Mẹhomẹ lẹ—Dona de Na Jọja Lẹ
“Whenuena yẹn zun yọnhonọ bosọ wúwhà, Jiwheyẹwhe E, a gbẹ́ mi blo; kaka yẹn nado yí huhlọn towe hia whẹndo he ja, hlọnhlọn towe hlan yé he ja to godo lẹpo.”—PSALM 71:18.
1, 2. Etẹwẹ mẹhomẹ he yin devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dona yọnẹn, podọ etẹwẹ mí na gbadopọnna todin?
KLISTIANI mẹho agun tọn de to Whèyihọ-waji Aflika tọn yì dla mẹmẹsunnu yiamisisadode mẹhomẹ de pọ́n bo kanse e dọ, “Nawẹ mì te do?” Mẹmẹsunnu lọ gblọn dọ, “N’sọgan họ̀nwezun, n’sọgan lọ́n sọn afọ̀ de ji jẹ devo ji, n’sọgan lọ́n to afọ̀ awe lẹpo ji kavi to afọ̀ dopo ji.” Dile e to hodọ, e sọ to dohia nuhe dọ e te lẹ tọn basi. E wá yidogọ dọ, “Ṣigba n’ma sọgan zlọn.” Nuhe dọ e te lọ họnwun. ‘Homẹ ṣie nọ hùn nado wà nuhe n’sọgan wà, ṣigba eyin nude glo mi, n’ma nọ basi i.’ Mẹho agun tọn he yì dla ẹ pọ́n lọ ko tindo owhe 80 linlán todin, podọ e gbẹsọ nọ jaya nado flin nugbonọ-yinyin mẹmẹsunnu enẹ tọn po lehe e nọ yìn aslan do po.
2 Jẹhẹnu jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn he mẹhomẹ de nọ dohia lẹ sọgan yinuwado mẹdevo lẹ ji na ojlẹ dindẹn. Nugbo wẹ dọ, mẹhowhe kẹdẹ na ede ma nọ hẹn nuyọnẹn po jẹhẹnu Klisti tọn nkọ lẹ po wá to jọwamọ-liho gba. (Yẹwhehodọtọ 4:13) Biblu dọmọ: “Jẹgbakun gigo tọn wẹ ota owhànọ, eyin yè mọ ẹn to aliho dodo tọn ji.” (Howhinwhẹn lẹ 16:31) Eyin mẹhomẹ de wẹ hiẹ yin, be a yọ́n obá he mẹ hogbe po nuyiwa towe lẹ po sọgan hẹn ale wá na mẹdevo lẹ jẹ ya? Lẹnnupọndo apajlẹ Biblu tọn delẹ ji he do obá he mẹ mẹhomẹ lẹ ko yin dona nujọnu tọn de na jọja lẹ jẹ hia.
Yise He Tindo Nuyiwadomẹji Dẹn-to-Aimẹ
3. Nawẹ nugbonọ-yinyin Noa tọn yinuwado mẹhe to gbẹnọ to egbehe lẹpo ji gbọn?
3 Yise po tenọgligo-hinhẹn Noa tọn po gbẹ́ pò to ale hẹnwa kakajẹ egbé. Noa ko dibla tindo owhe 600 to whenuena e gbá aki lọ bo bẹ kanlin lẹ pli bosọ dọyẹwheho na kọmẹnu etọn lẹ. (Gẹnẹsisi 7:6; 2 Pita 2:5) Na Noa dibusi Jiwheyẹwhe wutu, ewọ po whẹndo etọn po lùn Singigọ lọ tọ́n bo lẹzun tọgbo gbẹtọ he tin to aigba ji to egbé lẹpo tọn. Nugbo wẹ dọ, Noa nọgbẹ̀ to ojlẹ he mẹ gbẹtọ lẹ gbẹ́ nọ dọ́jì te. Ṣogan, etlẹ yin to whenue owhe etọn ko sẹyì taun, Noa gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ, podọ enẹ hẹn dona ayidego tọn lẹ wá. Gbọnna?
4. Nawẹ tenọgligo-hinhẹn Noa tọn hẹn ale wá na devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe gbọn?
4 Noa ko dibla tindo owhe 800 to whenuena Nimlọdi jẹ Atọ̀họ̀ Babẹli tọn gbá ji to nukundidiọsọ gbedide Jehovah tọn nado “gọ́ aigba mẹ.” (Gẹnẹsisi 9:1; 11:1-9) Ṣigba, Noa ma doalọ to atẹṣiṣi Nimlọdi tọn mẹ. Enẹwutu, e yọnbasi dọ ogbè etọn ma diọ to whenuena ogbè wlu do kọnù na atẹṣitọ lọ lẹ. Yise po tenọgligo-hinhẹn Noa tọn po, he e dohia e ma yin to yọnhowhe etọn mẹ kẹdẹ gba ṣigba to gbẹzan etọn blebu mẹ, jẹ nado yin hihodo gbọn devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo dali, yèdọ yọpọ po mẹho po.—Heblu lẹ 11:7.
Nuyiwadomẹji to Whẹndo Mẹ
5, 6. (a) Etẹwẹ Jehovah dọna Ablaham nado wà to whenuena e tindo owhe 75? (b) Nawẹ Ablaham yinuwa hlan gbedide Jiwheyẹwhe tọn gbọn?
5 Gbẹzan tọgbo he nọgbẹ̀ to Noa godo lẹ tọn do nuyiwadomẹji he mẹhomẹ lẹ sọgan tindo do yise hagbẹ whẹndo yetọn lẹ tọn ji hia. Ablaham ko tindo nudi owhe 75 to whenuena Jiwheyẹwhe dọna ẹn dọmọ: “Tọ́nsọn aigba towe ji, sọn hẹnnumẹ towe lẹ mẹ, sọn owhé otọ́ towe tọn gbè, yì aigba he yẹn na dohia we lọ ji: yẹn nasọ yí we do basi akọta daho de, yẹn na dona we.”—Gẹnẹsisi 12:1, 2.
6 Yí nukun homẹ tọn do pọ́n dọ hiẹ yin didọna nado jo owhé towe, họntọn towe lẹ, otò he mẹ a yin jiji te, po hihọ́ hẹnnumẹ sẹpọmẹ towe lẹ tọn po do nado yì otò he hiẹ ma yọnẹn de mẹ. Nuhe yin bibiọ to Ablaham si pẹpẹ niyẹn. E “tọ́nyi, dile OKLUNỌ ko dọna ẹn do,” podọ na pipotọ gbẹzan etọn tọn, e nọ nọ̀ gòhọ mẹ taidi wáṣinu podọ taidi jonọ to aigba Kenani tọn ji. (Gẹnẹsisi 12:4; Heblu lẹ 11:8, 9) Dile etlẹ yindọ Jehovah dọ dọ Ablaham na lẹzun “akọta daho de,” e ko kú hoho whẹpo bọ kúnkan etọn wá sudeji. Visunnu dopo gee, yèdọ Isaki, wẹ asi etọn Sala ji na ẹn to whenuena Ablaham ko yí owhe 25 zan to aigba pagbe tọn lọ ji godo. (Gẹnẹsisi 21:2, 5) Ṣogan, Ablaham ma gbọjọ bo lẹkọyi tòdaho he mẹ e wá sọn gba. Apajlẹ yise po akọndonanu po tọn nankọ die!
7. Nuyiwadomẹji tẹwẹ akọndonanu Ablaham tọn tindo do visunnu etọn Isaki ji, podọ kọdetọn tẹwẹ enẹ tindo do gbẹtọvi lẹ ji?
7 Akọndonanu Ablaham tọn yinuwa sinsinyẹn do visunnu etọn Isaki ji, mẹhe yí gbẹzan etọn blebu—yèdọ owhe 180—zan taidi wáṣinu de to aigba Kenani tọn ji. Akọndonanu Isaki tọn sinai do yise to opagbe Jiwheyẹwhe tọn mẹ ji, yèdọ yise he mẹjitọ yọnhonọ etọn lẹ dó do ahun etọn mẹ bọ ohó Jehovah lọsu titi tọn wá hẹnlodo to godo mẹ. (Gẹnẹsisi 26:2-5) Tenọgligo-hinhẹn Isaki tọn yí adà tangan de wà to hẹndi opagbe Jehovah tọn mẹ dọ “okún” de na wá sọn whẹndo Ablaham tọn mẹ nado hẹn dona wá na gbẹtọvi lẹpo. To owhe kanweko susu godo, Jesu Klisti he yin adà tintan “okún” enẹ tọn hùnali dote na mẹhe yí ì sè lẹpo nado gbọwhẹ hẹ Jiwheyẹwhe bo duvivi ogbẹ̀ madopodo tọn.—Galatianu lẹ 3:16; Johanu 3:16.
8. Nawẹ Jakobu do yise dolido hia gbọn, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?
8 To godo mẹ, Isaki lọsu gọalọna visunnu etọn Jakobu nado wleawuna yise dolido he hẹn ẹn dote kaka biọ yọnhowhe mẹ. Jakobu ko tindo owhe 97 to whenuena e diahi hẹ angẹli de na ozán dopo blebu nado mọ dona yí. (Gẹnẹsisi 32:24-28) Whẹpo Jakobu do kú to owhe 147 mẹho yinyin mẹ, e yí huhlọn he pò to e si lẹpo zan nado dona dopodopo visunnu etọn 12 lẹ tọn. (Gẹnẹsisi 47:28) Ohó dọdai tọn he e dọ lẹ, he kandai etọn tin to Gẹnẹsisi 49:1-28 mẹ todin, sọawuhia nado yin nugbo bosọ pò to hẹndi mọyi to alọnu.
9. Etẹwẹ mí sọgan dọ gando nuyiwadomẹji he mẹhomẹ he whèwhín to gbigbọ-liho lẹ nọ tindo do whẹndo yetọn ji go?
9 E họnwun dọ, mẹhomẹ he yin devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọgan tindo nuyiwadomẹji dagbe do hagbẹ whẹndo yetọn tọn lẹ ji. Oplọn he sinai do Owe-wiwe ji gọna ayinamẹ nuyọnẹn tọn po apajlẹ akọndonanu tọn po sọgan yinuwa sinsinyẹn do jọja de ji nado wleawuna yise dolido de dile e to whinwhẹ́n. (Howhinwhẹn lẹ 22:6) Mẹhomẹ lẹ ma dona yí nukunpẹvi do pọ́n nuyiwadomẹji dagbe he yé sọgan tindo do whẹndo yetọn ji gbede.
Nuyiwadomẹji do Sinsẹ̀n-basitọ Hatọ lẹ Ji
10. Etẹwẹ yin ‘gbedide Josẹfu tọn gbọn ohú etọn dali,’ podọ nuyiwadomẹji tẹwẹ e tindo?
10 Mẹhomẹ lẹ sọ sọgan tindo nuyiwadomẹji dagbe do yisenọ hatọ lẹ ji. To yọnhowhe etọn mẹ, visunnu Jakobu tọn Josẹfu wazọ́n yise tọn kleun de he yinuwa sinsinyẹn do sinsẹ̀n-basitọ nugbo livi susu he nọgbẹ̀ to godo etọn lẹ ji. E ko tindo owhe 110 to whenuena e “degbè . . . gbọn ohú etọn dali,” dọ whenuena Islaelivi lẹ na wá tọ́nsọn Egipti to godo mẹ, yé dona bẹ ohú etọn lẹ yì. (Heblu lẹ 11:22; Gẹnẹsisi 50:25) Gbedide enẹ yinuwa taidi ohia de dọ todido tin na Islaelivi lẹ to owhe susu he yé do jiya to kanlinmọgbenu to okú Josẹfu tọn godo lẹ whenu, bo hẹn yé deji dọ whlẹngán yetọn na wá.
11. Nuyiwadomẹji tẹwẹ Mose mẹhomẹ lọ sọgan ko tindo do Jọṣua ji?
11 Dopo to mẹhe mọ tuli yí sọn dohia yise Josẹfu tọn lẹ mẹ wẹ Mose. To owhe 80 mẹvi yinyin mẹ, Mose tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado bẹ ohú Josẹfu tọn lẹ yì sọn aigba Egipti tọn ji. (Eksọdusi 13:19) To ojlẹ enẹ mẹ, e jẹakọ hẹ Jọṣua he e yin mẹho na taun. Na owhe 40 he bọdego lẹ, Jọṣua wazọ́n tlọlọ hẹ Mose taidi devi etọn. (Osọha lẹ 11:28) E hodo Mose yì Osó Sinai tọn ji bosọ tin to finẹ nado pé Mose to whenuena e jẹte sọn osó lọ ji po tafo Kunnuhó tọn lẹ po. (Eksọdusi 24:12-18; 32:15-17) Asisa ayinamẹ he whèwhín po nuyọnẹn po tọn nankọ die Mose mẹhomẹ lọ na ko yin na Jọṣua!
12. Dile Jọṣua to ogbẹ̀ dẹnsọ, nawẹ e tindo nuyiwadomẹji dagbe do akọta Islaeli tọn ji gbọn?
12 To godo mẹ, Jọṣua lọsu yin asisa tulinamẹ tọn na akọta Islaeli tọn dile e to ogbẹ̀ dẹnsọ. Whẹdatọ 2:7 dọna mí dọmọ: “Gbẹtọ ewlẹ sọ sẹ̀n OKLUNỌ to azán Jọṣua tọn lẹpo gbè, podọ to azán mẹho he dọ́hu Jọṣua lẹpo tọn gbè, mẹhe ko mọ azọ́n daho OKLUNỌ tọn lẹpo, he e ko wà na Islaeli.” Ṣigba to okú Jọṣua po sunnu mẹhomẹ devo lẹ tọn po godo, ojlẹ owhe 300 tọn de bẹjẹeji he mẹ gbẹtọ lẹ lẹzun ayihaawenọ to sinsẹ̀n-bibasi nugbo po lalo po ṣẹnṣẹn, kakajẹ azán yẹwhegán Samuẹli tọn gbè.
Samuẹli “Wazọ́n Dodo Tọn”
13. Etẹwẹ Samuẹli wà he dohia dọ e “wazọ́n dodo tọn”?
13 Biblu ma dọ owhe nẹmu he Samuẹli tindo whẹpo do kú na mí gba, ṣigba nujijọ he yin nùdego to owe Samuẹli Tintan tọn mẹ lẹ bẹ ojlẹ owhe 102 tọn hẹn, podọ suhugan yetọn wẹ jọ to nukun Samuẹli tọn mẹ. To Heblu lẹ 11:32, 33 mẹ, mí hia dọ whẹdatọ po yẹwhegán nugbonọ lẹ po “wazọ́n dodo tọn.” Mọwẹ, Samuẹli yinuwado delẹ to mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ etọn mẹ lẹ ji nado dapana ylanwiwa kavi gbẹ́ ẹ dai. (1 Samuẹli 7:2-4) Gbọnna? E yin nugbonọ na Jehovah to gbẹzan etọn lẹpo mẹ. (1 Samuẹli 12:2-5) E ma nọ dibu nado na ayinamẹ sinsinyẹn etlẹ yin hlan ahọlu. (1 Samuẹli 15:16-29) Humọ, to whenuena Samuẹli ko lẹzun “yọnhonọ po ota owhànọ po,” e ze apajlẹ dagbe dai na nuhe dù dẹ̀hiho do mẹdevo lẹ tamẹ. E dọ dọ “Jiwheyẹwhe dike blo bọ [emi] na do waylando do OKLUNỌ go to alọdote mẹ nado hodẹ̀” do Islaelivi hatọ emitọn lẹ tamẹ.—1 Samuẹli 12:2, 23.
14, 15. Nawẹ mẹhomẹ lẹ to egbehe sọgan hodo apajlẹ Samuẹli tọn to dẹ̀hiho mẹ gbọn?
14 Ehe lẹpo zinnudo aliho titengbe he mẹ mẹhomẹ lẹ sọgan tindo nuyiwadomẹji dagbe do devizọnwatọ Jehovah tọn hatọ lẹ ji te. Mahopọnna dogbó he agbasamalo po ninọmẹ devo lẹ po nọ hẹnwa lẹ, mẹhe owhe yetọn ko sẹyì lẹ sọgan hodẹ̀ do mẹdevo lẹ tamẹ. Mẹhomẹ lẹ emi, be mì yọ́n obá he mẹ odẹ̀ mìtọn lẹ nọ hẹn ale wá na agun lọ jẹ ya? Na yise mìtọn to hùnsọndai Klisti tọn mẹ wutu, mì tindo nukundagbe Jehovah tọn, podọ na kandai akọndonanu mìtọn tọn wutu, yise mìtọn ‘ko yin whiwhlepọn bo lẹzun nuhọakuẹ.’ (Jakobu 1:3; 1 Pita 1:7) Mì ma wọnji gbede blo dọ: “Odẹ̀ zogbezogbe dodonọ de tọn ma gbọ̀vọ́ nọ wazọ́n susu.”—Jakobu 5:16.
15 Odẹ̀ mìtọn lẹ nado nọgodona azọ́n Ahọluduta Jehovah tọn yin dandan. Delẹ to mẹmẹsunnu mítọn lẹ mẹ tin to ganpamẹ na kadaninọ Klistiani tọn yetọn wutu. Mẹdevo lẹ to oyà nugbajẹmẹji jọwamọ tọn, awhàn, po tòwhan lẹ po tọn ji. Podọ mẹdevo lẹ, to agun mítọn titi lẹ mẹ, to pipehẹ whlepọn po nukundiọsọmẹ lẹ po. (Matiu 10:35, 36) Mẹhe to nukọntọ yin to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ bo to nukunpedo agun lẹ go lẹ sọ tindo nuhudo odẹ̀ gbesisọ mìtọn lẹ tọn do ota yetọn mẹ. (Efesunu lẹ 6:18, 19; Kọlọsinu lẹ 4:2, 3) Lehe e yọ́n do sọ nado nọ donù yisenọ hatọ lẹ go to odẹ̀ mìtọn lẹ mẹ, dile Epafla wà do!—Kọlọsinu lẹ 4:12.
Nupinplọn Whẹndo He Ja
16, 17. Etẹwẹ yin didọdai to Psalm 71:18 mẹ, podọ nawẹ e mọ hẹndi gbọn?
16 Gbẹdido hẹ nugbonọ “lẹngbọpa pẹvi” lọ tọn lẹ, yèdọ mẹhe tindo oylọ olọn mẹ tọn lẹ, ko wleawu azọ́nplọnmẹ he jẹ tọn na “lẹngbọ devo” he tindo todido nado nọgbẹ̀ kakadoi to aigba ji lẹ. (Luku 12:32; Johanu 10:16) Ehe yin didọdai to Psalm 71:18 mẹ, he hia dọmọ: “Whenuena yẹn zun yọnhonọ bosọ wúwhà, Jiwheyẹwhe E, a gbẹ́ mi blo; kaka yẹn nado yí huhlọn towe hia whẹndo he ja, hlọnhlọn towe hlan yé he ja to godo lẹpo.” Mẹyiamisisadode lẹ yí jejejininọ do to azọ́nplọn gbẹdohẹmẹtọ yetọn he yin lẹngbọ devo lẹ nado hẹn azọngban susu dogọ lẹ di whẹpo do jo yé do nado yin gigopana hẹ Jesu Klisti.
17 Nunọwhinnusẹ́n nuhe Psalm 71:18 dọ dogbọn nupinplọn “yé he ja to godo” lẹ dali tọn sọgan sọ yin yiyizan gando lẹngbọ devo lẹ go, he ko mọ nuplọnmẹ yí sọn mẹyiamisisadode Jiwheyẹwhe tọn lẹ dè. Jehovah ko na lẹblanulọkẹyi mẹhomẹ lẹ nado dekunnu etọn na mẹhe to alọkẹyi sinsẹ̀n-bibasi nugbo todin lẹ. (Joẹli 1:2, 3) Lẹngbọ devo lẹ nọ mọ dọ yé yin didona na nuhe yé ko plọn sọn mẹyiamisisadode lẹ dè wutu podọ yé nọ yin whinwhàn nado má nuplọnmẹ sinai do Owe-wiwe ji yetọn hẹ mẹdevo he jlo na sẹ̀n Jehovah lẹ.—Osọhia 7:9, 10.
18, 19. (a) Nudọnamẹ họakuẹ tẹwẹ susu devizọnwatọ Jehovah tọn he yin mẹhomẹ lẹ sọgan má hẹ mẹdevo lẹ? (b) Jidide tẹwẹ Klistiani mẹhomẹ lẹ dona tindo?
18 Mẹhomẹ he yin devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ, yèdọ mẹyiamisisadode lẹ po lẹngbọ devo lẹ po, wẹ zọ́n bọ mí do tindo kanṣiṣa de po nujijọ ayidego whenuho tọn lẹ po. Vude to yé mẹ he gbẹ́ pò to ogbẹ̀ tin to finẹ to whenuena yẹdide “Photo-Drame de la Création” tọn lẹ yin didohia to tintan whenu. Delẹ to yé mẹ yọ́n mẹmẹsunnu he to nukọntọ yin he yin wiwle sú to 1918 lẹ. Mẹdevo lẹ wazọ́n to azọ́nwatẹn ladio Watchtower tọn he yin WBBR. Susu to yé mẹ sọgan pìntàn ojlẹ he mẹ mẹdekannujẹ sinsẹ̀n-bibasi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn yin avùnlọyina te to whẹdọtẹn dahodaho lẹ. Podọ mẹdevo lẹ tẹdo sinsẹ̀n-bibasi nugbo go masẹafọ to gandudu aṣẹglanglan-panamẹtọ lẹ glọ. Mọwẹ, mẹhomẹ lẹ sọgan dọ lehe nukunnumọjẹnumẹ nugbo lọ tọn yin didehia debọdo-dego do. Biblu na mí tuli nado mọaleyi sọn numimọ susugege ehe mẹ.—Deutelonomi 32:7.
19 Klistiani mẹhomẹ lẹ yin tulina nado ze apajlẹ dagbe dai na jọja lẹ. (Titu 2:2-4) Vlavo todin mì sọgan nọma doayi nuyiwadomẹji he akọndonanu, odẹ̀, po ayinamẹ mìtọn lẹ po nọ tindo do mẹdevo lẹ ji go. Noa, Ablaham, Josẹfu, Mose po mẹdevo lẹ po sọgan ko nọma yọ́n obá he mẹ nugbonọ-yinyin yetọn na wá yinuwado whẹndo he ja lẹ ji jẹ. Etomọṣo, ogú yise po tenọgligo-hinhẹn po tọn he yé jo dai tindo nuyiwadomẹji sisosiso; mọ wẹ e yin do na mìlọsu.
20. Dona tẹlẹ wẹ to tepọn mẹhe hẹn todido yetọn go gligli kakajẹ opodo lẹ?
20 Vlavo hiẹ lùn “nukunbibia daho” lọ tọ́n kavi yin hinhẹngọwa ogbẹ̀ gbọn fọnsọnku gblamẹ, lehe e na yin ayajẹnu do sọ nado duvivi “ogbẹ̀ nugbonugbo” lọ tọn! (Matiu 24:21; 1 Timoti 6:19) Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ojlẹ lọ to Gandudu Owhe Fọtọ́n Klisti tọn whenu, whenuena Jehovah na de nuyiwadomẹji ylankan yọnhowhe tọn lẹ sẹ̀. Kakati agbasa mítọn nido to godo yì mapote, mí na nọ fọ́n egbesọegbesọ po agbasalilo dagbe he na to tepọn zọnmii de po—yèdọ huhlọn susu dogọ, nukun he zìn dogọ, otó he sènu ganji, po awusọhia he dọnmẹdogo dogọ de po! (Job 33:25; Isaia 35:5, 6) Mẹhe yin didona nado nọgbẹ̀ to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ na tin to jọja mẹ tẹgbẹ to pọndohlan mẹ na ojlẹ mavọmavọ he yé na gbẹsọ duvivi etọn. (Isaia 65:22) Enẹwutu, mì gbọ mímẹpo ni hẹn todido mítọn go gligli kakajẹ opodo bo zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n po alindọn lẹpo po. Mí sọgan deji dọ Jehovah na hẹn opagbe etọn lẹpo di podọ dọ nuhe e na wà lẹ na zẹ̀ nudepope he mí sọgan to nukundo go.—Psalm 37:4; 145:16.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
• Nawẹ tenọgligo-hinhẹn Noa yọnhonọ lọ tọn hẹn dona lẹ wá na gbẹtọvi lẹpo gbọn?
• Nuyiwadomẹji tẹwẹ yise tọgbo lẹ tọn tindo do kúnkan yetọn lẹ ji?
• Nawẹ Josẹfu, Mose, Jọṣua po Samuẹli po hẹn sinsẹ̀n-basitọ hatọ yetọn lẹ lodo to yọnhowhe yetọn lẹ mẹ gbọn?
• Ogú tẹwẹ mẹhomẹ lẹ sọgan jo dai?
[Yẹdide to weda 26]
Akọndonanu Ablaham tọn yinuwa sinsinyẹn do Isaki ji
[Yẹdide to weda 28]
Ayinamẹ whèwhín Mose tọn lẹ na tuli Jọṣua
[Yẹdide to weda 29]
Odẹ̀ he hiẹ nọ hò do mẹdevo lẹ tamẹ sọgan wadagbe susu
[Yẹdide to weda 30]
Jọja lẹ nọ mọaleyi sọn todidoai na mẹhomẹ nugbonọ lẹ mẹ