Gikan sa Amon mga Bumalasa

Mga Sari

Bag-o ko lang mabasa ang artikulo nga “Saris by the Millions” sa July 8, 1988, nga guwa sang Awake!, kag nalipay gid ako sa sini. Gintulok ko ang litrato sang isa ka babayi nga nagasul-ob sing sari kag nagsiling, ‘Daw ano katahom nga panapton!’ Ginsulat ini sa isa ka paagi nga maluyagan sang bumalasa kag tahuron ang mga babayi sang India. Ining sahi sang artikulo nagadula sang bisan anong pagdampigdampig sa rasa nga mahimo yara sa aton tagipusuon. Ginsambit sini nga ang kinaandan nga Indian nga babayi nagasul-ob sing sinadto nga ‘pangbalay nga sari’ sa paghimo sang iya adlaw-adlaw nga hilikuton sa balay. Nakabulig ini sa akon, diri sa malayo nga Hapon nga nagahimo sini man nga hilikuton, sa pagbatyag sing pagtahod sa kaugalingon. Nabuligan man ako nga hatagan sing igtalupangod ang ‘pagkababayin-on sang panapton.’ Gani kutob karon, kon yara ako sa sulod sang balay kag may balaklon ako sa groseriya, binagbinagon ko anay kon bala ang akon panapton babayin-on kag mahipid antes maghalin sa balay.

N. I., “Isa ka babayi nga maluyag gid magsul-ob sing sari,” Hapon

Nasalbar nga Ngipon

Ang akon anak nga lalaki, nga sadto 16 anyos, nagabutan sing ngipon samtang nagabisikleta. Nadumduman ko ang nabasahan ko sa Awake! (June 8, 1983) nga iuli ang ngipon sa iya lugar ukon ugumon ini ukon ibutang ini sa gatas, apang indi ko madumduman kon ano ang labing maayo, gani gintawgan ko ang emer­gency room sang isa ka ospital. Nagsiling sila nga putson ini sa yelo, baliskad gid sa akon nabasahan. Gani nagtawag ako sa isa pa, ginsugiran sila sang akon nadumduman, kag nagsiling sila nga iuli ini sa iya lugar kon posible. Gani ginhimo namon yadto, gindala siya sa emer­gency room, dayon sa doktor sa baba, dayon sa endo­don­tist, kag nagsiling sila tanan nga kon ginputos namon ini sa yelo subong sang ginsiling sang nahauna nga emer­gency room, mahimo nga nadula niya ang iya ngipon. Gani ginahimo ninyo kami subong edukado nga mga tawo; naugot gid ako kon mahunahuna ko kon ano ang nawasi ko paagi sa indi pagbasa sing maid-id sang tagsa ka guwa sang nagligad.

P. L., Estados Unidos

Artipisyal nga Intelihensiya

Daku gid ang kulang sang artikulo tuhoy sa artipisyal nga intelihensiya sa July 8, 1988, nga guwa sang Awake!; ayhan bangod wala mahibal-i sang awtor ang pila ka bag-o nga mga pag-uswag sa latagon ukon kon nahibal-an man niya wala niya ini ginlakip bangod sa pila ka rason . . . Wala gid ginsambit sang artikulo ang neural net­works, nga nagahatag sa mga kompyuter sing pareho gid nga ikasarang sang tawhanon nga mata ukon dulunggan sa paghantop sa mga bitula. Sa karon, ining neural networks makailog lamang sang mga sentro sang nerbios sang indi tanto kasibod nga mga tinuga . . . Indi pa mapat-od kon mailog sini ukon indi ang pagkasibod sang neuron sang utok sang tawo, apang mahimo nga indi na ini kinahanglanon . . . Nahangawa ako nga basi ining artikulo kaangay sang madamo nga nabasa ko sa popular nga balasahon, nga nagapilit sang ideya nga “walay kaso, mga tawo, kamo gihapon ang superyor sa intelihensya sang sa bisan anong butang sa duta.” Sa banta ko isa ini ka walay kabangdanan nga kahadlok sang mga tawo, nga masumalang ang kapin ka intelihente nga tinuga, kag maiyaiyahon man.

J. O., Estados Unidos

Ginpaathag sang “Awake” ang bag-o nga mga pag-uswag sa artipisyal nga intelihensiya, kon ano ang praktikal nga ginagamit karon. Ang bumalasa nga si J. O. nagahunahuna sang ekspiremento pa lamang nga mahimo matabo sa palaabuton, nga tuhoy sa sini ginabaton niya nga indi pa sigurado. “Ang pag-usisa sang Lincoln Laboratory sang M.I.T. nagapahangop nga pagligad sang lima ka tuig dapat mangin posible na ang pagtukod sing neural net­work nga subong kasibod sa utok sang buyog,” siling sang kasan-o lang nga editoryal sang “New York Times”. (Septiembre 7, 1988) Dapat ihatag ang kadungganan sa kon diin nagakadapat ini—ang bisan anong nibel sang artipisyal nga intelihensiya isa gihapon ka kubos nga imitasyon sang binuhatan sang Manunuga.—ED.