Kohu Namo Hereana Lau Davaria
FLORENCE WIDDOWSON ESE INAI SIVARAI IA GWAURAIA
Dina ia diho neganai, ai laloa gohu badinai kamepa do ai karaia. Ena be unai gabu be hegeregere momokani lasi ai hahine ruaosi do ai noholaia, to ai laloa hanuaboi tamona ai do ia hegeregere. Lau ese palai rumana lau haginia neganai, Marjorie ese emai aniani ia nadua.
PALAI ena ikoko ginigabena lau kokoa vadaeni neganai, lau itaia au ta badibadinai gau ta ia marere. Marjorie lau boi henia, lau gwau: “Unai au ia marere be oi itaia a?”
Mai ena daradara ida ia gwau: “Lasi.”
Lau gwau: “Momokani, ia marere. Mani kedolo lau oi henia!”
Kedolo bona ira lau abidia, gohu lau lao henia. Au badibadina ia kahirakahira neganai, tau ta be ia murina amo ia raka lasi!
Mai egu gari ida lau gwau: “Gohu ranuna be ia namo do ita inua a?”
Ia hereva auka, ia gwau: “Lasi, bema oi ura inuinu ranuna, do lau abia oiemu.”
Karaharaga lau gwau, Lasi, bena ia raka oho. Marjorie lau lou henia haraga mai heudeheude ida, bona ia vara gauna lau hamaorolaia. Aiemai palai rumana ai kokia haraga, emai kohu ai haboua, bena unai gabu ai rakatania. Gabeai ai kamonai unai tau be vanegai sibona dibura amo idia ruhaia.
Ena be lagani 1937 ai Australia ai golo tahua taudia be nega momo unai gabu ai idia kamepa, to ai be gau idauna tahua hahinedia. Dirava ese ia lalodia bada taudia ai tahudia.
Egu Ruma Bese Edia Sivarai
Lagani 100 gunanai, tamagu be auri gaukaralaia tauna, hanua maragina Porepunkah ai, Victoria provinsi ai. Lagani 1895 ai lau be unuseniai lau vara, bona mai egu taihudia hani ida ai be Ovens Sinavaina kahirakahira ai tubu daekau, Buffalo Ororona badinai. Emai tamana sinana be nega iboudiai Union Dubu idia lao henia, bona lau be Sunday sikuli lau lao henia; tamagu be unai sikuli biaguna.
Lagani 1909 ai, lai-gubana ia vara neganai, Sinagu ena kudouna ia dika bena tamagu ena imana ai ia mase. Lagani 1914 ai, egu taihuna ta ese emai ruma ia rakatania, bena hora haida murinai haida ese idia mailaia lou—sibona ia alaia mase vadaeni. Aiemai tomadiho oreana ena hahediba herevana ta ese emai lalohisihisi ia habadaia; ia gwau sibona ia alaia mase tauna ena dika be Dirava ese ia gwauatao lasi dainai, ia lao hel.
Gabeai, unai lagani ai, Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ia matamaia, bena egu taihuna rua idia lao tuari. Mase bona hisihisi sivaraidia dikadia ai kamonai dainai, ai ulato 6 bona egu tamana danu ese Baibel bukana Ioane ai stadilaia hebou matamaia.
Kohu Namo Hereana Ai Davaria
Unai ulato ta, Ellen Hudson, be mai ena buka ta ladana The Time Is at Hand, Charles Taze Russell ese ia torea gauna. Ena hereva ia ura henia bada, bona unai ese emai lalona ia veria. Ia davaria unai buka be Studies in the Scriptures bukadia ta, idia iboudiai be 6, unai dainai International Bible Students Association Melbourne ai be ia tore henia, ia gwau ia ura buka oredia do ia abidia. Ai gwaubou buka ginigunana, The Divine Plan of the Ages, do ai gaukaralaia, pura ta ta ai do ai stadi hebou negadiai.
Hel lahina be lasi herevana ai davaria neganai, lau bona Tamagu ai moale bada herea. Egu taihuna be hel lahina ai ia noho garina be ia ore. Hereva momokani ai dibaia dainai, ai diba mase taudia be gau ta idia diba lasi, idia mahuta bamona, bona idia be idau gabuna ta ai idia mauri noho lasi, bona hisihisi idia ania lasi. (Kohelete 9:5, 10; Ioane 11:11-14) Emai Baibel stadi grup taudia haida ese edia lalodia idia hadaidia do idia lao emai dekena taudia dekediai, ai dibaia hereva momokanidia do idia hadibalaidia totona. Aena amo ai raka lao, taoni ai idia noho taudia edia ruma, to basikele bona hosi ese ia veria gauna amo ai lao taoni murimurinai idia noho taudia dekediai.
November 11, 1918 ai be egu nega ginigunana ruma ta ruma ta ai lau haroro. Aiemai stadi grup taudia toi be ai lao Wangaratta, pepapepa ta ladana The Peoples Pulpit hariharilaia totona; unai taoni bona aiemai taoni edia padadia be 80 kilomita. Lagani haida murinai, gunika ai lau haroro neganai, inai sivarai ena matamanai lau gwauraia gauna ia vara.
Lagani 1919 ai, Bible Student taudia edia hebouhebou Melbourne ai lau lao henia. Unuseniai, April 22 ai, bapatiso lau abia, Dirava lau henia gwauhamatana ena toana. Lauma ariana ese lau ia durua, guba Basileiana ena lauma kohuna namona bona Iehova ena orea tanobada ai be lau lalodia bada totona.—Mataio 13:44.
Hebouhebou murinai egu ruma lau lou henia lasi, to pioneer hahinena Jane Nicholson lau bamoa, hua tamona ai ai haroro hebou. Aiemai gaukara gabuna be King Sinavaina kahanai; biru taudia bona boromakau naridia taudia ai haroro henidia. Vanegai unai ororo gabuna ai muvini piksa ta ladana The Man From Snowy River idia karaia.
Lagani 1921 ai, Baibel stadi bukana namona ladana The Harp of God ai abia. Tamagu ese ia gaukaralaia ena Sunday sikuli memerodia hadibadia totona, to edia tamadia sinadia momo idia badu, bena idia hamaoroa ena gaukara amo do ia doko. Maoromaoro ia doko. Gabeai bukabuka ta ladana Hell ai abia; ena vairana ai inai henanadai idia noho: “Ena Anina be Dahaka? Daidia be Unuseniai? Idia Raka Lasi Diba A?” Baibel amo unai henanadai ia haerelaidia goevagoeva dainai, Tamagu ia moale bada bona maoromaoro ruma ta ruma ta ai unai bukabuka ia hariharilaidia. Aiemai hanua ai bona gunika kahanai handred handred ia hariharilaidia.
Tamagu ida Ai Laolao Haroro Totona
Gabeai, Tamagu ese motuka ta ia hoia, bena ai be mai emai dala, do ai lao Basileia sivaraina be gabu idaudia ai idia noho taudia harorolai henidia totona. Tamagu ese hosi sibodia ia manadalaidia, unai dainai lau ese motuka lau taria. Matamanai, hanuaboi ai hotel ai ai mahuta. Unai be mai davana bada dainai, gabeai palai rumana ai ai mahuta.
Tamagu ese motuka ena helai gauna ia haidaua, do lau mahutalaia totona, bona palai rumana maragina ai haginia, ia ese do ia mahutalaia totona. Pura haida lalodiai unai bamona ai kamepa karaia bena Porepunkah ai lou henia, bena Tamagu ese ena bisinesi ia kehoa lou, auri gaukaralaia gaukarana ia karaia. Ai hoalaia gauna be inai: Nega ibounai ena bisinesi ai ia davaria monina be hegeregere ai be haroro totona do ai laolao lou.
Lalo-namo taudia momo ese aiemai vadivadi idia moalelaidia bona idia ura Baibel stadi do idia abia edia ruma ai. Aiemai grup maragina Porepunkah amo be guna ai haroro gabuna ai, be hari inai negai kongregesen 7 idia noho; idia ta ta be mai edia Kingdom Hall. Momokani, daika ese “gau maragidia dinana” ia dadaraia diba?—Sekaria 4:10.
Lagani 1931 ai, Tamagu bona lau be motuka amo dala dikadia ai kilomita 300 mai kahana ai heau, mai anina bada hebouna lao henia totona. Guna aiemai ladana idia hatoa “International Bible Students,” to unai hebou ai lada matamatana, “Iehova Ena Witness Taudia,” ai abia dae. Inai lada idauna, Baibel ese ia gwauraia ladana, ai moalelaia bada.—Isaia 43:10-12.
Dina ta taoni ta ladana Bethanga ai lau haroro neganai, Anglikan haroro tauna ta lau davaria. Ia badu dikadika bena aiemai amo buka idia abia taudia iboudiai dekediai ia lao, ia haganidia edia buka do idia henia. Gabeai buka iboudiai ia gabudia taunimanima vairadiai, taoni ariarana ai. To ena kara dikana ese namo ia havaraia.
Society ena brens opesi lau hadibalaia murinai, revareva ta idia printaia, ia lalonai haroro tauna ena kara idia gwauraia dika. Inai danu, dala idia lailaia, Witness taudia momo be motuka amo do idia lao, unai gabu ibounai unai revareva ena kopi hariharilaidia totona. Gabeai, Tamagu bona lau be unai hanua ai lou henia neganai, buka momo ai hariharilaidia, guna ai hariharilaidia gaudia edia namba idia hanaia. Badina be unai gabu taudia idia ura diba dahaka hereva be haroro tauna ese ia “taravatudia” bukadia ai idia noho!
Victoria ena notist kahanai ai haroro neganai, Baibel ena hereva momokani ia abia dae tauna ginigunana be Milton Gibb. Society ena buka haida ai henia, bena emai vadivadi negadia padadiai ia stadilaidia namonamo. Nega ta lau lou henia neganai, ia gwau: “Hari lau be emu hahediba tauna ta.”
Ena be ena lalohadai lau moalelaia, to lau gwau: “Milton, lasi. Oi be lauegu hahediba tauna lasi.”
“Vadaeni, lau be Rutherford [Watchtower Society ena presiden unai neganai] ena hahediba tauna ta.”
Ma lau gwau: “Lasi, Rutherford ena hahediba tauna ta lasi, to egu helaro be oi be Keriso ena hahediba tauna ta.”
Lagani momo herea lalodiai kohu namo hereadia lau tahudia bona momo lau davaridia, idia ta be Milton Gibb. Hari ia bona ena natuna rua be Keristen elda taudia, bona ena bese taudia ma haida be kongregesen ai idia gaukara.
Hetoho Idauidau Lau Davaridia
Ena be January 1941 ai gavamani ese Iehova ena Witness taudia edia gaukara Australia ai ia taravatua, to ai haroro noho, Baibel sibona ai gaukaralaia. Bena egu pioneer gaukarana lau rakatania, egu tamana mai ena gorere dikana do lau naria totona. Gabeai, lau danu lau gorere bona opereisini badana lau abia. Lau namo lou haraga lasi, to Dirava ena gwauhamata lau hamomokania; ia gwau: “Lau ese umui do lau negea lasi, bona umui do lau rakatania lasi, lasi bona lasi momokani.” (Heberu 13:5) Keristen hahinena ta ese egu lalona ia hagoadaia, ia gwau: “Flo e, mani oi laloa, oi be sibona oi noho lasi. Iehova be oi ida dainai do oi kwalimu.”
Bena egu tamana be pura 13 lalodiai ia gorere ela bona July 26, 1946 ai ia mase. Ia mauri neganai ena mauri be mai anina bada, bona ena helaro be guba ai mauri do ia abia. (Filipi 3:14) Lagani gunadia kahirakahira iboudiai lau be Tamagu ida ai noho hebou, to ia mase murinai, egu lagani be 51 neganai, lau be sibogu lau noho. Bena lagani 1947 ai tau ta lau adavaia bena pioneer gaukarana ai karaia hebou. Unai moale negana be ia ore haraga, badina be lagani 1953 ai iena tauanina ena kahana ta ia mase, gorere dainai.
Ia hereva namonamo diba lasi dainai, lau naria be mai hekwarahina. Ia hereva toho neganai, egu lalona ia hekwarahi bada, ena hereva do lau lalo-pararalaia totona. Ena be ai noho gabuna ai kongregesen ta be lasi, to unai hekwarahi laganidia lalodiai Iehova ese ai ia rakatania lasi. Orea ena hereva matamatadia lau kamonai bona lauma aniani be Gima Kohorona bona Noga! magasinidia ai lau abia hanaihanai. December 29, 1957 ai, egu adavana lalokauna be madi ia mase.
Adelaide ai Lau Haroro
Lau be sibogu lau noho lou. Dahaka do lau karaia? Lagani gunadia ima lalodiai pioneer gaukarana lau karaia lasi; lau do idia abia dae lou eiava? Lau idia abia dae, unai dainai egu ruma lau hoia bena lau lao Adelaide, South Australia ena siti badana. Unai neganai pioneer taudia ai idia dabu dainai, lau idia siaia Prospect Kongregesen dekenai.
Siti badana ai motuka taria garina lau gari dainai, egu motuka lau hoia, bena basikele ta lau gaukaralaia ela bona egu lagani be 86. Taunimanima ese lau idia gwauraia “bulu basikele taria hahinena kwadogina.” Motuka be momo dainai, lau taria neganai lau gari, bona ena vaira uilina be ia mareremarere hanaihanai. Adorahi ta ai lau taria neganai, lau moru. Sibogu dekenai lau gwau, ‘Vadaeni,’ bena tano lau kakasia lou.
Lagani haida gunanai, distrik hebouhebouna ta ai lau noho neganai, egu aena idia dika idia lao matamaia, unai dainai gabeai opereisini be egu koekoe garugarudia ai lau abia. Bena lau namo lau lao ela bona sisia ta ese lau ia haketoa. Unai murinai doketa ese lau ia durua lou, bona unai nega amo ema, lau raka negadiai heduru gauna ta mai ena uili lau dogoatao. To egu darana ia do gaukara namonamo.
Idia hanai laganidia ai, lau itaia Adelaide ai kongregesen idia tubu, idia bada idia lao, bena idia parara. Bena lagani 1983 ai, egu lagani be 88 neganai, Adelaide lau rakatania, Kyabram lau lao, Victoria ai, ruma bese ta ida do ai noho totona. Haroro gaukarana lau do karaia noho; kongregesen taudia ese lau idia udaia edia motuka ai, bena lau idia laohaia magasin abia loulou taudia dekediai. Motuka ai lau helai neganai lau dekenai idia mai, do lau hereva henidia totona.
Egu mauri laganidia 98 lalodiai idia vara gaudia be lau lalodia lou, bona lalo-maoromaoro taudia mai edia kamonai, lau ida Iehova ai hanamoa taudia, lau lalodiatao, egu tamana namona danu. Pioneer gaukarana ai lau ida ai gaukara hebou taudia iboudiai idia mase vadaeni. To lau vairanai ia hure moalena, edia ahuna be Dirava ena guba Basileiana lalonai do idia abia taudia ida do ai hedavari lou neganai do lau abia moalena, be momokani kohu namo hereana!
[Picture on page 28]
April 22, 1919 ai bapatiso lau abia
[Picture on page 31]
Egu lagani be kahirakahira 100 bona Iehova ena hesiai lau lao henia noho mai egu moale ida