Mga Danyag Gikan sa Ginsaad nga Duta

Ang Kahanayakan sang Juda Lamgod Apang Makawiwili

ANO sa banta mo ang hitsura sang kahanayakan sang Juda sa Ginsaad nga Duta? Ginahanduraw sang iban nga isa ini ka malapad kag madamol nga kagulangan. Ginahanduraw ini sang iban nga subong sang desyerto sang Sahara nga ang balas daw wala sing katapusan.

Ang bisan diin sini wala nagasibu sa sining kahanayakan, subong makita mo sa laragway sa ibabaw. Sa sining danyag, ginatan-aw mo ang isa ka bahin sang kahanayakan nga may kaangtanan kay Jesus. Suno sa sugilanon ginpakita ni Satanas kay Jesus ang “tanan nga ginharian sang kalibutan” gikan sa sining mataas nga duog, nga yara sa punta sang kahanayakan kag nagatamwa sa madamo sing palma nga siudad sang Jerico sa Nalupyakan sang Jordan sa sidlangan.​—⁠Mateo 3:​1; 4:​1-11.

Gikan sa sining naaminhan kag nasidlangan nga bahin, ang kahanayakan sang Juda nagalab-ot sa nakatundan nga bahin sang Dagat nga Patay. Mahimo nga mabuligan ka sa paghanduraw sining duog kon tan-awon mo ang hapin nga mapa sa 1989 Calendar of Jehovah’s Witnesses. (Ang kalendaryo may daku man nga bersion sang laragway sa ibabaw.) Ang kahanayakan (16 tubtob 24 kilometros) yara sa sidlangan nga dulhugon sang kabukiran sang Judea, paubos sa baybayon sang Dagat nga Patay.

Ginabalabagan sadtong kabukiran ang hun-og gikan sa Dagat Mediterraneo. Gani diutay lamang nga ulan ang nagaabot sa mahumok kag daw apog nga mga pukatod sa sidlangan nga bahin luwas lamang sa mga bulan sang Nobiembre kag Disiembre sa tigtulugnaw. Sa sina nga tion ang mga hilamon nagatubo, gani nagahalab diri ang panong sang mga karnero. Sa amo, “ang bato nga toril sang mga karnero” nga ginsambit sa 1 Samuel 24:3 nagasibu gid sa sining rehiyon.

Ang hilamon nga nagatubo diri wala nagadugay. Madali nga malaya ang berde nga mga hilamon diri bangod sang salatan nga nagahuyop gikan sa desyerto. Daw ano ka nagakaigo gid nga ginalaragway sini ang matagnaon nga komento: “Ang hilamon nagakalaya, ang bulak nagakalayong; apang ang pulong sang aton Dios nagapadayon tubtob sa walay katubtuban.”​—⁠Isaias 40:​8; 1 Pedro 1:​24, 25.

Mahimo nga ginabinagbinag ni Jesus ining teksto samtang nagapanlakatan sia sa sining kahanayakan sa sulod sang 40 ka adlaw kag 40 ka gab-i. Handurawa kon daw ano gid ang ginbatyag ni Jesus bangod sang masingkal nga adlaw nga nagatagiti sa wala sing kahoy nga mga igang kag mga pangpang. (Isaias 32:2) Amo kon ngaa mahangpan gid nga sa tapos sadto ang “mga anghel nag-abot kag nag-alagad sa iya”!​—⁠Mateo 4:​1-11.

Bangod lamgod ini kag wala sing pumuluyo, ang kahanayakan sang Judea masami nga ginahimo anay subong duog nga dalangpan. Sang malagyo si David gikan kay Hari Saul, didto sia nagdangop, kag ginlaragway niya ini subong “duta nga mamala kag kigas nga wala sing tubig.” (Salmo 63:1 kag superskripsion; 1 Samuel 23:29) Sa sulod sang isa ka tion nanago sia sa isa ka lungib, ayhan kaangay sang Lungib sang Umm Qatafa sa Wadi Khareitun (isa ka nalupyakan halin sa Betlehem pakadto sa Dagat nga Patay). (Hebreo 11:​32, 38) Sa sini nga danyag gikan sa lungib, makita mo sa ubos sa tuo nayon ang maitom nga mga karnero nga nagahalab sa nagalapta nga mga hilamon.

Si David yara sa isa ka lungib sa rehiyon sang En-gedi sang magsulod si Saul agod mamus-on. Bisan pa gingutrab ni David ang sidsid sang kunop ni Saul, wala niya ginhalitan “ang hinaplas ni Jehova.” Sang ulihi gintawag ni David si Saul, siguro sang ang hari yara sa tunga sang katamnan. (1 Samuel 24:​1-22) ‘Sa tunga sang katamnan diri?’ mahimo matingala ka.

Huo, kon madamo sing tubig, ining kahanayakan nagapamulak. Ang En-gedi isa ka halimbawa. Ang tubig nga nagasulod sa may buhobuho nga mga igang nagaguwa subong tuburan kag busay sa sining nalupyakan nga nagaguwa sa nakatundan nga bahin sang Patay nga Dagat. Ginahimo sini ang En-gedi nga isa ka kagulangan, bugana sa tanom. Kon magduaw ka didto, makakita ka sing madamo nga sahi sang bulak kag prutas. Mahimo nga makakita man ikaw didto sing ilahas nga mga sapat, halin sa rock badger tubtob sa mountain goat; may mga leopardo pa gani didto!​—⁠1 Samuel 24:​2; Ambahanon ni Solomon 1:⁠14.

Nga ang lamgod nga kahanayakan sang Juda mahimo mangin berde gid nagadugang sing kahulugan sa aton paghangop sa palanan-awon ni Ezequiel tuhoy sa tubig nga nagailig gikan sa templo sa Jerusalem. Nagbaskog ang ilig tubtob nangin sulog ini nga nagailig padulong sa sidlangan tabok sa kahanayakan sang Judea. Ano ang epekto? Si Ezequiel nagsulat: “Yari karon! sa pangpang sang suba may tama kadamo nga kahoy . . . Ang ila bunga mangin kalan-on kag ang ila dahon inugbulong.” Ang tubig nag-ilig padulong sa Dagat nga Patay, nga nagapaayo sa tubig sini nga wala sing kabuhi.​—⁠Ezequiel 47:​1-12; Isaias 35:​1, 6, 7.

Busa, bisan pa ang kahanayakan sang Juda may diutay nga ulan kag nahapay, isa man ini ka makawiwili nga rehiyon sang magkatuhay nga mga kahimtangan nga nagapangibabaw sa madamo nga kasaysayan sang Biblia.​—⁠Lucas 10:​29-37.

[Picture Credit Line sa pahina 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line sa pahina 17]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.