iTalanoa ni Nona Bula

Na Vuli e Yaga ena Noqu Bula Taucoko

TALANOATAKA O HAROLD GLUYAS

Se kabi dei toka ga ena noqu vakasama ena loma ni 70 na yabaki vakacaca oqo e dua na iyaloyalo au raica niu se gone. Au dabe toka ena neitou valenikuro au qai vakaraica toka e dua na pakete e volai tu kina na “Ceylon Tea.” Eratou taba toka kina e vica na yalewa eratou beti drau ni ti tiko ena dua na iteitei drokadroka vinaka mai Ceylon (Sri Lanka nikua). E vakavure vakasama vei au na iyaloyalo ni vanua oqo e yawa sara mai na neitou itikotiko dravuisiga e Sauca Ositerelia. Sa na dua mada ga na vanua totoka qai duatani o Ceylon! Ia, au sega ni bau tadra niu na lai daukaulotu voli me 45 na yabaki ena yanuyanu rairai vinaka oya.

AU SUCU ena Epereli ni 1922. Na vuravura ena gauna oya e se duatani sara mai na kena ena gauna oqo. Keitou a tei witi toka vakavuvale e lomanivanua ena lomadonu kei Ositerelia volekata na tauni o Kimba, e terega toka na ceva ni vanua dravuisiga levu. E via dredre sara neitou bula baleta ni vanua oya e vanua mamaca, katakata, qai tu kina na manumanu lalai e vakaleqa na ka e tei. E ogaoga o tina i keitou ena nona qaravi tamaqu kei keitou na ono na gone ni keitou a tiko ga ena dua na vale kava lailai.

Ia, au a taleitaka dina na bula vakacirigalala ena lomanivanua oya. Au se nanuma tiko na noqu dau qoroya niu se gone na igu ni bulumakau ni caramaka na veikau me vanua ni teitei se na irorogo ni cagi e kauta mai na kuvu e dau mai ubia na vanua. O koya gona, e se tekivu sara na noqu vulica na bula ni se bera mada ga niu tekivu vuli ena koronivuli e dua ga na kena qasenivuli, e toka ena rauta na lima na kilomita mai vale.

Rau daulotu na noqu itubutubu, dina ga ni rau sega ni lai lotu e valenilotu baleta ni yawa toka na neitou itikotiko mai na tauni. Ena itekivu ni veiyabaki ni 1930, sa tekivu rogoca tiko o tinaqu na vunau nei Judge Rutherford, e dau kaburaki e veimacawa ena dua na siteseni ni retio e Adelaide. Au a sega soti ni taleitaka na nona vunau baleta niu nanuma ni o Judge Rutherford e dua ga na dauvunau ni Adelaide. Ia e dau namaka toka o tinaqu ena veimacawa na vunau i Rutherford ni memela toka mai ena neitou retio ni gauna makawa e dau sucu ena batiri mamaca.

E mai kele e neitou matanivale ena dua na yakavi e dua na lori sa makawa toka rau qai sobu mai kina e rua na turaga erau vakaisulu vinaka. Erau iVakadinadina i Jiova. E vakarogoci rau o tinaqu qai solia vei rau na isau ni vica na ivola e taura. E tekivu vakawilika sara na ivola oya. E tarai koya dina na ivola oya baleta ni kerei tamaqu me kauti koya ena neitou motoka vei ira na tiko volekati keitou me lai tukuna vei ira na veika e sa vulica tiko.

Yaga ni Veivakamuai Vinaka

Sega ni dede mai na gauna oqori keitou sa toki ina siti o Adelaide, rauta ni 500 na kilomita mai na vanua keitou tiko kina baleta ni sa via dredre na neitou bula ena lomanivanua. Keitou mai toso sara vakayalo ni keitou mai lewena na ivavakoso ni iVakadinadina i Jiova e Adelaide. E mai cava tale ga na noqu vuli e koronivuli ena neitou toki mai oya. Au biuvuli niu se yabaki 13, au yacova ga na kalasi vitu. Niu dau yalorawarawa, ke ratou a sega ni vukei au e vica na tacida painia eratou dau kauaitaki au dina, keu sa sega ni galeleta na veika vakayalo.

Ni toso tiko na gauna, eratou sa mai vakabulabulataka tale na noqu taleitaka na veika vakayalo na taciqu gugumatua oya. Au marautaka na veimaliwai kei iratou au qai doka na yalo ni cakacaka kaukaua e tu vei iratou. Ni kacivaki ena dua na soqo ni tikina e caka mai Adelaide ena 1940 ni vinakati e so mera cakacaka vakatabakidua, e vaka au kurabuitaka tale na noqu sa solia na yacaqu. Au se sega mada ga ni papitaiso, au se sega tale ga ni matau ena cakacaka vakavunau. Ia ni oti ga e vica na siga au sa sureti meu lai tomani iratou e dua na ilala painia e Warrnambool, na tauni oqo e vica na drau na kilomita mai Adelaide, ena yasana o Victoria.

Dina ga ni a veilecayaki vakalailai na itekitekivu ni noqu cakacaka, ia sega ni dede au sa mai taleitaka sara na cakacaka vakavunau. E ka ni marau meu tukuna ni se vaka tu ga oya noqu taleitaka na cakacaka vakavunau. Oya sara ga na gauna e veisau kina na noqu itosotoso, au sa tekivu toso sara ga vakayalo. Au raica rawa na yaga ni noqu dau volekati ira na dau vakaliuca na veika vakayalo. Au vakila tale ga ni nodra ivakaraitaki vinaka oya e vakavotuya mai e so na noda itovo vinaka veitalia na noda ivakatagedegede ni vuli. Na veika eda vulica kina ena yaga ina loma ni gauna taucoko eda bula tiko kina.

Vakaukauataki ni Yaco na Veivakatovolei

E se sega ni dede na noqu cakacaka vakapainia sa vakatabui na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Ositerelia. Niu sega ni kila vinaka na ka meu cakava, au mani kere ivakasala vei ira na mataveitacini. Era vakaraitaka ni sega ni vakatabui na noda vakamacalataka na iVolatabu vei ira na lewenivanua. Au tomani ira e so tale na painia ena neimami gole e veivale me keimami lai vakamacalataka ga na iVolatabu. Oqo e vakaukautaki au meu vorata rawa kina na veivakatovolei au na vakarau sotava.

Ni oti ga e va na vula, au sa yabaki 18, au mani vakaroti meu curu ina mataivalu. Oqo e solia vei au na gauna meu vakaraitaka kina na veika au vakabauta vei ira na iliuliu ni mataivalu kei na dua na turaganilewa. Ena gauna oya e rauta nira lewe 20 na tacida era sa vesu tu ena valeniveivesu e Adelaide nira sega ni veitovaki. Sega ni dede au sa lai tomani ira. E soli vei keimami na cakacaka kaukaua ni qaqi vatu kei na vakavinakataki gaunisala. Na cakacaka oqo e vukei au meu dau vosota, meu dau sasaga tale ga. Era vakacaucautaki keimami na ovisa ni valeniveivesu ena vuku ni neimami itovo vinaka kei na neimami tudei ina ka keimami vakabauta.

Niu sereki mai valeniveivesu ni oti e vica na vula, au lai marautaka tale na kana vakavinaka, au qai tomana tale na noqu cakacaka vakapainia. Ni a dredre ni kune na keimami isa na painia, au mani kerei meu lai painia duadua ena dua na vanua ni teitei e Sauca Ositerelia. Au vakadonuya na ilesilesi oya au mani vodo waqa sara ina Yorke Peninsula, au kauta ga na veika au gadreva ena cakacaka vakavunau kei na noqu basikeli. Niu yaco yani, eratou lai vakatikori au na vuvale eratou tataleitaki ena vanua oya ina dua na burenivulagi e taukena e dua na marama. E qaravi au vinaka na marama oqo me vaka ga au luvena. Ena siga au dau vodo basikeli meu lai vunau ena veitauni lalai ena vanua oya. Meu rawa ni yacova na veivanua yawa, so na gauna au dau moce ena so na otela lalai se burenivulagi. E kauti au noqu basikeli ena vica vata na drau na kilomita au qai marautaka na veika au cakava. E sega ni vakaleqai au na noqu cakacaka duadua voli baleta niu dau toro volekati Jiova au qai vakila votu na nona veikaroni.

Au Valuta Noqu Dau Beci Au

Ena 1946, au taura e dua na ivola au sureti kina meu dau veisikovi me vaka e dua na servant to the brethren (kilai ena gauna oqo me ivakatawa ni tabacakacaka). E vinakati meu dau sikova e vica na ivavakoso ena dua na tabacakacaka. E bau ka ni bolebole dina vei au na itavi oqo. Dua na siga au rogoca e dua na tacida ni kaya, “E sega soti ni vinaka na nona vosa ena buturara ni vosa o Harold, e matau ga ena cakacaka vakavunau.” E uqeti au na vosa oya. Au kila vinaka ni sega soti ni dau vinaka na noqu vosa ena buturara kei na noqu qarava na veika vakaisoqosoqo, ia au vakabauta tu ni cakacaka bibi ga ni lotu Vakarisito na cakacaka vakavunau.

A namaki vakalevu ena 1947 na nodrau veisiko mai o Brother Nathan Knorr kei Brother Milton Henschel mai na itikotiko liu ni iVakadinadina i Jiova e Brooklyn. Sa qai bau dua tale na veisiko vaka oya ni oti nona veisiko mai o Brother Rutherford ena 1938. A vakayacori e dua na soqo ni tikina vakaitamera e Serene me donuya na veisiko oya. Me vakataki ira na painia gone ena gauna oya, au vinakata tale ga meu lai vuli daukaulotu ena Watchtower Bible School of Gilead e se qai dolavi ga mai South Lansing, Niu Yoka, Mereke. Keitou via kila e le vica se ena vakatau na curu ina koronivuli oya na ivakatagedegede ni vuli e rawati e koronivuli se sega. E vakamacalataka o Brother Knorr ni kevaka keitou rawa ni wilika e dua na ulutaga ena Watchtower keitou qai nanuma toka na veitikina bibi, ena rawa ni toso vinaka na neitou vuli e Kiliati.

Au a nanuma ni na sega ni rawa niu lai vuli e kea baleta ni tini koso noqu vuli. Au kidacala ni oti ga e vica na vula au sa sureti meu lai vuli e Kiliati. E vakadonui meu lai vuli ena ika16 ni kalasi ena 1950. Au marautaka dina na vuli oqo, e vakadeitaki au tale ga. Au vakadinadinataka kina ni sega ni vakatau na rawa ka ena vuli vinaka. E vinakati ga na gugumatua kei na talairawarawa. Eratou vakauqeti keimami na qasenivuli me keimami solia na neimami vinaka taucoko. Niu muria na ivakasala oya, e toso vinaka na noqu vuli baleta niu muria vinaka na veika keimami vakavulici kina.

Biu o Ositerelia Meu Gole i Ceylon

Ni oti na tuvaitutu, au lesi i Ceylon (Sri Lanka nikua) kei na rua tale na tacida mai Ositerelia. Keitou tadu yani ena koroturaga o Colombo ena Sepiteba 1951. E katakata qai tunumaka na draki. Keitou vakila votu na duidui ni irorogo, iboi, kei na veika vovou keitou raica. Ni keitou se qai sobu ga mai waqa, e kidavaki au e dua na daukaulotu sa veiqaravi tiko e kea qai solia vei au na ivola ni veisureti ina vunau soqovi levu ena vakayacori ena Sigatabu e tarava. Au kidacala ni sa volai toka kina meu na vunau. Oni rawa ni vakasamataka na noqu lomaleqa. Ia au vulica ena vica na yabaki au painia voli kina e Ositerelia meu dau ciqoma na itavi kece e soli vei au. E qai vukei au o Jiova me vinaka na noqu vunau oya. Keitou tekivu vulica sara na vosa dredre vaka Sinhala na lewe tolu me keitou qai tomani iratou ena cakacaka vakavunau na va tale na cauravou eratou sa tiko rawa ena vale ni daukaulotu e Colombo. Levu ga na gauna keitou cakacaka yadudua voli, keitou raica nira dau veidokai ra qai dau veiciqomi na itaukei ni vanua oya. Sega ni dede sa tubu na iwiliwili ni tamata era dau tiko ena soqoni.

Ni toso tiko na gauna, au sa tekivu vakasamataki Sybil tiko, e dua na painia e yalewa rairai totoka keirau sota e waqa niu gole tiko meu lai vuli e Kiliati. E gole tale tiko ga i Niu Yoka me lai tiko ena dua na soqo ni veimatanitu. E qai vuli tale ga e Kiliati, ena ika21 ni kalasi, qai lesi i Hong Kong ena 1953. Keirau tekivu veivolavolai sara kei Sybil me yacova na 1955, na gauna e mai tomani au kina e Ceylon me keirau vakamau.

Na imatai ni neirau ilesilesi vakaveiwatini o Jaffna, e dua na siti ena vualiku kei Sri Lanka. E tekivu vakilai na nodra veivakaduiduitaki na Sinhala kei ira na Tamil ena loma ni veiyabaki ni 1950, oqo e qai yavu ni nodra veicati ena veiyabaki e muri. A veiuqeti dina na noda raici ira na iVakadinadina era Sinhala se Tamil nira veimaroroi toka ena vica na vula ena veiyabaki dredre oya! Na veivakatovolei oya e vagata qai vakaukauataka na nodra vakabauta na tacida.

Vunau kei na Veivakavulici e Sri Lanka

A vinakati dina na vosovoso ena noda veitaratara kei ira na Idu kei na Musilimi. Ia, keirau raica rawa na vanua erau dui vinaka kina na itovo vakavanua e rua oya. Nira sega ni dau vodo basi vakalevu na lako mai vanuatani, era dau vakaraici keirau ni keirau dabe toka ena basi. E dau matadredredre ga vei ira o Sybil. E matalau nida raica ni veisau na irairai ni matadra e vaka e lomatarotaro me matadredre.

Dua na gauna keirau a tarovi ena dua na matamata e yadravi tiko. Ni oti nona tarogi keirau o koya e yadra tiko se keirau lako mai vei kei na vanua keirau lako tiko kina, sa tekivu taroga sara e so na taro e baleti keirau ga.

“O cei na marama qo?”

“O watiqu,” au sauma.

“Sa vakacava na dede ni nomudrau vakawati?”

“Yabaki walu.”

“Drau vakaluveni?”

“Sega.”

“Sobo. Drau sa raici vuniwai?”

Keirau a kurabuitaka taumada na lomatarotaro vaka oya, ia ni toso tiko na gauna, keirau qai raica ni oya e ivakarau ni nodra veikauaitaki na lewenivanua. Oya sara ga e dua na ka era kilaitani kina. Ke tucake tu mada ga e dua e gaunisala ena dua na gauna lekaleka, ena gole mai e dua me mai taroga se e rawa ni vukei koya se sega.

Veiveisau kei na Raici Lesu ni iLesilesi

E levu sara na itavi keirau marautaka e Sri Lanka me ikuri ni neirau cakacaka vakaulotu. Au a lesi meu ivakatawa ni tabacakacaka kei na ivakatawa ni tikina, au lewe tale ga ni Komiti ni Tabana. Ena 1996, au sa yabaki 70 vakacaca. Au raica lesu kina ena marau na 45 na yabaki vakacaca ni noqu cakacaka vakaulotu e Sri Lanka. Keimami lewe 20 vakacaca na tiko ena imatai ni soqoni ni ivavakoso meu tiko kina e vakayacori mai Colombo. Sa tubu na iwiliwili oqori ina sivia na 3,500! Keirau okata kei Sybil e levu vei ira oqori mera luve i keirau kei na makubu i keirau vakayalo. Ia, a se levu sara na cakacaka a vinakati me vakayacori ena vanua oqo, mera cakava e so era gone vei keirau e tiko vei ira na kaukaua kei na kila. Oya na vuna keirau ciqoma kina na veisureti mai na iLawalawa Dauvakatulewa me keirau suka i Ositerelia. Na neirau biuti Sri Lanka a rawa kina vei ira e so na veiwatini daukaulotu era gone mera sosomitaki keirau.

Au sa yabaki 82 ena gauna oqo, keirau marautaka kei Sybil na neirau bulabula vinaka ni keirau tomana tiko na neirau cakacaka vakapainia lavotaki ena noqu koro makawa o Adelaide. E vakabulabulataka tiko ga na neirau vakasama qai vukei keirau me keirau dau yalorawarawa na neirau cakacaka vakaitalatala. E vukei keirau tale ga me keirau veisautaki keirau ina ivakarau ni bula vou ni vanua oqo.

E vakarautaka o Jiova na veika kece keirau gadreva vakayago ra qai lomani keirau, ra tokoni keirau tale ga na mataveitacini ena ivavakoso keirau lewena tiko. Se qai soli ga oqo vei au e dua na ilesilesi vou. Meu vunivola ni neitou ivavakoso. Au raica kina ni levu ga ni noqu saga meu qaravi Jiova ena yalodina, au vakila tale ga na kena yaga ina noqu bula taucoko na veika au vulica. Niu raica lesu na veiyabaki sa sivi, au drukataka noqu mai rawata tu na vuli e yaga ina noqu bula taucoko oqo, niu a susu tu ga mai e lomanivanua.

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Siga keirau vakamau kina, 1955

[iYaloyalo ena tabana e 27]

Neirau cakacaka vakavunau kei Rajan Kadirgamar, e dua na tacida itaukei, ena 1957

[iYaloyalo ena tabana e 28]

O yau kei Sybil nikua