Lee È Sixu Cyan Ayiɖeɖayi Ðagbe lɛ Gbɔn É

1, 2. Nɛ̌ mɛɖé lɛ ka sixu wà nǔ gbɔn ɖò ayiɖeɖayi linu?

MǏ NI ɖɔ ɖɔ a ja atín sínsɛ́n víví ɖé ɖu gbé bo ka ɖ’ayi wu ɖɔ fí ɖé gblé ɖ’ewu. Etɛ a ka na wà? A sixu ɖu atín sínsɛ́n ɔ bǐ; a sixu sɔ́ bǐ nyì gbě; a ka sixu lɛ́ kpa fí e gblé é nyì gbě bo ɖu fí e nyɔ́ é. Ðětɛ a ka na bló ɖ’emɛ?

² Ðò ali ɖé nu ɔ, ayiɖeɖayi cí atín sínsɛ́n enɛ ɖɔhun. Hweɖelɛnu ɔ, a nɔ ba na ɖu vivǐ ayiɖeɖayi ɖé lɛ tɔn, amɔ̌, a nɔ ɖ’ayi wu ɖɔ ayiɖeɖayi égbé tɔn lɛ gègě nyla ɖò walɔ ɖagbe linu. Enɛ wu ɔ, etɛ a ka na wà? Mɛɖé lɛ sixu yí gbè nú nǔ e nyla é bo jó yeɖée bǐ dó nú ayiɖeɖayi e gbɛ̀ elɔ nɔ xwlé mɛ lɛ é. Mɛ ɖevo lɛ sixu nyì alɔ nú ayiɖeɖayi lɛ bǐ bo na mɔ tɛn dó gló nǔ ɖebǔ e ye sixu hɛn gblé dó wǔ nú ye lɛ é. É ɖò mɔ̌ có, mɛ ɖevo lɛ sixu nɔ acéjí, bo nyì alɔ nú ayiɖeɖayi e nyla lɛ é, lobo ka ɖu vivǐ ɖěɖee kpɔ́n te lɛ é tɔn hweɖelɛnu. Ðětɛ lɛ a ka ɖó na cyan bo na mɔ tɛn dó hɛn hwiɖée ɖò wanyiyi Mawu tɔn mɛ?

3. Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó dìn?

³ Mǐ mɛ gègě wɛ na sɔ́ gudogudo tɔn ɔ. Mǐ nɔ mɔ ɖɔ mǐ ɖó hudo ayiɖeɖayi ɖé lɛ tɔn, amɔ̌, ayiɖeɖayi e nyɔ́ ɖò walɔ ɖagbe linu lɛ é kɛɖɛ wɛ mǐ nɔ ba na cyan. Enɛ wu ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó lee mǐ sixu wà gbɔn bo tuùn ɖɔ ayiɖeɖayi ɖé nyí ɖagbe alǒ nyanya é jí. Amɔ̌, mǐ ni tó ɖɔ xó dó lee ayiɖeɖayi e mǐ cyan lɛ é sixu kúnkplá lee sɛ̀n Jehovah gbɔn wɛ mǐ ɖè é jí hwɛ̌.

“MI BLÓ [NǓ] BǏ, BO DÓ SƆ́ MAWU SÙ”

4. Nɛ̌ zě e mǐ zé mǐɖée jó nú Jehovah é ka sixu d’alɔ mǐ ɖò ayiɖeɖayi linu gbɔn?

⁴ Xwè ɖé lɛ ɖíe ɔ, Kúnnuɖetɔ́ mɛxomɔ e bló baptɛm ɖò 1946 é ɖé ɖɔ: “Un bló tuto bo nɔ ɖò xóɖiɖɔ baptɛm tɔn lɛ bǐ tɛnmɛ, bo nɔ ɖótó ganji ɖi nǔ ɖɔ nyì wɛ ja baptɛm bló gbé ɖɔhun.” Etɛwu? É tinmɛ ɖɔ: “Zě e un zé nyiɖée jó nú Jehovah é hinhɛn dó ayi mɛ céɖécéɖé d’alɔ mì tawun bɔ un kpò ɖò gbeji.” É ɖò wɛn ɖɔ a na yí gbè nú linlin tɔn enɛ. Enyi a flín ɖɔ emi d’akpá nú Jehovah ɖɔ emi na zán gbɛ̀ emitɔn bǐ dó sɛ̀n ɛ ɔ, é nɔ sísɛ́ we bɔ a nɔ dɛ. (Xà Nùnywɛtɔ́xó 5:3.) Nugbǒ ɔ, tamɛ linlin dó zě e a zé hwiɖée jó nú Jehovah é jí na d’alɔ we ɖò sinsɛnzɔ́ Klisanwun tɔn towe kɔn, bo na lɛ́ d’alɔ we ɖò gbɛzinzan towe sín akpáxwé lɛ bǐ mɛ, kaka jɛ ayiɖeɖayi lɛ jí. Mɛsɛ́dó Pɔlu tɛɖɛ̌ nugbǒ enɛ jí hwenu e é wlan wema sɛ́dó Klisanwun hwetɔnnu tɔn lɛ é bo ɖɔ: “Nǔ ɖu wɛ mi ɖè oo, ahan nu wɛ mi ɖè oo, abǐ nǔ ɖebǔ wà wɛ mi ɖè hǔn, mi bló [nǔ] bǐ, bo dó sɔ́ Mawu sù.”​—1 Kɔlɛntinu lɛ 10:31.

5. Nɛ̌ Levíi ví 22:18-20 ka d’alɔ mǐ bɔ mǐ mɔ nǔ jɛ akpágbánúmɛ e ma jɛ wě ǎ bo ɖò Hlɔmanu lɛ 12:1 mɛ é wu gbɔn?

⁵ Nǔ e wà wɛ a ɖè ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é bǐ wɛ cá kàn xá Jehovah sinsɛn towe. Ðò wema e Pɔlu wlan sɛ́dó Hlɔmanu lɛ é mɛ ɔ, é zán xógbe e ɖó tinmɛ tawun lɛ é dó tɛɖɛ̌ nugbǒ enɛ jí nú nùɖitɔ́ hàtɔ́ tɔn lɛ. É byɔ ye ɖɔ: “Mi ni sɔ́ miɖesunɔ bǐ jó, vɔsanú gbɛɖe e è sɔ́ ɖ’ayǐ nú Mawu, bɔ é nyɔ́ nukún tɔn mɛ é ɖɔhun. Lee mi na sɛ̀n ɛ gbɔn, bɔ é na nyí sinsɛn titewungbe ɔ é nɛ.” (Hlɔmanu lɛ 12:1) Linlin towe, ayi towe, kpo hlɔnhlɔn towe kpo ɖò mɛɖesunɔ bǐ e xó ɖɔ wɛ Pɔlu ɖè é mɛ. Nǔ enɛ lɛ bǐ wɛ a nɔ zán dó sɛ̀n Mawu. (Maki 12:30) Pɔlu sɔ́ lindɔ̌n mɛtɔn bǐ sísɔ́ dó sɛ̀n Mawu jlɛ́ dó vɔsanú ɖé wu. Akpágbánúmɛ ɖokpo ɖò xó enɛ mɛ bo jɛ wě ganji ǎ. Ðò Mɔyizi Sɛ́n ɔ mɛ ɔ, Mawu nɔ gbɛ́ vɔsanú e ɖó blɔ̌ é. (Levíi ví 22:18-20) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, enyi lee sɛ̀n Mawu gbɔn wɛ Klisanwun ɖé ɖè é ɖó blɔ̌ ɖò akpá ɖé xwé ɔ, Mawu na gbɛ́. Amɔ̌, nɛ̌ nǔ ka sixu nyí mɔ̌ gbɔn?

6, 7. Nɛ̌ Klisanwun ɖé ka sixu bló bɔ blɔ̌ jɛ wǔ tɔn gbɔn? Fitɛ enɛ ka sixu tɔ́n kɔ dó?

⁶ Pɔlu gb’akpá nú Klisanwun Hlɔma tɔn lɛ bo ɖɔ: “Mi ma sɔ́ miɖée [alǒ ‘agbaza mitɔn sín wǔjɔnú lɛ,’ NW] dó wà azɔ̌ nú hwɛhuhu . . . ó.” Pɔlu lɛ́ ɖɔ nú ye ɖɔ ye ni “hu walɔ agbaza tɔn lɛ.” (Hlɔmanu lɛ 6:12-14; 8:13) Cobonu é na wá ɖɔ mɔ̌ ɔ, é tó na “walɔ agbaza tɔn” ɖé lɛ sín kpɔ́ndéwú jɛ nukɔn. É ɖɔ dó gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ wu ɖɔ: “Nu yetɔn cí yɔdo e ɖò nuvo é ɖɔhun; ye nɔ sɔ́ ɖɛ̌ yetɔn dó blɛ́ mɛ na. É cí dan sín aɖǐvɛ wɛ nɔ tɔ́n sín nu yetɔn mɛ ɖɔhun. Ye kɛnu ɔ, nu jɛn ye nɔ dó mɛ, bo nɔ ɖɔ dǎnú nú mɛ. Mɛhuhu wɛ ye nɔ hwlɛndo. Ye gbɔn fí ɖebǔ ɔ, ye nɔ hɛn nǔ gblé; ye nɔ dɔn mɛ dó nylado mɛ. Ye tuùn ali e è nɔ gbɔn bo nɔ mɔ fífá é ǎ. Ye nɔ sí Mawu ɖebǔ ɖò gbɛzán yetɔn mɛ ǎ.” (Hlɔmanu lɛ 3:13-18) Enyi Klisanwun ɖé zán “agbaza tɔn sín wǔjɔnú lɛ” dó hu hwɛ enɛ lɛ ɖě ɔ, blɔ̌ na jɛ wǔ tɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi Klisanwun ɖé nɔ sɔ́ jlǒ dó kpɔ́n nùblibli lɛ, ɖi fɔtóo nùblibliwiwa tɔn alǒ adakaxixo e xyɔwǔ lɛ é ɔ, é ɖò ‘nukún tɔn lɛ sɔ́ dó wà azɔ̌ nú hwɛhuhu wɛ nɛ,’ bɔ é na sín enɛ wu bɔ agbaza tɔn blebu na ɖó blɔ̌. É na bo sɛ̀n Mawu gbɔn ɖebǔ ɔ, vɔsanú e ma sɔ́ nyí vɔsanú mímɛ́ ǎ bɔ Mawu na gbɛ́ ɔ jɛn é na nyí. (Sɛ́nflínmɛ 15:21; 1 Piyɛ́ɛ 1:14-16; 2 Piyɛ́ɛ 3:11) Kpɔ́n nǔ ɖaxó e na gblé dó wǔ n’i, ɖó é sɔ́ nùblibli lɛ dó ɖè ayi ɖ’ayǐ wutu é!

⁷ É ɖò wɛn ɖɔ nǔ e Klisanwun ɖé nɔ sɔ́ dó ɖè ayi ɖ’ayǐ lɛ é sixu hɛn nǔ gblé dó wǔ n’i ɖesu. Enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na cyan ayiɖeɖayi e na b’acɔ́ nú Jehovah sinsɛn mǐtɔn bo ma na ɖó blɔ̌ wǔ na ǎ lɛ é. Mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó lee mǐ sixu cyan ayiɖeɖayi ɖagbe lɛ bo nyì alɔ nú ee ma nyɔ́ ǎ lɛ é gbɔn é jí lo.

“MI GBƐ́ WǍN NÚ NǓNYANYAWIWA”

8, 9. (a) Ðò kpaà mɛ ɔ, gbɛ̌nu wè tɛ lɛ jí è ka sixu má ayiɖeɖayi lɛ ɖó? (b) Ayiɖeɖayi alɔkpa tɛ lɛ mǐ ka ɖó na nyì alɔ na? Aniwu?

⁸ Ðò kpaà mɛ ɔ, gbɛ̌nu wè jí wɛ è sixu má ayiɖeɖayi lɛ ɖó. Ðokpo tíìn bɔ Klisanwun lɛ ɖó na nyì alɔ na bǐ mlɛ́mlɛ́; wegɔ ɔ, ye sixu yí gbè na alǒ gbɔ. Mǐ ni ɖɔ xó dó gbɛ̌nu nukɔntɔn ɔ jí hwɛ̌, é wɛ nyí ayiɖeɖayi e Klisanwun lɛ ɖó na nyì alɔ na lɛ é.

⁹ Lee Wemata 1 wema elɔ tɔn xlɛ́ gbɔn é ɔ, ayiɖeɖayi ɖé lɛ tíìn bo nɔ sɔ́ nǔ ɖěɖee Biblu gbɛ́ ganna ganna lɛ é sù. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, lin tamɛ dó Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn, video, tuto televiziɔn jí tɔn, kpo han ɖěɖee nɔ sísɛ́ mɛ dó awovinúwiwa e xyɔwǔ lɛ é, fɔtóo nùblibliwiwa tɔn, nǔnyanyawiwa, alǒ walɔ kwijikwiji kɔn lɛ é kpo jí. Ðó ayiɖeɖayi gblègblé enɛ lɛ nɔ sɔ́ nǔ ɖěɖee jɛ agɔ dó nugbodòdó alǒ sɛ́n Biblu tɔn lɛ é sù wutu ɔ, Klisanwun nugbǒ lɛ ɖó na nyì alɔ nú ye. (Mɛsɛ́dó 15:28, 29; 1 Kɔlɛntinu lɛ 6:9, 10; Nǔɖexlɛ́mɛ 21:8) Enyi a nɔ nyì alɔ nú ayiɖeɖayi enɛ lɛ e ma nyɔ́ ǎ é ɔ, xlɛ́xlɛ́ Jehovah wɛ a ɖè ɖɔ emi “gbɛ́ wǎn nú nǔnyanyawiwa” nugbǒ nugbǒ, bo nɔ “hɔn nú nǔnyanyawiwa” hwebǐnu nɛ. Mɔ̌ biblo na xlɛ́ ɖɔ a ɖó “nùɖiɖi jɔ nùɖiɖi,” alǒ nùɖiɖi e ma nyí yɛmɛnuwiwa tɔn ǎ é.​—Hlɔmanu lɛ 12:9; Ðɛhan 34:15; 1 Timɔtée 1:5.

10. Linlin tɛ ɖiɖó dó ayiɖeɖayi wu ka nyí awovinú? Aniwu?

¹⁰ É ɖò mɔ̌ có, mɛɖé lɛ sixu mɔ ɖɔ enyi emi na bo tlɛ kpɔ́n ayiɖeɖayi e nɔ sɔ́ nùblibliwiwa sù vaàn lɛ é ɔ, awǐi e è sɛ́dó yovo tomɛ é ɖɔhun jɛn emi na cí. Ye nɔ ɖɔ: ‘Un sixu kpɔ́n nǔ mɔhun lɛ ɖò video lɛ alǒ telée mɛ, amɔ̌, nyɛɖesu na wà nǔ mɔhun lɛ gbeɖé ǎ.’ Mɛɖée blɛ́blɛ́ wɛ nyí linlin mɔhun ɖiɖó bo lɛ́ nyí awovinú. (Xà Jelemíi 17:9.) Enyi mǐ nɔ fɔ nǔ e Jehovah gbɛ́ lɛ é dó ɖè ayi ɖ’ayǐ ɔ, mǐ sixu ɖɔ ɖɔ mǐ “gbɛ́ wǎn nú nǔnyanyawiwa” dóó à? Enyi mǐ nɔ jó mǐɖée dó nú nùwalɔ nyanya lɛ ɔ, ye na d’azɔn linlin mǐtɔn lɛ. (Ðɛhan 119:70; 1 Timɔtée 4:1, 2) Mɔ̌ biblo sixu d’azɔn nǔ e mǐ nɔ wà lɛ é kpo lee mǐ nɔ kpɔ́n nùwanyido mɛ ɖevo lɛ tɔn gbɔn é kpo.

11. Nɛ̌ xó e Galatinu lɛ 6:7 ɖɔ é ka ko jɛ ɖò ayiɖeɖayi linu gbɔn?

¹¹ Nǔ mɔhun ko jɛ kpɔ́n. Klisanwun ɖé lɛ ko wà nùblibli, ɖó nǔmasɔgbe e ye ko nɔ kpɔ́n hwɛhwɛ dó ɖè ayi ɖ’ayǐ lɛ é d’azɔn ye wutu. “Nǔ e è dó ɔ wɛ è nɔ ya.” Xó enɛ e Biblu ɖɔ é ɔ, ye lɛ́ mɔ nukúnnú jɛ wu hugǎn ɖó nǔ e wá xá ye é wutu. (Galatinu lɛ 6:7) Amɔ̌, è hɛn ɔ è na nyì alɔ nú sìn mɔhun súnsún. Enyi a xwè sɔ bo dó nǔ e mɛ́ lɛ é dó ayi towe mɛ ɔ, a na ya nǔ ɖagbe lɛ kpo awǎjijɛ kpo ɖò gbɛzán towe mɛ.​—Kpɔ́n gbàví “Ayiɖeɖayi Tɛ lɛ Un ka Ðó Na Cyan?”

AYIÐEÐAYI LƐ CYANCYAN SƆGBE KPO NUGBODÒDÓ BIBLU TƆN LƐ KPO

12. Kancica tɛ ka ɖò Galatinu lɛ 6:5 kpo ayiɖeɖayi kpo tɛntin? Etɛ ka sixu xlɛ́ ali mǐ hwenu e mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ɖò ayiɖeɖayi cyan wɛ é?

¹² Mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó gbɛ̌nu wegɔ ɔ jí lo, é wɛ nyí ayiɖeɖayi ɖěɖee nɔ xlɛ́ nǔ e Xó Mawu Tɔn ma gbɛ́ tlɔlɔ ǎ lɛ é kpo ɖěɖee nɔ xlɛ́ nǔ e é ma yí gbè na tlɔlɔ ǎ lɛ é kpo é. Ðò ayiɖeɖayi mɔhun lɛ linu ɔ, Klisanwun ɖokpo ɖokpo wɛ ɖó na cyan ɖěɖee é mɔ ɖɔ é nyí ɖagbe lɛ é. (Xà Galatinu lɛ 6:5.) É ɖò mɔ̌ có, ɖò ninɔmɛ mɔhun mɛ ɔ, alixlɛ́mɛ lɛ ɖ’ékɔn. Nugbodòdó e sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na tuùn linlin Jehovah tɔn lɛ é ɖò Biblu mɛ. Enyi mǐ ɖ’ayi nugbodòdó enɛ lɛ wu ɔ, mǐ na kpéwú bo na tuùn “nǔ e Aklunɔ jló” é ɖò nǔ bǐ mɛ, kaka jɛ ayiɖeɖayi e mǐ ɖó na cyan lɛ é jí.​—Efɛzinu lɛ 5:17.

13. Etɛ ka na sísɛ́ mǐ bɔ mǐ na nyì alɔ nú ayiɖeɖayi e sixu nyla Jehovah nukúnmɛ lɛ é?

¹³ Klisanwun lɛ bǐ wɛ ɖó nukúnnúmɔjɛnǔmɛ ɖokpo ɔ, alǒ tuùn nǔ ɖó bǎ ɖokpo ɔ mɛ ǎ. (Filipunu lɛ 1:9) Gɔ́ nú enɛ ɔ, nǔ vovo wɛ nɔ jló Klisanwun ɖokpo ɖokpo ɖò ayiɖeɖayi linu. Enɛ wu ɔ, mǐ sixu ɖó nukún ɖɔ Klisanwun lɛ bǐ na cyan nǔ ɖokpo ɔ lɛ dó ɖè ayi ɖ’ayǐ ǎ. É ɖò mɔ̌ có, bǎ e mɛ mǐ na tɛn nugbodòdó Mawu tɔn lɛ bɔ ye wà nǔ dó linlin mǐtɔn kpo ayi mǐtɔn kpo jí ɖó é ɔ, bǎ ɖokpo ɔ mɛ wɛ mǐ na ɖò gbesisɔmɛ bo na nyì alɔ nú ayiɖeɖayi ɖebǔ e sixu nyla Jehovah nukúnmɛ é ɖó.​—Ðɛhan 119:11, 129; 1 Piyɛ́ɛ 2:16.

14. (a) Etɛ mǐ ka ɖó na hɛn dó ayi mɛ hwenu e mǐ ɖò ayiɖeɖayi lɛ cyan wɛ é? (b) Nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ ɖɔ nǔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn lɛ mya nukún nú mǐ ɖò gbɛzán mǐtɔn mɛ gbɔn?

¹⁴ Enyi a ɖò ayiɖeɖayi lɛ cyan wɛ ɔ, nǔ taji ɖevo lɛ́ tíìn bɔ a ɖó na hɛn dó ayi mɛ, é wɛ nyí hwenu towe. Nǔ e a nɔ zé dó ɖè ayi ɖ’ayǐ na lɛ é nɔ xlɛ́ nǔ e ma nyla ǎ ɖò nukún towe mɛ lɛ é, loɔ, táan nabi e a nɔ zán ɖ’ékɔn é wɛ nɔ xlɛ́ nǔ e nyí taji nú we lɛ é. É ɖò wɛn ɖɔ nǔ gbigbɔ tɔn lɛ wɛ nyí nǔ taji hugǎn nú Klisanwun lɛ. (Xà Matie 6:33.) Enɛ wu ɔ, etɛ a ka sixu wà bo xlɛ́ ɖɔ nǔ e kúnkplá Axɔsuɖuto ɔ lɛ é nɔ mya nukún nú we ɖò gbɛzán towe mɛ? Mɛsɛ́dó Pɔlu ɖɔ: “Mi bo cɔ́ miɖée ganji dó gbɛ̀ e zán wɛ mi ɖè ɔ wu. Mi ma zán gbɛ̀ mitɔn xlonɔ ɖɔhun ó; loɔ, mi zán gbɛ̀ mitɔn nùnywɛtɔ́ ɖɔhun. Mi hwlɛndo hwenu lɛ, bo wà nǔ.” (Efɛzinu lɛ 5:15, 16) Nugbǒ ɔ, enyi a ɖè hwenu e sɔgbe lɛ é ɖó vo nú ayiɖeɖayi ɔ, é na d’alɔ we bɔ a na mɔ hwenu e sín hudo a ɖó nú “nǔ e nyí nùjɔnǔ hugǎn lɛ é,” ye wɛ nyí azɔ̌ ɖěɖee na zɔ́n bɔ a na ɖò ganji ɖò gbigbɔ sín akpáxwé lɛ é.​—Filipunu lɛ 1:10, NW.

15. Etɛwu é ka nyí nùnywɛ sín nǔ ɖɔ ayi ni ɖò te hwenu e è ɖò ayiɖeɖayi lɛ cyan wɛ é?

¹⁵ É lɛ́ nyí nùnywɛ sín nǔ ɖɔ ayi mǐtɔn ni ɖò te hwenu e mǐ ɖò ayiɖeɖayi mǐtɔn lɛ cyan wɛ é. Etɛ ɖɔ gbé è ka ja? Lɛ̌vɔ lin tamɛ dó atín sínsɛ́n sín kpɔ́ndéwú ɔ jí. Bonu a ma na ɖu akpáxwé gblègblé ɔ ɖò manywɛ mɛ ǎ ɔ, fí e gblé ɖ’ewu é pɛ́pɛ́pɛ́ wɛ a na kpa síìn ǎ, a na lɛ́ kpa fí ɖagbe ɔ lɔ kpɛɖé d’emɛ. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, é nyí nùnywɛ sín nǔ ɖɔ ayi ni ɖò te hwenu e è ɖò ayiɖeɖayi cyan wɛ é. Enyi ayiɖeɖayi e jɛ agɔ dó nugbodòdó Biblu tɔn lɛ ganna ganna é kɛɖɛ wɛ Klisanwun e nyɔ̌nùí é ɖé na nyì alɔ na ǎ, é ɖó na lɛ́ nyì nú ɖěɖee wu é xò nǔ kpɔ́n dó é, alǒ ɖěɖee sín akpáxwé ɖé lɛ sixu d’azɔn mɛ ɖò gbigbɔ lixo é. (Nùnywɛxó 4:25-27) Wěɖexámɛ e ɖò Xó Mawu Tɔn mɛ lɛ é xwixwedó télélé na d’alɔ we bɔ a na wà mɔ̌.

“NǓ E MƐ́ É”

16. (a) Nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ ɖɔ mǐ ɖó linlin Jehovah tɔn dó walɔ ɖagbe jí gbɔn? (b) Nɛ̌ nugbodòdó Biblu tɔn lɛ zinzan ka sixu wá má we ɖò gbɛzán towe bǐ mɛ gbɔn?

¹⁶ Enyi Klisanwun nugbǒ lɛ ɖò ayiɖeɖayi lɛ cyan wɛ ɔ, linlin Jehovah tɔn wɛ ye nɔ hɛn dó ayi mɛ jɛ nukɔn. Biblu xlɛ́ linlin Jehovah tɔn lɛ kpo nugbodòdó tɔn lɛ kpo. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Axɔsu Salomɔ́ɔ slɛ́ nǔ ɖěɖee Jehovah gbɛ́ wǎn na lɛ é gègě, ɖi “adingban, xomɛvɔnɔ huhu, ayixa e nɔ lɛ́n nǔ nyanya na wà é, wezun kán ɖò nǔnyanyawiwa gudo.” (Nùnywɛxó 6:16-19) Nɛ̌ a ka na bló gbɔn bɔ linlin towe na sɔgbe xá Jehovah tɔn? Ðɛhan wlantɔ́ ɖé ɖɔ: “Mi mɛ e yí wǎn nú Mawu Mavɔmavɔ lɛ emi, mi gbɛ́ wǎn nú nǔ nyanya.” (Ðɛhan 97:10) Ayiɖeɖayi e a nɔ cyan lɛ é ɖó na xlɛ́ ɖɔ a gbɛ́ wǎn nú nǔ e Jehovah gbɛ́ wǎn na lɛ é nugbǒ nugbǒ. (Galatinu lɛ 5:19-21) Lɛ̌ hɛn dó ayi mɛ ɖɔ nǔ e a nɔ wà ɖò nǔglɔ lɛ é wɛ nɔ xlɛ́ gbɛtɔ́ alɔkpa e a nyí tawun é, é nyí ɖěɖee a nɔ wà ɖò agbawungba lɛ é ǎ. (Ðɛhan 11:4; 16:8) Enɛ wu ɔ, enyi a jló ɖò ayi mɛ bo na xlɛ́ ɖɔ emi ɖó linlin Jehovah tɔn lɛ dó walɔ ɖagbe jí ɖò gbɛzán towe sín akpáxwé lɛ bǐ mɛ ɔ, nǔ ɖěɖee sɔgbe xá nugbodòdó Biblu tɔn lɛ é jí wɛ a na nɔ site dó hwebǐnu. Mɔ̌ wiwa na wá má we ɖò gbɛzán towe bǐ mɛ.​—2 Kɔlɛntinu lɛ 3:18.

17. Cobonu mǐ na cyan ayiɖeɖayi lɛ ɔ, etɛ lɛ mǐ ka ɖó na kanbyɔ?

¹⁷ Nǔ ɖevo tɛ a ka sixu wà bo na dó ganjɛwu ɖɔ a na wà nǔ sɔgbe xá linlin Jehovah tɔn hwenu e a ɖò ayiɖeɖayi lɛ cyan wɛ é? Lin tamɛ dó nùkanbyɔ elɔ jí: ‘Etɛ ayiɖeɖayi elɔ ka na wà nú mì bo lɛ́ wà nú kancica e ɖò nyì kpo Jehovah kpo tɛntin é?’ Ði kpɔ́ndéwú ɔ, cobonu a na ɖɔ ɖɔ emi na kpɔ́n video ɖé ɔ, kanbyɔ hwiɖée ɖɔ: ‘Etɛ nǔ e ɖò video elɔ mɛ lɛ é ka na wà dó ayixa ce wu?’ Mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó nugbodòdó ɖěɖee è sixu zán ɖò ninɔmɛ enɛ mɛ é jí.

18, 19. (a) Nɛ̌ nugbodòdó e ɖò Filipunu lɛ 4:8 mɛ é ka sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na tuùn ɖɔ ayiɖeɖayi mǐtɔn nyɔ́ kpo é gbɔ kpo gbɔn? (b) Nugbodòdó ɖevo tɛ lɛ ka sixu d’alɔ we bɔ a na cyan ayiɖeɖayi ɖagbe lɛ? (Kpɔ́n tinmɛ e ɖò dò é.)

¹⁸ Nugbodòdó taji ɖé ɖò Filipunu lɛ 4:8 mɛ. Wemafɔ enɛ ɖɔ: “Nǔ e nyí nugbǒ ɔ bǐ, nǔ e è na ɖó sísí na é, nǔ e sɔgbe é, nǔ e mɛ́ é, nǔ e nɔ nyɔ́ mɛ nukúnmɛ é kpodo nǔ e wlí yɛ̌yi ɔ kpan; ayixa mitɔn ni nɔ nǔ enɛ lɛ jí.” Nugbǒ wɛ ɖɔ Pɔlu ɖò xó ɖɔ dó ayiɖeɖayi jí wɛ ǎ, amɔ̌, tamɛ linlin mǐtɔn lɛ ɖó na jinjɔn nǔ ɖěɖee nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ lɛ é jí xó ɖɔ wɛ é ɖè. (Ðɛhan 19:15) É ɖò mɔ̌ có, è sixu zán nugbodòdó e ɖò xó Pɔlu tɔn enɛ mɛ é ɖò ayiɖeɖayi sín akpáxwé. Gbɔn nɛ̌ é?

¹⁹ Kanbyɔ hwiɖee ɖɔ: ‘Fímu e un nɔ kpɔ́n lɛ é, video ɖěɖee un nɔ dó d’ayihun lɛ é, han e un yí wǎn na lɛ é, alǒ ayiɖeɖayi sín nǔ ɖevo e un yí wǎn na lɛ é ka nɔ zɔ́n bɔ un nɔ zé linlin ce ɖó “nǔ e mɛ́ é” jí à?’ Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi a kpɔ́n fímu ɖé gudo ɔ, etɛ lɛ ka nɔ cí ayi towe mɛ? Enyi ye nyɔ́, mɛ́, bo na sísɛ́ we dó nǔ ɖagbe kɔn hǔn, bo tuùn ɖɔ ayiɖeɖayi ɖagbe nɛ. É ɖò mɔ̌ có, enyi fímu e a kpɔ́n é zɔ́n bonu a jɛ nǔ linkpɔ́n dó nùblibli lɛ wu jí hǔn, bo tuùn ɖɔ ayiɖeɖayi nyanya nɛ bo tlɛ lɛ́ nyí awovinú. (Matie 12:33; Maki 7:20-23) Etɛwu? Ðó nǔlinlin dó nùblibli lɛ jí na doya nú fífá ayi mɛ tɔn towe, bo na d’akpà ayixa towe e Biblu kplɔ́n é wu, lobo sixu lɛ́ hɛn kancica e ɖò hwi kpo Mawu kpo tɛntin é gblé. (Efɛzinu lɛ 5:5; 1 Timɔtée 1:5, 19) Ðó ayiɖeɖayi mɔhun lɛ na gblé nǔ dó hwiɖesu mɛtún ɔ wu wutu ɔ, kanɖeji bo na nyì alɔ nú ye.a (Hlɔmanu lɛ 12:2) Cí Ðɛhan wlantɔ́ e xoɖɛ elɔ sɛ́dó Jehovah é ɖɔhun: “Ðè nukún ce sín nǔ ma xɔ akwɛ lɛ jí.”​—Ðɛhan 119:37.

“NƆ BA ÐAGBE MƐ ÐEVO LƐ TƆN”

20, 21. Kancica tɛ ka ɖò 1 Kɔlɛntinu lɛ 10:23, 24 kpo ayiɖeɖayi ɖagbe lɛ cyancyan kpo tɛntin?

²⁰ Pɔlu ɖɔ xó dó nugbodòdó Biblu tɔn taji e è ɖó na hɛn dó ayi mɛ hwenu e è ɖò nǔ e mɛɖesu lin na wà lɛ é jí site dó wɛ é jí. É ɖɔ: “‘È na nǔ lɛ bǐ sín gbè’; é ɖò mɔ̌ có, nǔ lɛ bǐ wɛ nɔ wà ɖagbe ǎ. Mɛɖebǔ ni ma nɔ ba ɖagbe éɖesunɔ tɔn ó; loɔ, ni nɔ ba ɖagbe mɛ ɖevo lɛ tɔn.” (1 Kɔlɛntinu lɛ 10:23, 24) Kancica tɛ ka ɖò nugbodòdó enɛ kpo ayiɖeɖayi ɖagbe lɛ cyancyan kpo mɛ? A ɖó na kanbyɔ hwiɖée ɖɔ: ‘Etɛ ayiɖeɖayi e un cyan lɛ é ka na wà nú mɛ ɖevo lɛ?’

²¹ Ayixa towe sixu yí gbè nú we ɖɔ a ni ɖu vivǐ ayiɖeɖayi e a mɔ ɖɔ é kún nyla ó é ɖé tɔn. É ɖò mɔ̌ có, enyi a ɖ’ayi wu ɖɔ nùɖitɔ́ ɖevo lɛ tíìn bɔ ayixa yetɔn dó ayiɖeɖayi enɛ sín sɛ́n nú ye hǔn, a sixu gbɔ bo jó dó. Aniwu? É ma nyí mɔ̌ ǎ ɔ, gbejininɔ nú Mawu na vɛwǔ nú nùɖitɔ́ hàtɔ́ towe lɛ, lobɔ a ka lɛ́ jló na ‘hu hwɛ dó nɔví towe lɛ,’ alǒ ‘hu hwɛ dó Klisu’ ǎ wɛ Pɔlu ɖɔ. Akpágbánúmɛ Pɔlu tɔn elɔ hɛn dó ayi mɛ wɛ a lɛ́ ɖè nɛ: “Ma wà nǔ e na nyí afɔklɛ́nnú . . . ɔ ɖebǔ ó.” (1 Kɔlɛntinu lɛ 8:12; 10:32) Klisanwun nugbǒ égbé tɔn lɛ nɔ hɛn wěɖexámɛ Pɔlu tɔn enɛ e sɔgbe é dó ayi mɛ bo nɔ nyì alɔ nú ayiɖeɖayi e sixu nɔ ma nyla bo ma ka “nɔ wà ɖagbe ǎ” lɛ é.​—Hlɔmanu lɛ 14:1; 15:1.

22. Etɛwu Klisanwun lɛ ma ka ɖó na ɖɔ ɖɔ mɛ bǐ ɖó na ɖó linlin ɖokpo ɔ ɖò nǔ e sín acɛ mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó bo na wà lɛ é linu ǎ?

²² É ɖò mɔ̌ có, é lɛ́ kpò ɖagbe mɛ ɖevo lɛ tɔn biba sín akpáxwé ɖevo. Klisanwun e ayixa tɔn nɔ dó sɛ́n gègě na é ɖé ɖó na zyan vǎ d’eji ɖɔ Klisanwun lɛ bǐ ɖó na ɖó linlin e éyɛ ɖó dó ayiɖeɖayi e sɔgbe é wu é ǎ. Enyi é wà mɔ̌ hǔn, mɛ e ɖò mɔ̌to kun wɛ ɖò aligbó ɖé jí bo ka ɖɔ ɖɔ mɔ̌to-kuntɔ́ ɖevo lɛ bǐ ɖó na dó wezun ɖó bǎ e mɛ dó ɖó wɛ emilɛ ɖè é ɖɔhun wɛ é cí nɛ. Nǔ mɔhun ka sɔgbe ǎ. Wanyiyi Klisanwun tɔn na d’alɔ mɛ e ayixa tɔn nɔ dó sɛ́n gègě na é ɖé, bɔ é ɖó na ɖó sísí nú linlin vovo e nùɖitɔ́ hàtɔ́ tɔn lɛ nɔ ɖó ɖò ayiɖeɖayi linu, b’ɛ gbɔn vo nú éyɛtɔn lɛ, bo ma ka jɛ agɔ dó nugbodòdó Klisanwun tɔn lɛ ǎ é. Mɔ̌ mɛ ɔ, mɛ bǐ na mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ é kún nɔ hɛn nǔ gángán ó.​—Filipunu lɛ 4:5, NW; Nùnywɛtɔ́xó 7:16.

23. Nɛ̌ a ka sixu bló gbɔn bo mɔ ɖɔ a cyan ayiɖeɖayi e sɔgbe lɛ é?

²³ Nú mǐ na sɛ̀ sìn xwè nú xó e mǐ ɖɔ kaka jɛ fí dìn é ɔ, nɛ̌ a ka sixu bló gbɔn bo mɔ ɖɔ a cyan ayiɖeɖayi e sɔgbe lɛ é? Nyì alɔ nú ayiɖeɖayi alɔkpa ɖěɖee nɔ sɔ́ nùblibli e Xó Mawu Tɔn gbɛ́ tlɔlɔ lɛ é sù vaàn lɛ é. Xwedó nugbodòdó Biblu tɔn ɖěɖee è sixu zán ɖò ayiɖeɖayi e xó Biblu ma ɖɔ tlɔlɔ ǎ lɛ é linu é. Nyì alɔ nú ayiɖeɖayi ɖěɖee sixu d’akpà ayixa towe wu lɛ é, bo ɖò gbesisɔmɛ bo na jó ɖěɖee sixu hɛn nǔ gblé dó mɛ ɖevo lɛ wu lɛ é, ɖò taji ɔ, dó nùɖitɔ́ hàtɔ́ towe lɛ wu é dó. Ðɛ mǐtɔn wɛ nyí ɖɔ kán e a kanɖeji bo na wà nǔ gbɔn mɔ̌ é ni kpa susu nú Mawu bo hɛn hwi kpodo xwédo towe kpo ɖò wanyiyi tɔn mɛ.