Qarauna mo Kua ni Vakacalai

NA DON QUIXOTE e yaca ni ivola rogo nei Miguel de Cervantes na dauvolaivola ni Sipeni ena ika16 ni senitiuri, na turaga rogo tale ga e talanoataki ena ivola oya na yacana o Don Quixote. E tukuni ni dau vakasamataka o Don Quixote na itukuni kei na ucumaiduru me baleti ira na sotia e tatibi na nodra iyaragi ra qai bolemate ena vukudra na goneyalewa era vakaliuci ena italanoa va oya. Ni toso na gauna, sa vakabauta sara o Don Quixote ni o koya e dua na sotia e sucuturaga. E dua na ka e kilai levu me baleta na kena italanoa, na nona raitayaloyalotaka nira tuwawa rerevaki e vica na iqaqi e tosoi ena cagi (windmill), mani lai vakacaca kina. Ena nona rai o Don Quixote, e vakadonuya na Kalou na nona vakamatei ira na tuwawa, ia e kena veibasai ga ni a vakamadualaki kina.

E italanoa buli ga na ivola na Don Quixote, ia me kua ni raici vakamamada na veivakacalai. Vakasamataka mada na kena ivakaraitaki qo. E nanuma e dua na dau gunu alakaolo ni rawa ni gunu ena kena levu ga e vinakata, ia ratou qai vakaleqai kina vakavuvale. Dua tale na ivakaraitaki, e vakaloloma e dua e sega ni dau via kana (anorexia) ni nanuma e kana vinaka tiko e bulabula tale ga, ia e sa volekati koya tiko vakamalua o mate ni dau vakalutu kana.

Vakacava eda rawa ni vakacalai? Ka ni rarawa ni isau ni taro qori na io, e rawa nida vakacalai kece. E wili tiko e keri na noda rawa ni vakacalai ena vakabauta vakalotu eda vakamareqeta​—e vakaloloma dina ke yaco qori. Na cava na vuna? O na qaqarauni vakacava mo kua ni vakacalai?

Na Rerevaki ni Noda Vakacalai

E tukuna e dua na ivolavosa ni veivakacalai e kena ibalebale “na nona vakavuna e dua me ciqomi ni dina se donu na ka e lasu se cala.” E rawa ni dusia tale ga “na surevaki ni dua na vakasama lasu se ivakavuvuli e vakavuna na lecaika, veilecayaki, se vakamatabokotaka e dua me kua ni kila na ka dina ena yaga ena nona bula.” Na vosa “vakacala” kei na kena vosa veiwekani me vaka na “vakaisina” kei na “dabuya” e tiko kina na vakasama ni qaseqasetaki nona vagolei cala e dua. Koya gona e rerevaki dina ke sega ni kidava e dua ni vu ni nona “lecaika, veilecayaki, se vakamatabokotaki,” na itukutuku lasu e nakiti me veivakacalai.

E rarawataki dina ni levu na gauna, o koya e vakaisini se vakacalai e dau dei toka ga ena ka e vakabauta ke mani vakadinadinataki mada ga ni lasu. De dua e sa rui talei vua na ka e vakabauta, e sega ni via raica se rogoca kina na itukutuku dina e rairai veisaqasaqa kei na ka e vakabauta.

Vakacava o Keda?

O na rairai taroga, ‘E sega ni vakatubutaki ke tukuni nida rawa ni vakacalai kece ena ka eda vakabauta?’ E sega ni vakatubutaki qori. Na vuna ni o Setani na Tevoro a vakatoka o Jisu me “tama ni lasu kece,” e vinakata me vakaisini se vakacalai keda kece. (Joni 8:44) E vakatokai tale ga o Setani ena iVolatabu me “kalou ni veika vakavuravura qo.” Sa “vakamatabokotaka na nodra vakasama” e le milioni vakacaca ena veitabagauna sa sivi. (2 Korinica 4:4) Ena gauna mada ga qo, e “vakacala tiko na vuravura taucoko.”​—Vakatakila 12:9.

A tekivu veivakacalai o Setani ni se qai tekivu ga na bula ni kawatamata. Kena ivakaraitaki, a vakacalai Ivi me vakabauta ni sega ni dodonu me vakarorogo ena lawa ni Dauveibuli, ni rawa ni ‘vaka na Kalou, me kila na ka vinaka kei na ka ca,’ oya me lewa sara ga na ka e vinaka kei na ka e ca. (Vakatekivu 3:​1-5) Qori na imatai ni gauna me vakacalai kina e dua. E soli dina vei keda na galala ni vakatulewa, ia eda sega ni buli meda lewa na ka e ca kei na ka e vinaka. Na Kalou ga e tu vua na dodonu kei na lewa me cakava qori ni Dauveibuli e iLiuliu Cecere tale ga. (Jeremaia 10:23; Vakatakila 4:11) E soli vei keda na galala meda vakatulewataka meda cakava na ka vinaka se ca, ia e cala ke da nanuma ni sa solia vei keda qori na dodonu meda lewa na cava e vinaka se ca! Na leqa e tiko ni dau rawarawa noda coriti na tamata ivalavala ca ena vakasama qori.

E Rawa ni Yaco Tale ga Vei Iko?

Na ivakavuvuli vakalotu o vakamareqeta e rairai sa vakabauti voli mai me vica vata na senitiuri, de dua sa vakadewataki tale ga mai na dua na itabatamata ina dua tale. Ia e sega ni kena ibalebale qori ni dina. Na cava na vuna? E tukuni ena iVolatabu ni ratou mate oti ga na yapositolo i Karisito, era veivakacalai eso ena ivavakoso vaKarisito ra qai “vakatanitaka na ivakavuvuli dina mera vakacalai ira kina na tisaipeli mera muri ira.” (Cakacaka 20:​29, 30) Era veivakacalai vaqaseqase ena “vosa kamikamica,” na “vuku vakavuravura kei na vosa ni veicavilaki e yavutaki ena ivakavuvuli vakatamata.”​—Kolosa 2:​4, 8.

E duidui na gauna oya kei na gauna qo? E sega soti ni duidui, ni a veivakasalataki na yapositolo o Paula ni na torosobu na veika ena yaco ena “iotioti ni veisiga” eda sa donuya sara tu ga qo. A vola: “Ia ko ira na tamata ca kei ira na dauveitemaki, era na tubu cake me ra ca sara, ni ra sa ia na dauveivakacalai, ka ra sa vakacalai talega ko ira.”​—2 Timoci 3:​1, NW, 13, Ai Vola Tabu.

E ka vakayalomatua gona meda raica vakabibi na nona ivakasala na yapositolo o Paula: “O koya gona, me qaqarauni o koya e nanuma ni sa tudei tu, de qai bale.” (1 Korinica 10:12) A vosa tiko o Paula ena nona veiwekani kei na Kalou e dua. Ke o nanuma ni sega ni rawa ni vakacalai iko o Setani, o sa dabuitaki. E sega ni dua e galala mai na “ivadi” i Setani. (Efeso 6:11) Qori na vuna a leqataki ira kina na nona itokani lotu vaKarisito na yapositolo o Paula, “de dua na sala, me vaka ga na nona vakacalai Ivi na gata ena nona ivadi ca, ena vakacalai tale ga kina na nomuni vakasama moni kua ni raica na ka dina kei na ka e savasava e dodonu moni vakaraitaka vei Karisito.”​—2 Korinica 11:3.

O na Qaqarauni Vakacava mo Kua ni Vakacalai?

O na qaqarauni vakacava me kua ni vakacalai iko o Setani? O na vakadeitaka vakacava ni o ‘sokalou vakayalo, e yavutaki tale ga ena dina nomu sokalou’? (Joni 4:24) Vakayagataka na ka e solia vei iko na Kalou o Jiova. Kena imatai, e solia vei iko na “yalomatua” mo vakaduiduitaka kina na dina mai na lasu. (1 Joni 5:20) E vakatakila vei iko na ilawaki i Setani. (2 Korinica 2:11) Sa vakarautaka tale ga na iyaragi kece o gadreva mo vorata kina na sasaga i Setani me vakacalai iko.​—Vosa Vakaibalebale 3:​1-6; Efeso 6:​10-18.

E bibi sara ni vakarautaka e dua na idusidusi e nuitaki vakaoti mo taqomaki kina. Na cava oya? Na idusidusi vata ga a veiuqeti kina na yapositolo o Paula me nuitaka na nona itokani o Timoci ni vinakati me vakatulewa ena vakabauta vakalotu. Ni veivakasalataki oti me baleti ira na “tamata ca kei ira na dauveitemaki,” a tukuna o Paula vei Timoci me vorati ira ena nona yavutaka na ka kece e vakabauta ena “iVolatabu”​—na Vosa ni Kalou.​—2 Timoci 3:15.

Era na rairai kaya eso ni vakacalai o koya e vakabauta na Kalou, e vakabauta tale ga ni nona Vosa uqeti na iVolatabu. E sega ni dina qori, era vakacalai ga o ira era yalokaukaua ra vakalecalecava na ivakadinadina kece e dusia ni bula dina tiko na Dauveibuli, qai vakavuna na iVolatabu na Kalou.a​—Roma 1:​18-25; 2 Timoci 3:​16, 17; 2 Pita 1:​19-21.

Me kua ni vakacalai iko na veivosaki veicalati “e nanumi tu ni vuku dina,” vakayagataka na Vosa ni Kalou mo kila kina na ka dina. (1 Timoci 6:​20, 21) Vakatotomuri ira na tagane kei na yalewa yalorawarawa a vunau vei ira na yapositolo o Paula e Peria. E ‘gu na lomadra ena gauna era rogoca kina na vosa.’ Era ciqoma na ka e vakavulici ira kina na yapositolo o Paula ra qai “dikeva na iVolatabu e veisiga mera vakadeitaka kina se dina na ka era rogoca se sega.”​—Cakacaka 17:11.

E sega ni cala ke o dikeva tale ga va qori na ka o vakabauta. E uqeti iko sara ga na iVolatabu mo “vakadeitaka na dina ni ka kece,” o qai vakabauta. (1 Cesalonaika 5:21) A uqeti ira na nona itokani lotu vaKarisito na yapositolo o Joni ni voleka na icavacava ni imatai ni senitiuri S.K.: “Kemuni na wekaqu lomani, ni kua ni vakabauta na itukutuku kece e nanumi ni vu vakalou, ni vakatovolea mada moni kila kina ke ra vu dina vakalou.” (1 Joni 4:1) Koya gona, ke dua na ivakavuvuli vakalotu e nanumi ni “uqeti” se ni vakavuna na Kalou​—e ka vakayalomatua ga mo dikeva na iVolatabu mo vakadeitaka kina ni dina.​—Joni 8:​31, 32.

Bulataka na Ka o Vulica

E dua tale na ka bibi mo cakava. A vola na tisaipeli o Jemesa: “Moni muria na vosa, moni kua ni rogoca wale ga oni qai dabui kemuni kina ena nomuni nanuma cala.” (Jemesa 1:22) E sega ni rauta mo kila ga na ka e kaya na iVolatabu, e bibi tale ga mo bulataka. O na cakava vakacava oya? Ni o cakava na ka e vakarota na Kalou, kua ni cakava na ka e vakatabuya.

Vakasamataka mada na torosobu ni itovo nikua. E sega ni vakadeitaka vei iko oya ni sa vakacalai ira e levu o Setani mera nanuma nira na sega ni sotava na leqa ke ra beca na lawa savasava ni Kalou? E vakasalataki ira kina vakadodonu na lotu vaKarisito na yapositolo o Paula: “Kua ni nanuma cala: Na Kalou ena sega ni vakalialiai. Na ka kece ga e kaburaka e dua ena tamusuka tale ga.”​—Kalatia 6:7.

Mo kua ni vakataki koya na “tamata lialia” a tukuna o Jisu me vakatauvatani ira kina era “rogoca” na nona vosa ra sega ni “cakava.” Me vaka ga e talanoataki ena ivola nei Cervantes ena nona vakacalai o Don Quixote ena nona vatavatairalago, a vakacalai tale ga na turaga lialia e tukuni e cake ni nanuma ni rawa ni tara e dua na vale kaukaua e dredre ni kasura ena dua na yavu malumalumu me vaka na nuku. Ia mo vakatotomuri koya ga na turaga a “tara nona vale ena delanivatu.” A tukuna o Jisu ni “vuku” na turaga qori, ni rogoca na nona vosa qai “cakava.”​—Maciu 7:​24-27.

[iVakamacala e ra]

[Kato/iYaloyalo ena tabana e 12]

O Dau Vaqaqa na Dina ni Ka o Vakabauta?

Ena veiyabaki ni 1930, a droinitaka o Oscar Reutersvärd na daudroini mai Suwiteni eso na droini qai vakaraitaki vei ira na lewenivanua e vica vata na droini veicalati. E laurai toka ena yasana imawi e dua na kena ivakaraitaki ena gauna qo. Ni raici vakatotolo, na droini va qori e rawa ni vakavuna me vakabauti na ka eda kila ni veicalati. Ia ni dikevi vinaka, qori e nona ivadi qaseqase ga na daudroini me vakasesei se vakacalai kina o koya e raica.

Na droini veicalati e sega ni ka duadua ga e dau veivakacalai na kena irairai. A veivakasalataki na iVolatabu ena rauta na rua na udolu na yabaki sa oti: “Ni qarauna: de dua e tagavi kemuni bulabula ena vuku vakavuravura kei na vosa ni veicavilaki e yavutaki ena ivakavuvuli vakatamata kei na ivakavuvuli e vakabibitaki e vuravura, e sega ni salavata kei na ivakavuvuli i Karisito.”​—Kolosa 2:8.

E nuitaki na ivakasala qori ni a vakacalai tale ga ena dua na gauna o koya e vola. Ena rairai kurabuitaki ni a vakacalai baleta a vakavulici koya e dua na qasenilotu rogo ena nona gauna, e veikilai tale ga kei na levu era vakaitutu.​—Cakacaka 22:3.

Na turaga e tukuni tiko qori o Saula mai Tarisu​—a vakavulici me vakabauta ni dodonu me cudruvi o koya e sega ni muria na nona vakabauta vakalotu kei na kena ivakarau. Ena nodra bukabukani na iliuliu ni lotu vakaJiu, a nanuma kina o Saula ni nona itavi vakalou me totogitaki ira na lotu vaKarisito era dei tiko ga ena ka era vakabauta. A vakadonuya mada ga na nona vakamatei e dua erau kaivata a beitaki vakailasu ni a vosavakacaca.​—Cakacaka 22:​4, 5, 20.

Ia ni toso na gauna, a vukei Saula na Kalou me raica na duidui ni ka e dodonu kei na ka e cala, na ka e vakadonuya na Kalou kei na ka e cata. Ni liaca o Saula na nona cala, a veisautaka sara na nona ivalavala na turaga gugumatua qo, a qai vakatokai e muri me o Paula na yapositolo i Jisu Karisito. Sa sega tale ni vakacalai o Paula, sa qai kila na ivakarau dina ni sokalou.​—Cakacaka 22:​6-16; Roma 1:1.

Me vakataki Paula, e levu na yalomalumalumu era vakacalai tu ena dua na gauna ena ivakavuvuli era vaka na droini veicalati e nanumi tu ni dina, ia e sega ni yavutaki ena Vosa ni Kalou. (Vosa Vakaibalebale 14:12; Roma 10:​2, 3) Era qai vukei o ira qori mera raica se cava dina era vakabauta, kei na vua ni nodra lotu. (Maciu 7:​15-20) Ni toso nodra vulica na ka me baleta na Kalou ena iVolatabu, era veisautaka na ka era vakabauta kei na nodra ivakarau ni bula me vakadonui ira kina na Kalou.

O na yalorawarawa mo vakatotomuria na nona ivakaraitaki na yapositolo o Paula, mo veidutaitaka na ka o vakabauta kei na ka e tukuna na iVolatabu? Era na marau na iVakadinadina i Jiova mera vukei iko.

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 10]

Engravings by Doré