Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w98 1/1 rau 25-29
  • Gau ta ese Hereva Momokani Ia Hereaia Lasi

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Gau ta ese Hereva Momokani Ia Hereaia Lasi
  • 1998 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Baibel Ena Hereva Momokani Lau Dibaia
  • Hereva Momokani Totona Lau Gini Auka
  • Sachsenhausen Ena Mauri
  • Mase Rakana
  • Hereva Momokanina be Egu Mauri
  • Iehova be Lau ida Ia Noho
    1996 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Gabu Daudau ai Lau Gwauhamata, Dirava Do Lau Hesiai Henia
    Noga!—1992
  • Iehova Dekenai Dahaka Do Lau Henia?
    2009 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Iehova Lau Tanikiu Henia Badina Nega Aukadia Ai Lau Hesiai Henia
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia E Herevalaiamu—2011
1998 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w98 1/1 rau 25-29

Gau ta ese Hereva Momokani Ia Hereaia Lasi

G. N. VAN DER BIJL ESE IA SIVARAILAIA

June 1941 ai, lau idia henia Gestapo taudia dekenai bona lau idia abia lao Sachsenhausen dibura kamepa, Berlin kahirakahira, Germany dekenai. Unuseniai, lau be dibura tauna namba 38190, bona lau noho ela bona mase rakana ena nega April 1945 ai. To idia vara gaudia lau do kikilaia lasi neganai, edena bamona lau be dibura tauna ai lau lao lau herevalaia be namo.

LAGANI 1914 ai, Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ia matamaia murinai, lau be Rotterdam, Netherlands dekenai lau vara. Egu tamana be trein kampani totona ia gaukara, bona emai ruma maragina be trein idia heau dalana badinai ia noho. Lagani 1918 ai tuari ena dokona ai, mai regerege bada ida idia heau hanaia ambulance trein momo lau itaia. Idia be tuari gabuna amo idia mai bona idia lalonai be bero taudia momo herea, edia noho gabuna dekenai idia abia giroa.

Egu mauri lagani be 12 neganai, sikuli lau rakatania gaukara lau abia totona. Lagani 8 murinai, taunimanima ia abia loaloa sisima dekenai gaukara lau abia, bona lagani 4 lalonai, Netherlands bona United States huanai sisima dekenai lau gaukara.

Lagani 1939 ena siahu negana ai, New York ena sisima edia noho gabuna dekenai ai vareai neganai, tanobada tuarina ma ta be kahirakahira. Unai dainai tau ta ese emai sisima dekenai ia mai bona Government buka, gavamani maoromaorona ia herevalaia bukana, ia hariharilaia neganai, mai moale ida lau abia. Rotterdam dekenai lau giroa lou neganai, tano dekenai gaukara lau tahua, badina toana be davara ai loaloa maurina dekenai dika do lau davaria diba. September 1 ai, Germany ese Poland dekenai ia vareai bona tanobada tanodia be Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana lalonai idia vareai.

Baibel Ena Hereva Momokani Lau Dibaia

Sunday daba ta March 1940 ai, egu kakana, ia headava vadaeni tauna, lau vadivadi henia noho lalonai, Iehova ena Witness tauna ta ese iduara dekenai gaba ia botaia. Lau hamaoroa Government buka lau abia vadaeni bona guba bona daika be unuseniai do idia lao lau henanadailaia. Ia haere namonamo bona anina ia hahedinaraia goevagoeva dainai lau sibona dekenai lau gwau, ‘Inai be hereva momokani.’ Egu noho gabuna ena adres lau henia bona lau noia egu ruma dekenai do ia mai.

Nega toi sibona lau ia vadivadi bona Baibel ena hereva badadia ai herevalaia murinai, unai witness tauna lau bamoa ruma-ta-ruma-ta haroro gaukara lalonai. Teritori dekenai ai ginidae neganai, lau ia hadibaia edeseniai do lau hamatamaia, bena lau sibona lau haroro. Unai neganai haroro gaukara be unai bamona idia hadibaia matamata taudia dekenai. Lau idia hadibaia, haida ese dala dekenai ai do idia itaia lasi totona, bema buka eiava magasin ta lau ura hariharilaia, namona be ruma lalonai do lau karaia. Tuari ena hamatamaia negadia ai, gau badana be, ai naria namonamo.

Wiki toi murinai, May 10, 1940 ai, Germany ena ami be Netherlands tanona dekenai ia vareai, bona May 29 ai, Reich ena gwaukau tauna Seyss-Inquart ia gwau Iehova ena Witness taudia edia orea ia taravatua. Grup maragidia sibona dekenai ai hebou, bona ai naria namonamo emai hebou gabudia do ai gwauraia hedinarai lasi. Ai ia hagoadaia gauna badana be sekit bona distrik naria taudia edia vadivadi.

Lau be kuku ania karana lau manadalaia, bona lau ia stadi henia Witness tauna dekenai kuku ta lau henia toho bona lau davaria kuku ia ania lasi neganai, lau gwau: “Kuku do lau rakatania diba lasi!” To, daudau lasi murinai, dala dekenai lau raka neganai, lau laloa, ‘Bema lau ura Witness tauna ta ai lau lao, lau ura lau be Witness tauna korikorina ta.’ Unai dainai kuku lau ania lou lasi.

Hereva Momokani Totona Lau Gini Auka

Egu kakana ena ruma dekenai Witness tauna lau davaria murinai, hua toi idia do ore lasi lalonai, June 1940 ai, egu gwauhamata Iehova dekenai lau hahedinaraia bapatiso amo. Hua haida murinai, October 1940 ai, ful-taim painia gaukara lau hamatamaia. Unai neganai, painia jeket idia henia lau dekenai. Ia be mai ena poketi momo, buka bona buklet udaia totona, bona ia be kouti badana henunai ai hahedokilaia diba.

Germany taudia ese emai tano idia abia negana ai, maoromaoro Iehova ena Witness taudia idia tahua bona idia dogoatao. Daba ta February 1941 ai, lau be Witness taudia ma haida ida haroro gaukara ai karaia. Idia be blok ta ena kahana dekenai idia noho ruma taudia idia vadivadi henia neganai, lau be unai blok ena kahana ma ta dekenai lau gaukara lao ela bona do ai hedavari. Gabeai, idia lau davaria lasi dainai idia lau tahua bona tau ta lau davaria, lau ia nanadaia, “Oi dekenai inai buka maragidia idia noho danu, a?”

Lau haere, “Oibe.” Lau ia dogoatao bona pulisi steiseni dekenai lau ia abia lao. Kahirakahira pura hani bamona lau idia dogoatao. Ofesa momo be idia manau. Gestapo taudia dekenai ta idia do henia lasi neganai, bema Baibel buka do ia hariharilaia lasi gwauhamata pepana ia sainia, dibura amo idia ruhaia diba. Lau idia nanadaia unai pepa do lau sainia neganai, lau haere: “Ena be gulden moni milioni ta eiava rua do umui henia toho lau dekenai, to do lau sainia lasi.”

Nega sisina daudau unuseniai lau noho murinai, lau idia henia Gestapo taudia dekenai. Lau idia abia lao Germany ena Sachsenhausen dibura kamepa dekenai.

Sachsenhausen Ena Mauri

June 1941 ai, lau ginidae neganai, Sachsenhausen dekenai Witness taudia 150 idia noho vadaeni​—⁠idia momo be Germany taudia. Ai dibura taudia matamatadia be kamepa ena kahana ta, idia gwauraia Sibona Noho gabuna, dekenai ai idia abia lao. Unuseniai emai Keristani tadikaka ese ai idia naria bona ai idia durua, dahaka do ia vara ai diba totona. Pura ta murinai, Netherlands amo sisima ma ta ese Witness taudia ma haida ia mailaia. Matamanai, ai idia hamaoroa bariki vairanai gabu tamona ai do ai gini 7 okaloka dabai ela bona 6 okaloka hanuaboi. Nega haida pura ta eiava ma haida lalonai dina ta ta ai dibura taudia be unai bamona idia gini.

Ena be dagedage bada idia davaria, to tadikaka idia diba namona be edia gaukara idia hegaegaelaia namonamo bona lauma aniani idia abia. Dina ta ta ibounai tau ta idia abia hidi Baibel siri ta amo hereva haida do ia hegaegaelaia. Gabeai, dibura taudia idia hebou gabuna dekenai, Witness ta ta ese unai tadikaka idia lao henia bona ia hegaegaelaia herevadia idia kamonai. Dala ta ta ai, Baibel buka o magasin be kamepa lalonai idia abia vareai, bona Sunday ta ta ai hebou bona unai gaudia ai stadilaia hebou.

Hehuni dalana ta amo Children buka ena kopi ta be Sachsenhausen dekenai idia abia vareai, unai buka be lagani 1941 ena siahu negana ai, United States ena St. Louis hebouhebouna dekenai idia halasia. Unai buka idia davaria bona idia hadikaia lasi totona, ai ese unai buka ai kokia kahana maragimaragi ai, bona kahana ta ta ai henia tadikaka idauidau dekenai, unai amo ibounai ese idia duahia diba.

Nega sisina murinai, kamepa naria taudia idia davaria ai be hebou ai karaia. Unai dainai Witness taudia idia hapararaia bona baraki idauidau dekenai idia atoa. Unai ese dala namona ia kehoa dibura taudia ma haida dekenai ai haroro totona, bona unai dainai, Poland taudia, Ukraine taudia, bona ma haida be hereva momokani idia abia dae.

Nazi taudia ese Bibelforscher, unai neganai Iehova ena Witness taudia be unai ladana ai idia gwauraia, edia abidadama idia hadikaia eiava idia hamasedia urana be idia hunia lasi. Unai dainai, ai idia dagedage henia bada. Ai idia hamaoroa ai do idia ruhaia diba bema emai abidadama ai rakatania pepana ai sainia. Tadikaka haida idia laloa, “Bema lau idia ruhaia, Iehova ena hesiai lao henia karana do lau habadaia diba.” Ena be haida idia saini, to tadikaka momo be idia gini goada, herevana ogogami, hemarai, bona hisihisi bada idia davaria. Edia abidadama idia rakatania taudia haida be gabeai ai itaia lou lasi. To moale gauna be, gabeai haida idia helaro-kerehai bona hari idia be Witness taudia goadadia.

Dibura taudia dekenai hisihisi bada panisia idia henia, hegeregere au amo nega 25 idia kwadia neganai, ai idia doria ai raraia totona. Nega ta, ai idia doria tatau hani be aiona amo idia taua dae ai raraia totona. Unai bamona kara ese ta ia haidaua diba. Tadikaka ta, bariki tamona dekenai ai noho tau latana bona toana namo herea, be lau dekenai ia gwau: “Guna, iniseniai lau do mai lasi neganai, rara lau itaia neganai, maoromaoro lau mase-rea. To hari egu lalona ia auka vadaeni.” Ena be emai lalona idia auka, to emai manau karana ai laloaboio lasi. Lau gwau diba, ai idia hahisia taudia lau lalo-dika henia eiava lau inai henia lasi.

Nega sisina daudau lalonai kommando (gaukara oreana) danu lau gaukara murinai, fiva bada herea lau davaria dainai hospital dekenai lau idia atoa. Hebogahisi Norway doketa tauna bona Czechoslovakia nesi tauna ese lau idia durua, bona reana edia hebogahisi ese lau ia hamauria.

Mase Rakana

April 1945 ai, ia hedinarai goevagoeva Germany be tuari ai do ia lusi. Edia inai taudia, west tanodia amo, be west kahana amo idia mai haraga noho, bona Soviet taudia be ist kahana amo idia mai. Nazi taudia idia hegeregere lasi dina haida lalonai dibura kamepa dekenai idia noho dibura taudia handred tausen momo idia hamasedia bona edia tauanina idia negea tau ta ese do ia davaria lasi totona. Unai dainai edia lalona idia hadaia gorere taudia do idia hamasedia bona dibura taudia ma haida be kahirakahira idia noho sisima idia noho gabunai do idia abia lao. Edia palani be unuseniai sisima dekenai do idia guia bona davara dekenai sisima do idia hamutua.

Sachsenhausen amo dibura taudia 26,000 be April 20 ena hanuaboi ai idia raka matamaia. Kamepa ai do rakatania lasi neganai, gorere rumana amo emai gorere tadikaka ai abidia. Treila ta ai abia idia ai udaia totona. Ai ibounai be 230 bona ai be tano idauidau 6 amo. Ia gorere tauna ta be Tadikaka Arthur Winkler, ia be Netherlands dekenai haroro gaukara ia durua bada tauna ta. Ai raka neganai, ai Witness taudia be dokona dekenai ai raka, bona hanaihanai ai ta ta ai hagoadaia ai raka noho totona.

Ai raka matamaia neganai, hora 36 ai raka, ai laga-ani lasi. Lalohisihisi bada bona hesiku bada dainai lau raka noho lalonai lau mahuta. To murinai ai raka eiava ai laga-ani diba lasi badina gadi taudia ese ai do idia pidia. Hanuaboi ai, ava lalonai eiava au henunai ai mahuta. Aniani be sisina momokani eiava lasi vaitani. Hitolo mase ena mamina lau haheaukalaia diba lasi neganai, Sweden ena Red Cross taudia ese ai idia henia isena huria muramurana lau demaria.

Dina ta, Germany gadi taudia idia daradara Russia tuari taudia bona U.S. tuari taudia be edeseniai, unai dainai dina hani lalonai uda dekenai ai noho. Unai nega ai Dirava ese ai ia gimaia dainai, Lübeck Bay dekenai nega korikori dekenai ai ginidae lasi bona emai mase gabuna dekenai ai idia abia lao sisima dekenai ai guia lasi. Vadaeni, dina 12 idia ore bona kilomita 200 ai raka murinai, Crivitz Wood dekenai ai ginidae. Unai gabu be daudau lasi Schwerin amo, ia be siti ta kilomita 50 bamona Lübeck amo.

Soviet taudia be emai idibana kahanai idia noho, bona America taudia be emai laurina kahanai idia noho. Ipidi badadia edia regena bona idia doko lasi raipolo regedia amo ai diba ai be tuari gabuna kahirakahira. Germany gadi taudia idia gari; haida idia heau boio, bona ma haida edia ami dabua idia kokia bona idia mase dibura taudia amo idia abia dabua idia hahedokilaia, ta ese edia toana do ia diba lasi totona. Unai daradara negana ai, ai Witness taudia ai guriguri Dirava ese ai ia hakaua totona.

Ai idia naria tadikaka idia gwau namona be kerukeru daba momokani do ai raka lao U.S. ami taudia edia kahana dekenai. Ena be mase rakana idia hamatamaia dibura taudia edia kahana ta be dala dekenai idia mase eiava gadi ese idia hamasedia, to Witness taudia ibounai idia roho mauri.

Canada ena ami taudia edia motuka dekenai lau guia bona Nijmegen siti dekenai lau idia abia lao. Guna, egu taihuna ta be unuseniai ia noho. To unai gabu dekenai lau ginidae neganai, lau davaria ia be gabu ma ta dekenai ia lao. Unai dainai Rotterdam dekenai lau raka matamaia. Lau raka lao lalonai, tau ta ese lau ia boiria ena motuka dekenai lau guia bona lau lao gabuna korikorina dekenai lau ia abia lao.

Hereva Momokanina be Egu Mauri

Rotterdam dekenai lau ginidae dinana ai, painia gaukara karaia lou totona aplikeisini lau atoa. Pura toi murinai, lau be egu painia gaukara gabuna Zutphen siti dekenai lau lao, unuseniai lagani ta mai kahana lau gaukara. Unai nega lalonai, egu tauanina ia goada ia lao. Bena sekit naria tauna ai lau idia halaoa, unai be loaloa hesiai taudia edia ladana. Hua haida murinai, lau idia boiria South Lansing, New York ai, idia karaia Watchtower Bible School of Gilead dekenai lau lao totona. February 1949 ai, unai sikuli ena klas namba 12 lau haorea murinai, lau idia siaia Belgium dekenai.

Belgium dekenai hesiai gaukara ena kahana idauidau lau karaia, brens opesi dekenai lagani 8 lau gaukara bona lagani momo herea lalonai sekit bona distrik naria gaukara lau karaia danu. Lagani 1958 ai, Justine lau adavaia, bona ia ese lau ia bamoa egu loaloa gaukara lalonai. Hari, lau buruka vadaeni, to lau moale badina dala maragina ai lau gaukara noho diba, nega haida loaloa hesiai gaukara lau karaia.

Egu hesiai gaukara lau laloa neganai, lau gwau diba: “Gau ta ese hereva momokani ia hereaia lasi.” Oibe, nega haida hekwakwanai idia vara. Lau davaria egu kerere bona dika amo diba lau abia be namo. Unai dainai matamata taudia danu lau herevahereva neganai, nega momo lau hamaorodia: “Oi danu be kerere do oi karaia bona reana kara dika bada do oi karaia danu, to oi koikoi lasi. Emu tama sina eiava elda taudia danu oi herevalaia, bena emu kara oi hamaoromaoroa.”

Kahirakahira lagani 50 lalonai lau be ful-taim gaukara lau karaia Belgium dekenai, lau moale bada badina guna lau diba natudia maragidia be hari elda eiava sekit naria gaukara idia karaia. Bona inai tano dekenai lau itaia Basileia harorolaia taudia be 1,700 mai kahana amo idia bada daekau lao 27,000 dekenai.

Lau henanadai, “Mauri dalana namona ma ta ese Iehova hesiai karana ia hereaia, a?” Guna ia noho lasi, hari ia noho lasi, bona gabeai do ia noho lasi. Lau noinoi Iehova ese lau bona egu adavana do ia hakaua noho bona ia hanamoa noho, bena ia do ai hesiai henia noho diba ela bona hanaihanai.

[Picture on page 26]

Lagani 1958 ai egu adavana ida, ai headava daudau lasi murinai

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia