Patimo—Na Yanuyanu ni Vakatakila

DAUVOLAVOLA NI YADRA! MAI KIRISI

AU TU na gauna era raica kina na lewe i Patimo na remoremo ni cina ena yasa ni ulunivanua ena yanuyanu o Samos, e ciri voleka toka ga ena wasawasa na Aegean. So era kaya ni cina veivakidroataki oqo e caudre ga ni livaliva, ia o ira na lewe i Patimo daulotu era tukuna ni ka tani. Era dau cici mera lai tukuna vei ira na tiko veitikivi ni baci dua na ivakatakilakila e cakava mai o koya na lewe ni yanuyanu rogo duadua a dau tu e kea, a kau vakavesu ena yanuyanu lailai oqo e Kirisi ena baravi kei Esia Lailai voleka ni 1,900 na yabaki sa oti.

Rairai a totogitaka o Domitian, na empara ni Roma, na turaga rogo oqo me tiko vakavesu e Patimo baleta ni “vunautaka na vosa ni Kalou kei na dina sa mai vakatakila ko Jisu.” E rogoca tale ga na domo ni Kalou ni “vaka na rorogo ni davui,” e kaya: “Ko i au na Alifa kei na Omeka, . . . Vola e na dua na i vola na ka ko raica.”​—Vakatakila 1:8-11, VV.

Na ivolavivigi, se ivola oqori, e mai itinitini toka ni ivola e volitaki vakalevu duadua ena veigauna. So era kaya ni dua na ivola dredre me kilai, na yaca ni ivola oqori na Vakatakila se Apocalypse, e iotioti ni ivola ena iVolatabu. A vola o Joni, na yapositolo i Jisu. Na raivotu oqo nei Joni era dau taleitaka vakalevu na dauwiliwili ena veisenitiuri ni tiko kina na itukutuku me baleta na icavacava ni vuravura ca oqo.a

O Patimo Nikua

E vuqa na vulagi era na duavata ni veiganiti vinaka na kena volai na ivola oqo e Patimo—e toka ena vualiku ni yatuyanuyanu na Dodecanese. E cecere na kena veibarinivatu, qai vakaturubuto na kena veiqakilo lelevu era koto voleka ena kena veidelana drokadroka, e veico vinaka na kena bucabuca, qai tadrava tu na katakata ni siga e dau kilai kina na wasawasa na Aegean.

Au tekivu soko mai Piraievs, na ikelekele levu ni waqa e Kirisi meu rawa ni sarava na ituvaki kei Patimo edaidai. Sa oti toka na bogilevu ena gauna e curuma kina na waqa na daveta qiqo o Skála, na ikelekele ni waqa e Patimo, qai tauni levu duadua. Ni seavu ga na o, sa votu sara na yanuyanu ena rarama ni vula tu donu.

Ena kena mataka ni oti ga noqu gunuva e dua na bilo kofi dranudranu ni Kirisi, au sa vakavakarau sara meu vakasarava na yanuyanu. Ena matakacaca oya au raici ira na tubunigone era vakaisulu loaloa balavu mai uludra yaco sara i nodra qurulasawa, ra qai saga tiko mera vesuki ira na gonelalai era veiciciyaki tiko. Dua na dauqoli e vakumi toka, e se qai rawata mai e dua na kuita qai sakoca tiko ena ikelekele ni waqa e caka ena simede.

Au nanuma meu kua ni vodo waqa, meu sa cabeta mada ga na ulunivanua e toka ena daku ni tauni o Skála meu rawa ni sarava vinaka na yasa ni yanuyanu kece. Sa dua na ka na kena totoka. Na irairai ni yanuyanu e vaka ga e dua na droini vakaitamera e tevu tu ena dela ni wasawasa qai votu mamaca tu ena droini na veidelana kei na veibuca. Nida raica e vaka me wasei tu vakatolu o Patimo, ia e dua ga na yanuyanu taucoko. Na kedra tou isema ga e rabailalai. Dua na isema e toka e Skála. Dua tale e toka ena vanua e vakatokai me o Diakofti, kena ibalebale “Vida Rua,” volekata na mua ni yanuyanu e sega ni tawani ena ceva. E sega ni yacova e 13 na kilomita na balavu kei Patimo, e sega tale ga ni raba, ena dua na vanua na kena raba e vica ga na ikalawa na kena yawa mai na vanua eda duri tu kina.

Ena Gauna Voravora

Ena imatai ni gauna era tadu yani kina mai Esia Lailai na imatai ni ilawalawa butu vanua mera lai vakaitikotiko e Patimo ena 4,000 na yabaki sa oti. E vaka me sa tekivu tale ga ena gauna oya me okati vakayanuyanu tabu. Ra digitaka na isevu ni lakolako oqo na ikarua ni vanua cecere ena yanuyanu me tara kina na nodra valenisoro me qaravi kina o Artemis, na kalou yalewa ni vakasasa.

Rauta na yabaki 96 S.K., na yabaki e nanumi ni a kaivesu tiko kina na yapositolo o Joni e Patimo, e se lewa tiko kina na yanuyanu oqo na matanitu o Roma. Ena ikava ni senitiuri sa mai qali tale ga na yanuyanu ina veivanua era “vakarisitotaki” ni Byzantine Empire. E vakacolasau tale ga ena yanuyanu oqo na lotu Musilimi ena loma ni ikavitu ina ikatini ni senitiuri.

Dua na gauna a lala tu mada o Patimo. Ena icavacava ni ika11 ni senitiuri, a tekivu tara e dua na qase ni lotu Vakirisi e dua na monastiri vakabai i “Sanito” Ioane ena vanua a tara toka kina na valenisoro i Artemis. Ra tekivu suka tale mai vakamalua na tamata ra mai tara e vuqa sara na vale vakarivirivi e Hora, na tauni e se ravita toka ga edaidai na bai ni monastiri.

E mai rogo wale ga vakalekaleka na yanuyanu oqo ena icavacava ni veiyabaki ni 1800, e baleta ga nira taukena e so na lewenivanua oqo na kabani ni waqa ni veivoli vutuniyau duadua ena yasayasa vaka Mediterranean. Na kabani ni waqa oqo e bau dua vei ira na lai tauyavu kina. Ena 1970, era raica rawa e vica na tamata vutuniyau e vuravura na totoka kei na lailai ni isau ni qele ena yanuyanu oqo a lala tu mada ena dua na gauna. Ra vakavinakataki nodra veivale lelevu makawa na dauveivoli e wai, qai vakavoui na ikelekele ni waqa me dua kina na vanua ni saravanua e vuravura o Patimo.

Ia e bulati o Patimo nira sa sega ni tasoro yani kina vakayauyau na saravanua, o koya e voleka me vakaleqai ira na veiyanuyanu tale e so e Kirisi. Na vuna ni sega na raraniwaqavuka, kei na nodra usuraka tale ga na qasenilotu me okati vakavanua tabu.

Na Waki Vata ni iTukutuku Makawa Kei na iTovo Vakavanua

A vukei au ena noqu tuvanaka na vanua meu na lai sarava ena yanuyanu e dua na dauveiqaravi, e vakaraitaka vei au na gaunisala tuva vatu qai sa 400 na yabaki na kena tu ena daku ni tauni o Skála, e muria cake e dua na loga paini na vanua e vakabauti ni qara i Joni vaka kina na monastiri i “Sanito” Ioane. Ena taudaku ni tauni au lako sivia e dua na lalaga e tu kina e dua na droini rerevaki: “Ohi sto 666” (Qarauna na 666), oqo e dua na ivakatakilakila e tiko ena Vakatakila e dau vakaibalebaletaki cala.

Na Monastiri na Apocalypse e tiko kina na valenilotu lailai nei “Sanita” Ana, a tara ena 1090, e latia toka na gusu ni qara na vanua e tukuni ni raica kina o Joni na raivotu. Au raica sara e dua na yalewa e tekiduru qai vakabira e dua na tama (isolisoli) ena ivakatakarakara i “Sanito” Ioane. O ira na lotu Vakirisi yalodina era vakabauta ni ivakatakarakara e rawa ni cakamana, era cabora kina na ka e vakatokai me tamata, oqo na ivakatakarakara lalai ni tamata, na tikiniyago, na vale, na motoka kei na waqa tale ga. Au raica tale ga na kena cabori na ka vata oqo era caka ena qele volekati Korinica ena valenisoro i Asclepius na nodra kalou makawa vakavuniwai na kai Kirisi. E vakacalaka beka oqo?

Na iVakatakarakara Vakavanua Kei na iVolavivigi

Niu curuma yani na loma ni monastiri i “Sanito” Ioane, e basika sara mai e dua na turaga matamamarau ena dua na tadrua butobuto ena lomanivale. E cere sara ga na sere i “Papa Nikos” (Father Nick) ena nona vakasarasarataki au kei na so tale na vulagi ena vanua e maroroi tu kina na iyau ni monastiri. Oqo e dua vei ira na monastiri vutuniyau duadua qai dau vakacolasau duadua e Kirisi, e taukena tale ga e dua na iwase levu kei Patimo.

Keimami curuma yani na vanua rugurugua e tiko kina e dua na valenilotu e sa loaloa tu ena kubou ni kadrala, na vanua e bulu tu kina na yago i koya a tauyavutaka na monastiri, keimami basika sara ena Valenilotu ni Daulato Tabu, e vakayagataki ena kena tara e so na vatu mai na valenisoro i Artemis. Ena loma ni valeniyaumaroroi keimami raica kina na ibinibini koula kei na vatu talei era a lolomataka na czar; na nodra ivola vakadinadina ina yanuyanu o ira na qasenilotu ni ika11 ni senitiuri a sainitaka na empara ni Byzantine o Alexius I Comnenus; vaka kina e dua na ivovo ni Kosipeli i Marika ni ika6 ni senitiuri e se tu vinaka sara tu ga, e volai ena wai siliva sega ena iqi ena kulinimanumanu e dugudugua na rokana. Me ikuri ni kena ivovo oqo, e maroroi tale tu ga ena monastiri oqo e levu sara na vakadewa ni iVolatabu kei na ivolavivigi vakalotu.

Na iTuvaki ni Yanuyanu

Sa bau rairai vinaka dina na yanuyanu. Ena vica na kilomita ena ceva kei Skála, e toka kina na baravi takelo totoka dau taqomaki vinaka e vakamuria ga na takelo ni toba. E raba toka na baravi ia e sega soti kina na ka me saravi, qai vakavo ga na Kalikatsou, kena ibalebale “Cormorant,” e dua na uluvatu vakaitamera e tu ena lomadonu ni baravi, e vaka beka na cere ni dua na vale tabalima se tabaono, qai qaraqara tu me vaka ga na qaraqara ni dua na jisi levu ni Suwitisiladi.

Mo lako sara tu ga vagade ke o via marautaka nomu saravi Patimo. De o na via dabe ena todra ni siga ena irusarusa e sega ni se bau keli vakadua ni acropolis makawa e Kastelli, qai vakarogoca na lali ni sipi ni rorogo tu mai vakayawa kei na nodra domo ni kalu na ivakatawanisipi. Se o na via dabe beka ena yakavi qai sarava na baravi nira sa soko yani na waqa ena kabukabu ni wasawasa na Aegean, e vaka ga era lai tabogo yani i lomalagi.

Ena iotioti ni siga e totoka dina na botaira ni dromunisiga, e lai votu mamaca kina na irairai ni koro e toka e ra. Ena loma ni toba sa ra vakavakarau na dauqoli ena bogi kei na nodra cina ena nodra waqa sega ni vakaidini, na yacana na gri-gri, se luveniga, baleta ni dau tui ira e dua na waqa levu.

E vaka me caudre tu na yanuyanu. Na cagi kaukaua kei na ua lelevu e vakavuna mera suaigelegele kina vakaca na gri-gri. Oti tale e vica na aua, au sa raici ira tale na waqa sega ni vakaidini oqo mai na dela ni waqa au sa vodo lesu tale tiko kina i Piraievs ni soko sivita na nodra iqoliqoli, rauta ni vica na kilomita mai vanua. Ra sa waqaca tu na nodra cina ramase na dauqoli, e dau vakayagataki mera bacani kina na ika. Ena bogi oya me yacova sara nira sa sega ni laurai, sa dromu tale ga yani na yanuyanu, e votu tu ga e mataqu na iyaloyalo kei Joni ena nona vola toka nona raivotu e Patimo.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 29]

Monastiri i “Sanito” Ioane

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 28]

© Miranda 2000