Pagkahago—Ikaw Bala ang Masunod?

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA JAPAN

“Ang mga serbidora sa Sweden, mga manunudlo sa Japan, mga empleyado sa talatapan sang koreo sa Amerika, mga tsuper sang mga bus sa Europa kag ang mga trabahador sa assembly line bisan diin nagapakita tanan sing nagadugang nga mga palatandaan sang kahuol sa trabaho.”—MAINICHI DAILY NEWS.

GINLAPYO si Nobuaki. Sa adlaw kag gab-i nga pagtrabaho, nakapasulod sia sing 130 ka empleyado sa sulod sang apat ka bulan. Sia ang sales manager sang isa ka bag-o nga sanga sang isa ka daku nga kadena sang mga supermarket sa Japan, kag bangod sang iya paghingagaw, nakapasulod sia sing mga tawo nga wala makalab-ot sang mga talaksan nga iya ginapaabot. Palaaway sila kag palareklamo sa ila trabaho. Dugang pa sa sina, nagtabanay ang iya duha ka empleyado. Nagasakit ang ulo ni Nobuaki kada adlaw. Wala magdugay indi na sia makatuknol, kag kon piliton niya ang iya kaugalingon sa pagtrabaho, nagapauli sia dayon. Hago na sia, kaangay sang palito nga napalong sang ulihi.

Ang bug-os tion nga mga ginang sang puluy-an ginahago man. Sa tapos sang duha ka tuig nga pagpabilin sa sulod sang balay upod sa iya tatlo ka kabataan, nadula ang pailob ni Sara sa ila. “Daw subong bala nga ang kabataan na lang ang akon ginaatipan, apang wala ini sing katapusan,” siling niya. Kon ang isa ka iloy nagatrabaho sa guwa kag nagaatipan pa sa kabataan, ang posibilidad nga haguon sia nagadugang. Si Betty, nga kuwarentahon na ang edad, nakasapo sang iya kaugalingon sa isa ka kahimtangan nga nagapanimbang sa ulot sang iya pagkailoy kag sang iya karera, nagatinguha nga tumanon ining duha ka katungdanan sa iya labi nga masarangan. Gintinguhaan niya nga pahamut-an ang tanan​—ang iya bana, ang iya kabataan, ang iya amo sa trabaho, kag ang iya kaupod nga mga empleyado. Nagtaas ang presyon sang iya dugo, kag nangin buringot sa walay namunamo nga mga butang. Hago na gid sia.

Ang pagkahago nagasalakay man sa wala ginalaumi nga mga tawo. Si Shinzo, nga isa ka sangkol nga Cristianong ministro, mapagsik gid kag maideyahon. Nagkadto sia sa isa ka duog nga nagakinahanglan gid sing Cristianong mga manunudlo. Apang, pila ka bulan pa lang, nagluyaluya na sia, kag nagapakuribong sa iya kuwarto sa bug-os nga adlaw. Daw subong bala nga yara sia sa sulod sang isa ka tanel nga wala sing guluwaan. Nabudlayan sia magdesisyon, bisan gani kon ano ang iya panyagahon. Wala sia sing gana maghimo sing bisan ano. Hago na gid sia.

Ano ang Pagkahago?

Ano, nian, ang pagkahago? Ginsugdan ni Herbert Freudenberger kag sang iban pa nga mga mananalawsaw nga gamiton ining termino sang tungatunga sang katuigan 1970, kag naglaragway ini sing “isa ka lapyo nga kahimtangan nga resulta sang pagpakig-angot sa mga tawo sa isa ka mahuol sa emosyon nga mga kahimtangan.” Subong man, “pagkalapyo sang lawas ukon balatyagon, resulta ilabi na sang malawig nga kahuol ukon pagpatuyang.” (American Heritage Dictionary) Apang, depende sa mananalawsaw, may yara diutay nga mga kinatuhayan ang kahulugan sining termino.

Bisan pa ang pagkahago wala sing pat-od nga medikal nga kahulugan, makilala ang mga biktima paagi sa mga sintomas subong sang kakulang sing kusog, kakulang sing kapagsik, walay mahimo, walay pasingadtuan, kag pagpalangluya. Ang biktima nagabatyag sing sobra nga kalapyo kag madali mainit sa diutay nga mga butang. Wala sing makapahikot sa iya. Ang tanan daw indi masarangan, kag mahimo nga pangayuan niya sing bulig ang bisan sin-o lang nga makita niya. Ang tanan nga panikasog sa trabaho kag sa puluy-an daw wala sing pulos. Nagapangibabaw ang pagbatyag sing pagkawalay-pasingadtuan. Kon may yara ka sining mga sintomas nga ginaupdan sang pagpalangluya, kakulang sing kakunyag sa bisan ano, nian mahimo gid nga hago ka na.

Ang pagkahago makaapektar sa trabaho kag sa pamilya. Luyag mo likawan ini. Apang paano? Agod mahibaluan ini, tan-awon anay naton kon sin-o ang madali haguon kag ngaa.

[Kahon sa pahina 4]

Mga Sintomas sang Pagkahago

“Ang pagkahago sa trabaho nagapatuhoy sa isa ka makapaluya nga kahimtangan sang panghunahuna nga ginapahanabo sang walay katapusan nga kahuol sa trabaho, nga nagaresulta sa:

1. Pagluya sang kusog

2. Pagluya sang resistensia batok sa balatian

3. Pagdugang sang pagkadikontento kag pagkadimalaumon

4. Pagdugang sang pagpalya kag pagkadisangkol sa trabaho.

“Ining kahimtangan makapaluya bangod may gahom ini sa pagdula sang kusog, kag sa pagpahaplay pa gani, sa mapagros, mapagsik, kag sangkol nga mga indibiduwal. Ang una nga kabangdanan sini amo ang walay katapusan nga kahuol, ang sahi nga nagapadayon sa adlaw-adlaw, bulan-bulan, tuig-tuig.”​—The Work/Stress Connection: How to Cope With Job Burnout, nanday Robert L. Veninga kag James P. Spradley.