Pagbantay sa Kalibutan
Pag-abuso sa Kabataan Kinaandan
“Nasapwan sang isa ka bag-o nga pagtuon tuhoy sa kapagros sang kabataan nga mga lalaki sa Estados Unidos nga kapin sa 1 sa 8 ka pamatan-on nga lalaki sa hayskul ang nagsiling nga gin-abusuhan sila sa pisikal ukon seksuwal,” report sang The New York Times. Nasapwan sang pagtuon nga “ang pag-abuso sa kabataan nga lalaki sa pisikal labi nga kinaandan sangsa seksuwal nga pag-abuso, kag nga dos-tersia sang pag-abuso sa pisikal ginahimo sang katapo sang pamilya kag nagakatabo sa puluy-an.” Ang Asiano-Amerikano nga kabataan nga lalaki amo ang may mataas nga hitabo sang seksuwal nga pag-abuso, kag 9 porsiento ang nagasiling nga gin-abusuhan sila. Sa Katsila nga kabataan nga lalaki, 7 porsiento ang nagsiling nga gin-abusuhan sila sa sekso, samtang 3 porsiento sang mga itom kag mga puti ang nagreport sang seksuwal nga pag-abuso. Wala ginpaathag sang pamangkot ang tuhoy sa abuso. Namangkot lamang ini kon bala ang ginapamangkot naabusuhan na sa pisikal ukon seksuwal.
Ang “Pinakaulang nga Katigulangan”?
Ang mga obispo sa bug-os nga Asia nagsinapol sining karon lang sa Siudad sang Batikano agod hambalan ang mga paagi nga mapalapnag ang Katolisismo sa mga pungsod sa Asia. “Sa kalabanan nga pungsod sa Asia, ang Cristianismo isa ka relihion sang Katundan nga gindala sang nagpanakop nga pungsod,” siling ni Monsenyor Oswald Gomis sang Sri Lanka. Busa, ang hangkat amo ang “pagpakilala kay Jesus suno sa pagtamod sang mga taga-Asia,” report sang Associated Press. “Ginhambalan sang mga obispo ang tuhoy sa pagpasibu sang Romano nga simbahan sa lokal nga mga kinabatasan kag mga lenguahe ukon ang baliskad sini.” Ang isa ka halimbawa nga ginhatag amo ang pagsimba sa katigulangan. Agod makagalanyat ini sa mga nagahimo sining dumaan nga kinabatasan, si Monsenyor John Tong Hon sang Hong Kong nagpanugda nga amat-amat nga ipakilala sang mga Katoliko ang ideya tuhoy sa dios sang “mga Cristiano” subong ang “pinakaulang nga katigulangan.”
Robot nga Nagaopera
Duha ka manugbusbos sa isa ka ospital sa Paris ang naghimo sing una, madinalag-on nga pag-opera sa tagipusuon nga nagagamit sing kontrolado-sang-kompyuter nga robot, report sang Pranses nga pamantalaan nga Le Figaro. Anom ka pag-opera ang ginhimo, lakip ang isa ka coronary bypass. Ang metodo naglakip sing pag-opera paagi sa 4 ka sentimetro nga pagriri. Nagapungko sa isa ka console (kabinet nga nahamtangan sang mga aparato kag mga kontrol sini) pila ka metro ang antad sa pasyente, ginatan-aw sang mga manugbusbos ang sulod sang lawas sang pasyente paagi sa isa ka kamera kag nagagamit sing duha ka joystick agod kontrolon ang hulag sang mga kamot sang robot. Bangod ginabuhinan sang kompyuter ang pagpanghikot sang mga manugbusbos sing tatlo tubtob lima ka pilo, ang pag-opera labi nga maayo kag indi tanto kadaku ang pilas. Ang isa pa ka bentaha amo nga diutay lang nga sakit ang mabatyagan sang pasyente sa tion sang pag-ayo.
Nagakapatay sa Trapiko Nagadugang
Kada tuig, kapin sa 500,000 ka tawo ang nagakapatay sa mga highway sang kalibutan, kag ang nagakapatay sa trapiko nagadugang sa bug-os nga kalibutan, report sang Fleet Maintenance & Safety Report. Ano ang posibilidad nga madalahig ikaw sa isa ka daku nga aksidente sa trapiko? Suno sa report, “sa madamo sing salakyan nga mga pungsod, dimagkubos 1 sa kada 20 ka tawo ang nagakapatay ukon nagakahalitan bangod sang aksidente sa highway kada tuig kag 1 sa 2 ka tawo ang nagakaospital sa dimagkubos kis-a sa ila kabuhi bangod sang kahalitan sa trapiko.”
Mahigko nga mga Kadaygan
Daw indi ini matuod, nga ang ginapungkuan nga bahin sang basin sa kasilyas sang inyo balay mahimo nga matinlo pa sangsa tapalan sa inyo kusina. Amo sina ang ginhinakop sang mga manugpanalawsaw sang Unibersidad sang Arizona sa tapos makahinguyang sing 30 ka semana nga pagsayasat sa mga bakterya nga masalapuan sa 15 ka puluy-an. Ang grupo nagkuha sing mga sampol halin sa 14 ka bahin sang tagsa ka puluy-an, lakip ang mga gripo, kadaygan sang lababo, tapalan, trapo para sa mga pinggan, kag ginapungkuan nga bahin sang mga basin sa kasilyas. Ang ila natukiban? “Nasapwan sang mga manugpanalawsaw nga isa ka milyon ka pilo nga mas madamo ang bakterya sa pinuga halin sa trapo para sa mga pinggan sangsa mga basin sa kasilyas,” siling sang New Scientist nga magasin. “Bisan ang tapalan may yara tatlo ka pilo nga kadamuon sang bakterya.” Ang tiglawas nga humalambal sang pagtuon nga si Pat Rusin, nagsiling nga “bangod mamala kaayo ang ginapungkuan nga bahin sang mga basin indi sini masakdag ang pagdamo sang bakterya, nga nakasaho sa mabasabasa nga palibot,” report sang magasin. Agod mapauswag ang katinlo, ginapanugyan ni Rusin nga tinluan ang trapo para sa mga pinggan kada semana. “Dugangi lamang sing isa ka tasa nga bleach ang isa ka lababo nga tubig, ibutang ang trapo para sa mga pinggan kag hulumi ini sa sulod sang 10 ka minuto antes ini pahubsan,” siling niya.