Paradeiso Aloo Tumu—Te Nɔ Ni Osumɔɔ?
KULƐ mɔ ko mɔ ko nyɛŋ atsɔɔ nɔ maŋnyo ni eji fe akɛ: eji shisharalɔ ko ni jɛ Europa ni miitao hejɔɔmɔ ni miishwe ni ena hulutsoo ni yɔɔ ŋshɔkpɔ fɛfɛo ni tamɔ paradeiso ko nɔ lɛ mli ŋɔɔmɔ. Be mli ni ehoɔ shia kuikui lɛkɛtɛlɛkɛtɛɛ lɛ ni foɔ ŋshɔ lɛ naa afabaŋ lɛ he lɛ, enyiɛ blɛoo kɛbote tɔi, tsɛŋsii, rɔba baagii, amai kɛ sikletɛi ahe woji, adafitswaa woji, kɛ woji tɛtrɛbii ni ashɛrɛ ashwie shi lɛ ajwɛiaŋ. Eka shi faŋŋ akɛ emli wo la, ni esusu akɛ ani enɛ ji paradeiso ni efaa gbɛ kɛbaa nɔ lɛ lo.
Ani ona niiashikpamɔ ko ni tamɔ nakai pɛŋ? Mɛni hewɔ mɛi laa yɛ paradeiso ko ni aaajɔɔ he yɛ mli lɛ he, shi kɛji akɛ amɛyashɛ jɛmɛ nɔŋŋ pɛ lɛ, etamɔ nɔ ni nɔ ko nɔ ko etsiii amɛ naa kwraa akɛ amɛaafee paradeiso lɛ tumu lɛ?
Jeee yɛ “Paradeiso” Mli Pɛ Kɛkɛ
Nɛkɛ fɛo nii, hetsemɔ, kɛ falefale feemɔ ni abuuu yɛ faŋŋ mli nɛɛ jeee nɔ ni kɔɔ “paradeiso shihilɛ hei” ni shisharalɔi pii keɔ kɛyaa jɛmɛ lɛ pɛ kɛkɛ he. Akɛ muji miihe afite he fɛɛ he yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ adesai ashihilɛ mli. Guɔyeli nifeemɔ nitsumɔ hei babaoo woɔ muji waa diɛŋtsɛ, yɛ jwɛi tɔn abɔ ni amɛwoɔ lɛ hewɔ. Jwɛi kɛ emli ebɔɔ ni ataooo lɛ toohe jogbaŋŋ kɛ agbɛnɛ mũ ni tsereɔ shwieɔ shi trukaa lɛ fiteɔ wɔ shikpɔŋ lɛ nɔ fa kpotoo, ni ehaaa efee he ko ni sa kɛha shihilɛ.
Tawuu hu woɔ muji. Beni je lɛ kɛ gbeyeishemɔ kwɛɔ nɔ ni baa kɛkɛ lɛ, Persian Gulf ta lɛ kɛ shihilɛ hee ni fiteɔ nii ba. Irag asraafoi lɛ je gbɛ amɛwo mũ bui aaafee 600 amli la, ni Europa adafitswaa wolo ko tsɔɔ mli akɛ amɛtsake Kuwait “amɛfee lɛ hɛl la ni tamɔ kpojiemɔ he ninaa ko.” German wolo tɛtrɛɛ Geo lɛ wie la ni awo lɛ he akɛ “eji shihilɛ he hiɛkpatamɔ ni fe fɛɛ eko ni adesai kɛba pɛŋ.”
Beni ta lɛ ba naagbee lɛ, kɛkɛ ni abɔi jɛmɛ saamɔ amrɔ nɔŋŋ. Mu bui amli la ni tsoɔ lɛ agbee kɛkɛ he nyɔji abɔ kɛ nitsumɔ dɛŋdɛŋ. World Health Organization bɔ amaniɛ akɛ nibii amli mujiwoo ni tee hiɛ yɛ Kuwait lɛ baaha gbo ni agboɔ yɛ jɛmɛ lɛ aya hiɛ kɛyashɛ oha mlijaa 10.
Ebɛ Oshara Tsɔ, Shi Eyɛ Naagba Waa
Yɛ shihilɛ he mli mujiwoo fɛɛ mujiwoo ni etee hiɛ waa ni sa kadimɔ, ni ehiii kwraa lɛ he nɔkwɛmɔnɔ ni akɛhaa lɛ mli lɛ, emli nɔkwɛmɔ nii bibii akpei abɔ yɛ. Mɛi ni woɔ muji kɛ agbɛnɛ mfonirii ni akɛkpɛtɛɔ gbogboi ahe lɛ “atɛŋlɔi” aaanyɛ afee nii ni woɔ muji ni he bɛ oshara tsɔ, shi kɛlɛ, amɛyeɔ amɛbuaa ni amɛhaa shibɔlemɔ Ŋulami ni ji shikpɔŋ nɛɛ nyɛmɔ ni eyɔɔ ni ekɛaatsɔ paradeiso lɛ ŋmɛɛɔ lɛ.
Yɛ hei komɛi lɛ, mfonirii ni atɛŋɔ yɛ gbogboi ahe lɛ efa aahu akɛ maŋbii lɛ etsɔmɔ “mfonirii ahe shwilafoi,” ni amɛnyɛɛɛ amɛyoo mfonirii nɛɛ dɔŋŋ. Akɛkpɛtɛɔ oketekei ni nyiɛɔ shikpɔŋ shishi lɛ ahe, gbogboi ahe, kɛ telifon tsui bibii ahe. Jeee maŋ tiafi tsui ahe pɛ akɛ mfoniri kpɛtɛŋ dɔŋŋ.
Maŋtiasei komɛi yɛ ni emli tsui ni ewɔtsɔ ni afɔɔɔ amɛmlihilɛ fa. Shiai amli kɛ yalei amli ni ewo muji lɛ efite hei ni shihilɛ hei yɔɔ. Lɔlei ni efite, tsɔnei ahe nibii ni ashɛrɛ ashwie shi, kɛ nibii ni efite ni etsɔ jwɛi bua shi babaoo yɛ ŋmɔji ni kulɛ amɛmli shihilɛ aaafee miishɛɛ waa lɛ amli.
Yɛ hei komɛi lɛ etamɔ nɔ ni ekɔɔɔ mɛi ahe eko akɛ amɛkɛ gbɔmɔtsei ni he tseee ni ewo muji aaanyiɛ. Ni aaanyiɛ kɛ atadewoo kɛ yigbɔɔ ni yɔɔ basabasa lɛ jeee nɔ ni asumɔɔ kɛkɛ, shi eeenyɛ efee hesaamɔ ko ni mɛi susuɔ akɛ eyɔɔ ebe mli fe fɛɛ eko. Abuɔ mɛi ni nyaa hetsemɔ kɛ falefale feemɔ he lɛ akɛ amɛbe eho kwraa.
Mɛɛ Nitsumɔ Babaoo Po Nɛ!
Mɛɛ falefale feemɔ kpeteŋkpele he tafaa he baahia nɛkɛ koni akɛtsake ŋshɔnaa, koo hayii, kɛ gɔji ni yɔɔ wɔshikpɔŋ ni ji wɔshia nɛɛ nɔ lɛ, koni afee lɛ tamɔ paradeiso sɔrɔtoi ni yɔɔ shisharalɔi awoji tɛtrɛbii ni amɛ sɛɛ kpɛlɛɔ lɛ anɔ lɛ ni nɔ ni fata he ji nibii ni abaafee yɛ maŋtiase lɛ amli, maji bibii amli, kɛ ŋmɔji ashi kɛ agbɛnɛ nɔ ni abaafee aha gbɔmɛi lɛ diɛŋtsɛ lɛ!
Shisharalɔ ni atsɔ hiɛ atsi eta lɛ na he miishɛɛ akɛ eeena gbɔmɛi falefale feelɔi akuu ko ni miikpa akutso lɛ mli kɛmiibɛŋkɛ gbɛkɛnaashi ni amɛmiiloo jwɛi babaoo. Kɛlɛ, amɛshi glasei ni ejwara lɛ amli kukuji, tɔi anaa nii, tsɛŋsii anaa nii, kɛ zigaret fabii babaoo ni ehiii kanemɔ. No hewɔ lɛ, yɛ falefalefeemɔ lɛ sɛɛ po lɛ, ana nibii pii lolo ni yeɔ odase akɛ shikpɔŋ lɛ je tumu waa fe paradeiso.
Jeŋ muu fɛɛ falefale feemɔ ni akɛaahere shibɔlemɔ ŋulami ni ji Shikpɔŋ nɛɛ koni ekatsɔ tumu lɛ baabi ni ajie nakai nifitemɔ nii lɛ ahe okadii nɛɛ kɛjɛ jɛmɛ. Ani gbɛkpamɔi komɛi yɛ ni tsɔɔ akɛ falefale feemɔ ni tamɔ nɛkɛ baaya nɔ? Kɛji nakai ni lɛ, belɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Namɔ baatsu he nii? Mɛɛ be?