Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • be nikasemɔ 13 bf. 124-bf. 127 kk. 1
  • Toibolɔi Ahiɛ Kwɛmɔ

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Toibolɔi Ahiɛ Kwɛmɔ
  • Ná Teokrase Sɔɔmɔ Skul Tsɔsemɔ lɛ He Sɛɛ
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Sanebimɔ He
    Wɔ Maŋtsɛyeli Sɔɔmɔ—2000
  • Fó Mɛi Krokomɛi Anɔ̃ Mli—Kɛtsɔ Hiɛ ni Akwɛɔ Jogbaŋŋ lɛ Nɔ
    Wɔ Maŋtsɛyeli Sɔɔmɔ—2006
  • Hiɛkpamɔ ni Akɛteeɔ Miishɛɛ Shi
    Ná Teokrase Sɔɔmɔ Skul Tsɔsemɔ lɛ He Sɛɛ
  • Adafitswaa yɛ Mli Kɛha Otoibolɔi Lɛ
    Ná Teokrase Sɔɔmɔ Skul Tsɔsemɔ lɛ He Sɛɛ
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Ná Teokrase Sɔɔmɔ Skul Tsɔsemɔ lɛ He Sɛɛ
be nikasemɔ 13 bf. 124-bf. 127 kk. 1

NIKASEMƆ 13

Toibolɔi Ahiɛ Kwɛmɔ

Mɛni ehe hiaa ni ofee?

Kwɛmɔ mɛi ni owieɔ otsɔɔ lɛ ahiɛ, ní okwɛ amɛhiɛ be kukuoo kɛji akpɛlɛɔ nɔ yɛ he ni nyɛyɔɔ lɛ. Kwɛmɔ aŋkroaŋkroi, shi jeee kuu ko kɛkɛ.

Mɛni hewɔ ehe yɔɔ sɛɛnamɔ?

Yɛ kusumii pii amli lɛ, abuɔ hiɛ kwɛmɔ akɛ nɔ ni tsɔɔ mɔ ni awieɔ atsɔɔ lɛ lɛ he miishɛɛ ní ayɔɔ. Abuɔ lɛ hu akɛ eji odaseyeli ni tsɔɔ akɛ oowie kɛ nɔmimaa.

WƆHIŊMƐII jieɔ sui kɛ henumɔi akpo etsɔɔ. Amɛbaanyɛ amɛtsɔɔ naakpɛɛ nɔ ko loo gbeyeishemɔ. Amɛbaanyɛ amɛkɛ musuŋtsɔlɛ loo suɔmɔ aha. Bei komɛi lɛ, amɛbaanyɛ amɛjie yiŋkɔshikɔshifeemɔ loo awerɛho kpo. Nuu onukpa ko wie yɛ emaŋbii ni ena amanehulu babaoo lɛ ahe akɛ: “Wɔkɛ wɔhiŋmɛii wieɔ.”

Mɛi krokomɛi baanyɛ amu saji anaa yɛ wɔ kɛ nɔ ni wɔkɛɔ lɛ he, yɛ he ni wɔkɛ wɔhiŋmɛii kwɛɔ lɛ hewɔ. Yɛ kusumii babaoo mli lɛ, gbɔmɛi sumɔɔ ni amɛkɛ amɛhe afɔ̃ aŋkroaŋkroi ni kwɛɔ amɛhiɛ yɛ naanyobɔɔ su mli lɛ anɔ. Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, amɛyiŋ baanyɛ afee amɛ kɔshikɔshi yɛ mɔ ko ni kwɛɔ enaji loo nɔ kroko moŋ fe ni eeekwɛ mɔ ni ekɛwieɔ lɛ hiɛ lɛ anɔkwayeli loo enyɛmɔ he. Kusumii krokomɛi hu buɔ hiɛ ni akwɛɔ babaoo lɛ akɛ nɔ ni esaaa, nɔ ni nyɛɔ mɔ nɔ, loo nɔ ni teɔ akaŋshii shi. Enɛ ji anɔkwale titri kɛji okɛ nuu loo yoo loo maŋtsɛ loo gbɔmɔ wulu ko miiwie. Ni yɛ hei komɛi lɛ, kɛ́ gbekɛ ko kwɛ mɔ ko ni eda fe lɛ lɛ hiɛ tɛ̃ɛ beni ekɛ lɛ wieɔ lɛ, abaanyɛ abu enɛ akɛ bulɛ bɛ mli.

Shi kɛlɛ, yɛ hei ni ewooo mɔ ko mlifu lɛ, kwɛmɔ ni aaakwɛ mɔ aŋkro ko hiɛ beni akɛ lɛ wieɔ sane ko ni he hiaa lɛ baanyɛ ekɛ nɔmimaa afata nɔ ni akɛɔ lɛ he. Abaanyɛ abu enɛ akɛ nɔmimaa he odaseyeli yɛ wielɔ lɛ gbɛfaŋ. Kadimɔ bɔ ni Yesu here nɔ beni ekaselɔi lɛ ahe jɔ̃ amɛhe babaoo ni amɛkɛɛ akɛ: “Belɛ namɔ yiwala aaanyɛ ahere mɔ?” lɛ. Biblia lɛ bɔɔ amaniɛ akɛ: “Shi Yesu kwɛ amɛ kɛkpe, ni ekɛɛ amɛ akɛ: Gbɔmɛi agbɛfaŋ lɛ anyɛŋ enɛ afee; shi Nyɔŋmɔ gbɛfaŋ lɛ aaanyɛ nii fɛɛ afee.” (Mat. 19:25, 26, wɔma efã ko nɔ mi.) Ŋmalɛi lɛ tsɔɔ hu akɛ bɔfo Paulo kwɛ mɛi ni boɔ lɛ toi lɛ anifeemɔi jogbaŋŋ. Be ko lɛ, nuu ko ni afɔ́ lɛ obubuafo ko yɛ jɛmɛ beni Paulo wieɔ lɛ. Bɔfoi lɛ Asaji 14:9, 10 kɛɔ akɛ: “Ni beni Paulo wieɔ lɛ, ebo toi. Ni beni ekwɛ lɛ gãa ni ena akɛ eyɛ hemɔkɛyeli akɛ aaatsa lɛ lɛ, ekɛ gbee walɛ kɛɛ lɛ akɛ: Te shi odamɔ onaji lɛ anɔ tɔrɔmɔɔ!” (Wɔma efã ko nɔ mi.)

Ŋaawoi Kɛha Shiɛmɔ Nitsumɔ Lɛ. Kɛ́ okɛ ohe wo shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ, jiemɔ naanyobɔɔ su kɛ suɔmɔ kpo beni obɛŋkɛɔ gbɔmɛi lɛ. Yɛ he ni ebaahi yɛ lɛ, okɛ sanebimɔi ni haa asusuɔ nii ahe aje sanegbaa ni nyɛ fɛɛ nyɛyɔɔ he miishɛɛ lɛ shishi. Be mli ni ofeɔ enɛ lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ ni okwɛ ehiɛ—loo kɛ eeehi lɛ kwɛmɔ mɔ lɛ hiɛ yɛ bulɛ kɛ mlihilɛ gbɛ nɔ. Asumɔɔ ŋmɔlɔ ni suɔmɔ yɔɔ mli ni jeɔ kpo yɛ mɔ ni jieɔ emli gbɛ miishɛɛ kpo lɛ hiɛ lɛ waa. Nakai nifeemɔ lɛ baanyɛ akɛɛ mɔ aŋkro lɛ nɔ̃ gbɔmɔ ni oji diɛŋtsɛ, ni ebaaye ebua lɛ ni egbɔjɔ ehe babaoo yɛ be mli ni nyɛgbaa sane lɛ.

Kɛ́ eeehi lɛ, yɔsemɔ ni oooyɔse mɔ lɛ su yɛ ehiŋmɛii amli lɛ baanyɛ aha ona bɔ ni ooofee ni otsu shihilɛ ko he nii. Kɛ́ mɔ lɛ mli efu loo ebɛ he miishɛɛ lɛɛlɛŋ lɛ, obaanyɛ ona. Kɛ́ enuuu bo shishi lɛ, obaanyɛ ona. Kɛ́ enáaa tsui lɛ, obaanyɛ oyoo. Kɛ́ eyɛ he miishɛɛ waa lɛ, enɛ hu baafee faŋŋ. Bɔ ni ebaafee ehiɛ lɛ baanyɛ aha ohiɛ ahi ohe nɔ akɛ ehe miihia ni otsake bɔ ni oyaa lɛ lɛ, ni obɔ mɔdɛŋ ni okɛ lɛ awo sanegbaa lɛ mli, ni ofo sanegbaa lɛ mli, loo kɛ eeehi lɛ, ni ofee bɔ ni akaseɔ Biblia lɛ ahaa lɛ he nɔkwɛmɔnɔ.

Kɛji okɛ ohe miiwo maŋ odaseyeli nitsumɔ mli loo oofee shia Biblia mli nikasemɔ jio lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ ni ohiɛ bulɛ ni akɛkwɛɔ mɔ hiɛ lɛ mli yɛ mɔ ni owieɔ otsɔɔ lɛ lɛ gbɛfaŋ. Shi kɛlɛ, kaakwɛ ehiɛ gãa, akɛni no baanyɛ awo lɛ hiɛgbele lɛ hewɔ. (2 Maŋ. 8:11) Shi tsɔ naanyobɔɔ su gbɛ nɔ ni okwɛ mɔ kroko lɛ hiɛ yɛ be kɛ bei amli. Yɛ shikpɔji babaoo nɔ lɛ, enɛ tsɔɔ miishɛɛ ni ayɔɔ yɛ mɔ lɛ he. Eji anɔkwale akɛ, kɛ́ ookane nii kɛmiijɛ Biblia lɛ loo woji krokomɛi amli lɛ, ohiŋmɛii baahi wolo lɛ nɔ. Shi, bɔni afee ni oma oti ko nɔ mi lɛ, obaanyɛ okwɛ mɔ lɛ hiɛ tɛ̃ɛ, eyɛ mli akɛ obaafee enɛ be kuku kɛkɛ. Kɛ́ owo ohiɛ nɔ yɛ be kɛ bei amli lɛ, enɛ hu baanyɛ aye abua bo koni ona bɔ ni efeɔ enii ehaa yɛ nɔ ni akaneɔ lɛ he.

Kɛ́ ohiɛ ni gboɔ nii lɛ ha ewa kɛha bo akɛ oookwɛ mɛi ahiɛ klɛŋklɛŋ kwraa lɛ, kaaha onijiaŋ miije wui. Kɛtsɔ hesaamɔ nɔ lɛ, mɛi ahiɛ ni akwɛɔ bɔ ni sa jogbaŋŋ lɛ baaba, ni ebaaha saji ni okɛ mɛi krokomɛi gbaa lɛ amɔ shi jogbaŋŋ.

Beni Ohaa Wiemɔ Lɛ. Biblia lɛ kɛɔ wɔ akɛ dani Yesu baaje e-Gɔŋ nɔ Shiɛmɔ lɛ shishi lɛ, “ehole ehiŋmɛii anɔ ekwɛ ekaselɔi lɛ.” (Luka 6:20) Kasemɔ nii kɛjɛ enɔkwɛmɔnɔ lɛ mli. Kɛ́ oyaawie otsɔɔ kuu ko lɛ, kwɛmɔ amɛ ni no sɛɛ lɛ omɛ hiŋmɛitswaa fioo ko dani oje owiemɔ lɛ shishi. Yɛ hei babaoo lɛ, nɔ ni fata enɛ he ji toibolɔi lɛ ekomɛi ahiɛ ni oookwɛ. Nɛkɛ mɛ ni ooomɛ fioo nɛɛ baanyɛ aye abua bo koni oye oklɛŋklɛŋ gbeyeishemɔ lɛ nɔ. Ebaaye ebua toibolɔi lɛ hu ni amɛsaa amɛhe kɛha su loo henumɔi fɛɛ ni ohiɛ baajie lɛ kpo lɛ. Kɛfata he lɛ, enɛ ni ooofee lɛ baaha otoibolɔi lɛ asaa amɛhe ni amɛfee klalo akɛ amɛbaabo bo toi.

Yɛ owiemɔ lɛ mli lɛ, kwɛmɔ toibolɔi lɛ. Kaakwɛ kuu lɛ fɛɛ kɛkɛ. Bɔɔ mɔdɛŋ ni okwɛ aŋkroaŋkroi ni yɔɔ mli lɛ. Yɛ kusum fɛɛ kusum mli lɛ, akpaa hiɛkwɛmɔ ko gbɛ yɛ maŋ wielɔ lɛ gbɛfaŋ.

Kwɛmɔ ni oookwɛ otoibolɔi lɛ tsɔɔ babaoo fe ni oootsɔ ohiŋmɛii kɛkwɛ afã biɛ kɛ biɛ kɛkɛ. Okɛ bulɛ akwɛ toibolɔi lɛ ateŋ mɔ kome hiɛ ni kɛ eeehi lɛ, owie sane muu kome otsɔɔ nakai aŋkro lɛ. No sɛɛ lɛ kwɛmɔ mɔ kroko ni owie sane muu kome loo enyɔ otsɔɔ nakai mɔ lɛ hu. Kaakwɛ mɔ kome be kakadaŋŋ aahu ni ehiɛ miigbo, ni kaagbala ojwɛŋmɔ ooma gbɔmɛi fioo pɛ nɔ yɛ toibolɔi lɛ fɛɛ mli. Yaa nɔ okwɛ toibolɔi lɛ fɛɛ ahiɛ yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ, shi beni owieɔ otsɔɔ mɔ ko lɛ, wiemɔ otsɔɔ nakai mɔ lɛ diɛŋtsɛ ni okwɛ enifeemɔ dani oya mɔ kroko nɔ.

Esa akɛ owolo lɛ akã wielɔ lɛ okpɔlɔ lɛ nɔ, ehi odɛŋ, loo o-Biblia lɛ mli bɔni afee ni okɛ ohiŋmɛi akwɛ enɛɛmɛi anɔ kɛho. Kɛ́ ehe miihia ni otsi oyitso muu lɛ fɛɛ ni okwɛ owolo lɛ nɔ lɛ, no lɛ toibolɔi lɛ ahiɛkwɛmɔ baawa. Esa akɛ osusu bei abɔ ni okɛkwɛɔ owolo lɛ nɔ kɛ be ni okɛfeɔ nakai lɛ fɛɛ he. Kɛ́ ookwɛ owolo lɛ nɔ beni obaa owiemɔ lɛ naagbee lɛ, jeee akɛ onaŋ bɔ ni otoibolɔi lɛ baafee amɛnii yɛ he lɛ kɛkɛ, shi moŋ owiemɔ lɛ baalaaje hewalɛ ni yɔɔ mli lɛ hu. Nakai nɔŋŋ kɛji okwɛɔ owolo lɛ nɔ be fɛɛ be lɛ, obaafite toibolɔi lɛ ahiɛkwɛmɔ lɛ.

Kɛ́ ofɔ̃ bɔɔl oha mɔ ko lɛ, okwɛɔ kɛji mɔ lɛ emɔ lo. Owiemɔ lɛ mli susumɔ fɛɛ susumɔ ji “nifɔ̃ɔ” srɔto kɛha toibolɔi lɛ. Bɔ ni amɛkpɛlɛɔ nɔ amɛhaa lɛ baanyɛ afee “emɔmɔ”—yitso kɛ kpɛlɛmɔ, hiɛ ŋmɔlɔŋmɔlɔ, kwɛmɔ ni akwɛɔ mɔ ko waa. Kɛ́ okwɛɔ mɛi lɛ ahiɛ jogbaŋŋ lɛ, enɛ baanyɛ aye abua bo koni oná nɔmimaa akɛ “aamɔ” osusumɔi lɛ.

Kɛ́ aha bo nifeemɔ koni oyakane nii otsɔɔ asafo lɛ, ani esa akɛ obɔ mɔdɛŋ ni okwɛ toibolɔi lɛ ahiɛ beni okaneɔ nii lɛ? Kɛ́ toibolɔi lɛ miinyiɛ onikanemɔ lɛ sɛɛ yɛ Biblia lɛ mli lɛ, amɛteŋ mɛi babaoo leŋ kɛji owoɔ ohiɛ nɔ okwɛɔ amɛ loo ofeee nakai. Shi kwɛmɔ ni oookwɛ otoibolɔi lɛ baanyɛ akanya onikanemɔ lɛ ejaakɛ ebaaha ohiɛ ahi amɛnifeemɔi lɛ anɔ. Ni yɛ toibolɔi lɛ ateŋ mɛi ni ehiɛɛɛ amɛ Bibliai, ni amɛjwɛŋmɔi baanyɛ akpa shi lɛ agbɛfaŋ lɛ, amɛhiɛ ni wielɔ lɛ aaakwɛ lɛ baanyɛ aye abua ni egbala amɛjwɛŋmɔ kɛba nɔ ni akaneɔ lɛ nɔ. Eji anɔkwale akɛ, obaanyɛ owó ohiɛ nɔ be fioo ko pɛ, ni esaaa akɛ ofeɔ yɛ gbɛ ni baaha onaa atɛrɛ shi yɛ onikanemɔ lɛ mli. Yɛ enɛ hewɔ lɛ, ehi akɛ ooohiɛ o-Biblia lɛ yɛ odɛŋ ni owo oyitso nɔ, jeee ni oba otsɛŋ shi kɛba otsitsi nɔ.

Bei komɛi lɛ, abiɔ ní onukpai lɛ aha kpee shishi wiemɔ kɛjɛ wiemɔ ni aŋmala aha lɛ mli. Enɛ ni aaafee lɛ jogbaŋŋ lɛ biɔ niiashikpamɔ, hesaamɔ jogbaŋŋ, kɛ ekɛ nitsumɔ babaoo. Eji anɔkwale akɛ, wiemɔ ni aŋmala aha lɛ tsiɔ toibolɔi ahiɛkwɛmɔ naa. Shi kɛji wielɔ lɛ esaa ehe jogbaŋŋ lɛ, no lɛ esa akɛ enyɛ ekwɛ etoibolɔi lɛ ahiɛ yɛ be kɛ bei amli ni ehiɛ ejeee baafa ni eshɛ nɔ lɛ nɔ. Nakai ni eeefee lɛ baaye abua ni toibolɔi lɛ ajwɛŋmɔ ahi enɔ, ni ebaaha amɛná mumɔŋ tsɔsemɔi ni he hiaa ni akɛhaa lɛ he sɛɛ.

OTII NI ESA AKƐ OHA EHI OJWƐŊMƆ MLI

  • Jiemɔ naanyobɔɔ su kpo, ni oná mɛi ni owieɔ otsɔɔ lɛ ahe miishɛɛ yɛ anɔkwale mli.

  • Kɛ́ ookane nii lɛ, hiɛmɔ wolo ni okaneɔ lɛ yɛ odɛŋ ni owo otsɛŋ nɔ bɔni afee ni onyɛ owó ohiŋmɛii pɛ nɔ, shi jeee oyitso.

NIFEEMƆ: Yɛ daa gbi saji ni okɛ weku lɛ kɛ nanemɛi gbaa lɛ mli lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ ni ofɔ mɛi krokomɛi ahiɛkwɛmɔ, ni ofee enɛ yɛ gbɛ ni eteŋ shi ewoŋ kusum ni yɔɔ jɛmɛ lɛ.

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje