AYEGHLE 21
DZIA 21 Tareghe dzeng Édjié
Tsinighe naa wa ve mebun muè ébe é kisoan da ye tobe mbèmbèè
« Bia dzeng ya n’nem ôsese é [kisoan] da zu » (BEHÉB. 13:14).
É DZAM BIA YE YEN
Bia ye yen aval melepgha ma so nten Behébreu abong 13 me ne bia vole ému ye melu ma zu.
1. Za dzam Yésu a nga dzô naa da ye boban a Jerusalén ntet mimbu ôsua ?
AYÔM melu kaa naa a wu, Yésu a nga dzô mam mézing me mbe mé tsinane nkulan adzô ô nga ye tare dzalbane melu me ye asughlan ye metam Bejudíos. A nga dzô be naa, « nsama bizima wa ye kuarane » Jerusalén môs ézing (Luc 21:20). Yésu a nga dzô beyeghe bèñ naa, niène ba ye yen nsama bizima té, éwi ô nga sughlane bo nsama bizima Beromanos, be nga yiène kôrô é vôm be mbe, étéñ té ébién (Luc 21:21, 22).
2. Za melepgha ntôô Pablo a nga ve bekristen Behebreo be mbe be too a Judea ye Jerusalén ?
2 Ayôm mimbu kaa naa nsama bizima Beromanos ô kuarane Jerusalén, ntôô Pablo a nga tsili é kalare bia yem ému ane abakh Behébreu. Kalare té été, Pablo a nga ve bekristen be mbe bé ning a Judea ye Jerusalén melepgha me ne éban me mbe be vole naa be kômane nfa é dzam é mbe dé yane be ôsu. Za dzam é mbe dé yane be ôsu ? Be nga ye tsam Jerusalén. Nge bekristen beté be nga kômô kôre bining bieba, be nga yiène tobe nkoghane naa ba likh menda meba, ye fe ôkira be mbe bé bo. Éde, é kobe adzô kisoan Jerusalén, Pablo a nga tsili naa : « E va, bii bele ki é kisoan bi ne tobe mban ». Éyong té a nga koghle naa : « Ve, bia dzeng ye n’nem ôsese é kisoan da zu » (Behéb. 13:14).
3. Dzé é ne « é kisoan é bele ña mebembe », ye naa, amu dzé bia dzeng de ?
3 Éyong bekristen be nga top naa ba kôrô a Jerusalén, abuiñ bôr be nga dzô be naa, ba koan min’nem ye pogho be, ve nkighane wôba ô nga kôre be éning. Ému, ba pogho bia amu biaa ve ki mebun mèè ébe mono, kaa ki tem naa moan môr éñe a ye kôm mindzukh mi ye si ñi. Éde, amu dzé bia ñong nkighane té ? Amu bia yem naa, émo di, daa ye ki fe bera tobe ayap. Bia dzeng « é kisoan é bele ña mebembe », a ne « édi da zu », Édjié Nzamea (Behéb. 11:10 ; Mat. 6:33). Kada moan nlô-adzô ye ayeghle di da ye fas : (1) aval melepgha Pablo me nga vole bekristen be ye ntet mimbu ôsua naa be tsini naa ba dzeng « é [kisoan] da zu », (2) aval Pablo a nga kômane be akal é mam me mbe mé zu ôsu, ye (3) aval melepgha mèñ ma vole bia ému.
VAANE MEBUN ÉBE É MÔR AA YE KI MINA VAGHLE LAME MÔS ÉZING
4. Amu dzé Jerusalén a mbe éban akal bekristen ?
4 Jerusalén a mbe éban akal bekristen. Be nga tele ékôan bekristen be ye ntet mimbu ôsua, mbu 33 ye melu mèè, ye naa, éñe tsîn ékôan é mbe kisoan té. Atoo fe naa, abuiñ bekristen be mbe be bele menda ye abuiñ biôm kisoan té. Ve, Yésu a nga bame beyeghe bèñ naa, be nga ye yiène kôrô Jerusalén ya fe Judea (Mat. 24:16).
5. Aval avé Pablo a nga kômane bekristen akal é mam me mbe mé zu be ôsu ?
5 Naa a kômane bekristen akal é mam me mbe mé zu be ôsu, Pablo a nga vole be a bem mis ébe aval Jehôva a mbe é yen Jerusalén. Pablo a nga simane be naa, ébe Jehôva, templo, befara ya metunegha be mbe bé ve a Jerusalén méé mbe ki fe nfufup (Behéb. 8:13). Abuiñ bôr be ye kisoan té, be nga tep Mesías. Jerusalén éé mbe ki fe tsîn nfufup ékang Jehôva, ye naa, a nga ye tobe ntsaman (Luc 13:34, 35).
6. Amu dzé é mbe éban naa bekristen be bele melepgha Pablo a nga ve be nten Behébreu 13:5, 6 ?
6 Éyong Pablo a nga tsili Behébreu, Jerusalén a mbe é kisoan é mbe é bele abuiñ akum. É moan Romano a mbe é tsili bekalare metam meté a nga luè Jerusalén naa, « é kisoan ba dang yem nfa Este. » Bejudíos be ye abuiñ mesi, be mbe bé ke wéñ kada mbu naa be dzemle mefet. Dzam té éde é nga ve naa kisoan é bele abuiñ akum. Akal dzam té, bekristen bézing baa fe, be nga wun abuiñ mono. Éyong ézing akal dzam té éde Pablo a nga dzô be naa : « Édzing mono éde é taa wulu aval mia ning, nté mia yebe abim biôm mi bele éndagha. » Éyong té a nga kulu bifiè bi ne ngu’u bia yen a Biblia été, mia lere é dzam Jehôva émièn a ban bia : « Maa ye ki wô vaghle likh môs ézing, ye naa, maa ye ki wô vaghle lame » (a lang Behébreu 13:5, 6 ; Deut. 31:6 ; Bya 118:6). É mbe éban naa bekristen be mbe be too a Jerusalén ye Judea be simane ngiagh té. Amu dzé ? Amu naa, avitsang tam niène be nga bele kalare té, ôsu vèè, be nga ye yiène likh menda meba, mimbagha mieba, ye mura ngap ye é biôm bieba. A kôrô ye vèè, be nga ye sum nféféñ éning vôm ôfe, ye naa, déé nga ye ki be bo ébubu.
7. Amu dzé bia yiène wônô mebun bi bele ébe Jehôva ému ?
7 Ayeghle bia ñong : Za dzam da yane bia ôsu ? « Bitsible binen » bia ye sum, éyong té mbia émo di da ye tobe tsaman (Mat. 24:21). Ane bekristen be ye a Jerusalén, bia yiène tsini naa bia tobe sôsôe ému, ye kôman akal tam té (Luc 21:34-36). É tam bitsible binen, a ne bo naa, bia ye yiène likh ngap biôm nge ki é biôm bisese bia, bi ve mebun mese mèè ébe Jehôva naa, aa ye ki vaghle lame ayong dèñ. Amben éndagha, kaa naa bitsible binen bité bi sum, bi ne lere nté mbé bia tobe Jehôva mebun. Silighe wamièn naa : ‘Ye mimboane ye minsonghane miam mia lere naa, ma ve mebun mam, ébe é Nzame a kiagh naa a kale ma, se ki ébe minkukuma ?’ (1 Tim. 6:17). Bebela a ne naa, afang bo naa bi ne ñong meyeghle ébe é dzam é nga bobane ntet mimbu ôsua, ve « bitsible binen » bia zu, biaa ye ki fônane bife. Éde, za aval bia ye yem é dzam ébién bia yiène bo éyong bitsible binen bité bia ye sum ?
BOGHE É BÔR BE TELE ÔSU MEWOKH
8. Za melepgha Yésu a nga ve beyeghe bèñ ?
8 Ayôm mimbu ôsu niène be nga bele é kalare Pablo a nga tsili Behebreos, bekristen be nga yen nsama bizima Beromanos wé mane kuarane Jerusalén. Dzam té, é mbe ndem akal deba naa be tup ; kisoan é nga ye tobe ntsaman (Mat. 24:3 ; Luc 21:20, 24). Ve, be nga ye tup vé ? Yésu a nga dzô fave naa : « É bôr be ne a Judea, be tupghe étun minkôô mi ne » (Luc 21:21). Minkôô mi mbe abuiñ abeng si té. Éde, be nga ye tup nfa mbé ?
9. Amu dzé bekristen be mbe sili étun minkôô mivé be nga yiène tup ? (A daghe fe mapa nge ki carte).
9 Ntamane fas minkôô mizing bekristen be mbe tup. Minkôô mi ya Samaria, minkôô mi ya Galilea, nkôô Hermón ye minkôô mi ye Líbano nge ki Liban ya fe minkôô mi mbe nfa mboo ye Jordán (A daghe mapa nge ki carte). Bekisoan bézing be ye minkôô, be nga yene ane be mbe mbeng akal a ke sobo. Éfônan, kisoan Gamla, é mbe nfa ô ne bitut-bitut nkôô ô ne ôyap yôp, ye naa, é mbe édedèè ndzukh a ke kuiñ wéñ. Bejudíos bézing be mbe bé ñong kisoan té ane é vôm ô ne mbeng akal a ke sobo. Ve, Gamla a nga bo é vôm aluman ézizang Bejudíos ye Beromanos é nga dang ngu’u, ye naa, abuiñ bôr be nga wu wéñb.
Minkôô bekristen be ye ntet mimbu ôsua be mbe tup mi mbe abuiñ, ve misese mii mbe ki mbemba meshuèñ (A daghe éfaghle 9)
10-11. (a) Aval avé Jehôva a nga yiène wulu ya ayong dèñ ? (Behébreu 13:7, 17). (b) Aval avé bekristen ba ñong abuan éyong ba bo é bôr be tele ôsu mewokh ? (A daghe fe évaghle).
10 Da yene naa, Jehôva a nga wulu a bekristen ngalan é bôr be mbe be tele ôsu ékôan été. Historiador Eusebio nge ki Eusèbe a nga tsili ôsu vèè naa : « Bôr be ye ékôan ya Jerusalén, ye nkômane Nzame, be nga bele n’yenane ye ôsiman, ba ve é bôr be bele ayebe ; be nga dzô be naa […] be kôrô kisoan kaa naa aluman é bo, ye ke tobe kisoan ézing ye a Perea nge ki Pérée é too éyôla naa Pela. » É nga yene naa Pela a mbe ntopban ô mbe édedèè mvèñ. Kisoan té déé mbe ki ôyap ya Jerusalén, dzam té é nga ve naa, é bo ébubu ya ke wéñ. Ya fe naa, môra ngap ye é bôr be mbe be too kisoan Pela, béé mbe ki Bejudíos, édeeng, béé mbe ki bé dzeng naa be lumane Beromanos (A daghe mapa nge ki carte).
11 Bekristen be nga tup minkôô été, be nga dzale melepgha Pablo naa « be bo mewokh ébe é bôr be tele ôsu » ékôan été (a lang Behébreu 13:7, 17). Asughlan, ayong Nzame é nga tobe nkôran. Amu be nga tsini naa ba ve mebun ébe Édjié Nzame, da yili naa, « é kisoan é bele ña mebembe », éde Jehôva éé dzi ki be lame (Behéb. 11:10).
Bekristen be nga tup a Pela, é kisoan é mbe bébéñ ye nkaman (A daghe bifaghle 10-11)
12-13. Aval avé Jehôva a nga wulu ayong dèñ metam me ne ndzukh ?
12 Ayeghle bia ñong : Jehôva a belan é bôr be tele ôsu naa a ve ayong dèñ melepgha ma yiène. Biblia a ne ndzalane ye bifônane bia lere aval Jehôva a nga tsini bebaghle naa be lere ayong dèñ zen metam me ne ndzukh (Deut. 31:23 ; Bya 77:20). Éde ému, bi yenang abuiñ mendem ma lere naa, Jehôva a ke ôsu naa a belan é bôr be tele ôsu.
13 Éfônan, éyong môra ôkoan COVID-19 ô nga sum, « é bôr […] be tele ôsu », be nga ve melepgha ma yiène. Bemvene be mbe bé ñong melepgha ébe be, naa be dzale mekômgha me ya nsisim bobeñang ye bekal beba. Ôyôm tam niène ôkoan té ô nga sum, bi nga kômane bisesang melu melal aval a ke kuane naa daa be ki tare bo, ébe minkobe a lôr 500, ngalane nden, biwala bingengeng ye biwala minkobe. Nté sese ôkoan té ô mbe, bi nga tsini naa bia bele bidzi bi ya nsisim bia yi. Asughlan, si ése ngura, bia besese bi nga tsini naa bia béé zen évoo. Bi ne tobe ndzi-n’nem naa, amben mindzukh misese bi ne tubane mio melu ma zu, Jehôva a ye tsini naa a vole é bôr be tele ôsu nfa ya yem é zen é ne fakh. Kaa vuène mebun bi bele ébe Jehôva, ye bo mewokh ébe é mam a dzô naa bi bo, mefulu mevé mefe ma ye bia vole a kôman akal bitsible binen bia zu, ye bo mam ya fakh é tam da ye sukh si alé ?
A LERE ÉDZING BOBEÑANG BEVOO YE ÉBA BEVOO YA FE FULU AÑEP
14. Aval ane bia yen de nten Behébreu 13:1-3, mefulu mevé bekristen be nga yiène lere melu me ye asughlan Bejudíos ?
14 Éyong bitsible binen bia ye sum, bia ye yiène lere bevoo ye éba bevoo édzing aval biaa be ki de tare bo môs ézing. Nfa té, bia yiène vu éfônane bekristen be mbe bé ning a Jerusalén ye Judea. Be mbe mban a leran édzing bevoo ya éba bevoo (Behéb. 10:32-34). Ve, metam me nga berane melu me ye asughlan Bejudíos, bekristen be nga yiène lere « édzing bobeñang » ya « añep » a lôr aval be nga so ba boc (a lang Behébreu 13:1-3). Da ye bo aval dèè éyong mbia émo di da ye dzang.
15. Amu dzé bekristen Behébreos be nga yiène lere édzing bobeñang ye fulu añep niène be nga tup ?
15 Éyong minsama bizima Beromanos mi nga mane kuarane Jerusalén, a tem-tem, be sia bera dughan ô mvus, bekristen be nga tup ye avitsang biôm (Mat. 24:17, 18). Be nga yiène volane bevoo ye éba bevoo nté be mbe bé ke minkôô été ye ke tobe minféféñ bitopgha bieba. Abuiñ bobedzang ye bekal bèè be nga yi bidzi, bitôp ye vôm ya tobe. Éyong be mbe bé volane bevoo ye éba bevoo, bekristen be mbe lere é môra édzing ya añep deba bé sughane bevoo ya éba bevoo, ya kap é biôm be bele ya é bôr bevoo (Tite 3:14).
16. Aval avé bi ne lere bobedzang ba yi avol édzing dèè ? (A daghe fe évaghle).
16 Ayeghle bia ñong : Édzing da tsini bia naa bi sukh bobedzang ye bekal bèè asi éyong ba yi avole. Abuiñ bôr be ye ayong Nzame be ne nkoghane naa ba dzale mekômgha me ya nsisim ye éma me ya nsôn bobeñang ye bekal beba be nga venghane besobo étom aluman ye bibubua bi-mam bi ndaghe boban. Kal dzèè ye Ukrania nge ki Ukraine, a nga kôrô é nda dzèñ étom aluman, a nga dzô naa : « Bi nga yen ane Jehôva a nga belane bobedzang naa a lere bia zen ye kale bia. Be nga lere bia mbemba n’nem éyong bi mbe a Ukrania, a Hungría ya fe va, Alemania. » É bôr be ne añep ya bobeñang ye bekal beba, ye dzale mekômgha meba, be ne bivole bi ne éban é mo Jehôva été (Mink. 19:17 ; 2 Becor. 1:3, 4).
Bekristen be ne besobo ému ba yi avole dèè (A daghe éfaghle 16)
17. Amu dzé é ne édedèè éban ému naa bi leran édzing ye fulu añep ?
17 É tam bitsible binen, bia ye yiène volane bevoo ye éba bevoo a lôr abim bia bo de ému (Habac. 3:16-18). Jehôva a yeghle bia éndagha naa, bi leran édzing bobeñang ye fulu añep, amu mefulu meté ma ye bia bo édedèè éban metam meté.
É DZAM DA YANE BIA
18. Aval avé bi ne vu bekristen Behebreos be ye ntet mimbu ôsua ?
18 Bekristen be nga bo mewokh ye tup minkôô été, be nga tobe nkôran éyong Jerusalén a nga tobe ntsaman. Be nga lame menda meba, ve Jehôva éé dzi ki be vaghe lame môs ézing. A ne ki ya melu mèè ? Biaa yem ki aval mam ma ye boban melu ma zu. Bi bele mbamane Yésu naa bi tobe nkoghane (Luc 12:40). Bi bele fe mbamane Pablo a nga ve nten Behébreu, melepgha me mbe éban ntet mimbu ôsua, ve me ngene fe éban metam mèè. Ye naa, Jehôva émièn a ban bia naa, aa ye ki bia likh môs ézing, ye naa, aa ye ki bia vaghle lame môs ézing (Behéb. 13:5, 6). Ndzenghane ya n’nem ôsese é kisoan da ye tobe mbèmbèè, Édjié Nzame, ye buane biborane bi ne mbèmbèè bia ye so ayat (Mat. 25:34).
DZIA 157 Mvoa é ntoo
a Metam me ya Biblia, bekéza ébe be mbe bé djié bekisoan. É kisoan é mbe aval té, be mbe fe de ñong ane édjié (Atar. 14:2).
b Dzam té é nga boban mbu 67 ye metam mèè, ôyôm tam niène bekristen be nga tup Judea ya Jerusalén.
c Éfiè ba kanghle naa « édzing bobeñang » é ne tsinan édzing é ne ézizang bôr be ye nda-bôr dzèè, ve Pablo a belane de naa a lere élar é ne ngu’u é ne ékôan été.