Kay Sin-o Bala ini Sala?

ANG unang tawo, si Adan, ang nagpamuno sining huyog. Pagkatapos nga nakasala nagsiling sia sa Dios: “Ang babayi nga ginhatag mo nga mangin kaupod ko, ginhatagan niya ako gikan sa kahoy kag nagkaon ako.” Kaangay lang nga sia nagsiling: “Indi ini akon sala!” Ang unang babayi, si Eva, amo man ang ginhimo sang sia nagsiling: “Ang man-ug​—⁠nagdaya sa akon kag nagkaon ako.”​—⁠Genesis 3:​12, 13.

Sa amo sa hardin sang Eden nagsugod ang pagdumili sang mga tawo nga akuon ang salabton sa ila kaugalingon nga mga binuhatan. Nakahimo ka na bala sini? Kon ang mga problema mag-utwas, ginabasol mo bala dayon ang iban? Ukon ginaanalisar mo bala ang kahimtangan agod hibaluon kon kay sin-o gid ini sala? Sa adlaw-adlaw nga pagkabuhi, madali lang kita matiplang sa pagbasol sa iban sang aton mga sala kag magsiling, “Indi ini akon sala!” Tan-awon naton ang kinaandan nga mga kahimtangan kag hibaluon kon ano ang huyog sang pila ka mga tawo. Sing labi pa ka importante, hunahunaa kon ano ang imo himuon sa pareho nga mga kahimtangan.

Pinansial nga Kabudlayan

“Indi ini akon sala​—⁠bangod ini sang ekonomiya, dibunayag nga mga negosyante, pagtaas sang mga balaklon,” mahimo isiling sang iban kon nagapamigado sila. Apang balasulon gid bala ining mga butang? Ayhan ang indi sigurado nga mga kahimtangan nagdul-ong sa ila sa maduhaduhaan ukon pasimpalad nga mga negosyo. Kon kaisa ang kakagod nagapangibabaw sa tulumuron, kag masapwan sang mga tawo ang ila kaugalingon nga nagalangoy sa indi sunado nga tubig, sa amo madali sila tukbon sang mga bagis. Nalimtan nila ang hulubaton nga, “Kon tuman ini kaayo nga mangin matuod, indi gid ini matuod.” Nagapangita sila sing laygay nga luyag nila mabatian, apang kon magresulta ini sa kabudlayan sa ekonomiya, nagapangita sila sing isa nga balasulon. Sing makapasubo, ini nagakahanabo kon kaisa bisan sa Cristianong kongregasyon.

Ang pila nasiod sa dimaalamon ukon madaya nga mga pamaagi sang pagpuhunan, kasubong sang pagbakal sang mga brilyante nga wala gali, pagkapital sa sikat nga mga programa sa telebisyon nga madali maglipas, ukon pagsuporta sa pagpauswag sang real-estate nga naputo. Ang daku nga handum sa manggad mahimo nagpaburon sang ila memorya sa laygay sang Biblia: “Ang mga buot magmanggaranon nagakahulog sa panulay kag sa siod . . . kag nagbuno sang ila kaugalingon sing madamong kasakitan.”​—⁠1 Timoteo 6:​9, 10.

Ang patuyang nga paggasto makadul-ong man sa pinansial nga kalaglagan. Ang pila nagabatyag nga dapat sila mangin kaangay sang mga tawo sa magasin sang pinakaulihi nga moda, magpili sing magasto nga mga bakasyon, magkaon sa malahalon nga mga restawrant, kag magbakal sing pinakaulihi nga “mga hampanganan” para sa mga adulto​—⁠mga salakyan sa panglingawlingaw, mga sakayan, mga kamera, mga stereo. Sa pagkamatuod, ayhan ang pila makatigayon sining mga butang sa ulihi paagi sa maalamon nga pagplano kag pagsupot. Apang yadtong nagadali nga matigayon ini mahimo makasapo sang ila kaugalingon nga may daku nga kautangan. Kon ina ang matabo, sin-o bala ang may sala? Sing maathag ginsikway nila ang maayo nga laygay sa Hulubaton 13:18: “Kaimulan kag kahuluy-an iya sang nagadumili sang pagtudlo.”

Kalugaw-an sa mga Kabataan

“Sala ini sang mga gulang nga ang akon kabataan nagbiya sa kamatuoran,” mahimo isiling sang pila ka ginikanan. “Wala nila ginhatagan sing nagakaigo nga igtalupangod ang akon kabataan.”

Ang mga gulang may responsabilidad matuod sa pagbantay kag pag-atipan sang panong, apang kamusta naman ang mga ginikanan mismo? Huwaran bala sila sa pagpadayag sing mga bunga sang espiritu sang Dios sa tanan nila nga mga pagpakig-angot? Regular bala nga ginahiwat ang pamilya nga pagtuon sang Biblia? Nagapakita bala ang mga ginikanan sing kakugi sa pag-alagad kay Jehova kag ginabuligan ang kabataan sa paghanda sa sini? Mahalungon bala sila tuhoy sa mga kaupod sang ila kabataan?

Sing kaanggid, mahapos para sa isa ka ginikanan ang pagsiling tuhoy sa hilikuton sa eskwelahan: “Sala ini sang mga manunudlo nga ang akon anak mapigaw sa eskwelahan. Wala nila maluyagi ang akon anak. Kon sa bagay manubo ang talaksan sang pagpanudlo sinang eskwelahan.” Apang nagpakig-angot bala sing suod ang ginikanan sa eskwelahan? Interesado bala ang ginikanan sa kurikulom kag pagtuon sang bata? Naeskedyul bala ang iya home­work, kag ginatanyag bala ang bulig kon kinahanglanon? Mahimo bala nga ang problema amo ang panimuot ukon katamaron sang bata ukon sang ginikanan?

Sa baylo nga basulon sang mga ginikanan ang sistema sang eskwelahan, mas mabungahon pa kon maghimo sila sing positibo nga aksion agod masiguro nga ang ila kabataan may husto nga panimuot kag ginapanginpuslan nila ang mga kahigayunan sa pagtuon nga matigayon nila sa eskwelahan.

Kapaslawan sa Pag-uswag sa Espirituwal

Kon kaisa mabatian naton ang isa nga nagasiling: “Mas malig-on na kuntani ako sa espirituwal, apang indi ini akon sala. Wala ako ginasapak sang mga gulang. Wala ako sing mga abyan. Ang espiritu ni Jehova wala sa sining kongregasyon.” Samtang, ang iban sa kongregasyon may mga abyan, malipayon, kag nagauswag sa espirituwal; kag ginapakamaayo ang kongregasyon sing pag-uswag kag espirituwal nga kabuganaan. Nian ngaa ang iban may mga problema?

Diutay lamang nga mga tawo ang luyag makigsuod sa mga nagapakita sing negatibo kag palareklamo nga espiritu. Ang matigdas, mayubiton nga dila kag ang pirme nga pagreklamo makapaluya sang buot. Bangod indi luyag sang iban nga magluya sa espirituwal, mahimo nga limitehan nila ang ila pagpakig-upod sa sinang mga tawo. Ginakabig ini nga pagkadimasinapakon sa bahin sang kongregasyon, ang isa mahimo nga maghalin, magsaylo una sa isa ka kongregasyon, dason sa isa, kag sa isa naman. Kaangay sang nagasulusaylo nga kahayupan sa kapatagan sang Aprika nga pirme nagapangita sing mas bugana nga halalban, ining mga “nagasulusaylo” nga mga Cristiano pirme nagapangita sing masahuan nila nga kongregasyon. Mas malipayon gid sila kon sa baylo ila tulukon, ang maayo nga mga kinaiya sang iban nga tawo kag magtinguha nga mapadayag sing bug-os ang mga bunga sang espiritu sang Dios sa ila kaugalingon nga kabuhi!​—⁠Galacia 5:​22, 23.

Ang iban nagahimo sini paagi sa paghimo sing pinasahi nga panikasog sa pagpakighambal sa nagkalainlain nga tawo sa tagsa ka miting sa Kingdom Hall kag sa pagdayaw sa iya sing sinsero sa maayo nga punto. Ayhan bangod ini sang iya but-anan nga kabataan, pagkaregular sa Cristianong mga miting, nahanda sing maayo nga mga komento sa Pagtinuon sa Lalantawan, maabiabihon nga pagbukas sang iya puluy-an para sa Pagtinuon sa Libro sang Kongregasyon kag mga miting sa pag-alagad sa latagon, kag iban pa. Paagi sa pagtinguha nga hantupon ang sa likod sang pagkadihimpit, makasapo gid ikaw sing halangdon nga mga kinaiya sa imo Cristianong kauturan nga lalaki kag babayi. Palanggaon ka nila bangod sini, kag masapwan mo nga wala ikaw nakulangan sing matutom nga mga abyan.

Ang Katapusan nga Balibad

“Kabubut-on ini sang Dios.” “Ang yawa ang balasulon sa sini.” Ayhan ang katapusan nga balibad amo ang pagbasol sa Dios ukon sa Yawa sa aton kaugalingon nga mga kapaslawan. Matuod nga ang Dios ukon si Satanas mahimo magaimpluwensia sa pila ka hitabo sa aton kabuhi. Apang, ang iban nagapati nga ang halos tanan nga butang sa ila kabuhi, maayo ukon malain, resulta sang pagpahilabot sang Dios ukon ni Satanas. Daw subong bala nga wala sing may natabo sa ila nga resulta sang ila kaugalingon nga mga buhat. “Kon luyag sang Dios nga matigayon ko inang bag-o nga kotse, sia na ang bahala agod matigayon ko ini.”

Ini sila masami nga dimahalungon sa ila pagkabuhi, nagahimo sing pinansial kag iban pa nga mga desisyon nga nagahunahuna nga ang Dios magatipig sa ila. Kon ang ila dimahalungon nga mga buhat magaresulta sa kapahamakan, sa ekonomiya ukon sa iban pa, ginabasol nila ang Yawa. Ang padasudaso nga paghimo sing isa ka butang nga wala anay ‘ginaisip ang bili’ kag nian basulon si Satanas sa kapaslawan sini, ukon sing labi pa, ang magpaabot kay Jehova nga magpahilabot, indi lamang pagkamatinaastaason kundi batok man sa Kasulatan.​—⁠Lucas 14:​28, 29.

Gintinguhaan ni Satanas si Jesus nga pahunahunaon sa sinang paagi kag indi manabat sa Iya mga buhat. May kaangtanan sa ikaduha nga pagsulay, ang Mateo 4:​5-7 nagasiling: “Gindala sia sang Yawa sa balaan nga siudad, kag ginpahamtang niya sia sa alibungan sang templo kag nagsiling sa iya: ‘Kon ikaw anak sang Dios, lukso ka paidalom; kay nasulat na, “Magasugo Sia sa iya mga anghel sa pagtatap sa imo, kag bayawon ka nila sa ila mga kamot, basi nga makasandad ang imo tiil sa bato.” ’ ” Nahibaluan ni Jesus nga indi sia makapaabot nga magpahilabot si Jehova kon maghimo sia sing binuang, kag mahikugon pa gani nga dalanon. Gani, nagsabat sia: “Nasulat na, ‘Dili mo pagsulayon si Jehova nga imo Dios.’ ”

Ang mga tawo nga may huyog nga basulon ang Yawa ukon ang Dios sa ila sayop nga mga buhat kaangay gid sa mga sumulunod sang astrolohiya, nga nagatal-us sang mga bituon sa Dios ukon sa Yawa. Nakombinse gid nga ang halos tanan nga butang nga nagakahanabo indi nila makontrol, nalipatan nila ang simple nga prinsipio nga ginsiling sa Galacia 6:7: “Bisan ano ang ginasab-ug sang tawo, ina man ang iya anihon.”

Pag-atubang sa Kamatuoran

Wala gid sing magsuay nga nagakabuhi kita sa isa ka dihimpit nga kalibutan. Ang mga problema nga ginbinagbinag diri matuod gid. Ang mga tawo magapamentaha sa aton sa pinansial. Ang iban nga mga amo mangin dimakatarunganon. Ang mga kakilala naton mahimo magaimpluwensia sing dinagakaigo sa aton kabataan. Ang iban nga mga manunudlo kag eskwelahan nagakinahanglan sing pag-uswag. Ang mga gulang sa pila ka tion kinahanglan mangin mas mahigugmaon kag mabinalak-on. Apang dapat naton batunon ang epekto sang pagkadihimpit kag nga, subong ginapakita sang Biblia, “ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang malauton.” Gani indi kita makapaabot nga ang aton dalanon sa kabuhi mangin mahapos sa tanan nga tion.​—⁠1 Juan 5:⁠19.

Dugang pa, dapat naton kilalahon ang aton kaugalingon nga mga dikahimpitan kag mga limitasyon kag batunon nga sa masami ang aton mga problema resulta sang aton kaugalingon nga kabuangan. Ginlaygayan ni Pablo ang mga Cristiano sa Roma: “Nagasiling ako sa tagsa ka tawo nga yara sa inyo nga dili maghunahuna sang iya kaugalingon sing mataas pa sa dapat niya paghunahunaon.” (Roma 12:⁠3) Inang laygay naaplikar man sa aton karon. Kon may malain nga matabo sa aton kabuhi, indi kita magsunod sa gilayon sa aton katigulangan nga sanday Adan kag Eva kag magsiling: “Indi ini akon sala!” Sa baylo, pamangkuton naton ang aton kaugalingon, ‘Ano bala tani ang akon ginhimo agod nalikawan ining masubo nga resulta? Naghimo bala ako sing maayo nga desisyon sa sining butang kag nagpangayo sing laygay gikan sa maalamon nga ginhalinan? Wala ko bala ginahukman ang iban nga partido nga nadalahig, sa amo ginahatagan sila sing dungog?’

Kon sundon naton ang Cristianong mga prinsipio kag maghimo sing maayo nga paghukom, makatigayon kita sing madamong abyan kag diutay nga problema. Madamo sa dikinahanglanon nga mga problema sa aton matag-adlaw nga pagkabuhi ang malubad. Makasapo kita sing kalipay sa aton mga pagpakig-angot sa iban kag dili matublag sing pamangkot: “Kay sin-o bala ini sala?”

[Mga retrato sa pahina 28]

Daku ang mabulig sang mga ginikanan sa ila kabataan agod mag-uswag sa espirituwal