Ang mga Eskwelahan Yara sa Katalagman

Ginapaeskwela sang mga ginikanan ang ila kabataan agod makatuon indi lamang sang pagbasa, pagsulat, kag aritmetika. Ginapaabot nila nga ihatag sang mga eskwelahan ang bug-os nga edukasyon, ang isa nga magasangkap sa mga kabataan sa pagtubo nga mangin mga hamtong nga mahimo mapabugal sang mga ginikanan. Apang ang ila ginapaabot masunson nga nagakapaslawan. Ngaa? Bangod ang mga eskwelahan sa bug-os nga kalibutan yara sa katalagman.

SA MADAMO nga pungsod ang kakulang sing kuwarta kag mga manunudlo nagabutang sa katalagman sang edukasyon sang kabataan. Halimbawa, sa bug-os nga Estados Unidos, ang pinansial nga kaiwaton sining ulihi nga mga tinuig nagtiklod sa pila ka eskwelahan nga islan na lang ‘ang panghapin sang daan nga mga libro sa baylo nga magbakal sing bag-o, tugutan nga magkalahulog ang patse sa kisame, dulaon ang mga klase sa taliambong kag mga programa sa isport, ukon manirado anay sa mga pila ka adlaw,’ siling sang Time nga magasin.

Sa Aprika, ang mga galastuhon sa edukasyon indi bastante. Suno sa Daily Times sang Lagos, ang pungsod sang Nigeria may 1 lamang ka manunudlo para sa kada 70 ka bumulutho, “lakip ang malig-on nga posibilidad nga isa sa kada tatlo ka manunudlo ang indi kalipikado.” Sa South Africa​—luwas nga kulang sing mga manunudlo—​ang nagaginutok nga mga hulot-klasehan kag mga kinagamo sa politika nagaamot sa ginatawag sang South African Panorama nga “ang ginamo sa mga eskwelahan para sa mga itom.”

Sa pagkamatuod, ang mga eskwelahan nga may bastante nga kadamuon sang sangkol nga mga manunudlo kag may nagakaigo nga mga kagamitan wala nagagarantiya sang kadalag-an sa edukasyon. Sa Austria, halimbawa, halos un-tersia sang mga 14-anyos ang ginareport nga indi makahibalo sang simple nga aritmetika ukon makabasa sing maayo. Sa Britanya, ang kadamuon sang mga bumulutho nga nakapasar sa matematika, siensia, kag pungsudnon nga hambal “mas manubo sangsa Alemanya, Pransia kag Japan,” siling sang The Times sang London.

Sa Estados Unidos, ang mga manunudlo nagareklamo nga bisan mataas ang grado sang mga bumulutho sa mga pasinawan, madamo ang indi gihapon makasulat sing maayo nga komposisyon, makalubad sang mga problema sa math, ukon makahimo sing isa ka sumaryo sang importante nga mga punto sang lainlain nga mga leksion ukon mga dokumento. Gani, ang mga awtoridad sang edukasyon sa bug-os nga kalibutan nagausisa liwat sang kurikulum sang eskwelahan kag sang mga metodo nga ginagamit agod mahibaluan ang pag-uswag sang isa ka bumulutho.

Kasingki sa mga Eskwelahan

Ginapakita sang mga report ang makatalagam kag dugang nga paglala sang kasingki sa mga eskwelahan. Sa Alemanya, ginsugid sa sinapol sang mga manunudlo nga 15 porsiento sang nagabutho nga kabataan ang “handa sa paghimo sing kasingki​—kag 5 porsiento ang wala nagapangalag-ag sa paghimo sing sobra nga kapintas, sa bagay nga ginasipa pa gani nila ang walay inugpangapin nga tawo nga nagahigdaon sa salog.”​—Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Ang indibiduwal nga mga kaso sang sobra nga kapintas nagpukaw sang daku nga kabalaka. Ang paglugos sang apat ka pamatan-on sa 15-anyos nga babayi sa kasilyas sang isa ka hayskul sa Paris nagtiklod sa mga estudyante nga magdemonstrasyon sa mga dalanon sa pagpangabay sing mas estrikto nga seguridad sa eskwelahan. Ginakabalak-an sang mga ginikanan ang nahanungod sa pagdugang sang seksuwal nga paglugos, pagpangilkil agod makapangwarta, kag emosyonal nga kasingki. Ina nga mga hitabo wala lamang nagakatabo sa Europa kundi nangin labi ka kinaandan sa bug-os nga kalibutan.

Ang Ministri sang Edukasyon sang Japan nagareport sang pagtimbuok sang kasingki nga nagadalahig sa dyunyor kag senyor nga mga estudyante sa hayskul. Ginpaanggid sang pamantalaan nga The Star sa South Africa, sa ubos sang ulong-dinalan nga “Ang De-Pusil nga mga Bumulutho Nagabulos sa Paggahom sa mga Eskwelahan,” ang eksena sa pila ka hulot-klasehan sa Soweto sa “Wild West” sa Estados Unidos sang ika-19 nga siglo. Bisan ang reputasyon sa kasingki sang New York City naglab-ot, suno sa The Guardian sang London, “sa isa ka bag-ong kataason paagi sa pahibalo sang isa ka kompaniya sa seguridad tuhoy sa dikinaandan kadamo nga order sang dimadutlan sang bala nga mga panapton para sa nagabutho nga mga kabataan.”

Ang Britanya nagaantos man bangod sang kalalat-an nga kasingki sa eskwelahan. “Sang nagligad nga 10 ka tuig,” siling sang isa ka opisyal sang unyon sang mga manunudlo, “nakita namon ang nagadugang nga huyog sa paggamit sing mga hinganiban. Nagakatabo ini bisan sa mga bata pa katama kag indi lamang mga lalaki ang nagagamit sang mga hinganiban, kundi mga babayi man.”

Indi makapakibot, nian, nga ang pila ka ginikanan namat-od nga pauntaton sa pag-eskwela ang ila kabataan kag tudluan sila sa balay.a Yadtong nakasapo sa sini nga di-praktikal masunson nga nagakabalaka nahanungod sa malain nga epekto sang eskwelahan sa ila kabataan, kag nagapalibog sila kon paano ini mabatuan. Ano ang sarang mahimo sang mga ginikanan agod buligan ang ila kabataan sa pag-atubang sa mga problema nga nasumalang sa eskwelahan? Kag paano magakooperar ang mga ginikanan sa mga manunudlo agod pat-uron nga matigayon sang kabataan ang labing maayo gikan sa eskwelahan? Ang masunod nga mga artikulo nagahatag sing mga sabat sa sining mga pamangkot.

[Mga footnote]