Ang Apokalipsis—Dapat Bala Kahadlukan Ukon Lauman?

“Ang apokalipsis indi lamang isa ka biblikanhon nga paglaragway karon kundi nangin isa ini ka matuod gid nga posibilidad.”—Javier Pérez de Cuéllar, anay sekretaryo-heneral sang Nasyones Unidas.

INA nga paggamit sa tinaga nga “apokalipsis” sang isa ka bantog nga tawo sa kalibutan nagapabanaag sang paghangop sang kalabanan nga mga tawo sa sini kag makita ini nga ginagamit sa mga titulo sang pelikula kag libro, sa mga artikulo sang magasin, kag sa mga balita sang pamantalaan. Nagapahanduraw ini sang isa ka kosmiko nga kalaglagan. Apang ano gid bala ang kahulugan sang tinaga nga “apokalipsis”? Kag sing labi pa ka importante, ano bala ang mensahe sang tulun-an sang Biblia nga Apokalipsis, ukon Bugna?

Ang tinaga nga “apokalipsis” naghalin sa Griegong termino nga nagakahulugan “pagbuyagyag,” ukon “pagpahayag.” Ano ang ginpahayag, ukon ginbuyagyag, sa Bugna sang Biblia? Mensahe lang gid bala ini sang paghukom, isa ka patimaan sang kalaglagan nga wala sing makalampuwas? Sang ginpamangkot kon ano ang panghunahuna niya sa Apokalipsis, ang istoryador nga si Jean Delumeau, katapo sang Institut de France, nagsiling: “Isa ini ka tulun-an sang lugpay kag paglaum. Ginpasobrahan sang mga tawo ang kaundan sini paagi sa paghatag sing daku nga igtalupangod sa malaglagon nga mga hitabo sini.”

Ang Una nga Simbahan kag ang Apokalipsis

Paano gintamod sang unang “mga Cristiano” ang Apokalipsis kag ang paglaum nga ginahatag sini tuhoy sa Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom (Milenyo) ni Cristo sa bug-os nga duta? Ang amo man nga istoryador nagsiling: “Para sa akon, ang mga Cristiano sang una nga pila ka siglo, sa kabilugan, nagbaton sang milenyalismo. . . . Lakip sa mga Cristiano sang unang mga siglo nga nagtuo sa Milenyo amo ang bantog nga si Papias, nga obispo sang Hierapolis sa Asia Minor, . . . si San Justin, nga natawo sa Palestina, nga ginpatay subong martir sa Roma sang mga 165, si San Irenæus, nga obispo sang Lyons, nga napatay sang 202, si Tertullian, nga napatay sang 222, kag . . . ang bantog nga manunulat nga si Lactantius.”

Nahanungod kay Papias, nga ginpatay kuno subong martir sa Pergamo sang 161 ukon 165 C.E., ang The Catholic Encyclopedia nagsiling: “Ang obispo nga si Papias sang Hierapolis, nga disipulo ni San Juan, daw isa ka sumalakdag sang milenaryanismo. Nangangkon sia nga nabaton niya kuno ang iya doktrina sa mga kadungan sang mga Apostoles, kag ginasaysay ni Irenæus nga ang iban nga mga ‘Presbytero’, nga nakakita kag nakabati kay disipulo Juan, nakatuon gikan sa iya sang pagtuo sa milenaryanismo subong bahin sang doktrina sang Ginuo. Suno kay Eusebius . . . ginsiling ni Papias sa iya libro nga ang pagkabanhaw sang mga patay pagasundan sang isa ka libo ka tuig sang kitaon, mahimayaon nga dutan-on nga ginharian ni Cristo.”

Ano ang ginasugid sini sa aton tuhoy sa epekto sang tulun-an nga Apokalipsis, ukon Bugna, sa unang mga tumuluo? Naghatag bala ini sing kahadlok ukon paglaum? Makawiwili nga gintawag sang mga istoryador ang dumaan nga mga Cristiano nga mga “chiliast” halin sa Griegong mga tinaga nga khiʹli·a eʹte (isa ka libo ka tuig). Huo, madamo sa ila ang kilala subong mga tumuluo sang Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom ni Cristo, nga magapaluntad sang paraiso nga mga kahimtangan sa duta. Ang lamang nga bahin sa Biblia diin espesipiko nga ginsambit ang paglaum sa milenyo amo ang Apokalipsis, ukon Bugna. (20:1-7) Gani, sa baylo nga mahadlok ang mga tumuluo, ginhatagan sila sang Apokalipsis sing makalilipay nga paglaum. Sa iya libro nga The Early Church and the World, ang propesor sa maragtas sang simbahan sa Oxford nga si Cecil Cadoux nagsulat: “Ang mga pagtamod sang mga chiliast, bisan pa ginsikway sang ulihi, lapnag nga ginbaton sa Simbahan sa malawig nga tion, bangod gintudlo ini sang pila ka talahuron kaayo nga mga awtor.”

Kon Ngaa Ginsikway ang Paglaum sa Apokalipsis

Sanglit indi mapanghiwala ang kamatuoran sa maragtas nga madamo, kon indi gid man kalabanan, sang unang mga Cristiano ang naglaum sa Milenyo nga Paggahom ni Cristo sa paraiso nga duta, paano natabo nga ang “mga pagtamod sang mga chiliast” “ginsikway sang ulihi”? Natabo ang pila ka makatarunganon nga pagmulay bangod, subong sang ginpatalupangod sang iskolar nga si Robert Mounce, “makapasubo nga gintugutan sang madamo nga chiliast nga magpataka sa ila imahinasyon kag ginhimo ang tanan nga sahi sang materyalistiko kag nagapaayaw-sa-kaugalingon nga mga pagpasobra sa pagpatpat may kaangtanan sa isa-ka-libo-ka-tuig nga panag-on.” Apang ining sobra nga mga pagtamod mahimo kuntani natadlong nga wala ginasikway ang matuod nga paglaum tuhoy sa Milenyo.

Makapakibot gid ang mga paagi nga gingamit sang mga kaaway sini agod madula ang milenyalismo. Ang Dictionnaire de Théologie Catholique nagasiling tuhoy sa Romanong klerigo nga si Caius (talipuspusan sang ikaduha nga siglo, pamuno sang ikatlo) nga “agod madula ang milenyalismo, bug-os nga ginpanghiwala niya ang pagkamaminatud-on sang Apokalipsis [Bugna] kag sang Ebanghelyo ni San Juan.” Dugang pa nga ginsiling sining Dictionnaire nga si Dionysius, ang obispo sang Alexandria sang ikatlo nga siglo, nagsulat sing isa ka tratado batok sa milenyalismo nga “agod matapna ang mga nagpabilin sa sining opinyon sa pagpasad sang ila pagpati sa Apokalipsis ni San Juan, wala magpangalag-ag sa pagpanghiwala sang pagkamasaligan sini.” Ining malaut nga pagpamatok sa paglaum sang mga pagpakamaayo sang milenyo sa duta nagapakita sang malalangon nga impluwensia nga nagapanghikot sa tunga sang mga teologo sadtong tion.

Sa iya libro nga The Pursuit of the Millennium, si Propesor Norman Cohn nagsulat: “Nakita sang ikatlo nga siglo ang nahauna nga pagtinguha nga pakalainon ang milenaryanismo, sang ginsugdan ni Origen, ayhan ang labing impluwensiado sa tanan nga teologo sang dumaan nga Simbahan, nga ipresentar ang Ginharian subong isa ka hitabo nga indi matabo sing literal kundi sa mga kalag lamang sang mga tumuluo.” Nagasandig sa Griegong pilosopiya sa baylo nga sa Biblia, ginpahuyang ni Origen ang makalilipay nga paglaum sa dutan-on nga mga pagpakamaayo sa idalom sang Mesianikong Ginharian nga mangin isa ka di-mahangpan nga ‘hitabo . . . sa mga kalag sang mga tumuluo.’ Ang Katoliko nga awtor nga si Léon Gry nagsulat: “Ang panguna nga impluwensia sang Griegong pilosopiya . . . amat-amat nga nagpukan sang mga ideya sang mga Chiliast.”

“Nadula Sang Simbahan ang Mensahe Sini Tuhoy sa Paglaum”

Wala sing duhaduha nga si Augustine amo ang Amay sang Simbahan nga may daku nga nahimo sa pagpasulod sang Griegong pilosopiya nga sadtong panahon niya isa lamang ka dagway sang Cristianismo. Isa anay ka makugi nga sumalakdag sang milenaryanismo sang primero, ginsikway niya sang ulihi ang bisan ano nga ideya tuhoy sa palaabuton nga Milenyo nga Paggahom ni Cristo sa duta. Ginpatiko niya ang simbuliko nga kahulugan sang Bugna kapitulo 20.

Ang The Catholic Encyclopedia nagsiling: “Ginsakdag sang ulihi ni Augustine ang pagpati nga wala sing milenyo. . . . Ang nahauna nga pagkabanhaw, nga ginabinagbinag sining kapitulo, sugid niya sa amon, nagapatuhoy sa espirituwal nga pagkabun-ag liwat sa bawtismo; ang adlaw nga inugpahuway nga isa ka libo ka tuig pagkatapos sang anom ka libo ka tuig sang maragtas, amo ang kabug-usan sang kabuhi nga dayon.” Ang The New Encyclopædia Britannica nagasiling: “Ang simbuliko nga milenyalismo ni Augustine nangin opisyal nga doktrina sang simbahan . . . Ang Protestante nga mga Repormador sang Lutherano, Calvinista, kag Anglikano nga mga tradisyon . . . nagpabilin nga nagasakdag sing malig-on sa mga pagtamod ni Augustine.” Sa amo, ang mga katapo sang mga simbahan sang Cristiandad gindingutan sang paglaum sa milenyo.

Dugang pa, suno sa Swiso nga teologo nga si Frédéric de Rougemont, “paagi sa pagsikway sa iya una nga pagtuo sa isa-ka-libo-ka-tuig nga paggahom, [si Augustine] naghimo sing daku kaayo nga halit sa Simbahan. Bangod sang daku nga impluwensia sang iya ngalan, gin-aprobahan niya ang isa ka sayop nga nagdingot [sa Simbahan] sang dutan-on nga tulumuron sini.” Ang Aleman nga teologo nga si Adolf Harnack nag-ugyon nga ang pagsikway sa pagtuo sa Milenyo nagdingot sa kinaandan nga mga tawo sang “relihion nga nahangpan nila,” ginbuslan “ang daan nga pagtuo kag ang daan nga mga paglaum” sang “pagtuo nga indi nila mahangpan.” Ang wala sing tawo nga mga simbahan sa madamo nga pungsod karon maathag nga pamatuod nga ang mga tawo nagakinahanglan sang pagtuo kag paglaum nga mahangpan nila.

Sa iya libro nga Highlights of the Book of Revelation, ang iskolar sa Biblia nga si George Beasley-Murray nagsulat: “Bangod gid sang daku nga impluwensia ni Augustine sa isa ka bahin kag sang pagbaton sang mga sekta sa milenaryanismo sa pihak nga bahin, ang mga Katoliko kag mga Protestante naghiusa sa pagsikway sini. Sang ginpamangkot kon ano ang ila tal-us nga paglaum para sa tawo sa sining kalibutan ang opisyal nga sabat amo: Wala. Ang kalibutan laglagon sa pag-abot ni Cristo agod paluntaron ang isa ka dayon nga langit kag impierno diin ang maragtas malimtan. . . . Nadula sang simbahan ang mensahe sini tuhoy sa paglaum.”

Yara Gihapon ang Makalilipay nga Paglaum sa Apokalipsis!

Sa ila bahin, kumbinsido ang mga Saksi ni Jehova nga ang makalilipay nga mga saad may kaangtanan sa Milenyo matuman. Gin-interbyu sa isa ka Pranses nga programa sa telebisyon sa tema nga “Tuig 2000: Kahadlok sa Apokalipsis,” ang Pranses nga istoryador nga si Jean Delumeau nagsiling: “Sibu nga ginasunod sang mga Saksi ni Jehova ang dalanon sang milenaryanismo, kay nagasiling sila nga sa indi madugay . . . magasulod kita—sing matuod, paagi sa kataklismo—sa isa ka panag-on sang 1,000 ka tuig sang kalipay.”

Amo gid sini ang nakita ni apostol Juan sa isa ka palanan-awon kag ginlaragway sa iya tulun-an nga Apokalipsis, ukon Bugna. Sia nagsulat: “Nakita ko ang bag-ong langit kag ang bag-ong duta . . . Kag nabatian ko ang mabaskog nga tingog gikan sa trono nga nagasiling: ‘Yari karon! Ang kayangkayang sang Dios upod sa mga tawo, kag magapuyo sia kaupod nila, kag sila mangin iya katawhan. Kag ang Dios gid magaupod sa ila. Kag pahiran niya ang tagsa ka luha sa mga mata nila, kag wala na sing kamatayon, ukon kalisod ukon paghibi ukon kasakit pa. Ang nahaunang mga butang nagtaliwan.’”—Bugna 21:1, 3,4.

Ang mga Saksi ni Jehova nagahimo sing bug-os kalibutan nga hilikuton sa pagtudlo sing Biblia agod buligan ang madamo nga tawo nga makatigayon sining paglaum. Malipay sila sa pagbulig sa imo nga makatuon sing dugang pa tuhoy sini.

[Laragway sa pahina 6]

Nangangkon si Papias nga nabaton niya ang Milenyo nga doktrina halin sa mga kadungan sang mga apostoles

[Laragway sa pahina 7]

Si Tertullian nagtuo sa Milenyo nga Paggahom ni Cristo

[Kapsion]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris

[Laragway sa pahina 7]

“Paagi sa pagsikway sa iya una nga pagtuo sa isa-ka-libo-ka-tuig nga paggahom, [si Augustine] naghimo sing daku kaayo nga halit sa Simbahan”

[Laragway sa pahina 8]

Ang Paraiso nga duta nga ginsaad sa Apokalipsis isa ka butang nga malauman sing malangkagon