Qarauna mo Kua ni Viavialevu

“Sa dau vorati ira na viavialevu na Kalou.”​—JEMESA 4:6, VV.

1. Tukuna na ivakaraitaki ni dokadoka e veiganiti.

SA YACO beka e so na ka e vakavuna mo dokadoka kina? E levu vei keda sa vakila oqori. E sega ni ca ke da dokadokataka e so na ka. Me kena ivakaraitaki, ni rau wilika e dua na veiwatini na ripote vinaka mai koronivuli e baleta na vinaka ni nona itovo kei na nona dau cakacaka vakaukaua na luvedrau yalewa, e rairai rau marautaka rau qai dokadokataka na veika e cakava oya na luvedrau. Ratou dokadokataka tale ga na yapositolo o Paula kei na nona itokani na ivavakoso vou eratou veivuketaka na kena tauyavutaki, nira yalodina tiko na mataveitacini ni ivavakoso oya ena gauna era vakacacani kina.—1 Cesalonaika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Cesalonaika 1:1, 4.

2. Na cava e dau sega ni vinaka kina na dokadoka?

² Eda raica ena ivakaraitaki oqo nida dokadokataka na noda marautaka e so na ka e caka se taukeni. Ia e vakalevu ga me dau laurai na dokadoka me qaciqacia, na noda qaciqaciataka na ka eda rawata, na keda irairai, noda iyau, se noda itutu. E dau laurai vakalevu ena noda dokadokai keda vei ira na tani. Na dokadoka vaka oya e dodonu meda qarauni keda kina na lotu Vakarisito. Baleta? Ni dau noda itovo meda dau nanumi keda ga, na itovo e dewa mai vei tukada o Atama. (Vakatekivu 8:21) Oqo e rawa ni vakacalai keda kina na lomada me cala na vu ni noda dokadoka. Me kena ivakaraitaki, mera kua ni dokadokataka na lotu Vakarisito na matatamata era lewena, na nodra iyau, nodra vuli vinaka, na taledi e tu vei ira, se na ka e rawa nira cakava ra qai vakatauvatani ira kei ira na tani. Na dokadokataka na veika oqori e sega ni dodonu qai sega ni marautaka tale ga o Jiova.—Jeremaia 9:23; Cakacaka 10:34, 35; 1 Korinica 4:7; Kalatia 5:26; 6:3, 4.

3. Na cava na viavialevu? Na cava e kaya o Jisu me baleta na viavialevu?

³ Oqo e dua tale na vuna me kua kina ni tiko vei keda na dokadoka e sega ni dodonu. Ke tubu e lomada na dokadoka e sega ni dodonu, ena rawa ni tini na dokadoka oya me viavialevu. Na cava na viavialevu? O koya e viavialevu e sega wale ga ni dau vakalevulevui koya, e beci ira tale ga na tani, o ira e raica mera lolovira vua. (Luke 18:9; Joni 7:47-49) O Jisu e cavuta na “viavialevu” vata kei ira na itovo tawakilikili e so e vu mai ‘yalona’ se lomana na tamata, e dau ‘vakadukadukalitaki’ koya. (Marika 7:20-23) Era raica rawa na lotu Vakarisito na vuna e sega kina ni dodonu mera viavialevu.

4. Ena vukei keda vakacava na itukutuku ena iVolatabu me baleta na viavialevu?

⁴ E rawa ni vukei iko mo kua ni viavialevu ke o raica na kedra itukutuku ena iVolatabu e so era viavialevu. Oqo e rawa ni vukei iko mo kila na dokadoka e sega ni dodonu e rawa ni qai kakana vakamalua vei iko. Ena vukei iko tale ga mo biuta laivi na vakasama e rawa ni dewa ina viavialevu. O na sega ni vakaleqai ena gauna e cakava kina na Kalou na ka e kaya oqo: “Ni’u na qai kauti ira tani maivei iko na kai nomu era yalodaumarau vakaqaciqacia; ia ko na sega ni viavialevu tale e na noqu ulu-ni-vanua tabu.”—Sefanaia 3:11.

Ka e Cakava na Kalou Vei Ira na Viavialevu

5, 6. E vakaraitaka vakacava o Fero na nona viavialevu, na cava e qai yacovi koya?

⁵ Eda rawa ni raica tale ga na ivakarau ni nona raica o Jiova na viavialevu ena ka e cakava vei ira na iliuliu kaukaua me vakataki Fero. E sega tale ni vakabekataki ni a turaga viavialevu o Fero. E raici koya me vaka e kalou qai dau raici ira sobu na nona bobula, o ira na Isireli. Raica na ka e kaya ni kerei me vakatarai ira na Isireli mera “la’ki vakacaboi soro” vei Jiova ena lekutu. “Ko cei ko Jiova, me’u vakarorogo ki na domona, me’u laivi ira kina na Isireli me ra lako?” e kaya na turaga viavialevu o Fero.—Lako Yani 5:1, 2.

⁶ Ni sa vakila oti o Fero e ono na kuita, e tukuna o Jiova vei Mosese me taroga na iliuliu kei Ijipita: “Ko sa vakalevulevui iko tiko li vei ira na noqu tamata, mo kakua ni laivi ira me ra lako?” (Lako Yani 9:17) Oti oya e qai vakaraitaka o Mosese na ikavitu ni kuita, na uca cevata e vakacacana na qele. Nira se qai sereki ga na Isireli ni oti na ikatini ni kuita, e veisautaka tale na lomana o Fero qai cici muri ira. Era qai luvuci o Fero kei na nona mataivalu ena Wasa Damudamu. Vakasamataka mada na ka e tiko ena nodra vakasama ni sa suka mai na wai! Na cava beka e yaga ni nona viavialevu o Fero? Era kaya na nona sotia nuitaki: “Me da drotaka na matadra na Isireli; ni sa totaki ira ko Jiova, a sa nodra meca na kai Ijipita.”—Lako Yani 14:25.

7 Era vakaraitaka vakacava na iliuliu kei Papiloni na nodra viavialevu?

⁷ E vakamalumalumutaki ira e so tale na iliuliu viavialevu o Jiova. E dua vei ira o Senakaripi, na tui Asiria. (Aisea 36:1-4, 20; 37:36-38) Era qai vakamalumalumutaki ira na kai Asiria o ira na kai Papiloni, ia erau qai vakalolovirataki tale ga e rua na tui Papiloni viavialevu. Vakasamataka mada na kana magiti e vakarautaka o Tui Pelisasari ra qai vakayagataka kina na bilo e kau mai na valenisoro i Jiova mera gunu waini kina kei na nona vulagi, ra qai vakacaucautaka kina na kalou ni Papiloni. E vakasauri na kena laurai na iqaqalo ni liga ni tamata qai vola e dua na itukutuku ena lalaga. Ni kerei me vakamacalataka na ibalebale ni ka e volai oya, e kaya na parofita o Taniela vei Pelisasari: “Sa solia na Kalou Cecere sara vei Nepukanesa na tamamuni na matanitu . . . Ia ni sa dokadokai koya, ka sa vakaukauwataki na yalona e na viavialevu, ka ra sa kauta tani maivua na ka sa rogo kina. . . . Ia koi kemuni na luvena, Pelisasari, ko ni a sega ni vakamalumalumutaka na lomamuni, ia ko ni sa kila ga na ka kece.” (Taniela 5:3, 18, 20, 22) Ena bogi ga oya, era vakavuai Papiloni kina na kai Mitia kei Perisia, e vakamatei tale ga kina o Pelisasari.—Taniela 5:30, 31.

8. Na cava e cakava o Jiova vei ira na viavialevu?

⁸ Vakasamataki ira tale ga e so na tamata viavialevu era raici ira sobu na tamata i Jiova: na tuwawa ni Filisitia o Kolaiaci, na paraiminisita ni Perisia o Emani, kei Tui Eroti Akaripa, o koya a lewa na yasana o Jutia. Ni ratou tamata viavialevu, e qai vakavuna na Kalou me ratou vakamatei vakaloloma. (1 Samuela 17:42-51; Esiteri 3:5, 6; 7:10; Cakacaka 12:1-3, 21-23) Na ka e cakava o Jiova vei iratou na tamata viavialevu oya e ivakadei ni ka dina oqo: “Sa liu na viavialevu, ia sa muri na rusa, a sa liu na yaloviavialevu ia sa muri na bale.” (Vosa Vakaibalebale 16:18) Io, e sega tale ni vakatitiqataki ni “dau vorati ira na viavialevu na Kalou.”—Jemesa 4:6, VV.

9. Era dau vere vakacava o ira na tui Taia?

⁹ E sega ni vakataki iratou na iliuliu kei Ijipita, Asiria, kei Papiloni, o Tui Taia baleta ni a vukei ira na tamata ni Kalou ena dua na gauna. Ni rau veiliutaki tiko o Tui Tevita kei Tui Solomoni, a soli ira mai e so na kenadau ni taravale kei na iyayanivale me tara kina na vale ni tui kei na valenisoro ni Kalou. (2 Samuela 5:11; 2 Veigauna 2:11-16) E ka ni rarawa nira qai saqati ira tale na tamata i Jiova o ira na tui Taia. Na cava e vakavuna?—Same 83:3-7; Joeli 3:4-6; Emosi 1:9, 10.

“Sa Laveti Cake na Lomamu”

10, 11. (a) O cei e rawa ni vakatauvatani kei ira na tui Taia? (b) Na cava e vakavuna nodra veisautaka na kai Taia na nodra raici Isireli?

¹⁰ O Jiova e uqeta na parofita o Isikeli me vakacalai ira na tui Taia. Na veika e tukuna o Isikeli vei “tui Taia” e ganiti ira vinaka na tui Taia kei koya tale ga a vere taumada, o Setani, o koya “e sega ni dau tovaka na dina.” (Isikeli 28:12; Joni 8:44, VV) O Setani a dua vei ira na ibulibuli vakayalo yalodina era lewena na isoqosoqo vakalomalagi i Jiova. E qai vakaraitaka na Kalou o Jiova ena gusu i Isikeli se cava dina e vu ni nodra vukitani na tui Taia kei Setani:

¹¹ “Ko a tiko mai Iteni na were ni Kalou; ko sa ubi ga e na vatu talei kecega . . . Ko iko na jerupi ka lumuti na kenai vakaruru . . . Sa dodonu sara ko iko e na nomui valavala mai na siga ko a buli kina, ni sa bera ni kune vei iko na caka cala. Ni sa levu na nomu dauveivoli era sa vakasinaiti iko e nai valavala kaukauwa, ia ko sai valavala ca. Ia ka’u na vakarusai iko tani, na jerupi sai vakaruru . . . Sa laveti cake [se viavialevu] na lomamu e na vuku ni nomu lagilagi, o sa vakacacataka na nomu vuku ni ko sa matavinaka.” (Isikeli 28:13-17) Io, nodra viavialevu na tui kei Taia era vakayacora kina na itovo kaukaua vei ira na tamata i Jiova. E vutuniyau o Taia qai rogo tale ga ena vuku ni totoka ni nona ivoli. (Aisea 23:8, 9) Ena levu ni nodra dokadoka na tui Taia era vakacacani ira kina na tamata ni Kalou.

12. Na cava e vakavuna me saqata na veiliutaki o Setani? Na cava e cakava tiko me yacova mai oqo?

¹² A tu tale ga vua na ibulibuli vakayalo e qai yaco me o Setani na vuku e vinakati me rawa ni cakava kina na itavi ga e solia vua na Kalou. E sega ni vakavinavinakataka oya, ia e vakavuna ga “me viavialevu” qai saqata na veiliutaki ni Kalou. (1 Timoci 3:6, VV) Ena levu ni nona qaciqacia e lai saga sara kina me rau qaravi koya o Atama kei Ivi. E qai kunekune na gagadre ca oqo me vakasucuma na ivalavala ca. (Jemesa 1:14, 15, VV) E vakacalai Ivi o Setani me kania na vuanikau mai na dua wale ga na kau e vakatabuya na Kalou. E qai vakayagataki koya o Setani me uqeti Atama tale ga me kania na vuanikau vakatabui. (Vakatekivu 3:1-6) Ni rau sa sega ni vakadonuya na imatai ni veiwatini oya me liutaki rau na Kalou, e sa vaka sara ga erau sa sokalou vei Setani. Io e sega ni vakaiyalayala na nona viavialevu. E tovolea me vakacalai ira na ibulibuli vuku mai lomalagi kei vuravura, bau kina o Jisu Karisito, mera beca na veiliutaki i Jiova.—Maciu 4:8-10; Vakatakila 12:3, 4, 9.

13. Na itovo cava soti e vakavurea na viavialevu?

¹³ Eda rawa ni raica e ke ni vu mai vei Setani na viavialevu; na ivalavala e vakavuna na valavala ca, na rarawa, kei na veivakaisini e laurai ena vuravura nikua. Ni “kalou ni vuravura oqo,” e cuqena tiko ga o Setani na yalo ni viavialevu kei na dokadoka. (2 Korinica 4:4) E kila o koya ni sa lekaleka na nona gauna, oya na vuna e valuti ira tiko kina na lotu Vakarisito dina. E saga tiko me vagolei ira tani mai vua na Kalou, mera dau lomani ira ga vakai ira, mera daubole ra qai viavialevu tale ga. E vakaraitaka na iVolatabu ni itovo vaka oqori ena vakilai tiko ena “iotioti ni veisiga.”—2 Timoci 3:1, 2, NW; Vakatakila 12:12, 17.

14. E vakacava na itovo ni rai i Jiova vei ira na nona ibulibuli vuku?

¹⁴ A vakavotuya o Jisu Karisito na itovo ca e vua ni nona viavialevu o Setani. Nira vakarorogo tu na nona meca dokadoka, e vakatolu mada ga na nona vakaraitaka o Jisu na itovo ni rai i Jiova vei ira na tamata: “O koya yadua e dau vakalevulevui koya e na vakalolovirataki, ia ko koya yadua e dau vakalolovirataki koya, e na vakalevulevui.”—Luke 14:11, VV; 18:14; Maciu 23:12.

Taqomaki Iko Mai na Viavialevu

15, 16. Na cava e vakavuna me viavialevu o Eka?

¹⁵ Eda na raica beka ni ivakaraitaki ni viavialevu e vakamacalataki oqo era vakayacora ga na tamata rogo. E kena ibalebale beka oqo nira na sega ni viavialevu na tauvanua? Sega sara ga. Vakasamataka mada e dua na ka e yaco ena vuvale i Eparama. Ena gauna oya a se sega kina ni dua na luve i koya na peteriaki me vakatokai me nona kawa, sa sivia tale ga na yabaki me vakaluveni kina na watina o Sera. A dau kena ivalavala ena gauna oya vei ira na tagane vakataki Eparama mera taura e dua tale na watidra me rawa kina nira vakawa. A se vakatara na vakawati vaka oqori na Kalou baleta ni se sega ni kena gauna me vakalesuya mai kina na nona ivakatagedegede ni vakawati vei ira na dau sokalou dina.—Maciu 19:3-9.

¹⁶ Ni uqeti koya o watina, e mani vakadonuya o Eparama me vakatubura na nona kawa ni vakayagataki Eka na yalewa ni Ijipita, na vada nei Sera. E qai bukete o Eka na wati Eparama lailai. A dodonu vei Eka me vakavinavinakataka na itavi levu e soli vua. Ia, e qai viavialevu ga. E kaya na iVolatabu: “Ni sa kila sa kunekune ko koya, sa qai beca na nona marama ko koya.” Na ivalavala oya e vakavuna na veileti ena vuvale i Eparama me lai vakavuna sara me cemuri Eka o Sera. Ia a tiko na iwali ni leqa oqori. E vakaroti Eka na agilosi ni Kalou: “Mo lesu tale mada vua na nomu marama, ka vakamalumalumutaki iko vua.” (Vakatekivu 16:4, 9) E qai muria o Eka na ivakasala oya, e veisautaka na nona ivalavala vei Sera, e qai yaco o Eka me tinadra e dua na iwase levu ni tamata.

17, 18. Na cava meda qarauni keda kece kina meda kua ni viavialevu?

¹⁷ Na ka e yaco vei Eka oya e vakaraitaka ni rawa ni viavialevu e dua ke veisau na ivakarau ni nona bula me vinaka cake. Eda vulica kina ni rawa vua na lotu Vakarisito a qaravi Jiova tu ena loma e vinaka me vuki me viavialevu ena gauna sa vutuniyau kina se sa veiliutaki. E rawa tale ga ni yaco oqori ke ra vakacaucautaki koya na tani ena nona vuku, se ka e rawata. Io, me qarauna tiko na lotu Vakarisito me kua ni viavialevu. Vakauasivi ke vakilai na nona rawaka se soli vua e levu na itavi.

¹⁸ Na rai ni Kalou me baleta na viavialevu e vu levu sara ga ni noda sega ni vinakata meda viavialevu. E kaya na nona Vosa: “A mata viaviaturaga, kei na yaloviavialevu, io na nona cina na tamata ca, sa ka ca.” (Vosa Vakaibalebale 21:4) Na iVolatabu e vakasalataki ira vakabibi na lotu Vakarisito era “vutuniyau e na veika ni vuravura oqo” mera kakua ni “qaciqacia.” (1 Timoci 6:17, VV; Vakarua 8:11-17) Ia mera qarauna tale ga na lotu Vakarisito era sega ni vutuniyau mera kua ni “mata ca,” mera nanuma tiko ni rawa ni viavialevu o koya e vutuniyau kei koya tale ga e dravudravua.—Marika 7:21-23; Jemesa 4:5.

19. E vakacacana vakacava o Usaia na kena irogorogo vinaka?

¹⁹ Na viavialevu kei na itovo vaka oya e rawa ni vakacacana na noda veiwekani vinaka kei Jiova. Me kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na gauna e se qai tekivu veiliutaki vakatui kina o Tui Usaia: “A sa caka dodonu ko koya e na mata i Jiova . . . ka sa qarava na Kalou . . . ; ka ni sa qaravi Jiova tiko ko koya, sa vukei koya na Kalou me tamata yaco.” (2 Veigauna 26:4, 5) Ia e ka ni rarawa ni a qai vakacacana tale o Tui Usaia na kena irogorogo vinaka oya, ni “sa yalolevu [viavialevu] mai me ca kina.” Ena levu ni nona dokadoka e curu kina i valenisoro me lai vakama na ka boi vinaka. Nira tukuna vua na bete me kua ni siova na cakacaka oya, ‘e qai cudru mai o Usaia.’ E qai yaviti koya o Jiova me tauvi vukavuka, mani mate sara ni sa sega ni vakadonui koya na Kalou.—2 Veigauna 26:16-21.

20. (a) E via vakaleqai vakacava na irogorogo vinaka i Tui Esekaia? (b) Na cava ena vulici ena ulutaga e tarava?

²⁰ Eda raica na kena veibasai ena ivakaraitaki i Tui Esekaia. Ena dua na gauna a via vakaleqai na kena irogorogo na tui baleta ni a “viavialevu na yalona.” E marautaki ni a “vakamalumalumutaki koya ko Esekaia e na vuku ni viavialevu ni yalona” qai rawata tale na veivakadonui ni Kalou. (2 Veigauna 32:25, 26) E laurai e ke ni iwali ga ni nona viavialevu o Esekaia na yalomalumalumu. Io, na yalomalumalumu e veibasai ni viavialevu. Oya na vuna eda na vulica kina ena ulutaga e tarava na sala eda rawa ni teivaka da qai bulataka kina na yalomalumalumu era kilai tani kina na lotu Vakarisito.

21. Na cava e rawa nira vakanamata kina na lotu Vakarisito yalomalumalumu?

²¹ Ia meda kauaitaka tiko na veileqa kece e vakavuna na viavialevu. Ni “dau vorati ira na viavialevu na Kalou” meda vakadeitaka mada ga me kua ni tiko vei keda na dokadoka e sega ni dodonu. Meda saga tiko ga meda lotu Vakarisito yalomalumalumu, da qai vakanamata tiko meda vakabulai ena siga levu ni Kalou, na gauna era na kau laivi kina mai vuravura na tamata viavialevu. Ena gauna oya “ena vakabalei sobu na yalolevu ni tamata, ka vakamalumalumutaki na viavialevu ni tamata: ia ko Jiova duaduaga ena cecere e na siga ko ya.”—Aisea 2:17.

Tikina me Nanumi

• O na vakamacalataka vakacava e dua e viavialevu?

• E tekivu vakacava na viavialevu?

• E rawa vakacava ni viavialevu e dua?

• Na cava meda qarauna kina meda kua ni viavialevu?

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Na viavialevu i Fero e tini ena nona vakamalumalumutaki

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Viavialevu o Eka ni veisau me vinaka cake na ivakarau ni nona bula

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Vakayalomalumalumutaki koya o Esekaia me vakadonui koya tale na Kalou