Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w93 11/15 rau 8-11
  • Idia Gini Goada Noho!

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Idia Gini Goada Noho!
  • 1993 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Edia Badu be Badina Lasi
  • Roma ese Dagedage Ia Habadaia
  • Idia Idau Vaitani
  • Haroro Ena Davana
  • Idia Momo Daekau Neganai, Dagedage Ia Bada Ia Lao
  • Davana Namona
  • Keristani Taudia Ginigunadia Bona Gavamani
    1996 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Keristen Taudia Ginigunadia bona Tanobada
    1993 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Edia Abidadama Dainai Taunimanima ese Idia Badu Henidia
    1998 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Keristani Taudia Ginigunadia Bona Roma Ena Dirava Idauidau
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2010
Ma Haida Itaia
1993 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w93 11/15 rau 8-11

Idia Gini Goada Noho!

IEHOVA ena imana be Iesu Keriso idia gavaia taudia ginigunadia latadiai. (Kara 11:21) Dirava ena heduru amo, dala maorona idia badinaia goadagoada. Idaunegai sivaraidia ese idia hahedinaraia taunimanima ese idia badu henidia bona idia dagedage henidia.

Idia edia lalo-maoromaoro sivaraidia be bada. Edia abidadama ai idia gini goada dainai idia aladia mase. To badina be dahaka idia dagedage henidia badabada?

Edia Badu be Badina Lasi

Iesu hegeregerena, Keristen taudia korikoridia ese tanobada ena lalohadai idia abidia dae lasi. (1 Ioane 4:​4-6) Idaunegai sivaraidia ia toredia tauna ladana Edmond de Pressensé ia gwau, Keristen oreana ‘ia bada ia lao haraga, bona ena kwalimu ia hedinarai goevagoeva, unai dainai dala tamona be [Roma basileiana ese] ia badu henia.’

Nega ta Iesu ia gwau: “Idia ese lau dekenai idia badu henia vadaeni anina ta lasi.” (Ioane 15:25; Salamo 69:4) Guna, ena hahediba taudia ia hamaorodia, ia gwau: “Hesiai tauna ese ena biaguna ia hanaia lasi. Bema idia ese lau dekenai idia dagedage henia, umui dekenai danu do idia dagedage henia.” (Ioane 15:20) Iesu ena aena gabudia ai do idia raka be haraga lasi. Iuda ena tomadiho gunalaia taudia ese idia edia tomadiho rakatania taudia hegeregeredia do idia kara henidia. Idia haganidia Iesu do idia herevalaia noho lasi, to edia hahegani idia badinaia lasi, edia abidadama ai idia gini goada noho.​—Kara 4:​17-20; 5:​27-32.

Pentekoste 33 C.E. murinai, haida ese Iuda Kaunsolo vairanai Stefano idia samania, idia gwau ia ese Mose bona Dirava edia ladadia ia hadikadia. Ena be edia hereva be koikoi, to idia hodoa mase. Unai dainai, “dagedage bada ia vara, Ierusalema noho ekalesia taudia idia dagedage henidia, . . . bona ibounai idia heau lao Iudea bona Samaria tano ibounai, aposetolo sibodia idia noho Ierusalema dekenai.” (Kara 6:​11, 13; 8:1) Momo be dibura rumadia ai idia koudia.

Buka ta ladana Christianity and the Roman Empire ia gwau Iuda taudia ese Iesu ena hahediba taudia idia tahudia “mai edia badu siahuna ida.” Nega momo Roma gavamani ese Keristen taudia idia gimadia, do idia hadikadia garina! Nega ta Iuda taudia idia ura Paulo do idia alaia mase, to Roma ena tuari taudia ese idia hamauria. (Kara 21:​26-36) To, Roma taudia ese Keristen taudia idia lalo namo henidia lasi.

Roma ese Dagedage Ia Habadaia

Stefano ia mase, bena lagani 9 bamona murinai, Roma lohiana Herod Agripa Ginigunana ese aposetolo Iakobo ia alaia mase, Iuda taudia hamoaledia totona. (Kara 12:​1-3) Unai neganai, Roma hanuana ai haida ese Keriso idia abidadama henia. (Kara 2:10) Lagani 64 C.E. ai, lahi ese Roma ena kahana badana ia araia ore. Haida idia gwau pavapava badana Nero ese hanua ia gabua, to unai hereva koua totona ia gwau Keristen taudia ese, bena taunimanima ese Keristen taudia idia dagedage henidia bada. Unai kerere ena badina idia tahua taudia idia diba namonamo lasi hanua matamatana ta do ia haginia bena do ia heagilaia totona Nero ese gunana ia gabua, eiava Keristen taudia ia samanidia badina be ena adavana Poppaea ese ia inai henidia dainai.

Roma sivaraina torea tauna Tacitus ia gwau: “Idia aladia mase sibona lasi to idia gonagonalaidia danu; boroma kopidia [be Keristen taudia ai] idia kwatudia, bena sisia ese idia daredia maragimaragi; korosi ai idia kokodia kau; hanuaboi neganai lahi amo idia gabudia, unai amo gabu idia hadiaria.” Tacitus, Keristen taudia ia ura henidia lasi tauna, be ma ia gwau: “Ena be idia be mai edia kerere, bona panisi idia abia be maoro, to taunimanima ese idia bogadia hisi, badina be idia aladia mase, taunimanima edia namo havaraia totona lasi, to tau tamona [Nero] ena dagedage dainai.”

Idia Idau Vaitani

Ena be Nero ese Keristen taudia unai bamona ia samanidia, to idia bona edia tomadiho be ena basileia ai ia taravatudia lasi. Sivarai torea tauna Will Durant ia gwau, Roma taudia ese idia dagedage henidia, badina be “edia kara helagadia bona kara maoromaorodia dainai, Keristen lasi taudia, moale karadia idia tahudia bada taudia, ese idia moale henidia lasi.” Keristen taudia edia kara be idau, Roma taudia, heatu helulu ai rara bada idia bubua taudia, edia hegeregeredia lasi. Roma taudia be mai edia dala Keristen taudia do idia aladia mase bona sibodia edia lalodia do idia hanamodia, unai dainai unai bamona idia kara henidia.

Toana be ta ese Roma basileiana ia hadarerea diba lasi. Roma taudia idia laloa tuari ai idia kwalimu ena badina ta be dirava iboudiai idia tomadiho henidia dainai. Unai dainai Keristen taudia edia kara, Dirava tamona idia tomadiho henia bona pavapava bona dirava idaudia iboudiai tomadiho henidia karadia idia dadaraidia, be idia lalo pararalaia lasi. Unai dainai Roma taudia idia laloa Keristen tomadihona ese edia basileia ena badina ia hadikaia.

Haroro Ena Davana

Lagani 96 C.E. vairanai aposetolo Ioane be motumotu ta ladana Patamo ai idia koua, ‘Dirava ena hereva bona iena abidadama Iesu dekenai ia gwauraia hedinarai’ dainai. (Apokalupo 1:9) Reana unai be Roma pavapavana Domitian ena oda dainai idia karaia. Ena be Iesu ena orea taudia idia hahisidia, to lagani 100 C.E. ai Keristen tomadiho be Roma Basileia ibounai lalonai ia noho. Unai be edena bamona ia vara? Buka ta ladana A History of the Early Church ia gwau, Keristen tomadihona “ia guia hebou gauna be ena haroro gaukarana.” Ioane hegeregerena, dagedage idia davaria Keristen taudia ginigunadia ese edia abidadama idia negea lasi, to Dirava bona Iesu idia gwauraidia hedinarai noho mai edia goada ida.​—Kara 20:​20, 21; 2 Timoteo 4:2.

Pavapava Trajan ese Pliny be Bitunia (notwest Turkey) ena gavana ai ia halaoa, bena lagani rua murinai, lagani 112 C.E. ai, Keristen taudia dagedage henidia karana ena toana ia idau. Unai provinsi idia lohiaia taudia gunadia idia gaukara namonamo lasi, unai dainai dubu ai taunimanima be momo lasi bona idia bouboulaidia gwauraia boromakaudia edia aniani taina mo idia hoia. Hoihoi taudia idia gwau unai ia vara badina be Keristen taudia ese animal bouboudia bona kaivakuku idia gaukaralaidia lasi.

Pliny be tomadiho koikoi haginia lou totona ia gaukara goada neganai, Keristen taudia momo idia aladia mase, badina be uaina bona muramura mai bonana be pavapava ena laulau vairanai idia atoa lasi. Profesa Henry Chadwick ia gwau, gabeai Roma ena gavamani taudia idia gwau Keristen taudia be “kara maoromaoro taudia, to sene edia tomadiho karadia idia badu henidia kava.” Ena be gavana ia gwau Keristen taudia edia davana be mase, to edia abidadama ai idia gini goada noho.

Profesa W. M. Ramsay ia gwau, badu ia vara badina be Keristen lasi ruma besedia lalodiai taunimanima ta ta be Keristen taudia ai idia lao. Dr. J. W. C. Wand ia gwau: “Bema hanua taudia edia dekena tauna ta be hanua karana ta ia karaia lasi badina ia laloa unai be dirava idaudia tomadiho henidia karana, idia be ia ida idia hebamo heheni be auka herea.” Unai dainai, taunimanima momo idia laloa Keristen taudia ginigunadia ese taunimanima idia inai henidia eiava idia laloa idia be dirava dadaraidia taudia.

Idia Momo Daekau Neganai, Dagedage Ia Bada Ia Lao

Polycarp, aposetolo Ioane ese ia hadibaia tauna idia gwauraia, be elda ta mai ladana namona ai ia lao Semurana (Izmir) ai. Lagani 155 C.E. ai idia gabua mase, iena abidadama dainai. Unai neganai gavana ese hanua taudia hutuma steidiam lalonai ia haboudia. Polycarp, ena lagani be 86, be idia inai henia, badina be edia dirava tomadiho henidia karana ia gwauraia dika, bona Iuda taudia ese lahi audia idia gogodia, herevana unai be Sabati dinana badana  ta.

Unai murinai, Keristen taudia Roma basileiana ai idia noho idia dagedage henidia bada. Pavapava Marcus Aurelius ena lohia neganai, idia momo idia aladia mase. Bema idia be Roma dagina abia taudia, tuari kaiadia amo idia aladia mase; bema lasi, steidiam ai uda boromadia ese idia koridia mase. Edia kerere tamona be, idia be Keristen taudia, idia gini goada, bona edia abidadama idia dadaraia lasi.

France hanuana Lyons ena ladana gunana be Lugdunum; guna Roma taudia ese idia lohiaia. Lagani 177 C.E. ai, Keristen taudia momo be unuseniai idia noho bona Keristen lasi taudia ese idia badu henidia. Keristen taudia idia taravatudia, ariara ai do idia loaloa lasi. Aru hebou taudia ese helogo-helogo idia havaraia, bena dagedage bada ia vara dainai Keristen taudia be edia ruma idia rakatanidia diba lasi. Roma ena gavana ia hahegani Keristen taudia do idia tahudia bona do idia aladia mase.

Davana Namona

Iesu ena aposetolo idia mase bona kerere koua siahuna ia ore neganai, sibodia idia gwauraia Keristen taudia haida idia raka siri matamaia. (2 Tesalonika 2:7) Lagani 400 C.E. vairanai, Keristen tomadiho kererena be Gavamani ena tomadiho ai idia halaoa vadaeni. Ena orea taudia edia lalodia idia hegeregere tanobada karadia do idia karaia​—Iesu bona ena hahediba taudia ginigunadia ese idia karaia lasi karadia unai. (Ioane 17:16) To nega daudau gunanai, Baibel ena buka iboudiai idia toredia vadaeni, idia lalodiai be Keristen abidadama sivaraina.

Keristen taudia ginigunadia hutuma edia hisihisi bona edia mase be anina lasi, a? Lasi vaitani! Edia abidadama do idia manokalaia dalana idia laloa lasi, to idia gini goada noho ela bona mase, bena Iesu ese mauri ena kwara gauna ia henidia. (Apokalupo 2:10) Hari inai negai danu taunimanima ese Iehova ena hesiai taudia idia dagedage henidia, to Keristen taudia ginigunadia edia abidadama bona edia lalo-maoromaoro ese edia lalodia idia hagoadadia, unai dainai idia gini goada noho.

[Pictures on page 8, 9]

Nero

Roma hanuana ena toana

Boubou patana, Kaisara tomadiho henia totona

[Credit Lines]

Nero: Courtesy of The British Museum

Museo della Civiltà Romana, Roma

[Picture on page 10]

Marcus Aurelius

[Credit Line]

The Bettmann Archive

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia