iTalanoa ni Nona Bula

O Jiova e Vakalougatataki Ira Era Yalodina Vua

TALANOATAKA O VERNON DUNCOMBE

Au vakaotia na kequ ivakayakavi ia me vaka na noqu ivakarau, a dua sara na kequ itibi. Oti au tarogi watiqu sara, o Aileen: “Vakacava na soqoni nikua?”

DEDE vakalailai sa qai sauma mai: “A wiliki e dua na ivola e vakamacalataki kina na ilesilesi vou, e tukuni tiko kina na yacamu. Mo na qarava na gusunivosa. Na iotioti ni yatuvosa ena ivola oya e vaka oqo: ‘Kevaka e dua vei ira na tacida tagane lesi vou oqo e se vakatavako tiko ga, e gadrevi me volavola lesu yani ina iSoqosoqo me tukuna kina ni na sega ni rawa ni vakaitavi.’”a Au mani kaya, “Sa dina! Qori na ka e kaya na ivola, e?”

Au kati bati lako vata na noqu buruka na tavako au kania tiko. “Au sega ni kila na vuna au digitaki tu kina. Ia au se sega vakadua ni vakasuka e dua na itavi, au na sega tale ga ni via vakasuka na kena oqo.” Au vakadeitaka meu kua ni vakatavako tale. Noqu vakatulewa oya e veisautaka sara ga na noqu bula niu dua na lotu Vakarisito, au daunivakatagi tale ga. Meu talanoataka mada vei kemuni e so na ka a yaco me qai lai tini ena noqu inakinaki.

Bula Vakavuvale Ena Gauna ni Gone

Au sucu e Toronto, mai Canada, ena 21 Sepiteba, 1914, au nodrau ulumatua tale ga na itubutubu dau loloma qai gugumatua, o Vernon kei Lila, erau susugi keitou e le va na tagane kei na rua na yalewa. E taravi au o Yorke, sa qai o Orlando, o Douglas, o Aileen, kei Coral. Niu se qai yabaki ciwa, a solia vei au o tinaqu e dua na vaiolini qai veivosakitaka meu lai vuli ivakatagi ena Harris School of Music. E dredre na bula vakailavo ena gauna oya, ia erau kunea e so na sala o tamaqu kei tinaqu me rau sauma rawa na noqu ivodovodo kei na noqu icurucuru. E muri au qai lai vulica na ivakatagi kei na veilutuki ni kena irorogo ena Royal Conservatory of Music e Toronto. Ia niu sa yabaki 12 au curu ena dua na veisisivi ena Massey Hall, na vanua rogolevu ni veisisivi ivakatagi. Au qaqa kina mani soli vei au e dua na vaiolini vinaka cake sara kei na kena kato e caka ena kuli ni korokotaile.

Toso na gauna, au vulica tale ga na taba piano kei na qiri vaiolini rogo bi. So na gauna keitou dauqiriqiri ena so na soqo lalai e dau caka ena yakavi ni Vakaraubuka kei na Vakarauwai qai dau caka tale ga kina na danisi. Ena dua gona na danisi vaka oqo keirau a sota kina kei Aileen. Na iotioti ni noqu yabaki e koronivuli, au a vakaitavi ena so na mataivakatagi ena korolevu. Ni oti na tuvaitutu au sureti meu lewena na mataivakatagi na Ferde Mowry Orchestra, au dei toka e kea me yacova na 1943.

Yaco Meu Kilai Jiova

Na imatai ni gauna rau rogoca kina na noqu itubutubu na ka dina mai na iVolatabu oya ni se bera ni kacabote na iMatai ni iValu Levu, ni se cakacaka tiko o tamaqu ena dua na sitoa ena loma ni tauni o Toronto. Ena kena rumu ni kana, e dau rogoca kina o tamaqu na nodrau veivosaki e rua na tamata cakacaka erau Gonevuli ni iVolatabu (na yaca era se kilai kina ena gauna oya na iVakadinadina i Jiova), sa dau qai mai wasea tiko na ka e rogoca vei tinaqu ni lesu mai vale ena yakavi. Ni oti tale e vica na yabaki, ena 1927, a caka e dua na nodra soqo levu na Gonevuli ni iVolatabu e Toronto, ena valenisoqo levu ena Canadian National Exhibition Grounds. Na neitou vale e sega ni yawa mai na vanua ni soqo, mani vakayagataki mera vakaicili kina e le 25 mai Ohio, e Mereke.

Ni oti oya, sa dau talevi tinaqu wasoma tiko mai e dua na Gonevuli ni iVolatabu, o Ada Bletsoe, qai dau solia vua na ivola vovou. Dua na siga e mani tukuna: “I tinai Vernon, sa via dede toka oqo na noqu solia tiko vei iko e so na ivola. O sa bau wilika e dua vei ira?” E dina ni susuga tiko e ono na gone, e vakadeitaka o tinaqu me sa tekivu wilika sara ga na ivoladraudrau ena gauna oya, qai sega tale ni vakaweleweletaka na nona wiliwili. Ia, au sega soti ni kauaitaka sara vakalevu na ivola. Au saga tiko vagumatua meu tuvaitutu rawa mai koronivuli kei na noqu sa rui osooso ena vakatagi.

Ena June 1935, keirau vakamau kei Aileen ena valenilotu ni lotu Jaji. Me vaka niu sa sega tu ni lewenilotu United mai na yabaki 13, qai sega tale ga ni dua na lotu au lewena tu; au mani sainitaka kina na neirau ivola ni vakamau niu dua na iVakadinadina i Jiova dina ga niu sega dina ni dua vei ira na iVakadinadina.

Keirau vakanamata tu me keirau tauyavutaka e dua na vuvale, me keirau itubutubu vinaka tale ga ena dua na gauna mai muri. O koya gona keirau tekivu wilika sara na Veiyalayalati Vou. Dina ga ni tiko na neirau inakinaki vinaka, ia era curu takoso mai e so tale na ka. Keirau tovolea tale me keirau wilika vata ena dua na gauna e muri, ia keirau sotakaya ga na ka keirau a sotava e liu. Ena Kirisimasi ni 1935, keirau taura kina e dua na iloloma, oya e dua na ivola e vakatokai na Harp of God. E tukuna o watiqu: “Dou, dua na iloloma ni Kirisimasi dua tani e vakauta mai o tinamu.” Ia niu lako ga i cakacaka, sa tekivu vakawilika sara na ivola o watiqu qai taleitaka na ka e wilika. Lakolako, au sa qai kila na ka e cakava tiko. Ia e tini dole na neirau inakinaki me dua na neirau vuvale ni mai mate na luvei keirau yalewa a sucu ena 1 Feperueri, 1937. Dua na ka na neirau rarawa!

Ena gauna oqo, sa ratou vakaitavi sara tiko vagumatua na noqu vuvale ena cakacaka vakavunau, au qai kila tu kina ni o tamaqu duadua ga e dautukutuku tiko ni Matanitu ni Kalou, qai sega ni solia rawa e dua na ikere ni ivoladraudrau na Consolation (sa Yadra! ena gauna oqo). Na soli ni ikere e isausau tiko ni cakacaka vakavunau ni vula oya. Dina ga niu se bera vakadua ni wilika na ivola ni iSoqosoqo, ena levu ni noqu nanumi koya au mani kaya: “Sa vinaka, tamaqu, vola na yacaqu; me dua kina na nomu ikere me vakataki iratou na so.” Yaco mai na vulaikatakata, a lako na neitou mataivakatagi me lai vakatagi ena dua na itikotiko ni saravanua. E vakau mai vei au ena meli na Consolation. Ni yaco mai na vulaibotabota keitou lesu tale na mataivakatagi i Toronto. E vakau tiko ga mai na noqu ivoladraudrau ena neirau katonimeli vou, ia au sega vakadua ni taura e dua meu wilika.

Ena dua na siga rauta na gauna ni olodei ni Kirisimasi, au raica na levu ni ivoladraudrau nira bini tu, au mani vakasamataka me vaka niu a volia, au na wilika e so vei ira meu raica se cava e tukuni tu kina. Au kurabui niu cereka na kena imatai. E tukuni vakamatata kina na ituvaki vakapolitiki kei na veidabui ena gauna oya. Au tukuna sara ina neitou mataivakatagi na ka au wilika. Ia, eratou sega ni taleitaka na ka dina au tukuna tiko, mani vakavuna meu wiliwili tiko ga meu kila na cava meu tukuna. Au sega ni kila niu sa vunautaki Jiova sara tiko ga. Me tekivu mai na gauna oya, au sega vakadua ni muduka na noqu wilika na ivola vivinaka vakaivolatabu ni “dauveiqaravi yalo dina ka vuku.”​—Maciu 24:​45, VV.

Dina ga niu osooso vakalevu ena cakacaka ena loma ni macawa, ia keirau sa tekivu lako ena soqoni kei Aileen ena Sigatabu. Ni keirau yaco yani ena soqoni ena dua na Sigatabu ena 1938, erau kidavaki keirau mai e rua na tacida kena marama, qai tukuna e dua vei rau: “I taciqu, o sa lewa oti mo tutaki Jiova? Kila, sa voleka sara na Amaketoni!” Au kila ni Kalou dina o Jiova, qai nona isoqosoqo sara ga oqo. Au via lewe ni isoqosoqo oqo, o koya gona ena 15 Okotova, 1938, au mani papitaiso kina. E qai papitaiso e muri ni oti e ono na vula o Aileen. Au marau meu tukuna ni o iratou kece na noqu matavuvale eratou yaco me ratou dauveiqaravi yalayala kece i Jiova.

Dua na ka na marau au vakila niu mai veimaliwai kei ira na tamata ni Kalou! Sega ni dede au sa veikilai vinaka sara kei ira. Niu sega ni tiko rawa ena soqoni, au dau saga sara ga meu kila na ka e caka kina. Na yakavi e vakamacalataki toka mai liu e veisautaka sara ga na noqu qaravi Jiova.

Gauna ni Veisau Levu Vei Keirau

Dua tale na veisau levu e yaco vei keirau ena 1 Me, 1943. Ia ni bera oya, ena Sepiteba 1942, keirau se qai tiko vakadua ena dua na soqo levu na New World Theocratic Assembly e Cleveland, mai Ohio. E kea, donuya tu na gauna dredre ni iKarua ni iValu Levu, na ivalu e nanumi me na sega ni tini rawa, keirau a rogoci Brother Knorr, na peresitedi ni Watch Tower Society ena gauna oya ni talaucaka ena yalodoudou na vunau soqovi levu, “Sautu​​—Ena Rawa Beka ni Tudei?” Keirau se nanuma vinaka tu ga na nona vakaraitaka mai na wase e 17 ni Vakatakila ni na mudu na ivalu, ena muria mai e dua na gauna ena sega soti kina na tiko yavavala, ena qai vakayacori kina na cakacaka vakavunau ena levu na vanua.

Na imatai ni vunau i Brother Knorr, “O Jefica Kei na Nona Yalayala” e tarai keirau dina. E kacivaki kina me levu tale na painia! Keirau veiraici ga mani keirau tukuna vata (kei ira tale na so ena gauna oya): “O keda sara ga oya!” Sega ni bera keirau sa tekivu nakinaki me keirau vakaitavi ena cakacaka e yaga cake.

E vakatabui tu na cakacaka ni iVakadinadina i Jiova e Canada me tekivu sara mai ena 4 Julai, 1940. Ni keirau tekivutaka na neirau cakacaka vakapainia ena 1 Me, 1943, se vakatabui tu ga me vunautaki o Jiova kei na kena soli na ivola ni iSoqosoqo ena cakacaka vakavunau. Ni keirau lotu Vakarisito, keirau kauta ga na iVolatabu, ia keirau se vakayagataka tiko ga ena gauna oya na ivakadewa ni iVolatabu e vakatokai na King James. Ni oti ga e vica na siga na neirau yaco ena neirau ilesilesi vou e Parry Sound, mai Ontario, sa talai yani mai na valenivolavola ni tabana o Stewart Mann, e dua sa qaseta na cakacaka vakapainia me keitou lai cakacaka vata. Sa dua na ituvatuva vakayalololoma! E turaga itovo vinaka qai dau matamamarau o Brother Mann. Keitou veimaliwai vinaka sara, keirau vuli tale ga vakalevu vua. E bau levu toka na neirau vuli iVolatabu ia e mani lesi keirau tale na iSoqosoqo ina korolevu o Hamilton. Sega ni dede, au digitaki sara meu lewe ni mataivalu dina ga niu sa sivia toka na kena yabaki. Au bese ni vakaitavi kina, au mani vesu ena 31 Tiseba, 1943. Ni oti na veilewai, au vakau sara ina keba ni cakacaka, au tiko kina me yacova na Okosita 1945.

Niu suka ga mai keirau se baci ciqoma tale e dua na ilesilesi vakapainia me kauti keirau sara i Cornwall, mai Ontario. Ni oti oya, keirau talai sara i Quebec ena dua na ilesilesi vakamataveilewai mai na Tabana Vakalawa ni iSoqosoqo. Oqo e donuya na gauna i Duplessis e Quebec, nira tusaqati sara tiko ga kina vakalevu na iVakadinadina i Jiova. Levu na gauna ena veimacawa au dau tiko ena va na dui mataveilewai meu vukei ira na taciqu. E gauna marautaki dina qai veivakaukauataki.

Oti na soqo levu a vakayacori mai Cleveland ena 1946, au a lesi meu lai cakacaka vakaivakatawa ni tabacakacaka kei na ivakatawa ni tikina e Canada raraba. E yaco vakatotolo e so na veisau. Ena 1948 keirau sureti me keirau lewe ni ika11 ni kalasi ni Watchtower Bible School of Gilead. Keimami le 108 taucoko na lewenikalasi oya, wili kina e 40 na lumuti, rau qai dauniveivakavulici tale ga o Brother Albert Schroeder kei Brother Maxwell Friend. A dua dina na vuli yaga qai veivakayaloqaqataki nira levu kina era sa qaravi Jiova tu mai vakadede.

Dua na siga a lako mai o Brother Knorr mai Brooklyn me mai sikovi keimami. Ena nona vunau, a kerea kina mera bole ena vuli vosa vakajapani e le 25. Keimami bole kece na le 108! Sa qai itavi ga nei peresitedi me digitaka se o cei mera vuli. Au kila ni tokona o Jiova na veidigitaki oya baleta ni sa bau yaga dina. Levu vei ira na le 25 era digitaki mera isevu ni cakacaka i Japani era se tomana tiko ga na nodra ilesilesi ena gauna oqo​—dina ga nira sa qase, io, era se tiko ga e kea. E so vei ira me vakataki Lloyd kei Melba Barry, erau lesi ena so tale na ilesilesi. O Lloyd tale ga e dua vei ira na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa me yacova nona mate ena yabaki sa oti. Keimami rekitaka kece na icovi e solia o Jiova.

Ena siga ni tuvaitutu, keirau a lesi kina i Jamaica. Ia, ena vuku ni veilewai e Quebec e tukuni me keirau sa suka ga i Canada.

Levu Tale na iVakatagi!

Au nanuma niu na biuta vakadua na ivakatagi ena gauna au tekivu veiqaravi kina vakapainia, ia e sega ni vaka kina. Ena yabaki 1949 erau lako yani e Maple Leaf Gardens e Toronto, na peresitedi ni iSoqosoqo, o Nathan Knorr, kei na nona vunivola o Milton Henschel. Sa bau veivakayadrati dina na ulutaga ni vunau soqovi levu nei Brother Knorr, “Toso Totolo na Gauna, me Kua na Vakawelewele!” Na soqo levu oqo e imatai ni soqo au sureti kina meu qarava na tabana ni ivakatagi. Keimami vakatovotovotaka e so na sere kilai levu ena ivolanisere na Kingdom Service Song Book (1944). Era taleitaka na mataveitacini. Ni cava na porokaramu ena yakavi ni siga Vakarauwai, keimami vakatovotovotaka sara na porokaramu ni Sigatabu. Au raici Brother Henschel ni takoso mai e matanivale ni sarasara qai vakadodonu mai vei keimami, keimami cegu mada na vakatovotovo me rawa ni keirau veitalanoa. E tarogi au, “Era le vica na lewe ni nomu mataivakatagi” “Ke ra tiko kece, e rauta nira le 35,” au tukuna vua. “Ena vulaikatakata mai oqo e Niu Yoka sa na vakaruataki na kena levu,” e sauma lesu mai.

Ni se bera na vulaikatakata, au sureti sara i Brooklyn. Ena vuku ni so na leqa, a sega ni rawa ni tomani au o Aileen. A se bera ni caka oti na vale vou e 124 Columbia Heights. Sa mani soli vei au e dua na imocemoce ena Peceli makawa ena dua na rumu lailai vata kei rau na rua na tacida lumuti. E dua sa kena turaga o Brother Payne, kena ikarua o Karl Klein, keitou se qai sota vakadua. Keitou veiosoosoti beka? Io. E dina ni keitou veiosoosoti, keitou a veimaliwai vinaka ga. Erau dauvosovoso vakadede na tacida qase oqo. Au tovolea tale ga meu kua ni veivakasosataki! E dua dina na lesoni vinaka na ka e rawa ni vakayacora na yalo ni Kalou. Au bau kalougata dina ena neirau mai sota kei na neirau mai cakacaka vata kei Brother Klein! E dau loloma qai dauveivukei. Keirau cakacaka vata vakavinaka qai veitokani voleka sara ni sivia na 50 na yabaki.

E itavi dokai dina vei au meu veivuke ena tabana ni ivakatagi ena soqo lelevu e Yankee Stadium ena 1950, 1953, 1955, kei na 1958, vaka kina na neirau qarava vata na itavi ni mataivakatagi kei Al Kavelin ena 1963, na soqo a vakayacori ena Rose Bowl e Pasadena, mai Kalifonia. Na soqo e vakayacori ena Yankee Stadium ena 1953 a caka kina e dua na porokaramu ni ivakatagi kei na sere ni se bera na vunau soqovi levu. E duri o Erich Frost qai vakamacalataka ni na solotaka o Edith Shemionik (qai yacana ni vakamau o Weigand) na nona sere “Bili yani, na iVakadinadina!” Keimami vakatara na mataivakatagi ni sa solo o Edith. Oti oya, keimami marau na lewenisoqo kece ni keimami qai rogoca vakadua na domodra kamica na mataveitacini mai Aferika. E katona qai kauta mai na tepi e dua na daukaulotu o Harry Arnott mai Zambia me keimami vakamarautaki kina. E robota na valenisarasara kece na voqa ni sere.

Katoni na iVolanisere ni 1966

O se nanuma tiko na ivolanisere piqi, na “Singing and Accompanying Yourselves With Music in Your Hearts”? Ni sa voleka ni oti na kena vakarautaki na ivolanisere oqo, e kaya sara o Brother Knorr: “Eda na vakarau katokatoni. Au vinakata me dua ga na mataivakatagi lailai, me vica ga na vaiolini kei na so na bitu ni vakatagi. Au sega ni taleitaka me ‘dokadokai koya kina e dua’!” E vanua ni neimami katokatoni na Kingdom Hall e Peceli, ia e dua na leqa. Na cava ena yaco ke voqa lesu mai na rorogo ena lalaga, fuloa, se idabedabe kaukamea? O cei beka me na raica na tikina oqo? E kaya cake mai e dua: “O Tommy Mitchell! E cakacaka tiko ena tabana ni kakaburaki na ABC Network Studios.” Keimami veitaratara kei Brother Mitchell, qai marautaka o koya me mai veivuke.

Ena imatai ni siga Vakarauwai ni katokatoni, nira se veikilaitaki tiko na lewe ni mataivakatagi, a taura tiko e dua na daunivakatagi na kato ni biukila. Au nanuma sara na ivakasala i Brother Knorr: “Au sega ni taleitaka me ‘dokadokai koya kina e dua’!” Na cava meu cakava? Au raica ni taura mai nona biukila na tacida oqo, cobara na kena gacagaca sa qai mai uvuca toka yani vakamalua. Na tacida oqo o Tom Mitchell, sa bau rogo vinaka dina na imatai ni vica na ikabakaba e vakatagitaka. Na totoka ni nona uvu biukila e vaka ga na rorogo ni dua na vaiolini! Au nanuma kina ni ‘dodonu tale ga me lewe ni mataivakatagi na tacida qo!’ Keirau duavata kina kei Brother Knorr.

Era daunivakatagi maqosa na lewe ni mataivakatagi oqo, ia era dua tale ga na mataveitacini dauveilomani. Sega ni bau laurai vakadua vei ira na dokadoka! E dua na cakacaka dredre na katokatoni, ia e sega ni dua e bau vosakudrukudru. Ni oti na katokatoni keimami veitagicaki; keimami mai veikilai vinaka tale ga kina na vakaitavi. Keimami marautaka kece na itavi dokai oya kei na neimami vakavinavinakataki Jiova ni vakayacori rawa na itavi.

So Tale na iTavi Dokai

Ni toso na veiyabaki, sa qai kamica cake tiko ga na cakacaka vakaitalatala vakatabakidua. Sa 28 na yabaki na noqu cakacaka tu mai vakaivakatawa ni tabacakacaka kei na ivakatawa ni tikina​—au taleitaka kece. E lima tale ga na yabaki na noqu liutaka na cakacaka ni kena qaravi na Norval Assembly Hall mai Ontario. Keirau osooso sara vakalevu ena kena caka e veimacawa na soqo ni tabacakacaka kei na soqo ni tikina ena so tani tale na vosa. Ena 1979/80, o ira na daudroini peleni ni vale kei ira na idinia era vakayagataka tale ga na Assembly Hall mera tuvanaka kina na tara ni valenitabana vou ni Soqosoqo e Halton Hills. Oti na neirau cakacaka ena Assembly Hall e yaco tale mai e dua na ilesilesi meu vakaitavi tale ena tabana ni ivakatagi e Brooklyn, mai na 1982 ina 1984.

A mai leqa o watiqu lomani ena 17 June, 1994, ni oti ga e vitu na siga ni ika59 ni yabaki ni neirau vakamau. E 51 kece na yabaki na dede ni neirau yalodinataka tu mai na neirau veiqaravi vata ena cakacaka vakapainia.

Niu railesuva na ka au sotava ena noqu bula, au vakasamataka na kena yaga na iVolatabu me dusimaki au. Ena so na gauna au dau vakayagataka na iVolatabu nei Aileen qai vakavuna na noqu marau niu raica na veika a tara sara ga na lomana​—na veitikinivolatabu, e so na ivakamacala, kei na veivosa yadudua e makataka tu. Me vakataki Aileen ga, e tiko tale ga na tikinivolatabu e vakaibalebale vakalevu cake vei au. Dua oya na ika137 ni Same, ni tukuni kina na masu totoka oqo vei Jiova: “Meu na sega ni vakatagitaka tale na api kevaka meu na guilecavi iko, Jerusalemi! Meu na sega ni lagasere tale kevaka au sega ni nanumi iko, kevaka au sega ni raici iko me vaka na noqu ka rekitaki vakalevu cake!” (Same 137:​5, 6, Today’s English Version) Dina niu taleitaka na ivakatagi, na noqu marau e lako mai na noqu qaravi Jiova ena yalodina kei na nona vakalougatataka vakalevu na noqu bula.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Keirau kei Aileen ena 1947

[iYaloyalo ena tabana e 30]

Ena dua na gauna ni katokatoni