Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .
Paano Ko Masugiran ang Akon mga Ginikanan?
“Kon magpauli ako nga manubo ang akon nakuha sa test, luyag ko sugiran ang akon mga ginikanan, apang indi ko mahimo bangod kon sugiran ko sila, singgitan nila ako.”—13 anyos nga si Benita.
ANG manunulat nga si Ruth Bell nagasiling: “Bahin sang eksperiensia sang mga tin-edyer nga maghimo sing mga butang nga wala nagahalong. Apang kon kaisa nagasulod ka sa gamo, kag sa amo sina nga luyag mo magpatabang sa imo mga ginikanan.” Apang, kon bala manubo nga grado, napaslawan ang imo plano subong pamatan-on, wala mo matuman ang tugon sang imo mga ginikanan, ukon isa ka serioso nga problema sa moral, ang pagsugid sa imo mga ginikanan indi kalahamut-an hunahunaon.
Mahimo nahadlok ikaw manugid sang malain sa imo mga ginikanan—labi na kon ikaw ang nagsayop. Mahimo mabudlayan ikaw kon hunahunaon mo nga usisaon ikaw. Ang 18 anyos nga si Willa nagsiling: “Wala sila nagauntat sa pagpamangkot kon may isugid ako sa ila. Daw subong bala ini sang pagbukas sa Kahon ni Pandora.” Ayhan luyag mo man likawan ang indi malikawan—kag ayhan ang makahuluya—nga disiplina. Apang ang grabe sa tanan amo ang butang nga ginpaslaw mo ang imo mga ginikanan. Suno sa pamatan-on nga si Vince: “Nabatyagan ko nga may salig gid ang akon mga ginikanan sa akon kag bangod sina nabudlayan ako sa pagpalapit sa ila bangod indi ko luyag nga maglain ang ila buot.”
Walay sapayan, ang malain nga balita madasig maglakbay. Kag ayhan kilala gid ikaw sang imo mga ginikanan nga sa masami mamutikan nila kon may malain nga natabo bisan pa ginahimo mo ang imo labi nga masarangan sa paglikom sini. Sa amo ang indi pagsugid sa imo mga ginikanan nagapaatrasado lamang sang indi malikawan. (Ipaanggid ang Hulubaton 28:13.) Ang pamangkot amo, Paano mo sila sugiran?
Wala sing Bisan Sin-o nga Himpit
Una, dumduma ang ginasiling sang Biblia nahanungod sa mga sala: “Ang tanan nakasala kag nawad-an sang himaya sang Dios.” (Roma 3:23; 5:12) Ang iban nga mga sala resulta sang pagkawalay hinalung-ong, ang iban bangod sang indi paghalong. Kag, kon kaisa ginahimo sang isa ka tawo ang butang nga nahibaloan niya sayop. Walay sapayan, ang mga sala bahin sang kabuhi.
Apang, ano ang masiling mo sa isa ka tawo nga indi makabaton sing sala? Sa ulihi, indi bala magadaku ang imo pagtahod sa iya kon sa isa ka adlaw nagpalapit sia kag nagsiling, “Pasensyaha ako—nakita ko nga ako ang may sala”? Sing kaanggid, ang imo mga ginikanan mahimo nga naakig sa imo sayop. Apang ang kamatuoran nga ikaw mapainubuson nga nagbaton sang imo sayop mahimo nga magpaugdaw sang ila kaakig.
Ang Nagakaigo nga Tion
Sa masami ang reaksion sang imo mga ginikanan apektado man sing daku sang kon paano kag kon san-o mo sila sugiran. Ang Biblia nagahambal tuhoy sa “pulong nga napamulong sa nagakaigo nga tion.” (Hulubaton 25:11; ipaanggid ang Manugwali 3:1, 7.) Matuod, indi mo luyag nga magpaisol-isol. Ang pamatan-on nga si Vince nagsiling: “Nasapwan ko nga ang paghulat nagapagrabe lamang sang mga butang.” Apang, kon mahimo mangita sing oras sa pagpakighambal sa imo mga ginikanan kon mamag-an ang ila buot. Amo sini ang ginsiling ni Latia nga nagaedad sing 16 anyos: “Wala gid ako nagapakighambal kay Mom nahanungod sina nga mga butang kon masako sia bangod diin sa indi niya ako pagsapakon ukon maakig sia.” Ang 15 anyos nga si Kelly nagalaygay: “Hulata ang tion nga diutay lamang ang mga problema sang imo mga ginikanan agod nga indi ka lamang magdugang sa ila problema.”
San-o ayhan ina? Ang 18 anyos nga si Chris nagasiling: “Ginahulat ko ang tion sa pagpanihapon kag dayon ginasilingan ko si Dad nga luyag ko makighambal sa iya.” Ang anak sang isa lamang ka ginikanan nagtilaw sang lain naman nga tion: “Masami ako nagapakighambal kay Mom antes magtulog; mas relaks sia sa sini nga tion. Kon magpauli sia halin sa trabaho, indi sia relaks.”
Kon nagakaigo ang tion, palapiti ang imo mga ginikanan. Ayhan subong sini ang imo isiling, “Mom kag Dad, may problema ako.” Kag ano kon indi mag-abot ang nagakaigo nga tion ukon kon ang imo mga ginikanan daw tuman kasako sa pag-atubang sa imo? Mangin mahinangpanon. Ang kamatuoran nga sila tuman kasako sa pagtalupangod nga may problema ikaw wala nagakahulugan nga wala sila nagaulikid sa imo. Mahimo subong sini ang isiling mo, “Nahibaloan ko nga masako kamo, apang may problema nga nagatublag gid sa akon. Mahimo bala kita maghambalanay?” Kon nakuha mo na ang ila igtalupangod, mahimo ka mamangkot: “May nahimo na bala kamo nga nahuya gid kamo hambalan?” Magasugid ini sa imo mga ginikanan: (1) Ginatamod mo ini sing serioso, (2) nabudlayan ikaw sa pagpakighambal tuhoy sini, kag (3) ginahinulsulan mo gid ang natabo.
“Maghambal sing Kamatuoran”
Karon amo ang mabudlay nga bahin: ang pagsugid sa imo mga ginikanan nahanungod sa sala. Ang parabola ni Jesus nagatudlo sa aton sing daku nahanungod sa paghimo sini. Sa Lucas 15:11-32, mabasa naton ang tuhoy sa anak nga lalaki sang isa ka tawo nga sang isa ka adlaw naglakat agod mangin independiente. Apang, gin-usikan niya ang iya manggad kag nangin imoral ang estilo sang iya pagkabuhi. Sang mawad-an sia, naulian sia kag namat-od nga magpauli sa iya amay nga nagalaum nga batunon sia liwat. Apang paano? Ilikom niya bala ang iya sala gikan sa iya amay ukon pakadiutayon ang pagkaserioso sang iya sala? Sa kabaliskaran, ang iya nagabukas nga mga pulong sa iya amay amo: “Amay, nakasala ako batok sa langit kag batok sa imo. Indi na ako takus pagtawgon nga anak mo.” Huo, naghambal sia sing mapainubuson kag wala sing pagpakunokuno. Wala sia mangabay nga indi pagdisiplinahon; nangabay lamang sia nga patawaron sia.
Ano ang reaksion sang amay? Sa kakibot sang pamatan-on, ang ginpaabot nga pagsabdong wala matabo. Maathag nga nakombinse ang amay sang sinsero nga paghinulsol sang iya anak nga indi kinahanglanon ang disiplina! Ang mapainubuson kag bunayag nga pagpalapit mahimo man nga makabulig sa imo mga ginikanan sa paghangop nga nakatuon ikaw gikan sa imo mga sala. Wala ini nagakahulugan nga makalikaw ikaw sa disiplina. Sa iban nga kaso nagakabagay gid ang daku nga silot! “Ang bilugon kag ang pagsabdong nagahatag sing kaalam,” siling sang Biblia. (Hulubaton 29:15) Gani hupti ang husto nga panimuot sa disiplina: “Matuod, wala sing disiplina nga makalilipay sa primero, kundi makapasubo; apang sa tapos sini sa mga nahanas sini nagapatubas ini sing bunga, nga amo, ang pagkamatarong.”—Hebreo 12:11.
Ang Biblia dugang pa nga nagalaygay sa aton nga ‘maghambal sing kamatuoran.’ (Efeso 4:25) Gani bisan pa mahimo masulay ikaw nga taguon ang indi maayo nga mga detalye, hatagi ang imo mga ginikanan sang bug-os nga laragway. Gamita ang mga pulong nga mahangpan sang imo mga ginikanan, indi ang mga ekspresyon nga nagadala sing pinasahi nga kahulugan sa mga pamatan-on lamang. Ipakita sa imo mga ginikanan nga nagasalig ikaw sa ila. Wala sing duhaduha nga ang imo kahanuot sa pagtampad sang mga butang magahimo sing tudok nga impresyon sa ila.—Ipaanggid ang 2 Corinto 7:11.
‘Paano Mo Ini Nahimo sa Amon?’
Sa pagkamatuod, indi tanan nga pamatan-on ginpakamaayo sing Cristianong mga ginikanan. Apang bisan pa kon ang mga ginikanan nakapalambo sing mga bunga sang espiritu, subong sang “pagkalum-ok” kag “pagpugong sa kaugalingon,” mahimo nga makatigayon ikaw sing mabaskog nga reaksion sa umpisa sang imo pagtu-ad. (Galacia 5:22, 23) Ayhan nagakaigo lamang nga masaklaw sila kag mapaslawan, labi na kon daku ang sala. Gani indi makibot ukon maakig kon paarakan ikaw sing puno sing emosyon nga mga pulong! Wala sing duhaduha nga kon ginpamatian mo lamang ang ila paandam anay, wala ikaw sa sining kahimtangan. Sing makawiwili, ang 21 anyos nga si Nathan nagsiling: “Ang pagpakita sang imo mga ginikanan sing emosyon nagapamatuod kon daw ano kadaku ang pag-ulikid nila sa imo.”
Ano man ang matabo, magpabilin nga kalma. (Hulubaton 17:27) Pamatii ang imo mga ginikanan kag sabta ang ila mga pamangkot, walay sapayan kon paano sila nagapamangkot. Batona ang bisan anong disiplina nga ginahunahuna nila nagakaigo, nagadumdom nga ang salmista nga si David nagsiling: “Kon sakiton ako sang matarong, mangin mahigugmaon nga kalolo ini.” (Salmo 141:5) Mangin determinado nga indi mo na pagliwaton ining sala!
Walay sapayan, indi ini ang katapusan nga tion nga kinahanglan mo ang bulig kag hamtong nga laygay sang imo mga ginikanan. Himoa nga batasan ang pagtu-ad sa ila nahanungod sa diutay nga mga problema agod nga kon mag-abot ang dalagku nga mga problema, indi ikaw mahadlok sa pagpalapit sa ila kag sugiran sila kon ano ang ginahunahuna mo.
[Laragway sa pahina 12]
Pilia ang tion nga mamag-an ang buot sang imo mga ginikanan