Aborsion—Ano ang Bayad?

SA GLASGOW, Scotland, duha ka nars ang nagdamgo sing “makahaladlok nga damgo” kag indi makatulog sa gab-i, report sang The Daily Telegraph. Ngaa? Bangod nagpakigbahin sila sa isa ka operasyon sa paghulog sa isa ka bata nga lalaki nga 24 ka semana ang edad. Sa wala ginpaabot, “nabuhi [pa sia] sa malip-ot nga tion.”

Sa Detroit, E.U.A., ang nagaedad sing 29 ka semana nga kiring, nga ginpatihan nga ginpatay sang indyeksion sa sulod sang tiyan sang iya iloy, ginhaboy sa salsalon nga balde sa abor­tion ward sang ospital. Apang wala ini mapatay. Nabatian ang hibi sini, kag ining bata nga babayi gindalidali sa in­ten­sive care unit, suno gid sa tion.

Ang paghulog sa mga kiring nga mabuhi na isa ka nagadaku nga problema samtang nagadugang ang aborsion. Ang nagauswag nga mga teknik sang medisina nagahatag sing mas maayo nga pag-atipan sa kulang sing binulan nga mga bata, amo kon ngaa sa edad nga 26 ka semana, posible na karon nga luwason ang isa ka mapagros nga bata—butang nga mabudlay sang nagligad nga pila ka tuig. Subong resulta, ang mga nars sa pila ka pungsod may legal nga kinamatarong sa pagpangindi, bangod sang konsiensia, sa pagpakigbahin sa aborsion.

Apang kamusta ang mga doktor? Ano ang ila reaksion?

Ang Negosyo sang Aborsion

“Isa ka halok sang kamatayon kon makilal-an ka sa publiko nga isa ka aborsionista,” tu-ad ni Dr. Phil­lip Stub­ble­field sa isa ka interbyu sa Newsweek. Sa kamatuoran, bangod sang pag-ipit sang publiko, madamo nga doktor sa Estados Unidos ang nag-untat sa paghimo sini. Pila ka klinika sang aborsion ang ginbombahan, kag “sa bug-os nga pungsod, may mga klinika kami nga indi makakita sing medikal nga mga direktor bangod nahadlok ang mga doktor sa kon ano ang himuon sang komunidad,” paathag ni Dr. Stub­ble­field.

Walay sapayan, nagadugang gihapon ang aborsion. Kag ang isa ka rason mahimo nga indi gid man mabudlay pangitaon. Isa ini ka madahog nga negosyo.

Sa Paris, Pransya, halimbawa, ang mga ginikanan nagbayad sing katumbas sang £1,000 ($1,400) agod ihulog ang ginamabdos sang ila tin-edyer nga anak nga babayi, suno sa isa ka report sa medikal nga magasin nga Pulse. Ang iban nga mga klinika sa London, siling sang amo gihapon nga report, nagasukot sing tubtob sa £2,000 ($2,800) sa tagsa ka aborsion nga ila ginahimo.

Sang 1982, £4.5 milyones ($6.3 milyones) ang kabilugan nga kinitaan sang duha ka labing daku nga ahensya sang aborsion sa Britanya. Nagreport sining kadamuon, ang Human Concern nagkomento: “Ang aborsion isa ka madahog nga negosyo.” Sa Hapon ang pangulohan nagadumili sa paglegalisar sa pildora batok sa pagpamata. “Ang ­kabangdanan sang pagdumili,” report sang The Sunday Times sang London, “amo ang pag-impluwensia sang mga doktor, nga nagapamanggaranon sa aborsion.” Bisan diin ka magtulok sa kalibutan sang aborsion, nagalutaw ang kuwarta.

Indi ini makapakibot. Kon hinali nga atubangon sang isa ka malain nga kahimtangan, subong sang isa ka wala makasal, nagamabdos nga tin-edyer, madamo nga mga ginikanan ang magakabig sa bisan anong bayad subong makatarunganon agod malubad ang kahimtangan, labi na kon ang aborsion sarang mahimo nga wala sing peligro, madasig, kag masaligan.

Walay sapayan sini, madamo nga doktor ang indi malipayon nahanungod sa nagakatabo. Sa pagbukas sang dag-on sang aborsion sa Britanya, ginreport sang Daily Mail si Propesor Ian Mor­ris subong nagsiling: “Kon nagaumpisa pa lamang ako sa akon karera bangod sang nahibaluan ko na karon sa aborsion, indi ko gid pagpilion ang gyn­ae­col­o­gy.” Nagdugang pa sia: “Ginakangil-aran ko ang operasyon. Bug-os gid ini nga kabaliskaran sang tanan ko nga paghanas sa medisina. Ang bug-os nga tulumuron amo ang pagluwas sa kabuhi, indi ang paghimo sining partikular nga sahi sang pagpatay.” Sa pagkamatuod, mabaskog nga mga pulong, kag indi tanan nga doktor magaugyon sa sini. Apang nagapaalinton ini sing ideya sang pagkangil-ad sa buhat nga duna nga ginabatyag sang iban nga mga doktor.

Magpaaborsion—Kay Sin-o Desisyon?

Kon ang isa ka babayi nagaatubang sa isyu sang aborsion, pila lamang ka tawo, bisan gani ang babayi mismo, ang nagabinagbinag sa amay. Ang desisyon sa pagpaaborsion masami nga ginahimo sang babayi lamang, nga ginapabaskog sang suod nga mga abyan kag mga paryente. Apang “ang mga lalaki nagabatyag man sing kasubo, sing pagbatyag nga nadulaan,” report sang The New York Times, “kag mahimo nga makaeksperiensia man sing nagasumpakilay nga mga emosyon subong sang ginabatyag sang mga babayi nahanungod sa pagkaginikanan.”

Ang iban nga mga amay mabaskog nga nagapati nga ang ila mga handum dapat man binagbinagon, nga dapat sila ang magdesisyon antes mamat-od ang iloy nga ipahulog ang bata. “Luyag sang mga lalaki nga makaambit, indi mamilit, sa paghimo sing desisyon,” siling sang sosyologo nga si Ar­thur Sho­stak pagkatapos sang napulo ka tuig nga pagsurbe sa palaligban. Sa pagkamatuod makatarunganon ina nga panghunahuna.

Paglandas sang Reaksion

Apang, sa paghimo sing desisyon, ang babayi, indi subong sang lalaki, dapat maglandas sang pisikal nga epekto sa iya bug-os nga sistema kon ang iya pagmabdos hinali nga utdon. Ano ang nadalahig?

Bisan sa tapos sang maaga nga aborsion, kinaandan nga ang babayi makabatyag sing kaluya kag kakapoy. Kinaandan man ang biling, balatian, kag ayhan pagdugo. Kon ang aborsion himuon sa ulihi pa, ang mga tanda sang gin-utod nga pagmabdos magadugay sing isa ka semana ukon kapin samtang naganubo ang kadamuon sang hor­mone. Ang pagngutngot sang suso kag ang pagbatyag sing kapung-aw dugang pa nga alatubangon. Huo, ang pagpaaborsion isa ka masakit nga eksperiensia, nga ang babayi lamang ang nakahibalo, kag talagsa lamang nga ini isa ka mahapos nga desisyon.

Ang labi ka importante amo ang kamatuoran nga ang epekto sang aborsion makahalit sa emosyon kag sa hunahuna. Ang problema amo nga samtang ang pisikal nga reaksion madali kag ginapaabot, ang halit sa hunahuna kag sa emosyon nagalutaw sa ulihi kag madugay mag-ayo. “Nagahambal subong isa ka tawo nga sing propesyonal nakapakighambal sa tion kag tion sa mga pasyente nga nagpaaborsion, masami nga sila ginatublag sing daku sa madamo nga tuig sa tapos sang natabo sa klinika,” sulat sang isa ka koresponsal sa The Times sang London. Daw ano kadaku ini nga problema?

“Nagalutaw karon nga ang kadakuon sang natago nga problema daku pa sang sa ginahunahuna anay,” komento sang The Sunday Times. Ang mga epekto sang kapung-aw kag ang tublag sa emosyon masami nga tuman kadaku amo kon ngaa “katunga sang dikasal nga mga babayi nga nagpaaborsion bangod sang terapeutiko nga mga rason ang nagkinahanglan sing bulig sang saykayatris.” Ining mga tukib ginsakdag sang pagtuon sa ­King’s Col­lege Hos­pi­tal sa London. Ining pagtuon nagapahayag, suno sa The Times, nga ang “mga mag-asawa nga nagapamat-od nga utdon ang pagmabdos magaatubang sing daku nga kasubo” kag “nabudlayan sila sa paglandas” sang ila kasubo.

Ang mga Hapones may yara tumalagsahon nga paagi sa paglubad sining tawhanon nga problema. Ang magagmay nga mga estatwa, nga human sa plastik, plaster, ukon bato nga nagarepresentar sa ginhulog nga mga bata, ginabutang sa palibot sang templo. Ginapatatap ini sila sa Jizo, ang Budhista nga manugbantay sa kabataan. Paagi sa sini, ang mga ginikanan makapautwas sang ila kahuya, kasubo, kag nakasala nga balatyagon samtang nagapangayo sila sing patawad sa ila diosdios. Apang indi sila isahanon sa pagbatyag sang kinahanglanon nga himuon ini. Binagbinaga ang masunod personal nga mga eksperiensia.

“Nahuya Ako sang Ulihi”

Sang 22 anyos si ­Elaine, makatlo na sia nagpaaborsion. Sia nagsiling: “Ginsilingan ako nga indi sala ukon kriminal ang paghimo sini kon anum ka semana pa lang ang pagmabdos, kay ang bata wala pa maporma sa sini nga tion, luwas lamang kon ang bata tatlo ka bulan na ukon kapin. Sa tapos sadto, sang mabatian ko ang komento sang mga tawo nga nagapakalain sa dikasal nga mga iloy, nalipay ako nga gin-utod ko ang akon pagmabdos. Duha ka tuig sang ulihi, ginsulit ko ini liwat sing makaduha, nga ginkalipay ko pa sing dugang kay nasapwan ko ang paagi sa indi pagdala sing mga anak sa sining kalibutan.”

Wala madugay sa tapos sini, nagsulod si ­Elaine sa propesyon sang pagkanars, kag nagtrabaho sa mid­wifery. “Nalipay ako,” siling niya, “sa pagtan-aw sa pagkatawo sang isa ka bata kag maeksperiensiahan ang kalipay nga ginahatag sina nga pagkatawo sa mga doktor, mga paltera, kag sa mga ginikanan. Apang nahuya ako sang ulihi sa akon kaugalingon nga ginpatay ko ang tatlo ka inosente nga kabuhi kag nasapwan ko ang akon kaugalingon nga nagapakig-away sa akon pagbatyag sing kahilas kag kahuya. Pirme ko ginabalikid ang nagligad kag ginaisip kon pila na ang edad kuntani sang akon mga anak kag kon bala lalaki sila ukon babayi kag kon ano ang ila hitsura. Makakulugmat gid nga mangin sa sini nga kahimtangan.”

Si Janet, isa ka iloy nga karon nagaedad sing 39 anyos, nagasaysay sang iya balatyagon sa tapos sang isa ka aborsion: “Ang lamang nga paagi nga nalandas ko ini amo ang pag­brain­wash sa akon kaugalingon sa pagpati nga wala gid ini matabo sa akon. Ginkombinse ko ang akon kaugalingon sa madamo nga tuig nga wala ko mahimo ini, nga isa yadto ka malain nga damgo.”

Ang 19-anyos nga si Karen nagtu-ad: “Ginhimo ko ang akon labi nga masarangan nga kalimtan ang akon nahimo, apang naghibi ako sang makakita ako sing bata ukon nagamabdos nga babayi. Napung-aw gid ako. Nian nagguwa ang gatas sa akon mga suso sa pagpahanumdom sa akon. Ang akon malain nga mga damgo nagpabugtaw sa akon nga nagahibi, kag mabatian ko ang mga bata nga nagahibi. Daku gid ang akon kasubo bangod sini.”

Isa ka sayop nga tamdon ang aborsion subong isa ka simple nga operasyon para sa kasulhayan. Sa tion nga himuon ini nga tikang, indi na ini mabawi. Ang problema nga nagasunod sa gilayon mahimo nga madula, apang, subong nakita na naton, ang mga epekto sini mahimo nga madugay madula. Apang ano kon ang aborsion irekomendar sang doktor?

“Dapat Mo Ipahulog ang Bata”

Amo ina ang tampad nga laygay nga ginhatag kay Sue sang iya doktor. Ngaa? Si Sue may duha na ka bata, kag wala madugay sang matukiban niya nga nagamabdos sia, ang isa sa iya mga bata nagmasakit sing ru­bel­la, ukon German mea­sles subong amo ang kinaandan nga pagtawag sa sini. “Indi malikawan nga magmasakit man ako sini, kay wala pa ako makaagi sini,” siling niya. Matuod gid, wala madugay nagmasakit man sia.

Ang eksperiensia sa medisina nagpalig-on nga kon ang babayi nga nagamabdos sing pila ka bulan lamang magmasakit sing rubel­la, magatuga ini sing depekto sa nagatubo nga alibudbod. Amo gid sini ang ginhambal sang doktor nga ginadumdom ining kamatuoran. “Prangka nga ginsilingan niya ako,” siling ni Sue, “nga ang bata madeporma kag indi ko gid ini malandas. Sa iya klinika nagpamilit sia nga kon indi ko pagsundon ang iya laygay, dapat ako magpirma sa isa ka sulat nga nagabaton sang bug-os nga salabton, kag nagahilway sa iya sa sini.” Ginpirmahan ini ni Sue. “Masiling ko gid nga nabalaka sia sing tuman sa akon, labi na bangod kuyapon ako,” dugang niya.

Bisan pa ang bana ni Sue kinaugali nga mabinalak-on, ginpabay-an niya nga ang iya asawa ang magdesisyon, kag naghimo sia sing mga kahimusan nga ibun-ag ang iya bata. Sa sibu nga tion natawo ang isa ka anak nga babayi. Gin-usisa sa gilayon ang bata, apang luwas sa diutay nga anemia, wala sia sing diperensya. Apang nakibot ang mga doktor sang makakita sila sing an­ti­bod­ies sa dugo sang bata nga wala sa iya iloy, nga nagapakita nga ang nagatubo nga bata naapektohan gid sang ru­bel­la.

Paglandas sa Depekto

Bisan malipayon ang resulta sa sina nga kaso, ang kamatuoran nagapabilin nga madamo nga kabataan ang natawo nga may depekto, kag nagakinahanglan sing pinasahi nga pag-atipan. Mahapos hambalon nga isa ka tawhanon nga buhat nga punggan ang pagsulod sa kalibutan sang mga may depekto, apang sin-o ang yara sa posisyon sa paghukom sa kalidad sang kabuhi sang iban? Wala bala sing mga tawo nga may nanuhaytuhay nga kadakuon sang paghulaghulag sa tagsa ka komunidad, nagakalipay sa kabuhi sa kasangkaron nga masarangan nila kag may ginaamot para sa kaayuhan sang katawhan?a

Amo sini ang pagtamod ni Sue nga ginsambit kaina. Apang may isa pa sia nga ginakuhaan sing kusog—ang iya pagtuo. Sang ang doktor una nga mamahog nga mangin abnormal ang bata, ginsilingan niya ang doktor nga kon matabo man ini, makasalig sia sa kusog nga magagikan sa Dios sa paglandas sini. Subong man, nga wala sia sing kinamatarong nga dingutan ang may depekto nga bata sang “makatilingala nga paglaum nga mabulong sa tanan nga balatian sa bag-ong sistema sang mga butang sang Dios,” sa idalom sang paggahom sang iya Ginharian. (Bugna 21:1-4) Ina nga pagtuo may kaugalingon nga mga padya.

Ang Importante nga Pagpili

“Pagbata? Ukon Aborsion?” Kon papilion ka, diin ang imo pilion?

Si Sue nangatarungan: “Wala mangabay ang akon bata nga ipanamkon ko sia, gani ano ang kinamatarong ko nga utdon ang diutay nga kabuhi antes ini makatigayon sing kahigayunan nga makita ang kabuhi?”

Ang iya pamangkot simple lamang. Paano mo sabton ini?

[Footnotes]

[Kahon sa pahina 9]

Nagasumpakilay nga Katutom?

Ang Deklarasyon sang Geneva ginbaton sang Gen­e­ral As­sem­bly sang ­World Med­i­cal As­so­cia­tion sa Geneva, Swit­zer­land, sang Septiembre 1948. Ginpasad ini sa dumaan nga Hip­poc­ra­tic oath. Ang masunod ginkuha sa sining Deklarasyon:

“Sa Tion nga Ginbaton Subong Katapo sang Medikal nga Propesyon: Nagasumpa ako nga idedikar ko ang akon kabuhi sa pag-alagad sa katawhan. . . . Buhaton ko ang akon propesyon nga may konsiensia kag dignidad. . . . Huptan ko ang daku nga pagtahod sa kabuhi sang tawo, kutob sa tion sang pagpanamkon; bisan sa idalom sang katalagman, indi ko paggamiton ang akon medikal nga ihibalo batok sa kasuguan sang katawhan.”

Paano ginapatpat sang mga doktor ina nga sumpa? Yari ang duha ka nagasumpakilay nga pagtamod. Sa diin ka nagaugyon?

DOKTOR I. M.

“Indi gid ako makatulok sa mga tisyu nga akon ginkuha sa tion nga gin-utod ang pagmabdos nga wala sing pagkangil-ad. Mahimo nga daw haleya pa lamang ini, apang sa kamatuoran, tawhanon nga kabuhi ang akon ginalaglag.”

DOKTOR V. A.

“Wala ko ginakabig nga malain ang aborsion. Tubtob ang isa ka indibiduwal bug-os nga nagasandig sa iya iloy, indi pa ini isa ka persona.”

[Kahon sa pahina 11]

Mga Teknik sa Aborsion

Ang mga katalagman sang aborsion sa iloy direkta nga may kaangtanan sa edad sang kiring. Indi ini dapat pagpakadiutayon.

Sa una nga trimester kinaandan nga ang sibudbod ginasuyop sang vac­u­um pump.b Masami ini nga ginahimo sa klinika sa malip-ot nga tion. Sa ikaduha nga tri­mes­ter ang pag-utod-utod sa kiring agod kuhaon ini gikan sa iloy, ukon ang aborsion paagi sa indyeksion, amo ang kinaandan nga mga pahito. Normal ang malip-ot nga pagtener sa ospital. Para sa ikatlo nga tri­mes­ter ang daku nga operasyon, subong sang hys­ter­ot­o­my, amo lamang ang paagi.c

[Footnotes]

[Laragway sa pahina 8]

Posible na karon nga maluwas ang mga lapsag nga kulang sa binulan bangod sang binag-o nga mga teknik sa medisina

[Ginkuhaan]

Justitz/Zefa/H. Armstrong Roberts

[Laragway sa pahina 10]

Pila ka tawo lamang ang nagabinagbinag sa balatyagon sang amay

sang bata

[Laragway sa pahina 12]

Makahalapay ang epekto sang aborsion sa emosyon kag sa hunahuna