Pagbantay sa Kalibutan

Ang Klero kag Abuso sa Sekso

Ang Australian National Television nagpaguwa sining karon lang sing isa ka dokumentaryo nga natig-uluhan “Ang Katapusan nga Pagluib.” Ang programa nagasaysay nga 15 porsiento sang mga klerigo sa Australia nakahimo sing kasal-anan sa sekso, halin sa pag-abuso sa mga bata tubtob sa paglugos sa kababayin-an nga mga parokyano. Sa sulod sang mga inoras sang programa sa telebisyon, ang lainlain nga mga sentro nga gintukod agod magabaton sang mga reklamo sang seksuwal nga paglugos gin-ulanan sing mga tawag sa telepono gikan sa ginakunokuno nga mga biktima. Madamong nagtawag ang nagsiling nga ginlikom nila sa madamo nga tinuig ang ila inagihan. Ang isa ka babayi nagsiling nga ginsugid niya ang nahanungod sa iya mapait nga inagihan sang bata pa sia sa nahauna nga tion sa 40 ka tuig! Ang isa pa nagsiling nga pagkatapos nga gin-abusuhan sia sa sekso sang iya klerigo sang bata pa sia, ginpahog niya sia sang silot sa kalayuhon nga impierno kon manugid sia sa iban. Ang mga humalambal sang lainlain nga mga grupo sang simbahan wala nagaugyon sa 15-porsiento nga kadamuon apang nagabaton nga ang malain nga buhat sa sekso sang mga klerigo isa ka mabug-at nga problema.

Mas Gusto sang mga Bata ang TV

Ang kalabanan nga mga bata nagabatyag nga ang pagbasa sing mga libro tuman kabudlay. Amo sina ang natukiban sa isa ka pagtuon nga ginhimo sang Aleman nga magasin nga Eltern sa 1,960 ka bumulutho halin sa 8 tubtob 15 anyos ang edad. Mas gusto sang kalabanan ang pagtan-aw sing telebisyon. Nagareport nahanungod sa pagtuon, ang pamantalaan nga Schweinfurter Tagblatt nagsiling nga 64 porsiento ang nagpili sang pagtan-aw sing telebisyon kag nga ang isa ka butang nga pinakaluyag basahon sang mga bata amo ang iskedyul sang mga programa sa telebisyon. Ginhunahuna sang isa ka 14-anyos nga ang pagtan-aw sing telebisyon mahimo nga isa ka kinaugali nga ikasarang sang mga tawo samtang ang pagbasa isa ka mabudlay nga proseso nga dapat tun-an.

Nagadiutay nga Bariedad sang mga Sapat sa Uma

Madamong ispesyi sang mga sapat sa uma ang may katalagman nga madula, siling sang Le Figaro nga pamantalaan sa Paris. Kutob sa pamuno sang siglo, katunga sang mga ispesyi sang mga sapat sa uma sa Europa ang nadula, kag ang ikatlo sang mga nabilin mahimo nga madula sa ulihi. Ang sadsaran nga huyog sa modernong agrikultura amo ang pagkonsentrar sa pagpadamo lamang sang mga sahi sang sapat nga nagahatag sing pinakamataas nga patubas kag busa sing pinakadaku nga ganansia. Ini man nga huyog lapnag sa imol nga mga pungsod. Busa, bangod nagadamo kag nagadamo pa nga bariedad sang baka, baboy, kag manok ang ginatugutan nga mapatay, ang suplay nga pagkaon sang kalibutan labi pa nga nagasalig sa nagadiutay kag nagadiutay nga ispesyi sang mga sapat. Nahadlok karon ang mga sientipiko nga basi ining pagkadula sang genetiko nga pagkananuhaytuhay labi nga nagapadaku sang katalagman nga ang isa ka bag-ong balatian mahimo nga makapapas sang kalabanan nga mga sapat sa duta.

Ang Ambahanon sang Isa ka Patay nga Pispis

Ang ambahanon sang huia, isa ka pispis sa New Zealand, ginkopya sing artipisyal sining karon lang paagi sa paggamit sang isa ka kompyuter kag isa ka synthesizer. Nagabinagbinag sang katunayan nga ang huia nadula na sang 1907, makatilingala ini. Suno sa The Times sang London, ginpangita ni David Hindley ang mga rekording ni Henare Hemana, isa ka Maori nga nag-ilog sang huni sang huia. Sang 1954 sang ang mga ambahanon ginrekord, si Hemana 80 anyos sadto, apang nakapanihol sia sang “isa ka makatalandog sing balatyagon nga nanuhaytuhay nga sahi sang mga huni sang huia” gikan sa memorya. Sang ulihi ang bersion ni Hemana ginpamatud-an sang ang iban pa ginrekord nga mga imitasyon sang ambahanon sang pispis nakita. Paagi sining mga rekording, kag sa impormasyon nga nakuha gikan sa mga libro, si Hindley mahimo nga nakakomposo sing isa ka ambahanon nga gin-amba sang isa ka huia nga pispis sa katapusan nga tion 85 ka tuig na ang nakaligad.

Panglugos sa Bagatnan nga Aprika

“Ang Bagatnan nga Aprika amo ang isa sang pinakamasingki nga lugar sa duta,” siling sang Sunday Star Review sang Johannesburg, Bagatnan nga Aprika. Ang isa ka masingki nga krimen nga nagakuha sang internasyonal nga igtalupangod amo ang panglugos. Sa Bagatnan nga Aprika ang promedyo nga 23,000 ka panglugos ginareport tuigtuig. Apang, ginabulubanta nga “isa lamang sa 36 ka panglugos ang ginareport.” Ang daku nga porsiento sang mga panglugos ginahimo sang mga lalaki nga nakakilala sa ila mga biktima, subong sang mga bana, paryente nga mga lalaki, ukon mga abyan. Ang Sunday Star Review nagsiling nga “suno sa isa ka pagtuon tuhoy sa kasingki ni Lloyd Vogelman sang Unibersidad sang Witwatersrand, isa sa duha ka babayi sa Bagatnan nga Aprika ang pagaluguson sa bug-os niya nga kabuhi.”

Daya sa Credit-Card

Ang Canadian Bankers’ Association (CBA) nagareport nga ang daya sa credit-card sa sinang pungsod nagsobra sa pilo sang nagligad nga duha ka tuig, kag nagapadayon ini sa pagdugang. Si Paul Facciol, tsirman sang credit-card subkomite sang CBA nagsiling nga ang ‘kalabanan nga pagkapierde amo ang sa nadula kag nakawat nga mga kard.’ Suno sa The Globe and Mail, “ang nakawat, huwad kag ginbag-o nga mga credit card sang nagligad nga tuig nagpierde sa duha ka pinakadaku nga kompaniya, ang Visa kag Mastercard, sing kapin sa $46-milyones​—mga 14 ka pilo sa $3.3-milyones nga ginkawat sa tanan nga mga kinawatay sa banko.”