E Bula na Vosa i Jiova

Veitikina Bibi Mai na Dauveilewai

NA CAVA ena cakava o Jiova nira vakanadakui koya na nona tamata, ra qai qaravi ira na kalou lasu? Vakacava nira dau talaidredre vua, oti ra qai kerea tale nona veivuke nira sotava na leqa? Ena vukei ira tiko beka ga o Jiova ena gauna vaka oqori? Ena sauma na veitaro oqo, vaka kina e so tale na taro bibi na ivola na Dauveilewai. A vola na parofita o Samuela ni rauta na 1100 B.S.K., ra qai okati kina na veika e yaco ena rauta na 330 na yabaki​—mai na mate i Josua me yaco ina nona buli na imatai ni tui e Isireli.

Me vaka ni tiki ni vosa bula se itukutuku ni Kalou na ivola ni Dauveilewai oqo, sa bau dua dina na ivola yaga vei keda. (Iperiu 4:​12) Ena vakatitobutaka na noda kila na itovo ni Kalou na itukutuku veivakurabuitaki e lewena. Na veika eda vulica kina ena vakaukauataka na noda vakabauta, ena vukei keda tale ga ena noda kubeta matua na “bula dina,” oya na bula tawamudu ena vuravura vou a yalataka na Kalou. (1 Timoci 6:​12, 19; 2 Pita 3:​13) Na veivakabulai tale ga e dau cakava na Kalou vei ira na nona tamata, e ivakaraitaki lailai wale ga ni veivakabulai levu ena qai mai cakava na Luvena, o Jisu Karisito, ena dua na gauna mai muri.

NA CAVA ERA GADREVI KINA NA DAUVEILEWAI?

(Dauveilewai 1:1–​3:6)

Ni oti nodra vakavuai na tui ni vanua o Kenani, ena veiliutaki i Josua, era dui lai taura sara na nodra ivotavota qele na yavusa yadua ni Isireli, ra taukena tale ga na vanua oya. Ia, era a sega ga ni vakasavi ira tani kece sara na lewenivanua. Oqori sara ga na ka e qai vu ni leqa tale vei ira na Isireli.

O koya gona, na itabatamata era qai tubu ni oti na gauna i Josua, era ‘sega sara ga ni kilai Jiova, se na cakacaka a cakava vei ira na Isireli.’ (Dauveilewai 2:​10) Kena ikuri, era vakawatitaki ira tale na kai Kenani, ra lai qarava kina na nodra kalou. E mani vakatarai ira gona kina na meca o Jiova mera vakasaurarataki Isireli. Ia, ni sa kaukaua na nodra vakasaurarataki na luve i Isireli, era sa qai kere veivuke tale vua na Kalou dina. Ena ituvaki gona ni bula veimaliwai vaka oqo, vaka kina na bula vakalotu kei na politiki, sa qai vakatuburi ira e so na Dauveilewai o Jiova mera vakabulai ira nona tamata mai vei ira na meca.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

1:​2, 4​—Na cava e cavuti kina o Juta me imatai ni yavusa me soli vua na nodra ivotavota ni vanua? Taumada, a dodonu me liu na yavusa i Rupeni, ni ulumatua i Jekope. Ia, me vaka ga sa parofisaitaka oti o Jekope ni bera toka ga nona ciba, sa na sega ni uasivi cake o Rupeni ena vuku ni sa kau laivi vua na nona itutu vakaulumatua. Rau taravi koya o Simioni kei Livai, ia rau a ivalavala kaukaua mani vakavuna nodrau tawasei, rau qai dui biubiu e Isireli. (Vakatekivu 49:​3-5, 7) E taravi ratou sara yani o Juta na ikava ni luve i Jekope, mani nona kina na kalougata oqori. Ni sa gole cake o Juta me lai taura na nona ivotavota vanua, era a tomani koya na yavusa i Simioni, a qai soli gona kina vei ira e so na iwasewase vanua mai na ivotavota levu i Juta.a​—Josua 19:9.

1:​6, 7​—Na cava e musu kina na nodra idovidovinikakana kei na iqaqalo levu ni yavadra na tui era a vakadrukai? O koya e musu na nona idovidovinikakana kei na iqaqalo levu ni yavana ena sega ni rawa ni vakaitavi ena ivalu. Ni sega tu na nona idovidovinikakana, ena rawa vakacava vua e dua na sotia me tauri iseleiwau kei na moto? Ke sega na iqaqalo levu ni yavana, ena sega tale ga ni rawa ni duri vakavinaka.

Na Ka Eda Vulica:

2:​10-​12. Me tiko e dua na noda ituvatuva ni vuli iVolatabu wasoma ‘meda kua kina ni guilecava na nona caka loloma o Jiova.’ (Same 103:2) Mera tugana na itubutubu na ka dina ni Vosa ni Kalou ena lomadra na luvedra.​—Vakarua 6:​6-9.

2:​14, 21, 22. E tiko na inaki ni nona dau vakatara o Jiova me yacovi ira nona tamata dautalaidredre na ka ca​—oya mera vakanakuitataki, ra vakavinakataki kina, ra qai uqeti mera lesu tale vua.

VAKATUBURI IRA NA DAUVEILEWAI O JIOVA

(Dauveilewai 3:7–​16:31)

E tekivu vei Ocinieli na kedra itukutuku vakasakiti na Dauveilewai, a tinia o koya na nodra a vakamalumalumutaki tu na Isireli ena loma ni walu na yabaki, vua e dua na tui kei Mesopotemia. Na dauveilewai o Eute, a yaloqaqa qai qaseqasetaka nona vakamatea na tui levulevu ni Moapi, o Ekiloni. Na turaga yaloqaqa o Samikari a mokuti ira duadua ga e 600 na kai Filisitia ena moto ni bulumakau. Ena nona veitokoni o Jiova, kei na veiuqeti i Tepora, na parofita yalewa, a rawa kina vei Peraki kei na nona mataivalu era le tini ga na udolu, mera yanaraka na mataivalu kaukaua i Sisira. A vakatuburi Kitioni o Jiova, qai solia vua kei ira na nona tamata era le 300, na qaqa vei ira na kai Mitiani.

A vakayagataki Jefica tale ga o Jiova me vakabulai ira na Isireli mai vei ira na kai Amoni. Era okati tale ga ena 12 na turaga era a dauveilewai e Isireli e so me vakataki Tola, Jairi, Ipisani, Eloni, kei Apitoni. A kena iotioti o Samisoni, a vala kei ira na kai Filisitia.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

4:8​—O Peraki a cikevi Tepora, na parofita yalewa, me rau salavata ina bucanivalu, na cava beka na vuna? E rairai nanuma o Peraki ni sega ni ganiti koya me lai vakacibivalu duadua ina mataivalu i Sisira. Kevaka gona e lako tiko na parofita yalewa o Tepora, ena vakadeitaka vua kei ira na nona tamata na veidusimaki ni Kalou, era na nuidei tale ga kina. Nona cakava oqori o Peraki e vakaraitaka ni sega ni malumalumu na nona vakabauta, ia e kaukaua vinaka sara tu ga.

5:​20​—Era vala vakacava na kalokalo mai lomalagi ena vuku i Peraki? E sega ni tukuna na iVolatabu nira a veivukei kina na agilosi, se ra lulutu mai lomalagi na vatu lelevu ra qai vakaibalebaletaka na tamata vuku i Sisira ni dusia oya na kalouca ena sotava na nona mataivalu, se na nodra itukutuku na dauraikalokalo e vakanuinuikara kina o koya. Ia, e sega ni vakabekataki ni a veivuke kina na Kalou.

7:​1-3; 8:​10​—Na cava e kaya kina o Jiova nira sa rui levu na 32,000 na lewe ni mataivalu i Kitioni, era lai valuti ira na meca era le 135, 000? Baleta ni na solia o Jiova na qaqa vei Kitioni kei ira nona tamata. E sega gona ni vinakata na Kalou mera nanuma nira a valuti ira na kai Mitiani ena nodra kaukaua ga vakataki ira.

11:​30, 31​—Na gauna a bubului kina o Jefica, a tiko beka ena nona vakasama me na lai cabora ena bukawaqa e dua na tamata me isoro kama? E sega sara ga ni bau votu ena nona vakasama na ka oqori, me vaka ni vakarota na Lawa: “Me kakua ni kune vei kemuni e dua me vakacabora na luvenatagane se na luvenayalewa e loma ni bukawaqa.” (Vakarua 18:10) Ia, a tiko dina ena nona vakasama me na dua na tamata, sega ni manumanu. E sega ni vakabekataki nira sega ni dau maroroya na Isireli ena nodra vale na manumanu e cabo me isoro. Ena sega tale ga ni lavotaki sara na nona bubului, ke a nanuma tiko o Jefica me cabora ga e dua na manumanu. E kila vinaka tale tu ga o koya ni rawa sara ga ni tavaki koya yani o luvena yalewa. Na “[i]soro kama” gona ena vakacabora o Jefica, e dusia tiko na tamata ena solia o koya me lai veiqaravi vakatabakidua ena vale tabu i Jiova.

Na Ka Eda Vulica:

3:​10. Na noda rawata vinaka na veika vakayalo ena vakatau ena veivuke ni yalo tabu i Jiova, sega ni vuku vakatamata.​—Same 127:1.

3:​21. E matai qai yaloqaqa o Eute na vakayagataka nona iseleiwau. Sa dodonu tale ga meda matai ena vakayagataka “nai seleiwau ni Yalo Tabu, oqori na vosa ni Kalou.” E kena ibalebale, meda dau yaloqaqa ni vakayagataka na iVolatabu ena noda cakacaka vakaitalatala.​—Efeso 6:​17; 2 Timoci 2:​15.

6:​11-​15; 8:​1-3, 22, 23. E tolu na ka bibi eda vulica ena yalomalumalumu i Kitioni: (1) Ni lesi vei keda e dua na itavi vakalou, e dodonu meda raica vakabibi na veika e vauca, sega ni baleta nida na rairai rogo kina se vakaitutu. (2) Ke da veivosaki tiko kei na dua e via veileti, e ka vakayalomatua meda vakaraitaka na yalomalumalumu. (3) Ena taqomaki keda na yalomatua meda kua ni kauaitaka na vakaitutu.

6:​17-​22, 36-​40. E dodonu tale ga meda qaqarauni meda “kakua ni vakadinata na yalo kecega.” Ia, meda “vakatovolei ira na yalo se ra yalo mai vua na Kalou, se segai.” (1 Joni 4:1) E ka vakayalomatua gona vua e dua e se qai lesi ga me qase ni ivavakoso lotu Vakarisito me raica e dua e sa qaseta na veiqaravi oqo, me rawa ni vakadeitaka kina ni sa yavutaki dina tiko ena Vosa ni Kalou na ivakasala ena vakarau solia.

6:​25-​27. E vukutaka na ka e cakava o Kitioni me kua kina ni vakacudrui ira wale na nona meca. Nida vunautaka tale ga yani na itukutuku vinaka, eda na qarauna sara meda kua ni vakacudrui ira wale tu ga na tamata ena ivakarau ni noda vosa.

7:6. E dodonu meda vakataki ira na 300 na tamata i Kitioni nida mai qaravi Jiova​—era yadra tiko ra qai dau tu vakarau.

9:​8-​15. E sega ni ka vakayalomatua na dokadoka kei na kocovi ni itutu se kaukaua!

11:​35-​37. Sega ni vakabekataki ni ivakaraitaki vinaka i Jefica e vukei luvena yalewa sara ga vakalevu me bucina kina na vakabauta kaukaua kei na yalo ni soli koya. O ira tale ga na itubutubu nikua e rawa nira ivakaraitaki vaka oqo mera vukei ira kina na luvedra.

11:40. E dau vakayaloqaqataki ira dina na soli ira tu ena veiqaravi vei Jiova ni dua e vakacaucautaki ira.

13:8. Mera masuta na veidusimaki i Jiova na itubutubu ra qai muria nona sala nira vakavulici luvedra tiko.​—2 Timoci 3:​16.

14:​16, 17; 16:16. Na cikecike e caka ena tagi kei na veivakasosataki e rawa ni vakacaraka na veiwekani.​—Vosa Vakaibalebale 19:13; 21:19.

SO TALE NA CAKACALA E ISIRELI

(Dauveilewai 17:1–​21:25)

E rua na itukutuku kilai levu e volatukutukutaki ena itinitini ni ivola na Dauveilewai. Na kena imatai e baleti Maika, e dua na turaga a bulia e dua na matakau qai vakaduria ena nona lomanivale, e kauta tale ga e dua na Livai me nona bete. Nira vakavua oti na yavusa i Tani na koro o Leisi, e kilai tale ga ena yaca Lesemi, era tara sara e dua na nodra koro, ra qai vakatoka me o Tani. Era a vakayagataka ga na matakau i Maika kei na nona bete, ra qai tauyavutaka kina ena koro o Tani e dua tale na mataqali sokalou. E kena irairai ni a vuaviritaki o Leisi ni se bera ni mate o Josua.​—Josua 19:47.

E yaco na ikarua ni ka e volatukutukutaki ni oti toka ga vakalailai na mate i Josua. Era veiyacovi vakatawadodonu e dua na ilawalawa tagane mai na nodra koro na Penijamini, e Kipea, ra qai voleka sara ga ni vakawabokotaki kina na yavusa i Penijamini​—ni vo ga e 600 na tagane. Ia, e dua na ituvatuva a vakatara mera vakawati tale, qai tubu kina na kedra iwiliwili ina voleka na 60,000 na dau vala ena gauna ni veiliutaki i Tevita.​—1 Veigauna 7:​6-​11.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

17:6; 21:25​—Kevaka ‘era dui cakava na tamata yadua na ka era vinakata,’ e sega beka ni vakavuna na veilecayaki? E sega ni vaka kina, baleta ni sa vakarautaka tu o Jiova e levu na ituvatuva mera dusimaki kina na nona tamata. Me kena ivakaraitaki, a sa vakarautaka tu na Lawa vaka kina na matabete me vakavulici ira ena nona sala. Kuria oya e vakayagataki na Urimi kei na Cumimi me rawa kina ni taro ivakasala vua na Kalou na bete levu me baleta na veika bibi. (Lako Yani 28:30) Era tiko tale ga ena veikoro kece o ira na qase e rawa nira veivakasalataki. Ni dua gona na Isireli e vakayagataka vinaka na ituvatuva oqori, sa na bau vakavulici vinaka sara ga na nona lewaeloma. Ena nona ‘cakava na ka e vinakata,’ ena yaco ga kina na ka vinaka. Ena yasana adua, ke dua e sega ni muria na Lawa qai vakatulewataka ga vakataki koya na itovo me muria kei na nona sokalou, ena tini leqa ga kina.

20:​17-​48​—Na cava e vakalaivi ira kina na Penijamini o Jiova mera vakadrukai ira vakarua na vo ni yavusa, e dina ni a dodonu mera totogitaki na Penijamini? Nona vakatara o Jiova mera druka mada e liu na yavusa yalodina, sa rawa ni raica sara ga kina na nodra saga se sega na Isireli mera cavuraka laivi ena kedra maliwa na veika ca.

Na Ka Eda Vulica:

19:​14, 15. Na nodra sega ni via veiciqomi na lewe i Kipea, e vakavotuya ni leqa tu na kedra ituvaki vakayalo. Era uqeti na lotu Vakarisito mera “dauvakacegui ira na vulagi.”​—Roma 12:13.

Na Veivakabulai sa Tu Oqo e Matada

Sega ni dede, sa na vakarusa na Matanitu ni Kalou na vuravura ca oqo ena nona vakayagataki Jisu Karisito, ni na vakarautaka e dua na veivakabulai levu vei ira na yalododonu, kei ira na yalodina. (Vosa Vakaibalebale 2:​21, 22; Taniela 2:​44) ‘Era na rusa na meca kece i Jiova, ia o ira era lomani koya era na vaka na matanisiga era lako cake ena nona lagilagi.’ (Dauveilewai 5:​31) Meda vakadinadinataka mada ga nida lomani Jiova ena noda bulataka na veika eda sa vulica ena ivola na Dauveilewai.

Na ka dina oqo e talevi wasoma tiko ena itukutuku era kune ena Dauveilewai: E vu ni veivakalougatataki na talairawarawa vei Jiova, ia ena sotavi dina ga na leqa ena talaidredre. (Vakarua 11:​26-​28) E bibi gona kina meda ‘muria mai vu ni lomada’ na loma ni Kalou me vaka sa vakatakila oti tu vei keda!​—Roma 6:​17; 1 Joni 2:​17.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 25]

(Raica tale na ivola)

“Sa vakatubura vei ira ko Jiova eso na dauveilewai, era vakabulai ira mai na ligadra era sa dauvakacacani ira.” ​—Dauveilewai 2:​16

DAUVEILEWAI

1. Ocinieli

2. Eute

3. Samikari

4. Peraki

5. Kitioni

6. Tola

7. Jairi

8. Jefica

9. Ipisani

10. Eloni

11. Apitoni

12. Samisoni

TANI

MANASA

NAFITALAI

ASERI

SEPULONI

ISAKARI

MANASA

KATA

IFIREIMI

TANI

PENIJAMINI

RUPENI

JUTA

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Na cava o vulica ena nona cikevi Tepora o Peraki me rau salavata ina bucanivalu?