Na Vuli​—E Yaga Qai Marautaki

Kevaka ko qara . . . , [o na] kunea na Kalou mo kilai koya.”​—VOSA VAKAIBALEBALE 2:​4, 5.

1. Ena rawa vakacava ni dua na ivakalasa vinaka na noda wilivola wale tu ga ena noda gauna galala?

E VUQA era wilivola tu ga me ka ni lasa. Ke vinaka na lewenivola, ena rawa sara ga ni dua na ivakalasa vinaka ena noda gauna galala. So na lotu Vakarisito era marautaka dina mera dau vakawilika tale ga na Same, na Vosa Vakaibalebale, na Kosipeli kei na so tale na ivola ena iVolatabu mei kuri ni nodra ituvatuva ni wili iVolatabu sa tu rawa. Sa dua na ka nodra marautaka na ivosavosa kei na vakasama e tu kina. So tale era vakayagataka nodra gauna galala mera wilika na ivola vakayabaki ni iVakadinadina i Jiova, kei na ivoladraudrau na Yadra! E tabaki ena ivoladraudrau oqo na italanoa ni nodra bula e so vaka kina na itukutuku makawa, kei na itukutuku ni veivanua kei na veikabula.

2, 3. (a) Na sala cava erau tautauvata kina na ivakamacala titobu vakayalo kei na kakana dina? (b) Na cava soti e okati ena vuli?

² Na wiliwili wale tu ga e rawa ni dua na ivakalasa vinaka, ia na vuli e vakayagataki kina na vakasama. Na vuku ni Peritania o Francis Bacon e vola: “So na lewenivola me wiliki vakacaca se me tovolei wale ga, so tale me tilomi qaqa, ia e tiko e vica me mamai vinaka qai tilomi.” Na iVolatabu e ganita vinaka sara ga me mamai qai tilomi. E vola na yapositolo o Paula: “E vuqa na ka e tu me keitou kaya me baleta na ka oqo [ni o Karisito e vakatayaloyalotaki koya o Melikiseteki, e tui, e bete tale ga] ia e dredre na vakamacalataka vei kemuni, ni sa berabera na nomuni taura. . . . Na kakana dina sa ganiti ira sa qase, ko ira era sa vakavulica na lomadra ka sa rawa me ra vakaduiduitaka na vinaka mai na ca.” (Iperiu 5:​11, 14, VV) E dodonu me mamai na kakana dina ni bera ni tilomi qai qaqi. Na ivakamacala titobu tale ga vakayalo ena vakasamataki mada vakavinaka me rawa ni matata qai kasa vei keda.

³ E kaya e dua na ivolavosa ni “vuli” oya “na kena cakacaka na vakasama me kila na ka, se na yalomatuataki ni ka ena kena wiliki, vakadikevi, kei na so tale.” E kena ibalebale ni sega ni caka ga me rawa na wiliwili, se kena toqarukutaki ga na vosa ena gauna eda wiliwili tiko kina. Na vuli e ka ni cakacaka vakaukaua, e vauci kina na sasaga ni vakasama kei na rai vakatitobu. Me vaka ni ka ni sasaga na vuli e sega ni kena ibalebale ni sega ni rawa ni marautaki.

Me Ka Marautaki na Vuli

4. Me vaka e kaya na daunisame, e rawa vakacava me veivakabulabulataki qai yaga na noda vulica na Vosa ni Kalou?

⁴ Na wiliki kei na vulici ni Vosa ni Kalou e rawa ni veivakabulabulataki qai solia tale e dua na igu vou. E tukuna na daunisame: “Sa vinaka sara na vunau i Jiova, ka sa saumaka na yalo: sa dina nai tukutuku i Jiova, ka sa vakavukui ira era sa sega ni vuku. Sa dodonu nai lesilesi i Jiova, ka sa vakamarautaka na yalo: sa savasava nai vakaro i Jiova, ka sa vakararamataka na matada.” (Same 19:​7, 8) Na lawa i Jiova kei na nona lelewa e vakabulabulataka tale na yaloda, e vakaukauataka noda bula vakayalo, e vakamarautaki keda sara ga mai loma, e vakamakaretaka noda raica na inaki totoka i Jiova. Sa matalau dina!

5. Na sala cava e vakamarautaki keda kina vakalevu na vuli?

⁵ Nida raica na vinaka ni ka eda cakava, sa da qai marautaka ga vakalevu meda cakava. Me marautaki na vuli, e dodonu me totolo noda taurivaka na veika vovou eda vulica. E vola o Jemesa: “Ia ko koya sa vakaraica matua na vunau vinaka sara, na vunau ni veisereki, ka tu dei kina, sa sega ni daurogoca ka guilecava, ia sa kitaka talega na cakacaka, ena kalougata kina ko koya oqo e na nona cakacaka.” (Jemesa 1:​25) Eda lomavakacegu ni totolo noda taurivaka na ka eda vulica. Nida vakekeli ena noda vaqara na isaunitaro e tarogi vei keda ena cakacaka vakavunau se ena vakayaco vuli iVolatabu sa dua na ka noda marau.

Rekitaka na Vosa ni Kalou

6. E vakaraitaka vakacava o koya e vola na Same 119 na nona rekitaka na vosa ni Kalou?

⁶ E vakamacalataka na nona rekitaka na Vosa i Jiova o koya e bulia na Same 119, rairai o Esekaia ni se ravouvou gone. E vakayatuyatutaka: “Au na reki sara e na vuku ni nomuni vunau: au na sega ni guilecava na nomuni vosa. A nomuni tukutuku talega na ka ka’u sa marautaka . . . Ia ka’u na vakamarautaki au e na nomuni vakaro, o koya ka’u sa daulomana. Me yacovi au na nomuni loloma levu, me’u bula kina: ni sa noqu vu ni reki na nomuni vunau. Au sa daugadreva na bula maivei kemuni, Jiova; au sa rekitaka talega na nomuni vunau.”​—Same 119:​16, 24, 47, 77, 174.

7, 8. (a) E vakaraitaka vakacava e dua na ivola na ibalebale ni matavosa na “reki sara” ena Vosa ni Kalou? (b) Eda na vakaraitaka vakacava noda lomana na Vosa i Jiova? (c) E vakarautaki koya vakacava o Esera ni se bera ni wilika na Lawa i Jiova?

⁷ Ni vakamacalataka tiko na vosa “reki sara” ena Same 119, e kaya e dua na ivolavosa ni iVolatabu Vakaiperiu: “Na kena ivakavakayagataki ena tikina e 16 e tautauvata kei na [vu, se verb] ni vosa, na marau . . . kei na vakanananu . . . Eratou salavata oqo kei na: reki, vakananuma, kei na marautaka . . . E vaka me dusia tiko na vosa kece oqori ni na yaco ga na marautaki ni vosa i Yahweh ke vakananumi vakatitobu. . . . E okati kina na lomada.”a

⁸ Io na noda lomana na Vosa i Jiova e dodonu me vu sara ga mai lomada, na vanua e vu mai kina na yavala ni yaloda. E dodonu me kamikamica noda vakasamataka toka e so na tikina eda se qai wilika oti. Meda dau vakananuma na veika bibi vakayalo, me lewe ni noda vakasama da qai vakananuma vakatitobu. E okati e ke na kena talevi vakavica ena noda vakasama, salavata kei na masu. E vinakati meda vakataki Esera, meda vakarautaka na lomada ena noda wilika kei na noda vulica na Vosa ni Kalou. E tukuni me baleti koya: “Ni sa vakarautaka oti na lomana ko Esera me vakasaqaqara e na vunau i Jiova, ka me cakava talega, ka me vakavulica e Isireli nai lesilesi kei na lewa.” (Esera 7:​10) Vakasamataka na tolu na sala e vakarautaka kina na lomana o Esera: me vulica, me taurivaka ena nona bula na ka e vulica, me vakatavuvulitaka tale ga. E dodonu meda muria nona ivakaraitaki.

Na Vuli e Tiki ni Noda Sokalou

9, 10. (a) Ena sala cava e vakaraitaka kina na daunisame na nona kauaitaka na Vosa i Jiova? (b) Na cava e vakaibalebaletaka na vu vakaiperiu na “kauaitaka”? (c) Na cava na vuna meda okata kina na noda vulica na iVolatabu me “tiki ni noda sokalou”?

⁹ E vakaraitaka na daunisame na nona kauaitaka na lawa i Jiova, nona ivunau, kei na nona ivakaro. E lagata: “Au na vakanananu ki na nomuni vakaro, ka goleva tiko na nomuni sala . . . ka’u na dulaka talega na ligaqu ki na nomuni vakaro, o koya ka’u sa daulomana; ia ka’u na vakanananu ki na [se, “kauaitaka,” NW] na nomuni lesilesi. A ka vakaidina na noqu loloma ki na nomuni vunau! Au sa vakanananu kina e na siga taucoko ka bogi. Au sa vuku cake vei ira kecega era vakavulici au: ni’u sa vakanananu ki na [se, “kauaitaka,”] na nomuni tukutuku.” (Same 119:​15, 48, 97, 99) Na cava na kena ibalebale na “kauaitaka” na Vosa i Jiova?

¹⁰ Na vu vakaiperiu e vakadewataki me “kauaitaka” e kena ibalebale tale ga na “vakananuma, taleva,” se “na kena vakasamataki tiko na ka.” “E taurivaki ni dua e vakasamataka tiko na cakacaka ni Kalou e wavoliti keda tu . . . kei na kena vakasamataki tale ga na vosa ni Kalou.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Na nauni ni “kauaitaka” e vakaibalebaletaki ina “nona vakanananu tiko na daunisame,” “e taleitaka vakaidina na nona vulica” na lawa ni Kalou, me “tiki ni noda sokalou.” E rui ka bibi kina na vulici ni Vosa ni Kalou ni tiki sara tiko ga ni noda sokalou. E dodonu me dau gumatuataki qai salavata kei na masu. Na vuli e tiki ni noda sokalou, e caka tale ga me vakavinakataka noda sokalou.

Vakekeli Vakatitobu Ena Vosa ni Kalou

11. E vakaraitaka vakacava o Jiova na vakasama titobu vakaivolatabu vei ira nona tamata?

¹¹ E kaya na daunisame ena vakarokoroko kei na qoroqoro: “I Jiova, a ka levu na nomuni cakacaka! A ka titobu na nanuma ni lomamuni.” (Same 92:5) Na yapositolo tale ga o Paula e tukuna “na veika titobu ni Kalou,” na vakasama titobu e vakaraitaka o Jiova vei ira nona tamata “e na [nona] Yalo Tabu,” e cakacaka vei ira nona dauveiqaravi yalodina ka vuku. (1 Korinica 2:​10; Maciu 24:​45, VV) E gumatua na ilawalawa e vaka e le dua na dauveiqaravi ena nona vakarautaka mai na kakana vakayalo e ganiti keda kece​—na “wai-ni-sucu” vei ira na ka vou, na “kakana dina” vei ira na “matua.”​—Iperiu 5:​11-​14.

12. Tukuna e dua na ivakaraitaki ni “veika titobu ni Kalou” e vakamacalataka na ilawalawa e vaka e le dua na dauveiqaravi.

¹² Meda kila “na veika titobu ni Kalou,” ena vinakati me titobu na noda vulica, da qai vakasamataka nona Vosa. Me kena ivakaraitaki, e sa tabaki na ulutaga vivinaka e so e vakamacalataki kina ni o Jiova e rawa ni vakatulewa ena lewadodonu, ia ena gauna vata ga oya ena laurai tale ga na nona yalololoma. Na nona yalololoma e sega ni vakawaletaka kina na nona lewadodonu; ia na nona yalololoma na Kalou e ivakaraitaki sara tiko ga ni lewadodonu e tu vua kei na nona loloma. Ni vakatulewataka o Jiova e dua na tamata ivalavala ca, taumada ena raica se ganita se sega me vakaraitaki vua na yalololoma ena vuku ni ivoli ni veisereki i Luvena. Ke sega ni veivutuni se talaidredre tiko ga na tamata ivalavala ca, sa na vakalaiva ga na Kalou me tau na lewadodonu, sa na qai vakatau tale ga vei Jiova na nona vakaraitaka na yalololoma se sega. Se sala cava e muria, ena dau yalodina tu ga ena nona ivakavuvuli uasivi.b (Roma 3:​21-​26) “Sa titobu sara na nona vuku.”​—Roma 11:​33, VV.

13. Meda vakaraitaka vakacava na noda taleitaka na “iwiliwili” kece se na veika dina kece vakayalo eda sa kila tu oqo?

¹³ Me vakataki koya na daunisame, eda qoroqoro ni bau wasea vei keda o Jiova e levu sara nona vakasama. E vola o Tevita: “Sa ka talei vei au na nanuma ni lomamuni na Kalou! A ka levu na kenai wiliwili! Ke’u sa via wilika, ke sa ka levu ka lailai na mata ni nuku.” (Same 139:​17, 18) Dina ni ka eda kila tu oqo e dua wale ga na tiki lailai ni veika ena qai vakaraitaka vei keda o Jiova ena gauna tawamudu sa tu oqo e liu, ia eda sa marautaka mada ga na “kenai wiliwili” ni veika dina talei e sa vakaraitaki oti tu oqo vei keda, da qai kelia tiko ga na iwiliwili kece se na ka dina titobu kece ni Vosa ni Kalou.​—Same 119:​160, raica na ivakamacala e ra ni NW.

Vinakati na Sasaga Kei na iYaya Vinaka ni Cakacaka

14. E vakabibitaka vakacava na Vosa Vakaibalebale 2:​1-6 na kena sagai me vulici na Vosa ni Kalou?

¹⁴ E vinakati na sasaga ena kena vulici vakatitobu na iVolatabu. E votu mamaca na tikina oqo ena noda wilika vinaka na Vosa Vakaibalebale 2:​1-6. Vakasamataka na vu e vakayagataka o Tui Solomoni me vakaraitaka kina na sasaga e vinakati me rawati kina na kilaka vakalou, na vuku, kei na yalomatua. E vola: “Na luvequ, kevaka ko na vakabauta na noqu vosa, ka vunia na noqu vunau me nomu; mo vakatu daligamu kina ki na vuku, ka vagolea sara na lomamu ki na yalomatua; io, kevaka ko tagica na lomavuku, ka tabalaka na domomu mo kila ka; kevaka ko qara me vaka ko sa qara na siliva, ka vakasaqara me vaka sai yau vuni; ko na qai kila na rerevaki Jiova, ka kunea na Kalou mo kilai koya. Ni sa solia na vuku ko Jiova: sa lako mai na gusuna na kila ka kei na yalomatua.” (Neitou na matanivola kala.) Io, na mataqali vuli e yaga e vinakati kina na vakekeli, e vaka na vakekeli ena kena qarai na iyau vuni.

15. E vakatauvatana vakacava na iVolatabu na ivakarau ni vuli e vinaka?

¹⁵ Na vuli e tosoi keda vakayalo e vinakati kina na iwalewale ni vuli e vinaka. E vola o Solomoni: “Ke sa mucu na matau, ka sa sega ni solota na batina ko koya, . . . sa qai tavaka vakaukauwa [se, “sa na qai solia kece kina na nona igu,” NW].” (Dauvunau 10:10) Ke sega ni gata na nona iyaya ni cakacaka e dua na tamata, se sega tale ga ni vakayagataka vakavuku, ena maumau wale na nona igu, ena sega tale ga ni vinaka nona cakacaka. Na kena yaga vei keda yadua na gauna eda dui vakayagataka ena noda vuli vakataki keda e sega ni tautauvata, oqo e rawa ni vakatau ena iwalewale ni noda vuli. Totoka vakaoti na ka e vakaturi tiko ena Lesoni 7 ena ivola na Theocratic Ministry School Guidebook, me baleta na ka e rawa nida cakava me vakavinakataki kina na iwalewale ni noda vuli.c

16. Na cava soti e vakaturi me rawa ni titobu kina noda vuli?

¹⁶ Ni se bera ni tekivu cakacaka e dua na matai, taumada ena vakarautaka na nona iyaya ni cakacaka. Ni se bera tale ga nida vuli vakataki keda, eda na vakarautaka mada na iyaya ni vuli eda na vakayagataka. Nanuma tiko ni vuli e vinakati kina na cakacaka vakaukaua ena vakayagataki kina na vakasama, e vinakati tale ga mo dabe vinaka. Kevaka eda vinakata me bulabula tiko ga noda vakasama, e vinaka meda dabe toka ena dua na idabedabe ena teveli se ena dua na desi, e vinaka cake oqori mai na nomu davo tiko ena idavodavo se dabe tiko ena dua na idabedabe dakoba vinaka. Ni vakacagau tiko nomu vuli, rairai o na vinakata mo vakadre vakalailai se lako i tuba mo ceguva na cagi bulabula.

17, 18. Tukuna e so na ivakaraitaki ni kena vakayagataki na iyaya ni vuli e tu vei iko?

¹⁷ Vuqa sara na iyaya ni vuli vinaka sa ra tu. Kena imatai na iVolatabu na New World Translation, sa tabaki oqo ena kena ilavelave taucoko, se vakatikina, ena 37 na vosa. Na ilavelave ni New World Translation e dau vakayagataki vakalevu e tiko kina na idusidusi kei na “Table of the Books of the Bible” (Veituvatuvai ni iVola Ena iVolatabu), e tiko kina na yacadra era vola, na vanua era vola kina, kei na balavu ni gauna e kovuta. E tiko tale ga na index ni vosa era tu ena iVolatabu, na appendix, kei na mape. E tabaki tale ga ena so tale na vosa na kena ka lelevu, e vakatokai na Reference Bible. E tiko kina na idusidusi kece era volai tiko e cake, kei na vuqa tale, okati tale ga kina e vuqa na ivakamacala e ra, era tu ena ivakamacala e ra oqo na ivakatakilakila e rawa ni dusi keda ina appendix me vakarabailevutaka na kena ivakamacala. O sa vakayagataka vinaka tiko na kena era tabaki ena nomu vosa mo rawa ni vakekeli kina vakatitobu ena Vosa ni Kalou?

¹⁸ Dua tale ga na iyaya vinaka ni vuli oya na rua na encyclopedia ni iVolatabu na Insight on the Scriptures. Ke tiko vei iko na ivola e rua oqo qai volai tale ga ena vosa o kila, e dodonu sara ga mo vakayagataka vakawasoma ni o vuli vakataki iko. E levu tale na itukutuku yaga o kunea kina me baleta e levu na ulutaga vakaivolatabu. Dua tale ga na ivola e yaga vakalevu na “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial.” Ni o se bera ni wilika e dua na ivola ena iVolatabu, e vinaka mo dikeva na kena ivakamacala taumada ena ivola na “All Scripture” mo rawa ni kila na vanua e vakamacalataki tiko kei na kena itukutuku, okati kina na ivakamacala leleka ni lewenivola kei na kena yaga vei keda. Me ikuri ni vuqa na ivola ni vuli sa tu rawa, sa tiko tale ga na Watchtower Library e rawa ni wiliki ni vakayagataki na kompiuta, sa vakarautaki tu oqo ena ciwa na vosa.

19. (a) Na cava na vuna e vakarautaka kina vei keda o Jiova na iyaya vinaka ni kena vulici na iVolatabu? (b) Na cava e gadrevi me qai yaga kina vei keda na noda wilika kei na noda vulica na iVolatabu?

¹⁹ Sa vakarautaka tu o Jiova na iyaya kece oqo ena nona vakayagataki koya na nona “dauveiqaravi yalo dina ka vuku” me rawa kina vei ira na nona tamata e vuravura mera ‘kunea na Kalou mera kilai koya.’ (Vosa Vakaibalebale 2:​4, 5) Na ivakarau ni vuli e vinaka, oya na kena eda rawa ni kilai Jiova vinaka kina da qai marautaka tale ga na noda veiwekani vinaka kei koya. (Same 63:​1-8) Na vuli e vinakati kina na cakacaka vakaukaua, ia e cakacaka marautaki qai yaga. Ia ena taura na gauna, rairai o na vakasamataka, ‘E kau mai vei na gauna meu wilika kina vakavinaka na iVolatabu, kei na gauna meu vuli kina vakataki au?’ Ena qai veivosakitaki oqo ena iotioti ni ulutaga.

[iVakamacala e ra]

Taro ni Railesuvi

• Ena rawa vakacava ni veivakabulabulataki qai yaga noda vuli vakataki keda?

• Me vakataki koya na daunisame, ena rawa vakacava meda ‘rekitaka’ da qai “kauaitaka” na Vosa i Jiova?

• E vakaraitaka vakacava na Vosa Vakaibalebale 2:​1-6 ni vinakati na sasaga ena noda vulica na Vosa ni Kalou?

• Na iyaya ni vuli vinaka cava sa vakarautaka mai o Jiova?

[iYaloyalo ena tabana e 14]

Nomu dauvakasamataka kei na nomu dau masu ena vukei iko mo taleitaka vakalevu na Vosa ni Kalou

[iYaloyalo ena tabana e 17]

O dau vakayagataka vinaka na iyaya kece ni vuli era tu ena nomu vakekeli ena Vosa ni Kalou?