‘Malain nga Panagupnop Tuhoy sa Panghunahuna’

“Walay sapayan sang dalayawon nga pag-uswag sa medisina sa madamo nga bahin sang pag-atipan sa kapagros,” siling sang artikulo nga ginbalhag sa Synergy, isa ka balasahon sang Canadian Society for International Health, “nagaatubang kita sing malain nga panagupnop tuhoy sa panghunahuna sa bug-os globo.”

Ang isa ka report naghinakop nga 1 sa 4 ka tawo sa bug-os nga kalibutan ang may balatian sa hunahuna, emosyon, ukon panimuot. Ginpakita sang isa pa ka pagtuon nga 1 sa 3 ka pasyente ang nagakadto sa health worker bangod ginapung-awan ukon nahul-an. Kag ini nga kadamuon, siling sang mga manugpanalawsaw, nagadugang.

Ngaa? Ginapatalupangod sang isa ka pagtuon nga ginhimo sang Department of Social Medicine sang Harvard University nga ining mga balatian subong sang nasayasat nga kapung-aw, schizophrenia, kag dementia nagadamo bangod “madamo nga tawo ang nagakabuhi tubtob magtigulang.” Apang, indi lamang ang pagkabuhi sing malawig ang rason. Balasulon man ang kapigaduhon, subong man ang kahuol bangod sang moderno nga pagpangabuhi.

Paano mabag-o ining indi maayo nga laragway? Sa tunga sang madamo nga bahin sang pag-atipan sa kapagros, siling sang mga eksperto, dapat hatagan sing prioridad ang panghunahuna bangod “isa ini sang katapusan nga mga patag sa pagpauswag sa kahimtangan sang tawo.”