Ang Tapik nga mga Pamilya Mahimo Magmadinalag-on

POSIBLE BALA ANG MADINALAG-ON NGA TAPIK NGA MGA PAMILYA? HUO, ILABI NA KON DUMDUMON SANG TANAN NGA NADALAHIG nga “ang bug-os nga Kasulatan ginbugna sang Dios kag mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong.” (2 Timoteo 3:16) Kon ginaaplikar sang tanan ang mga prinsipio sang Biblia, halos ginagarantiya ang kadalag-an.

Ang Sadsaran nga Kinaiya

Ang Biblia nagahatag sing pila lamang ka aktuwal nga kasuguan nga nagagiya sa mga kaangtanan sang tawo. Ang kalabanan sini nagapalig-on sang pagpalambo sing maayong mga kinaiya kag mga panimuot nga nagatuytoy sa aton sa pagpanghikot sing maalamon. Ining maayo nga panimuot kag mga kinaiya amo ang sadsaran sang malipayon nga pagkabuhi sang pamilya.

Ayhan daw maathag gid ini, apang takus isiling nga ang sadsaran nga kinaiya nga kinahanglanon para magmadinalag-on ang bisan ano nga pamilya amo ang gugma. Si apostol Pablo nagsiling: “Magdisalimpapaw ang imo gugma. . . . Sa utudnon nga gugma magpakita kamo sing mapinalanggaon nga gugma sa isa kag isa.” (Roma 12:9,10) Ang tinaga nga “gugma” pirme ginagamit sing indi husto, apang ang kinaiya nga ginpatuhuyan diri ni Pablo pinasahi. Diosnon ini nga gugma, kag ini “wala nagakapaslawan.” (1 Corinto 13:8) Ginalaragway ini sang Biblia subong dimakagod kag handa sa pag-alagad. Nagapanghikot ini para sa kaayuhan sang iban. Mapailubon ini kag malulo, wala gid nagakahisa, nagapakataas, ukon nagapaiyaiya. Wala sini ginapangita ang kaugalingon nga kaayuhan. Handa ini pirme sa pagpaumod, sa pagsalig, sa paglaum, sa pagbatas ano man ang magaabot.—1 Corinto 13:4-7.

Ang matuod nga gugma nagabulig sa paglubad sa mga dipaghangpanay kag nagahiusa sa mga tawo nga may lainlain nga mga pagpadaku kag personalidad. Kag nagabulig ini sa pagtapna sa makahalapay nga mga epekto sang diborsio ukon sang pagkapatay sang biolohiko nga ginikanan. Ang isa ka lalaki nga nangasawa sing isa nga may mga anak na nagalaragway sang iya daku gid nga mga problema: “Interesado lamang ako anay sa akon mga balatyagon kag gani wala ko matun-i ang mga balatyagon sang akon mga manak ukon bisan sang akon asawa. Dapat ko tun-an nga mangin indi tanto ka masinaklawon. Sing labi ka importante, dapat ko tun-an nga mangin mapainubuson.” Ginbuligan sia sang gugma sa paghimo sing kinahanglanon nga mga pagbag-o.

Ang Biolohiko nga Ginikanan

Ang gugma makabulig sa pag-usisa sang kaangtanan sang bata sa ila wala na karon nga biolohiko nga ginikanan. Ang isa ka tiyo nagtu-ad: “Luyag ko nga ako ang una nga palanggaon sang akon mga manak. Kon magduaw sila sa ila biolohiko nga amay, nabudlayan ako nga pamatukan ang pagsulay nga mulayon sia. Kon magpauli sila pagkatapos sang makalilipay nga adlaw upod sa iya, nagalain gid ang akon buot. Kon indi malipayon ang ila adlaw, nagakalipay ako. Matuod, nahadlok ako nga basi madula ang ila pagpalangga sa akon. Ang isa sang pinakamabudlay nga butang amo ang pagkilala kag pagbaton kon daw ano ka importante ang biolohiko nga amay sa kabuhi sang akon mga manak.”

Ang matuod nga gugma nagbulig sa sining tiyo nga batunon ang kamatuoran nga indi nagakaigo paabuton ang “gilayon” nga gugma. Indi gali sia dapat magbatyag nga ginsikway sang wala sia gilayon pagbatuna sang kabataan. Narealisar niya nga indi gid niya bug-os nga mabuslan ang biolohiko nga amay sa tagipusuon sang iya kabataan. Nakilala sang kabataan ini nga tawo kutob sa pagkabata, samtang ang tiyo isa lamang ka bag-uhanon nga dapat manikasog nga maangkon ang gugma sang kabataan. Ang manugpanalawsaw nga si Elizabeth Einstein nagapadayag sang eksperiensia sang madamo sang nagsiling sia: “Ang biolohiko nga ginikanan indi gid mabuslan—indi gid. Bisan ang ginikanan nga napatay ukon ang isa nga nagbiya sang kabataan may importante gihapon nga bahin sa kabuhi sang kabataan.”

Disiplina—Isa ka Sensitibo nga Butang

Ginapakita sang Biblia nga ang mahigugmaon nga disiplina kinahanglanon sa mga pamatan-on, kag nagalakip ina sa mga manak. (Hulubaton 8:33) Madamo nga propesyonal ang nagaugyon sa panindugan sang Biblia tuhoy sa sini. Si Propesor Ceres Alves de Araújo nagsiling: “Sa kinaugali wala sing isa ang luyag sing mga limitasyon, apang kinahanglanon ini. Ang ‘indi’ isa ka tinaga nga nagaamlig.”

Apang, sa nagsimpunay nga pamilya, ang mga pagtamod tuhoy sa disiplina mahimo magdul-ong sa malubha nga mga dipaghangpanay. Sing bahin ang mga manak gindihon sang isa ka hamtong nga wala na karon. Ayhan may mga paggawi ukon mga batasan sila nga nagapaakig sa tapik nga ginikanan. Kag ayhan indi nila mahangpan kon ngaa matig-a ang tapik nga ginikanan tuhoy sa pila ka butang. Paano atubangon sing madinalag-on ang kahimtangan? Si Pablo nagalaygay sa mga Cristiano: “Tinguhaa ang . . . gugma, pagbatas, kalmado nga buot.” (1 Timoteo 6:11) Ang Cristianong gugma nagabulig sa tapik nga ginikanan kag sa kabataan nga mangin malulo kag mapailubon samtang ginatun-an nila nga hangpon ang isa kag isa. Kon ang tapik nga ginikanan indi mapailubon, ‘ang kaakig, kasingkal, kag maparas nga hambal’ maabtik nga makahalit sa bisan ano man nga kaangtanan nga natigayon.—Efeso 4:31.

Ang paghangop sa kon ano ang magabulig sa sini ginhatag ni manalagna Miqueas. Sia nagsiling: “Ano bala ang ginapatuman ni Jehova sa imo kundi ang paghimo sing pagkamatarong kag ang paghigugma sang kaayo kag ang paglakat sing maugdang upod sa imo Dios?” (Miqueas 6:8) Ang katarungan kinahanglanon kon nagapadapat sing disiplina. Apang ano naman ang kaayo? Ang isa ka Cristianong gulang nagasaysay nga pirme anay mabudlay pukawon ang iya mga manak kon Domingo sang aga agod makigbahin sa pagsimba sang kongregasyon. Sa baylo nga akigan sila, gintilawan niya ang kaayo. Nagbugtaw sia sing aga pa, nagluto sing pamahaw, dayon gindalhan ang kada isa sa ila sing maalabaab nga ilimnon. Subong resulta, mas nahuyog sila nga pamatian ang iya pangabay nga magbangon.

Si Propesor Ana Luisa Vieira de Mattos naghatag sining makawiwili nga komento: “Indi ang sahi sang pamilya ang importante kundi ang kalidad sang relasyon. Sa akon pagtuon napanilagan ko nga ang mga pamatan-on nga may mga problema sa paggawi halos pirme nagahalin sa mga pamilya nga maluya ang pagdumala sang mga ginikanan, nga kulang sing mga pagsulundan kag komunikasyon.” Nagsiling man sia: “Dapat gid ipatalupangod nga ang pagpadaku sa kabataan nagapanugda sing kinahanglanon nga magsiling sing indi.” Dugang pa, sanday Dr. Emily kag John Visher nagsiling: “Epektibo lamang ang disiplina kon ang tawo nga ginadisiplina nagaulikid sa mga reaksion kag sa relasyon upod sa tawo nga nagadisiplina.”

Ini nga mga komento nagahilabot sa pamangkot sa kon sin-o sa tapik nga mga pamilya ang dapat magpadapat sing disiplina. Sin-o ang isa nga dapat magsiling sing indi? Sa tapos ini mahambalan, ang pila ka ginikanan namat-od nga, sa umpisa, ang biolohiko nga ginikanan amo dapat ang una nga magadisiplina agod hatagan sing tion ang tapik nga ginikanan nga matukod ang mas suod nga kaangtanan sa mga kabataan. Tuguti ang kabataan sa pagtuon nga mabatyagan ang pagsalig nga ginahigugma sila sang tapik nga ginikanan antes niya sila disiplinahon.

Kamusta kon ang tapik nga ginikanan amo ang amay? Wala bala nagasiling ang Biblia nga ang amay amo ang ulo sang pamilya? Huo. (Efeso 5:​22, 23; 6:1, 2) Apang, mahimo anay itugyan sang tiyo ang pagdisiplina, ilabi na kon nagakinahanglan ini sing pagsilot. Mahimo niya patumanon ang kabataan sang ‘sugo sang ila iloy’ samtang nagatukod sia sing sadsaran para sa ila sa ‘pagpamati sa disiplina sang ila [bag-ong] amay.’ (Hulubaton 1:8; 6:20; 31:1) Ginapakita sang ebidensia nga wala sini ginalapas ang prinsipio sang pagkaulo. Dugang pa, ang isa ka tiyo nagasiling: “Gindumdom ko nga ang disiplina nagalakip sang paglaygay, pagtadlong, kag pagsabdong. Kon ginahatag ini sa makatarunganon, mahigugmaon, kag mainawaon nga paagi kag ginasakdag sang halimbawa sang ginikanan, epektibo ini sa masami.”

Ang mga Ginikanan Dapat Maghambalanay

Ang Hulubaton 15:22 nagasiling: “Ang mga plano nagakapaslawan kon wala sing kompiden­sial nga hambalanon.” Sa isa ka tapik nga pamilya, ang matawhay kag prangka nga kompidensial nga paghambalanay sa ulot sang mga ginikanan kinahanglanon. Ang kolumnista sa pamantalaan nga O Estado de S. Paulo nagsiling: “Ang kabataan pirme nahuyog nga tilawan ang limitasyon nga gintalana sang mga ginikanan.” Labi na gid ini nga matuod sa tapik nga mga pamilya. Gani, ang mga ginikanan dapat maghisugtanay sa lainlain nga mga butang agod makita sang kabataan nga nahiusa sila. Apang, kamusta kon ang isa ka tapik nga ginikanan nagapanghikot sa paagi nga sa banta sang biolohiko nga amay indi makatarunganon? Nian dapat lubaron sang duha ang problema sing silahanon lamang, indi sa atubangan sang kabataan.

Ang isa ka iloy nga namana liwat nagasaysay: “Ang pinakamabudlay nga butang sa isa ka iloy amo ang makita nga ginadisiplina sang iya ikaduha nga bana ang iya kabataan, ilabi na kon sa pamatyag niya padasudaso sia kag may ginapasulabi. Nagasakit ang iya dughan, kag luyag niya nga apinan ang iya kabataan. Sa sini nga mga tion, mabudlay magpabilin nga nagapasakop sa bana kag suportahan sia.

“Sang isa ka bes, ang akon duha ka anak nga lalaki, nga nagaedad sing 12 kag 14, naglisensia sa ila tiyo sa paghimo sing pila ka butang. Gilayon sia nga wala magpasugot kag nian nagguwa sa kuwarto nga wala man lang paghatagi sing kahigayunan ang mga bata nga ipaathag kon ngaa importante sa ila ang ila ginapangabay. Daw mahibi na ang mga bata, kag wala ako makatingog. Ang kamagulangan nagtulok sa akon kag nagsiling: ‘Mommy, nakita mo bala ang ginhimo niya?’ Nagsabat ako: ‘Huo, nakita ko. Apang sia gihapon ang ulo sang balay, kag ang Biblia nagasugo sa aton nga tahuron ang pagkaulo.’ Mabuot sila nga mga bata kag nag-ugyon sila sa sini, kag nagtawhay sila diutay. Sadto man nga gab-i, ginpaathag ko ini sa akon bana, kag narealisar niya nga nangin sobra sia ka estrikto. Nagkadto sia sa kuwarto sang mga bata kag nangayo sing pasaylo.

“Madamo kami sing natun-an sa natabo. Natun-an sang akon bana nga magpamati anay antes magdesisyon. Natun-an ko nga sakdagon ang prinsipio sang pagkaulo, bisan pa nga masakit ini sa akon. Natun-an sang mga bata ang importansia sang pagpasakop. (Colosas 3:18, 19) Kag ang tinagipusuon nga pagpangayo sing pasaylo sang akon bana nagtudlo sa amon tanan sang importante nga leksion sang pagpaubos. (Hulubaton 29:23) Karon, ang akon mga anak mga Cristianong gulang na.”

May mga sayop nga mahimo. Ang kabataan magasiling ukon magahimo sing mga butang nga makasaklaw. Ang mga pag-ipit sa sina nga higayon magadul-ong sa pagpanghikot sing dimakatarunganon sang tapik nga mga ginikanan. Apang, ang simple nga mga tinaga, “Ginakasubo ko, palihug pasayluha ako,” daku ang mahimo agod magpali ang mga pilas.

Pagpabakod sa Paghiusa sang Pamilya

Nagakinahanglan sing tion agod matukod ang mainit nga kaangtanan sa isa ka tapik nga pamilya. Kon ikaw isa ka tapik nga ginikanan, dapat ka magpakita sing empatiya. Mangin mahinangpanon, handa sa paghinguyang sing tion upod sa kabataan. Makighampang sa mga bata. Mangin handa sa pagpakigsugilanon sa dalagku nga mga bata. Mangita sing mga kahigayunan nga maghiliupod—halimbawa, agdaha ang kabataan sa pagpiyanpiyan sa mga hilikuton sa balay, kaangay sang pagluto sing panihapon ukon sang pagtinlo sa awto. Paupda kag pabuliga sila kon manindahan ka. Dugang pa, ang gugma nga imo ginabatyag mahimo makita sa magagmay, mapinalanggaon nga mga buhat. (Sa pagkamatuod, ang tiyo dapat maghalong sa paghimo sing nagakaigo nga mga dulunan sa ila mga manak nga babayi kag indi sila pagpabatyagon sing kasaw-a. Kag dapat dumdumon sang mga manding nga ang mga bata nga lalaki may mga dulunan man.)

Ang tapik nga mga pamilya mahimo magmadinalag-on. Madamo ang nagmadinalag-on. Ang labing madinalag-on amo kon ang tanan nga nadalahig, ilabi na ang mga ginikanan, nagapalambo sing husto nga mga panimuot kag realistiko nga mga pagpaabot. Si apostol Juan nagsulat: “Mga hinigugma, padayon kita nga maghigugmaanay, kay ang gugma gikan sa Dios.” (1 Juan 4:7) Huo, ang tinagipusuon nga gugma amo ang tunay nga sekreto sang isa ka malipayon nga tapik nga pamilya.

[Mga laragway sa pahina 7]

ANG MALIPAYON NGA TAPIK NGA MGA PAMILYA

nagahinguyang sing tion nga magkaupod . . .

nagatuon sang Pulong sang Dios sing ululupod . . .

nagahambalanay . . .

nagapangabudlay sing magkaupod . . .