Mga Wala sing Balay—Isa ka Problema sa Bug-os nga Kalibutan

APANG, ang problema tuhoy sa kakulang sing pamalay kag sa mga wala sing balay, wala sing ginakilala nga mga dulunan sa mga pungsod; indi gid ini nalimitehan sa imol lamang, nagauswag nga mga pungsod. Ang dalagku nga mga kapital kag mga siudad sang nag-uswag na nga kalibutan, halos wala gid sing eksepsion, may mga lugar man sang mga imol kag mga slum. Upod sa nagainggat nga dalagku kag matag-as nga mga tinukod, may yara mga ghet­to kag nagagabok nga mga siudad sa sulod. Ano ang kahimtangan sang kabuhi sa sina nga mga duog?

Nagakomento sa isa ka pag-usisa nga ginhimo sa Chicago, ang magasin nga Science nagreport nga ang mga wala sing balay didto “sobra gid ka imol kag napain kag madamo sing may abnormalidad. Lima sa apat ang nakaagi na sa mga bilangguan, sa mga ospital para sa mga buang, ukon ginbulong sa pagkagiyan sa droga.”

Ang kalabanan nga siudad sa E.U. may publiko nga mga pasilidad para sa mga wala sing balay. Sa Siudad sang Nueva York, halimbawa, ang diminyo nga mga tawo nga wala sing balay ginabutang sa publiko nga mga balay kag ang mga pamilya sa mga wel­fare ho­tel. Ginpaabot nga sang mag-abot ang tigtulugnaw, mga 12,200 ka diminyo kag 20,500 ka katapo sang pamilya ang mangayo sing bulig, kag naglaum ang awtoridad nga may yara sila bastante nga lugar sa pagpabalay sa ila.

Kon ano ang kahimtangan sang kabuhi sa sina nga mga duog lain naman nga butang. Ang publiko nga mga balay sa Nueva York masami nga mga gym­na­sium ukon ar­mory anay. Ginatos ka tawo ang nagatulog sa nagaidas nga mga katre sa isa ka daku nga lugar. Ang iban sang taga-kalye nga mga tawo indi luyag magkadto sa sini nga mga balay. “Ang publiko nga mga balay wala sing kalig-onan, kag masami nga may mga baksat ukon kuto,” siling sang isa nga wala sing balay. “Nagatulog ka nga bukas ang imo mga mata.” Mabudlay ang kabuhi labi na para sa kabataan. “Sa kaangay sang barak nga mga puluy-an kag gutok nga mga otel nga ginadalhan sa ila sang siudad, ang kabataan napadayag sa mapintas nga mga problema—balatian, abnormalidad, mga droga, delingkwensia kag pagkawala sing paglaum,” report sang Daily News sang Nueva York. “Ining kabataan yara sa katalagman nga mangin isa ka nadula nga kaliwatan.”

Bangod sang indi permanente nga lugar sang wala sing balay nga mga tawo, masami nga mabudlay mahibaluan ang sibu nga kadamuon nila. Ang Na­tion­al Coa­li­tion for the Home­less nagasiling, nga ang kadamuon sang wala sing balay nga mga tawo sa Estados Unidos yara sa ulot sang duha kag tatlo ka milyon. Sa pihak nga bahin, ang De­part­ment of Hous­ing and Urban De­vel­op­ment sang E.U., nagareport nga “pasad sa tanan nga impormasyon nga matigayon, ang mapatihan gid nga kadamuon sang wala sing balay nga mga tawo yara sa 250,000 pa 350,000.” Apang, ano man ang aktuwal nga kadamuon sang mga wala sing balay, ang tanan nagaugyon nga nagadamo sila.

“Isa ka Kalalat-an sa Aton Tion”

Ang mga pungsod sa Europeo nga Komunidad ginaatubang man sang serioso nga mga problema sa pamalay. Ang The Times sang London nagreport nga sa Uni­ted King­dom “ang kadamuon sang mga tawo nga nagapuyo sa bed-and-break­fast nga dalayunan nagdugang halin sa 49,000 pa 160,000 sa ulot sang 1979-84, 1 1/4 milyones ka tawo ang yara sa listahan nga nagahulat sing balay kag isa ka milyon ka balay ang opisyal nga ginaklase nga indi bagay puy-an sang tawo.”

Sa tabok sang Eng­lish Chan­nel, “sa Paris, ang pribado nga mga grupo nagasiling nga sa dimagkubos 10,000 ka tawo ang nagaistar sa mga kalye,” suno sa isa ka artikulo sa The New York Times nga natig-uluhan “Ang mga Wala sing Balay sang Europa: Isa ka Kalalat-an sa Aton Tion.” Ginabanta sang gobyerno sang Italya nga 20 porsiento sang mga bag-ong kasal “ang wala sing mapilian kundi maglumon sa mga paryente, bisan sa tapos matawo ang ila panganay nga anak.” Sa tunga sang ginabanta nga 20,000 ka wala sing balay nga mga Danes, “ang kadamuon sang kubos sa 30 anyos hinali nga nagdugang kutob sang 1980.”

Sing makahalam-ot, ini tanan nagakatabo, suno kay Peter Suth­er­land, Com­mis­sion­er sang So­cial ­Affairs for the Eu­ro­pe­an Com­mu­ni­ties Com­mis­sion, sang ining mga pungsod “nagsugod sa pagpati nga [ila] ginapanan-aw nga madula sing dayon ang kalalat-an sang kaimulon kag pagkawala sing balay.”

Isa ka Makahaladlok nga Huyog

Apang, sining karon nga mga tinuig, nakatalupangod ang awtoridad nga nagaatipan sa mga wala sing balay sing isa ka bag-o nga huyog. Ginbalikwat sang The New York Times ang isa ka katapo sang Coa­li­tion for the Home­less sa Chi­ca­go nga nagsiling: “Nakita namon ang huyog sang hinali nga pagbalhin gikan sa ‘imol’ lamang tubtob sa ‘kasarangan nga klase nga hinali nga nag-imol.’ Nadula nila ang ila mga trabaho, ang ila credit card kag ang ila ginprenda. Pat-od nga indi na sila ang inyo kinaandan nga palahubog sa al­ley.”

Sing kaanggid, ang direktor sang isa ka ahensya sang serbisyo sosyal sa Con­nec­ti­cut nagsiling: “Sing makapasubo, wala mahangpi kon sin-o ang mga tawo nga wala sing balay. Indi sila ang tawo nga nagasaylosaylo sa mga siudad. Ang matuod mga pamilya sila nga indi na makasarang sa pag-arkila bangod sang mahal nga mga arkila, kulang sing mga trabaho, mga diborsio.” Suno sa isa ka report nga ginpaguwa sang Con­fer­ence of May­ors sa E.U. sang nagligad nga Mayo, ang surbe sa 29 ka dalagku nga mga siudad nagpahayag nga ang mga pamilya nga may kabataan nagahuman sang kapin sa ikatlo nga bahin sang mga wala sing balay, kag 31-porsiento ina nga pagdugang sang sa nagligad nga tuig.

Makalilibog nga mga Pamangkot

Bisan pa ang pagkadaku sang problema nga kakulang sing pamalay kag mga wala sing balay nagakatuhaytuhay sa lainlain nga mga pungsod kag mga duog, masiling gihapon nga may pila ka tawo karon nga wala gid nakahibalo sini ukon wala gid naapektuhan sini. Kag ang labing makalilibog amo nga walay sapayan sang mga panikasog kag mga pundo nga ginagasto sang mga gobyerno, wala sing tanda nga ang problema nagabuhin. Ngaa subong sini? Sa diin nagahalin ang tanan nga tawo nga wala sing balay? Kag, labaw sa tanan, ano ang paglaum nga malubad ang problema tuhoy sa pamalay?