaban̄a edinam akwa idiọkn̄kpọ, edieke n̄kpọ oro ebehede enye akan edide ndifiak ndi ufan Jehovah, enye “[oyokot] mbiowo esop” ọdọhọ ẹn̄wam imọ.—Kot James 5:14-16.

10. (a) Nso ikeme nditịbe edieke ikerede ikaha iban̄a nte mbon en̄wen ẹsede nnyịn? (b) Nso ke ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ nnyịn edieke isụhọrede idem?

¹⁰ Ekeme ndidi ekere ke imọ ke isịn ukeme ndidu eti uwem nte Christian, edi eyenete kiet esiwak ndinọ fi item. Item esie ekeme ndin̄wam fi edieke mmûsịnke enye ke ntak ntan̄idem, ke ntak emi ekerede nte mme owo ẹdisede fi, m̀mê ndiyom ntak nnọ. Mîdịghe yak idọhọ ke ẹdọhọ fi ye eyenete en̄wen ẹnam n̄kpọ. Ndi se inen̄erede ibehe fi edi owo emi ẹditorode ke nti ekikere ye ọkpọsọn̄ utom fo? Edieke odude ke ekededi ke otu idaha oro ẹnemede mi, ti ke ẹn̄wọn̄ọ ẹnọ nnyịn ẹte ke “owo emi enyenede sụn̄sụn̄ edu ayada ubọn̄ enyene.”—N̄ke 29:23.

11. Nnyịn ikpanam n̄kpọ didie ke ini mbon en̄wen ẹtorode nnyịn, ndien ntak-a?

¹¹ Mme esenyịn ye mbon oro ‘ẹnyanarede ẹbịne’ utọ itieutom oro ẹnyene ndikpeme idem mbak ẹdiyom ubọn̄ ẹto mme owo. (1 Tim. 3:1; 1 Thess. 2:6) Eyenete akpanam n̄kpọ didie ke ini nditọete ẹtorode enye ke ofụri esịt ẹban̄a se enye anamde edifọn edifọn? Imọfiọk ke enye idibotke n̄kpọ editi inọ idemesie nte Edidem Saul okobotde. (1 Sam. 15:12) Edi ndi enye enen̄ede enyịme ke mfọnido Jehovah oro owo mîdotke akanam imọ inam n̄kpọ oro ye nte ke n̄kpọ ekededi oro imọ idinamde ke ini iso edisụk ito mfọn ye un̄wam Abasi? (1 Pet. 4:11) Nte etiede nnyịn ke esịtidem ke ini mbon en̄wen ẹtorode nnyịn owụt orụk ubọn̄ emi nnyịn inen̄erede iyom.—N̄ke 27:21.

“MBUFO . . . ẸYOM NDINAM MME UDỌN̄ ETE MBUFO”

12. Nso ikanam ndusụk mme Jew ẹkûkpan̄ utọn̄ ẹnọ Jesus?

¹² N̄kpọ en̄wen oro ekemede ndibiọn̄ọ nnyịn ndida ubọn̄ eke otode Abasi nnyene edi mme udọn̄ nnyịn. Ndiọi udọn̄ ẹkeme ndikpan nnyịn ndikam n̄kokop akpanikọ. (Kot John 8:43-47.) Jesus ọkọdọhọ ndusụk mme Jew ke mmọ ikakpan̄ke utọn̄ inọ etop imọ sia ‘mmọ ẹkeyomde ndinam mme udọn̄ ete mmọ kpa Devil.’

13, 14. (a) Nso ke mme anam-ndụn̄ọde ẹtịn̄ ẹban̄a nte mfre nnyịn esinamde n̄kpọ aban̄a uyo owo? (b) Nso ibiere owo emi iyomde ndikop uyo esie?

¹³ Ndusụk ini isikop se idọn̄de nnyịn ndikop. (2 Pet. 3:5) Jehovah okobot nnyịn ke ata utịbe utịbe usụn̄ emi ekemede ndinam nnyịn itre ndikop uyom oro nnyịn mîmaha. Bet esisịt kpan̄ utọn̄ se ise m̀mê nsio nsio uyom ifan̄ ke ekeme ndikop idahaemi. Anaedi ukukopke ediwak mmọ mbemiso ekebetde akpan̄ utọn̄. Nte ẹkebotde mfre fo akan̄wam fi owụk ekikere ke n̄kpọ kiet kpa ye oro enyenede ukeme ndikop ediwak uyom. Edi mme anam-ndụn̄ọde ẹkụt ke ọsọn̄ etieti ndikpan̄ utọn̄ nnọ ediwak owo ke ukem ini. Emi ọwọrọ ke ini afo okopde uyo owo iba ke ukem ini, afo enyene ndimek enye emi afo edikpan̄de utọn̄ inọ. Afo edimek enye emi afo oyomde ndikpan̄ utọn̄ nnọ. Mme Jew emi ẹkeyomde ndinam mme udọn̄ ete mmọ, kpa Devil, ikakpan̄ke utọn̄ inọ Jesus.

¹⁴ Nnyịn isibọ etop ito ‘ufọk ọniọn̄’ ye ‘ufọk ndisịme.’ (N̄ke 9:1-5, 13-17) Ọniọn̄ ye ndisịme ke ẹfiori ẹkot nnyịn. Ndien ana imek m̀mê anie ke idiwaha itiene. Se imekde editiene m̀mê iyom ndinam uduak anie. Mme erọn̄ Jesus ẹkop uyo esie ẹnyụn̄ ẹtiene enye. (John 10:16, 27) Mmọ “[ẹda] ẹnọ akpanikọ.” (John 18:37) “Mmọ [ifiọkke] uyo isenowo.” (John 10:5) Utọ mbon oro ẹsụhọrede idem do ẹda ubọn̄ ẹnyene.—N̄ke 3:13, 16; 8:1, 18.

“EMI EDI UBỌN̄ ỌNỌ MBUFO”

15. Didie ke ukụt Paul ‘ekedi ubọn̄’ ọnọ mbon Ephesus?

¹⁵ Nnyịn ndisọn̄ọ nda nnam uduak Jehovah ayan̄wam mbon en̄wen ẹtiene ẹda ubọn̄ ẹnyene. Paul ekewet ntem ọnọ ẹsọk esop ke Ephesus: “Mmeben̄e mbufo nte ẹkûyak idem emem mbufo ke ntak ukụt eke esịmde mi ke ibuot mbufo, koro emi edi ubọn̄ ọnọ mbufo.” (Eph. 3:13) Didie ke ukụt Paul ‘ekedi ubọn̄’ ọnọ mbon Ephesus? Paul ndikenyịme ndika iso nnam n̄kpọ nnọ mmọ kpa ye mme idomo ama owụt mbon Ephesus ke mme ifet oro mmọ ẹkenyenede sia ẹdide mme Christian ẹkedi ata akpan n̄kpọ ẹkan n̄kpọ en̄wen ekededi. Edieke Paul ekpeketrede ndinam n̄kpọ Abasi ke ntak ukụt, ndi oro ikpakanamke mmọ ẹkere ke ufan mmọ ye Jehovah, utom ukwọrọikọ mmọ, ye idotenyịn mmọ iwọrọke n̄kpọ ndomokiet? Ime Paul ama owụt ke Ido Ukpono Christ ye owo ndidi mbet Christ odot n̄waidem ekededi.

16. Nso ke Paul okosobo ke Lystra?

¹⁶ Kere ban̄a utịp ifịk ye ime Paul. Utom 14:19, 20 ọdọhọ ete: “Mme Jew ẹto Antioch ye Iconium ẹdisịm ẹnyụn̄ ẹkpak otuowo, ndien mmọ ẹtọn̄ọ Paul ke itiat ẹnyụn̄ ẹdụri enye ẹsio ke obio [Lystra], ẹkere ẹte enye akpa. Edi, ke ini mme mbet ẹdade ẹkan enye ẹkụk, enye adaha ke enyọn̄ odụk obio. Ndien ke ndan̄nsiere enye asan̄a ye Barnabas aka Derbe.” Kere nte ọkọsọn̄de Paul ndisan̄a kilomita 100 ke ukot ke ndan̄nsiere usen emi ẹketọn̄ọde enye ke itiat tutu ekpere n̄kpa!

17, 18. (a) Ntak emi ikemede ndidọhọ ke Timothy ama etịm etiene ndutụhọ oro Paul okokụtde ke Lystra? (b) Didie ke ime Paul okotụk Timothy?

¹⁷ Ndi Timothy ama esịne ke otu “mme mbet” oro ẹkekande Paul ẹkụk ẹnyụn̄ ẹn̄wam enye? N̄wed Utom itịn̄ke in̄wan̄-in̄wan̄, edi etie nte enye ama etiene esịne. Kere ban̄a se Paul ekewetde ke udiana leta esie ọnọ ẹsọk Timothy: “Afo ama etịm etiene ukpepn̄kpọ mi, ye usụn̄ uwem mi, . . . mme orụk n̄kpọ oro ẹkewọrọde mi ke Antioch [emi ẹkebịnde mi ẹsio ke obio] ye ke Iconium [emi ẹkeyomde nditọn̄ọ mi ke itiat] ye ke Lystra [emi ẹketọn̄ọde mi ke itiat], ye mme orụk ukọbọ oro n̄kọyọde; edi Ọbọn̄ ama anyan̄a mi osio ke kpukpru oro.”—2 Tim. 3:10, 11; Utom 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Timothy “ama etịm etiene” mme n̄kpọntịbe emi onyụn̄ enen̄ede ọfiọk nte Paul ọkọyọde mmọ. Timothy ama enen̄ede ekpep n̄kpọ oto emi. Ke ini Paul akakade Lystra, enye ama okụt ke Timothy ekedi Christian emi enịmde eti uwụtn̄kpọ, “nditọete ke Lystra ye Iconium [ẹnyụn̄] ẹtịn̄ nti ikọ ẹban̄a enye.” (Utom 16:1, 2) Nte ini akakade, Timothy ama odot ndikama ikpọ ifetutom.—Phil. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3.

19. Nso ke ime nnyịn ekeme ndinam nnọ mbon en̄wen?

¹⁹ Nnyịn ndisọn̄ọ nda nnam uduak Abasi ekeme nditụk mbon en̄wen ntre—akpan akpan nditọwọn̄, emi ediwak mmọ ẹdikọride ẹkabade ẹdi nti mme asan̄autom Abasi. Mme uyen ẹsise ẹnyụn̄ ẹkpebe nte nnyịn itịn̄de ikọ inyụn̄ inamde n̄kpọ ke an̄wautom, ẹsinyụn̄ ẹbọ ufọn ke ini mmọ ẹkụtde nte inamde n̄kpọ ke ini inyenede mme mfịna. Paul ama ‘aka iso ọyọ kpukpru n̄kpọ’ man otodo kpukpru owo emi ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam akpanikọ “ẹkpebọ edinyan̄a . . . ọkọrọ ye nsinsi ubọn̄.”—2 Tim. 2:10.

20. Ntak emi nnyịn ikpakade iso iyom ubọn̄ eke otode Abasi?

²⁰ Ke ntem, ndi nnyịn ikpakaha iso “[iyom] ubọn̄ eke otode Abasi kierakiet?” (John 5:44; 7:18) Ikpoyom nte ikekeme! (Kot Rome 2:6, 7.) Jehovah “ada nsinsi uwem ọnọ mbon oro ẹyomde ubọn̄.” Akan oro, nnyịn ndika iso “nnam utom oro ọfọnde” esịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen ẹsọn̄ọ ẹda man ẹkpebọ nsinsi ufọn. Mmọdo, kûyak baba n̄kpọ kiet ọbiọn̄ọ fi ndida ubọn̄ eke Abasi ọnọde nnyene.