Be Gbẹninọ Tin to Okú Godo Ya?
“Todido tlẹ tin na atin de. Eyin e yin sinsán liai, e na tlẹ sọ tọ́nkun whladopo dogọ . . . Eyin sunnu nugopetọ de kú be ewọ nasọ nọgbẹ̀ bà?”—MOSE, YẸWHEGAN HOHOWHENU TỌN DE.
1-3. Nawẹ mẹsusu nọ dín homẹmimiọn gbọn to whenuena yé hẹn mẹyiwanna de bú to okú mẹ?
TO OWHÉ ṣiọdidi tọn de gbè to Tòdaho New York tọn mẹ, họntọn lẹ po whẹndo lọ po tò yedelẹ abọẹ do apa na ṣiọpotin he to nùvo lọ. Yé yìnnukun pọ́n ṣiọ heyin visunnu owhe-17-mẹvi lọ tọn. Họntọn etọn lẹ sọn wehọmẹ ma sọgan yọnẹn po awubibọ po gba. Mẹzizẹ taká mẹ tọn ko hẹn oda etọn bú; azọ̀n agbasa wiwọ̀ tọn ko hẹn ẹn vọ̀gán taun. Be họntọn yetọn lọ wẹ yin ehe nugbonugbo? Osun kleun delẹ jẹnukọn, ewọ tindo linlẹn lẹ, kanbiọ lẹ, hlọnhlọn—po ogbẹ̀ po! Onọ̀ visunnu lọ tọn mẹhe ayiha etọn ko gbado tẹnpọn nado mọ todido po homẹmiọn po yí to linlẹn lọ mẹ dọ visunnu etọn gbẹ́ pò to ogbẹ̀. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ e nọ dọ dọvọdọ nuhe e ko yin pinplọn lọ tọn po dasin po dọmọ: “Tommy yin homẹhunnọ todin. Jiwheyẹwhe tindo nuhudo Tommy tọn nado nọ nọ̀ hẹ ẹ to olọn mẹ.”
2 Dẹn sọ kilomẹtlu 11 000 do finẹ, to Jamnagar, Inde, visunnu atọ̀n ajọwatọ owhe-58-mẹvi de tọn lẹ gọalọ nado tẹ́ oṣiọ otọ́ yetọn tọn do nake húhú oṣiọ mimẹ̀ tọn de ji. To hinhọ́n owhè afọnnu-whenu tọn lọ mẹ, visunnu mẹho lọ bẹ aliho nuwiwa oṣiọ mimẹ̀ tọn lọ jẹeji gbọn miyọ́n fiflọ́ do okọ̀ nake tọn lọ mẹ dali bo to nuwhẹ́nwan gblingblin voovo lẹ po nuwhẹ́nkun po kọ̀n do agbasa otọ́ etọn tọn he ma tindo gbigbọ bà ji. Zingidi jìjì miyọ́n lọ tọn yin dududeji gbọn awhá dọvọdọ bogbesisa Sanskrit-gbè Brahman tọn dali he zẹẹmẹdo: “Na alindọn he ma nọ kú gbede ni zindonukọn to vivẹnu etọn lẹ mẹ nado lẹzun dehe yin nugbo pete.”
3 Dile nọvisunnu atọ̀n lọ lẹ to nuwiwa oṣiọ mimẹ̀ tọn lọ pọ́n, dopodopo kanse ede dọmọ, ‘Be yẹn tindo yise to gbẹninọ to okú godo mẹ ya?’ Na yinyin pinplọn to adà voovo aihọn tọn lẹ mẹ wutu, yé na gblọndo voovo lẹ. Pẹvi pete lọ tindo numọtolanmẹ jidide tọn dọ otọ́ yiwanna yetọn na yin vivọji do ninọmẹ gbẹninọ he yiaga de mẹ. Nọvisunnu ṣẹnṣẹn tọn lọ yise dọ oṣiọ lẹ to linlẹn de mẹ to amlọndọ, bo ma yọ́n nudepope bà. Mẹho pete lọ tẹnpọn nado kẹalọyi nugbo okú tọn, na ewọ lẹndọ mẹdepope ma sọgan yọnẹn po nujikudo po nuhe nọ jọ do mí go to whenuena mí kú gba.
Kanbiọ Dopo, Gblọndo Susu
4. Kanbiọ tẹwẹ ko hẹn gbẹtọvi lẹ jẹflumẹ na owhe susu?
4 Be gbẹninọ tin to okú godo ya? yin kanbiọ de he ko hẹn gbẹtọvi lẹ jẹflumẹ na owhe fọtọ́n lẹ. “Yèdọ sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ lẹ lọsu nọ tindo ayihaawe to whenuena [e] pannukọn yé,” wẹ Hans Küng, weyọnẹntọ Katoliki tọn de dọ. To owhe lẹ gblamẹ, gbẹtọ lẹ to ogbẹ́ lẹpo mẹ ko lẹnnupọn do hosọ lọ ji, podọ gblọndo susu wẹ yin linlẹn.
5-8. Etẹwẹ sinsẹ̀n voovo lẹ nọ plọnmẹ dogbọn gbẹninọ to okú godo dali?
5 Suhugan mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ wẹ tindo yise to olọn po zòmẹ po mẹ. Hindu lẹ, to alọ devo mẹ, yise to vọji mẹ. To zẹẹmẹ-bibasi do pọndohlan Malenu lẹ tọn ji mẹ, Amir Muawiyah, alọgọtọ de to piplitẹn sinsẹ̀nnọ Malenu lẹ tọn de, dọmọ: “Mí yise dọ azán whẹdida to okú godo tọn de na tin, to whenuena hiẹ na yì Jiwheyẹwhe, yèdọ Allah nukọn, ehe na taidi zọnlinzinzin biọ whẹdatẹn de mẹ nkọtọn.” Sọgbe hẹ yise sinsẹ̀n Malenu lẹ tọn, Allah to whenẹnu na keje azọ́n gbẹzan mẹdopodopo tọn pọ́n bo na do mẹlọ hlan paladisi mẹ kavi hlan olọnzomẹ.
6 To Sri Lanka, Bouddha-sẹ̀ntọ lẹ po Katoliki lẹ po nọ jo ohọ̀n po fleṣe yetọn lẹ po do hùnhùn gblagada to whenuena mẹde kú to whédo yetọn mẹ. Kòmiyọ́n-gbán de nọ yin titá dote, podọ afọligbe matintọ lọ tọn to ṣiọpotin lọ mẹ nọ yin zize pannukọn họngbo ji. Yé yise dọ afọdide ehelẹ nọ hẹn tintọ́n gbigbọ, kavi alindọn, matintọ lọ tọn bọawu sọn ohọ̀ lọ mẹ.
7 Didoaitọ otò Australie tọn, dọmọ Ronald M. Berndt wehọmẹ alavọ Whèyihọ Australie tọn, yise dọ “gbẹtọvi lẹ tindo gbigbọ de he ma sọgan yin vivasudo.” Akọta Aflika tọn delẹ yise dọ to okú godo gbẹtọ paa lẹ nọ lẹzun kúvìtọ́, to whenuena mẹhe diyin lẹ nọ lẹzun gbigbọ tọgbo lẹ tọn, mẹhe na yin yẹyidogona bo yin obiọ basi hlan taidi nukọntọ mayinukundomọ otò lọ tọn lẹ.
8 To aigba delẹ ji, yise lẹ gando linlẹn alindọn oṣiọ lẹ tọn go yin aṣa lẹdo lọ tọn po mẹhe ylọ yedelẹ dọ Klistiani lẹ tọn po dindọnṣakadopọ. Di apajlẹ, to Katoliki susu po Plọtẹstant lẹ po ṣẹnṣẹn to Whèyihọ Aflika tọn mẹ, e yin aṣa nado nọ ṣinyọnnudo mẹpọnnu lẹ to whenuena mẹde kú na mẹde ni ma pọ́n bo mọ gbigbọ mẹhe ko kú lọ tọn. Enẹgodo, azán 40 to okú mẹyiwanna de tọn godo, whẹndo po họntọn lẹ po nọ wà agọ́ na agahihẹ yì olọn mẹ alindọn lọ tọn.
Hosọ He Gbayipe De
9, 10. Yise dodonu tọn tẹwẹ suhugan sinsẹ̀n lẹ tọn yigbe na?
9 Gblọndo lẹ na kanbiọ lọ dogbọn nuhe nọ jọ to whenuena mí kú dali gbọnvo na yedelẹ sọgbe hẹ nuhe aṣa po yise mẹhe to gblọndo na lọ lẹ tọn po yin. Ṣogan, suhugan sinsẹ̀n lẹ tọn yigbe do linlẹn dodonu tọn dopo ji dọmọ: Nude to gbẹtọ mẹ—yèdọ alindọn de, gbigbọ de, kúvìtọ de—bo yin jọmaku podọ nọ to gbẹnọ to okú godo.
10 Yise to jọmaku alindọn tọn mẹ yin nude he dibla lẹdo aihọn pé to fọtọ́n sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn po hagbẹ klandovo lẹ po mẹ. Sinsẹ̀n-nuplọnmẹ heyin alọkẹyi de wẹ e yin to sinsẹ̀n Ju tọn mẹ ga. To sinsẹ̀n Hindu tọn mẹ yise ehe wẹ yin dodonu tangan nuplọnmẹ vọji tọn. Malenu lẹ yise dọ alindọn nọ wá tintin mẹ hẹ agbasa lọ ṣigba nọ to gbẹnọ zọnmii to godo he agbasa lọ kú. Yise devo lẹ—yise to gbigbọ oṣiọ tọn mẹ to Aflika, Shinto, podọ yèdọ Buddha-sẹ̀ntọ lẹ—nọ plọnmẹ onú voovo lẹ do hosọ ehe dopolọ ji.
11. Nawẹ weyọnẹntọ delẹ pọ́n linlẹn lọ dọ alindọn yin jọmaku hlan gbọn?
11 Mẹdelẹ nọ tindo pọndohlan adà awetọ tọn, dọ ogbẹ̀ nọ wá vivọnu to okú whenu. Hlan yewlẹ, linlẹn lọ dọ numọtolanmẹ po gbẹninọ jọwamọ tọn po nọ zindonukọn na ede to oyẹ he tin to ovò kada mẹ yin nuhe ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe. Wekantọ po weyọnẹntọ owhe kanweko-20tọ Espagne tọn po Miguel de Unamuno wlan dọmọ: “Nado yise to jọmaku alindọn tọn mẹ yin nado tindo ojlo dọ alindọn sọgan yin jọmaku, ṣigba nado jlo e po gbemima mọnkọtọn po dọ ojlo ehe na hẹn gbẹtọ ma nado lẹnnupọn bo lẹzun nulunọ.” Delẹ to mẹhe gbẹ́ nado yise to jọmaku mẹdetiti tọn mẹ lẹ wẹ tamẹnuplọnmẹtọ hohowhenu tọn he diyin lẹ Aristotle po Epicurus po, doto Hippocrates, tamẹnuplọnmẹtọ Écosse tọn David Hume, weyọnẹntọ Arab tọn Averroës, po mẹbọdo tògan Inde tọn go to mẹdekannujẹ godo, Jawaharlal Nehru po.
12, 13. Kanbiọ nujọnu tọn tẹlẹ wẹ fọ́n dogbọn nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn dali?
12 Kanbiọ lọ wẹ yindọ, Be mí tindo alindọn jọmaku nugbonugbo ya? Eyin alindọn ma yin jọmaku nugbonugbo, to whelọnu lo nawẹ nuplọnmẹ lalo tọn mọnkọtọn sọgan yin adà he bẹ suhugan sinsẹ̀n egbezangbe tọn lẹ hẹn gbọn? Fie wẹ linlẹn lọ bẹjẹeji sọn? Podọ eyin alindọn nọ doalọtena gbẹninọ to okú whenu nugbonugbo, todido tẹwẹ sọgan tin na oṣiọ lẹ?
13 Be mí sọgan mọ gblọndo nugbo po pekọhẹnwanamẹ tọn lẹ po na kanbiọ mọnkọtọn lẹ ya? Mọwẹ! Ehelẹ po kanbiọ devo lẹ po na yin gblọndo dinna to weda he bọdego lẹ mẹ. Tintan, gbọ mí ni gbadopọnna lehe sinsẹ̀n-nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn bẹjẹeji gbọn.