Ita Ta Ta Dekenai Do Idia Vara Gaudia be Dirava ese Ia Gwauraia Vadaeni, A?
BUKA ta ia gwau ‘taunimanima ese inai lalohadai idia lalo-pararalaia lasi dainai idia lalo-hekwarahilaia kava; unai dainai idia herevalaia lasi be namo.’ Reana oi danu oi daradara, ta ese oi dekenai ia gwauraia neganai.
France ena Katolik bukana matamatana ta ladana Théo ia gwau inai lalohadai, ita ta ta dekenai do idia vara gaudia be Dirava ese ia gwauraia vadaeni lalohadaina, do idia herevalaia lasi be namo. Buka ma ta ia gwau hari inai negai tomadiho taudia, Protestan taudia momo danu, ese idia herevalaia momo lasi.
To, idaunega amo ema bona hari taunimanima momo ese inai lalohadai idia laloa momo. Ia dainai momo ese Katolik Oreana idia rakatania bona Protestan oreadia idia haginia, bona Katolik Oreana lalonai idia hepapahuahulaia nega daudau herea. Ena be hari inai neganai idia herevalaia momo lasi, to haida ese idia laloa momo. Daika ia ura lasi do ia diba Dirava ese ita ta ta dekenai do idia vara gaudia ia gwauraia hidi guna eiava?
Unai Lalohadai Ena Anina
Tomadiho oreadia lalodiai, unai lalohadai ena anina be dahaka? Buka ta ladana Dictionnaire de théologie catholique ia gwau: “Dirava ena palani be, taunimanima haida, idia edia ladana ia gwauraia hidi guna taudia unai, be do ia hakaudia lao ela bona mauri hanaihanai do idia abia.” Momo idia laloa ia abia hidi taudia, “idia edia ladana ia gwauraia hidi guna taudia,” be aposetolo Paulo ese inai bamona ia gwauraidia: “Dirava ese ia diba guna taudia ia abia hidi, iena Natuna ena toana do idia abia . . . Dirava ia abia hidi guna taudia be ia ese ia boiridia. Bona inai ia boiridia taudia be ia gwauraidia idia be maoromaoro. Inai bamona ia gwauraidia maoromaoro taudia dekenai be iena hairaina danu ia henia.”—Roma 8:29, 30.
Idia laloa taunimanima haida be idia do vara lasi neganai Dirava ese ia gwauraidia hidi, guba ai Keriso ida hairai do idia abia. Unai dainai nega daudau idia hepapahuahulaia henanadaina be inai: Dirava be sibona ena ura hegeregerena haida ia gwauraidia hidi do ia hamauridia a, eiava taunimanima be mai edia ura kwalimu ida Dirava ena lalo-namo do idia tahua bena do idia abia neganai do idia dogoatao, a?
Augustine, Unai Lalohadai Ena Badina Ia Atoa Tauna
Ena be dubu oreana ena hadibaia taudia haida ese inai lalohadai idia torelaia guna, to taunimanima momo idia laloa Augustine (354-430 C.E.) ese ena badina ia atoa guna bena Katolik bona Protestan oreadia ese idia abia dae. Augustine ia gwau kara maoromaoro taudia be Dirava ese gunaguna momokani ia gwauraia hidi hahenamo hanaihanai do idia abia. To kara maoromaoro lasi taudia, ena be Dirava ese edia dokona ia gwauraia guna lasi, to edia kara dikadia edia davana korikorina, panisi, do idia abia. Augustine ese ura kwalimu ia herevalaia lasi, unai dainai ena hereva idia hepapahuahulaia momo.
Augustine Idia Badinaia Taudia
Augustine ena nega murinai iena hereva idia hepapahuahulaia loulou, ela bona Protestan oreadia idia vara neganai idia hepapahuahulaia bada. Luther ia laloa, ena be Dirava ese ia abia hidi taudia be gabeai do idia karaia karadia namodia ia diba guna lasi, to sibona ena ura hegeregerena ia abidia hidi. Calvin ia laloa haida be Dirava ese ia gwauraia hidi guna hahemauri hanaihanai do idia abia, bona haida be ia gwauraia hidi guna panisi hanaihanai do idia abia. To Calvin danu ia laloa Dirava ena abia hidi karana be sibona ena ura hegeregerena dainai ita lalo-pararalaia diba lasi.
Augustine ena hereva bona Dirava ese taunimanima ia hamauria bona kara maoromaoro taudia ia gwauraia dalana herevana be idia hepapahuahulaia badabada dainai, lagani 1611 lalonai Pope ia gwau bema gwaumaoro ia henidia lasi neganai do idia herevalaia be taravatu. Katolik Oreana lalonai, Augustine ena hereva be France ena Jansen taudia ese idia goadalaia, lagani 1642 amo ela bona lagani 1700 murinai. Idia gwau namona be Keristani taudia ese noho dalana aukana do idia badinaia, bona lohia haida danu ese idia kamonai henidia. To unai hepapahuahu ia ore lasi. King Louis Namba 14 ia hahegani Port-Royal ena ruma helagana do idia hadikaia ore, badina be Jansen taudia edia hedikwota be unai.
Protestan tomadiho oreadia lalodiai idia herevalaia noho. Remonstran taudia, Jacobus Arminius idia badinaia taudia unai, bona orea ma haida danu, be idia laloa taunimanima ese sibodia hamauria karana idia durua diba. Lagani 1618 bona 1619 lalodiai, Protestan taudia be Dordrecht ai idia hebou neganai, idia gwau Calvin ena lalohadai do idia badinaia goevagoeva; unai amo hepapahuahu be nega sisina idia koua. Buka ta ladana L’Aventure de la Réforme—Le monde de Jean Calvin be ia gwau, unai hepapahuahu dainai idia be nega daudau lalonai “lalo-tamona idia tahua loulou to idia davaria lasi, bona idia ese tomadiho hahedibalaia taudia idia hadikaia, dibura rumadia ai idia koua, bona edia tano amo idia lulua.”
Edena Hereva be Maoro?
Matamana amo, unai lalohadai idauidau ruaosi, Dirava ese taunimanima ta ta dekenai do idia vara gaudia ia gwauraia hidi guna herevana, bona ura kwalimu herevana, dainai, nega momo idia hepapahuahu mai edia badu ida. Augustine danu ese unai hereva edia idau ia gwauraia diba lasi. Calvin danu ia laloa unai be Dirava ena ura bona unai dainai ta ese ia lalo-pararalaia diba lasi.
To Baibel ese Dirava ena lalona bona ena kara ia gwauraia hedinarai dainai, unai hereva ita lalo-pararalaia diba, a? Hereva gabena lalonai do ita tahua namonamo.
[Pictures on page 4]
Calvin
Luther
Jansen
[Picture Credit Line on page 4]
Pictures: Bibliothèque Nationale, Paris