Pagbantay sa Kalibutan

Nagaluya ang Pagsalig sa Relihion

Suno sa surbe sang Gal­lup sang 1986, kapin ang pagsalig sang mga Amerikano sa militar sang sa organisado nga relihion, report sang The New York Times. Ang pagsalig sa militar ginpakita sang 63 porsiento sa mga gin-interbyu, apang 57 porsiento lamang ang may pagsalig sa relihion. Ang naulihi nga numero nagnubo sing 9 porsiento gikan sa 66 porsiento nga ginsurbe sang 1985 nga may pagsalig sa relihion. Ngaa nagbalhin sing daku ang pagsalig sang publiko? Ang The Times nagreport nga si An­drew Kohut, presidente sang Gal­lup nga organisasyon, “nagpabangod sang pagluya sa nagdugang nga pagpahilabot sang mga iglesia sa kontrobersial nga mga hulusayon.” Sia nagsiling: “Ang relihioso nga mga pigura kag mga institusyon dugang nga nangin kontrobersial kag politikal.”

Kan-a ang Imo Oatmeal!_

Ang imo iloy nagsiling nga maayo ini para sa imo, gani, naluyagan mo man ini ukon wala, ginkaon mo ini. Husto bala sia? Ang bag-o nga pagpanalawsaw nagapakita nga husto sia. Natukiban sang mga sientipiko nga paagi sa pagdugang sing diutay nga oat­meal sa manubo sing tambok nga mga kalan-on, ang mga tawo nga dapat magkontrol sang tambok nga ila ginakaon makaeksperiensia sing daku pa nga pagbuhin sang kolesterol. Nagreport tuhoy sa mga resulta sang isa ka pagtuon sa 208 ka pasyente, ang Journal of the American Dietetic Association nagsiling nga pagligad sang anum ka semana nga pagkaon sing manubo sing tambok nga mga kalan-on, ang kolesterol nabuhinan sing 5.2 porsiento. Apang, sang gindugangan sing oat ang amo gihapon nga anum ka semana nga pagkaon, dugang pa nga nabuhinan ang kolesterol sing 2.7 porsiento para sa mga nagagamit sing oat bran kag 3.3 porsiento para sa mga nagakaon sing oatmeal.

Dugang Pa nga Katalagman sa Dugo

Ang ginatago nga dugo may katalagman nga mahigkuan sang fun­gus nga nagatubo sa plastik nga mga suludlan. Nasanagan ini kasan-o lang sa Brazil sang ang Na­tion­al Sec­re­tar­iat of San­i­tary Vig­i­lance naghimo sing mga tikang nga untaton ang pagprodukto sing plastik nga mga suludlan bangod kulang sing katinlo, asepsis, kag pagkontrol sang kalidad sa bahin sang pila ka manugprodukto. Ang aksion sang pangulohan ginkabig nga nagakaigo kag atrasado na gani. Ang presidente sang Sec­re­tar­iat, si G. Luiz Felipe Moreira Lima, nagpautwas sing pamangkot: “Paano natabo nga sa sining tanan nga tinuig wala sing bisan sin-o nga nakakita sini?” Kon pila ka libo ka tawo ang gintayunan sing dugo nga may fun­gus, sarang mabantabanta sang tanan.

Tumalagsahon nga mga Tikang

Ang kahadlok sa AIDS nagdul-ong sa iban sa bag-o kag tumalagsahon nga mga tikang agod matapna ang paglapta sang makamamatay nga balatian sa Italya. Ang La Tribuna, isa ka pamantalaan sa Italya, nagreport nga ang mga pampam sa Por­de­none kag Treviso ginpanghatagan sing ­tracts nga nagapaathag kon paano ang AIDS gikan sa sekso malikawan. Apang, ang ­tract nga ginbalhag sang Com­mit­tee for Civ­il ­Rights of Pros­ti­tutes, wala gintuyo agod gamiton nila kundi para sa mga kliyente nga mahimo nagadala sang balatian. Ginapaathag sang ­tract nga pampam ang nahadlok nga malatnan sang balatian kag indi magbaton sa kliyente kon indi niya pagsundon ang nagakaigo nga mga tikang sa pagpangamlig. Ang kaso sang AIDS sa Italya nagadoble kada walo ka bulan.

Nagapatay ang Polusyon

Mga 30 tonilada sang kemikal gikan sa isa ka Swiso nga planta sang kemikal ang aksidente nga gin-ula sa ­Rhine Riv­er sang nagligad nga Nobiembre. Ang International Herald Tribune nagreport nga ginabanta nga 500,000 ka isda sa 34 ka nanuhaytuhay nga espesyi ang napatay. Apang indi lamang mga isda ang naapektohan sang kalamidad. Suno sa Pranses nga matag-adlaw nga pamantalaan nga Le Figaro, madamo nga pispis sa tubig ang napatay subong direkta nga resulta sang kemikal sa suba. “Mga dinosena sang patay nga mga tulabong kag ­grebe ang ginpulot. Ang mga pato nga nagakaon sing shell­fish nahiluan, subong man ang mga dugwak nga nagakaon sing tanom. Ini tanan nagapamatuod nga ang polusyon nagaapektar sa kinaugali sa tanan nga bahin.” Ginabanta nga ang ­Rhine makapasag-uli sang iya ekolohikal nga balanse sa napulo ka tuig.

Pag-ilog sa Kasingki sa TV

Ang Shaka Zulu, isa ka kontrobersial nga serye sa telebisyon, nagpabalik sang mga adlaw sang bangkaw kag taming sa tunga sang mga pamatan-on sang Bagatnan nga Aprika, siling sang isa ka artikulo nga nagguwa sa isa ka suplemento sang Natal Witness, isa ka pamantalaan sa Bagatnan nga Aprika. “Ang itom kag puti nga pamatan-on nga mga lalaki—kag mga babayi—nagabuangbuang sa bag-o nga hampang,” sa pag-ilog sang Shaka Zulu nga serye sa TV. “Bag-o magguwa sa telebisyon, nagahampang na nga daan ang mga bata . . . sing masingki nga mga hampang,” paathag ni Khaba ­Mkhize, autor sang artikulo, apang karon “ang mga grupo sang pamatan-on nga mga lalaki kag mga babayi ‘nagaatakihay’ batok sa isa kag isa nga ginagamit ang hinimohimo nga mga bangkaw kag karton nga mga taming subong sang ginahimo sang mga aktor.” Ang resulta amo ang nagadugang nga listahan sang nahalitan nga mga tawo. Tuhoy sa mga epekto sang kasingki sa TV sa mga pamatan-on karon, ang isa ka opisyal nagsiling: “Samtang nagadaku sila padulong sa pagkahamtong mahanas sila nga mangin mga Shaka kag Rambo sang katilingban.”

Ang Bayad sa Panglawas sang mga Palainom

“Halos 10% sang badyet para sa panglawas sang On­tar­io” nga mga $10 bilyones (Can­a­dian) ang may kaangtanan sa alkohol, report sang balasahon sa Can­a­da nga The Journal, nga ginbalhag sang Ad­dic­tion Re­search Foun­da­tion. Ang iban sang ginreport nga estadistika amo: 84 porsiento sang mga taga-On­tar­io ang nagainom kon kaisa, kag 49 porsiento sang tanan nga palainom ang nagainom sing “lima ukon kapin pa nga pag-inom sa isa ka pungkuan,” nga isa ka kadamuon nga “makahalit sa pisikal, sosyal, ukon mental nga kaayuhan, ukon sa tanan nga tatlo.” Ang makapasubo nga estadistika amo nga sa sulod sang duha ka tuig nga tion “6,300 ka napatay sa On­tar­io—malapit sa 10% sang tanan nga napatay—ang may kaangtanan sa alkohol,” hinakop sang artikulo.