Masaligan Mo Bala ang Imo Konsiensia?

SA IDALOM sang normal nga mga kahimtangan, ang compass isa ka masaligan nga instrumento. Ang kamot sini, nga nagasunod sa bato-balani sang duta, pirme nga nagatudlo sa aminhan. Sa amo, masaligan sang mga manuglakbay ang direksion nga ginatudlo sang compass kon wala sing mga palatandaan nga magatuytoy sa ila. Apang ano ang matabo kon may bato-balani nga itupad sa compass? Ang kamot sini magaliso sa direksion sang bato-balani sa baylo nga sa aminhan. Indi na ini isa ka masaligan nga tuytoy.

Kaanggid man sa sini ang mahimo matabo sa konsiensia sang tawo. Ginhatag sa aton sang Manunuga ini nga ikasarang agod mangin isa ini ka masaligan nga tuytoy. Bangod ginhimo kita suno sa larawan sang Dios, ang konsiensia dapat pirme magtudlo sa aton sa husto nga direksion kon dapat kita maghimo sing desisyon. Dapat ini magpahulag sa aton nga sundon ang mga talaksan sang Dios sa moral. (Genesis 1:27) Sa masami, matuod ini. Halimbawa, ang Cristianong apostol nga si Pablo nagsulat nga bisan gani ang iban nga wala makahibalo sang ginpahayag nga kasuguan sang Dios “nagahimo sa kinaugali sang mga butang sang kasuguan.” Ngaa? Bangod “ang ila konsiensia nagapanaksi upod sa ila.”​—⁠Roma 2:⁠14, 15.

Apang, ang konsiensia indi sa tanan nga tion nagapakita sing reaksion. Bangod sang tawhanon nga pagkadihimpit, may huyog kita sa paghimo sing mga butang nga nahibaluan naton sayop. “Nagakalipay gid ako sa kasuguan sang Dios suno sa akon pagkatawo sa sulod,” baton ni Pablo, “apang nakita ko sa akon mga bahin ang isa pa ka kasuguan nga nagapakig-away batok sa kasuguan sang akon hunahuna kag nagadala sa akon nga bihag sa kasuguan sang sala nga yari sa akon mga bahin.” (Roma 7:​22, 23) Kon pirme naton pasugtan ang sayop nga mga huyog, ang aton konsiensia amat-amat nga makibulan kag sa ulihi indi na ini magsugid sa aton nga ini nga paggawi sayop.

Apang, walay sapayan sang pagkadihimpit, sarang naton mapahisanto ang aton konsiensia sa mga talaksan sang Dios. Sa pagkamatuod, importante gid nga himuon naton ini. Ang isa ka matinlo, nahanas sing nagakaigo nga konsiensia wala lamang nagadul-ong sa isa ka suod, personal nga kaangtanan sa Dios kundi kinahanglan gid sa aton kaluwasan. (Hebreo 10:​22; 1 Pedro 1:​15, 16) Dugang pa, ang maayong konsiensia magabulig sa aton sa paghimo sing maalamon nga mga desisyon sa kabuhi, nga magahatag sa aton sing kalinong kag kalipay. Ang salmista nagsiling tuhoy sa isa ka tawo nga may subong sini nga konsiensia: “Ang kasuguan sang iya Dios yara sa iya tagipusuon; ang iya mga tikang indi madalin-as.”​—⁠Salmo 37:⁠31.

Paghanas sa Konsiensia

Ang paghanas sa konsiensia wala lamang nagakahulugan nga sauluhon ang isa ka listahan sang kasuguan kag dayon sundon gid ini. Amo sini anay ang ginhimo sang mga Fariseo sang adlaw ni Jesus. Nahibaluan sining relihioso nga mga lider ang Kasuguan kag naghimo sila sing isa ka detalyado nga tradisyon, agod buligan kuno ang mga tawo nga malikawan ang paglapas sa Kasuguan. Sa amo, maabtik sila nga nagprotesta sang mangutol sing uhay ang mga disipulo ni Jesus sa Adlaw nga Inugpahuway kag ginkaon ini. Kag ginpamatukan nila si Jesus sang gin-ayo niya ang naitos nga kamot sang isa ka tawo sa Adlaw nga Inugpahuway. (Mateo 12:​1, 2, 9, 10) Ining duha ka buhat, suno sa tradisyon sang mga Fariseo, isa ka paglapas sa ikap-at nga sugo.​—⁠Exodo 20:​8-11.

Maathag nga gintun-an sang mga Fariseo ang Kasuguan. Apang nahisanto bala ang ila konsiensia sa mga talaksan sang Dios? Indi! Ti, pagkatapos gid nila ginreklamo ang pagdumdom nila isa ka daw dimapatihan nga paglapas sa pagsulundan sang Adlaw nga Inugpahuway, nagsinapol sila batok kay Jesus “agod nga malaglag nila sia.” (Mateo 12:14) Hunahunaa lamang​—⁠ining nagapakamatarong sa kaugalingon nga relihiosong mga lider nagapangakig sa ideya nga magkaon sing bag-o makutol nga uhay kag magpang-ayo sa Adlaw nga Inugpahuway; apang wala sila ginapangligbusan sa pagplano nga patyon si Jesus!

Amo man sini katiko ang panghunahuna sang puno nga mga saserdote. Wala gid makonsiensia ining malaut nga mga tawo sang gintanyagan nila si Judas sing 30 ka bilog nga pilak gikan sa bahandian sang templo agod itugyan si Jesus. Apang sang wala paabuta gin-uli ni Judas ang kuwarta, kag ginhaboy ini sa templo, natublag ang konsiensia sang puno nga mga saserdote bangod sang kasuguan. “Indi tugot,” siling nila, “nga ibutang ini [ang binilog nga pilak] sa sagrado nga bahandian, kay bili ini sang dugo.” (Mateo 27:⁠3-6) Mahimo gid nga nabalaka karon ang puno nga mga saserdote nga mahigko na ang kuwarta ni Judas. (Ipaanggid ang Deuteronomio 23:⁠18.) Apang, wala ginpakalain sini gihapon nga grupo nga magbayad sing kuwarta agod itugyan sa ila ang Anak sang Dios!

Napahisanto sa Panghunahuna sang Dios

Ginapakita sang nasambit nga mga halimbawa nga sa paghanas sa konsiensia indi lamang listahan sang kon ano ang dapat kag indi dapat himuon ang isulod sa hunahuna. Matuod, kinahanglanon gid nga mahibaluan ang kasuguan sang Dios, kag ang pagtuman sa sini kinahanglanon gid para sa kaluwasan. (Salmo 19:​7-11) Apang, wala labot nga dapat tun-an ang kasuguan sang Dios, dapat naton ipahisanto ang aton tagipusuon sa panghunahuna sang Dios. Nian maeksperiensiahan naton ang gintagna ni Jehova paagi kay Isaias, nga nagasiling: “Ang inyo mga mata mangin mga mata nga makakita sa inyo Dakung Instruktor. Kag ang inyo mga dulunggan makabati sing pulong sa likod ninyo, nga nagasiling: ‘Amo ini ang dalan. Lakat kamo sa sini, kamo nga katawhan,’ pananglit kamo nga katawhan magliso sa tuo ukon magliso kamo sa wala.”​—⁠Isaias 30:​20, 21; 48:⁠17.

Sa pagkamatuod, wala ini nagakahulugan nga kon dapat kita maghimo sing isa ka mabug-at nga desisyon, may literal nga tingog nga magahambal sa aton kon ano ang dapat himuon. Apang, kon ang aton panghunahuna nahisanto sa panghunahuna sang Dios tuhoy sa mga butang, mas masangkapan ang aton konsiensia sa pagbulig sa aton nga maghimo sing mga desisyon nga magapahamuot sa iya.​—⁠Hulubaton 27:⁠11.

Binagbinaga si Jose, nga nabuhi anay sang ika-18 nga siglo B.⁠C.⁠E. Sang ginpilit sia sang asawa ni Potipar nga manghilahi sa iya, nangindi si Jose, nga nagasiling: “Paano ko mahimo ining daku nga kalautan kag magpakasala batok sa Dios?” (Genesis 39:⁠9) Sang adlaw ni Jose, wala sing nasulat nga sugo gikan sa Dios nga nagatagudili sa buhat nga panghilahi. Dugang pa, si Jose nagapuyo sa Egipto, malayo sa disiplina sang pamilya ukon sa mga pagsulundan sang patriarka. Ngaa, nian, napamatukan ni Jose ang pagsulay? Sa simple nga hambal, bangod sang iya nahanas nga konsiensia. Ginbaton ni Jose ang pagtamod sang Dios nga ang bana kag asawa mangin “isa ka unod.” (Genesis 2:24) Gani, nahangpan niya nga malain nga agawon ang asawa sang iban nga lalaki. Ang panghunahuna ni Jose nahisanto sa panghunahuna sang Dios sa sini nga butang. Batok sa iya moralidad ang panghilahi.

Sa karon, may mga tawo man nga kaangay ni Jose. Ang seksuwal nga imoralidad lapnag, kag madamo ang nagabatyag nga wala sila sing salabton sa ila Manunuga, sa ila mismo kaugalingon, ukon bisan gani sa ila mga tiayon nga magpabilin nga matinlo sa moral. Ang kahimtangan kaanggid gid sa ginalaragway sa tulun-an ni Jeremias: “Wala sing tawo nga nagahinulsol sa iya kalautan, nga nagasiling, ‘Ano ang nahimo ko?’ Ang tagsatagsa nagabalik sa popular nga dalanon, subong sang kabayo nga nagadamhag sa inaway.” (Jeremias 8:⁠6) Sa amo, mas kinahanglan naton karon nga ipahisanto ang aton panghunahuna sa panghunahuna sang Dios. May yara kita dalayawon nga aman nga magabulig sa aton agod mahimo ini.

Isa ka Bulig sa Paghanas sa Konsiensia

Ang inspirado nga Kasulatan “mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, agod nga ang tawo sang Dios may lubos nga ikasarang, nga nasangkapan sing bug-os para sa tagsa ka maayong buhat.” (2 Timoteo 3:​16, 17) Ang pagtuon sa Biblia magabulig sa aton agod hanason ang ginatawag sang Biblia nga “ikasarang sa paghantop” naton, sa amo mahibaluan naton kon ano ang husto kag sayop. (Hebreo 5:14) Magabulig ini sa aton nga palambuon ang gugma para sa mga butang nga ginahigugma man sang Dios kag kangil-aran ang mga butang nga iya man ginadumtan.​—⁠Salmo 97:​10; 139:⁠21.

Kon amo, ang tulumuron sang pagtuon sa Biblia amo nga mahangpan ang kahulugan kag importansia sang kamatuoran sa baylo nga hibaluon lamang ini. Sa guwa sini sang Marso 1, 1977, Ang Lalantawan nagsiling: “Sa aton pagtuon sang Kasulatan dapat naton tinguhaan nga mahangpan kon ano ang katarungan, gugma kag pagkamatarong sang Dios kag ipatudok ini sa aton tagipusuon agod nga mangin bahin ini sang aton kaugalingon subong sang pagkaon kag pagginhawa. Dapat kita magtinguha nga mahibaluan gid kon ano ang aton moral nga salabton paagi sa pagpalambo sang aton ikasarang sa paghibalo kon ano ang husto kag sayop. Kapin pa sa sini, dapat naton tinguhaan nga mabatyagan gid sang aton konsiensia ang salabton sini sa himpit nga Manughatag sing Kasuguan kag Hukom. (Isa. 33:22) Gani samtang nagatuon kita sing mga butang tuhoy sa Dios, dapat naton tinguhaan nga ilugon sia sa tanan nga bahin sang kabuhi.”

Pagtigayon sang “Hunahuna ni Cristo”

Ang pagtuon sa Biblia magabulig man sa aton nga matigayon “ang hunahuna ni Cristo,” ang disposisyon sang hunahuna sa pagtuman kag sa pagpaubos nga ginpakita ni Jesus. (1 Corinto 2:16) Ang paghimo sang kabubut-on sang iya Amay isa ka kalipay, indi isa lamang ka rutina nga sundon sing awtomatiko, nga wala nagapamensar. Ang iya panimuot matagnaon nga ginlaragway ni salmista David, nga nagsulat: “Sa paghimo sang imo kabubut-on, O Dios ko, nagakalipay ako, kag ang imo kasuguan yari sa akon nasulod nga mga bahin.”⁠a​—⁠Salmo 40:⁠8.

Ang pagtigayon sang “hunahuna ni Cristo” importante sa paghanas sa konsiensia. Sang yari sa duta subong isa ka himpit nga tawo, ginpakita ni Jesus ang mga kinaiya kag personalidad sang iya Amay tubtob sa mahimo niya sa sulod sang mga limitasyon subong tawo. Sa amo, nasiling niya: “Sia nga nakakita sa akon nakakita man sa Amay.” (Juan 14:9) Sa tagsa ka kahimtangan nga naatubang niya sa duta, ginhimo gid ni Jesus ang ginpahimo sa iya sang Amay. Busa, kon ginatun-an naton ang kabuhi ni Jesus, makilala naton sing maathag kon ano si Jehova nga Dios.

Mabasa naton nga si Jehova “maluluy-on kag mainayuhon, mahinay sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kaayo.” (Exodo 34:6) Makapila nga ginpakita ni Jesus ining mga kinaiya sa pagpakig-angot sa iya mga apostol. Sang makapila sila magbaisay kon sin-o ang mas daku sa ila, mapailubon nga gintudluan sila ni Jesus paagi sa pulong kag paagi sa huwaran nga “kon sin-o man ang luyag mangin daku sa inyo dapat mangin ministro ninyo, kag kon sin-o man ang luyag mauna sa inyo dapat mangin ulipon ninyo.” (Mateo 20:⁠26, 27) Isa lamang ini ka halimbawa nga mahimo kita makapahisanto sa panghunahuna sang Dios kon binagbinagon naton ang kabuhi ni Jesus.

Sa dugang nga pagtuon naton tuhoy kay Jesus, dugang pa nga masangkapan kita sa pag-ilog sa aton langitnon nga Amay, si Jehova. (Efeso 5:​1, 2) Ang konsiensia nga napahisanto sa panghunahuna sang Dios magatuytoy sa aton sa husto nga direksion. Si Jehova nagasaad sa mga nagasalig sa iya: “Hatagan ko ikaw sing paghantop kag tudluan ikaw sa dalanon nga dapat mo laktan. Laygayan ko ikaw nga ang akon mata nagatulok sa imo.”​—⁠Salmo 32:⁠8.

Pagbenepisyo Gikan sa Isa ka Nahanas nga Konsiensia

Bangod nahibaluan niya ang pagkabalingag sang dihimpit nga mga tawo, ginpaandaman ni Moises ang mga Israelinhon: “Ihugod ang inyo tagipusuon sa tanan nga pulong nga ginapamulong ko subong paandam sa inyo karon, agod nga isugo ninyo sa inyo mga anak nga magbantay sila sa paghimo sang tanan nga pulong sining kasuguan.” (Deuteronomio 32:46) Dapat man naton isulat ang kasuguan sang Dios sa aton tagipusuon. Kon himuon naton ini, mahimo nga tuytuyan sang aton konsiensia ang aton mga tikang kag buligan kita sa paghimo sing husto nga mga desisyon.

Sa pagkamatuod, dapat kita maghalong. Ang hulubaton sa Biblia nagasiling: “May dalanon nga matarong sa tawo, apang ang katapusan sini mga dalanon sang kamatayon.” (Hulubaton 14:⁠12) Ngaa amo sini pirme ang nagakatabo? Bangod, suno sa Biblia: “Ang tagipusuon malimbungon labaw sa tanan nga butang kag makatalagam. Sin-o bala ang makahibalo sini?” (Jeremias 17:⁠9) Busa, dapat naton tanan sundon ang laygay sang Hulubaton 3:​5, 6: “Magsalig kay Jehova sa bug-os mo nga tagipusuon kag indi magsandig sa imo kaugalingon nga paghangop. Sa tanan mo nga dalanon talupangda sia, kag tadlungon niya ang imo mga banas.”

[Footnote]

[Retrato sa pahina 7]

Compass: Sa maayong kabubut-on sang Peabody Essex Museum, Salem, Mass.

[Credit Line]

Kaangay sang compass, ang nahanas sa Biblia nga konsiensia makatudlo sa aton sa husto nga direksion