Egu Abidadama Iehova Dekenai ese Lau Ia Hagoadaia
AGENOR DA PAIXÃO ESE IA SIVARAILAIA
Aiemai natuna tamona, Paul, ena hua be 11 sibona neganai, huahua gorerena metauna dainai ia mase. Hua toi murinai, August 15, 1945 ai, egu adavana namona be nimonia gorerena dainai ia mase. Unai neganai egu mauri laganidia be 28, bona unai mase dainai egu lalona ia hisihisi bona lau daradoko. To egu abidadama Iehova bona ena gwauhamata dekenai ese lau ia hagoadaia. Unai abidadama lau abia dalana be hari do lau gwauraia.
JANUARY 5, 1917 ai lau vara, Salvador, Bahia State, Brazil dekenai. Unai nega amo, Sinagu ese Katolik Tomadiho Oreana ena “helaga taudia” tomadiho henidia karana be lau ia hadibaia. Daba momokani ai ia ese lau bona egu tadikaka ia haoa, do ai guriguri hebou totona. To, egu tamana bona sinana be candomblé heboudia, African-Brazilian babalau heboudia, idia lao henidia danu. Idia abia dae herevadia lau matauraia, to Katolik oreana ese ia gwauraia helaga taudia bona candomblé be lau abidadama henidia lasi. Egu lalona ia hahisia bada gauna be inai: Unai tomadiho oreadia lalodiai idau bese taudia idia ura henidia lasi.
Gabeai, lauegu kakana rua be gabu idauna dekenai idia lao, moni gaukarana tahua totona. Unai murinai egu tamana ese ai ia rakatania vaitani. Unai dainai egu mauri laganidia be 9 neganai, moni gaukara lau tahua, egu sinana bona egu taihuna maragina durua totona. Lagani 16 bamona murinai, faktori ai lau ida ia gaukara hebou tauna ta ida ai herevalaia gaudia dainai, egu mauri dalana lau haidaua.
Iehova Lau Abidadama Henia Matamaia Dalana
Lagani 1942 ai, Fernando Teles lau hedavari henia. Nega momo ia gwau “helaga taudia” tomadiho henidia karana be kerere. (1 Korinto 10:14; 1 Ioane 5:21) Matamana ai ena hereva lau laloa lasi. To iena lalo-momokani bona iena kara, kopi idauidau taudia ura henidia karana, ese lau ia veria, bona Baibel amo ia abia dibana lau hoalaia bona iena hereva, Dirava ena Basileia bona paradaiso tanobadana herevadia, be lau moalelaia bada. (Isaia 9:6, 7; Daniela 2:44; Apokalupo 21:3, 4) Ia itaia unai hereva lau ura henia, unai dainai Baibel ta bona Baibel gwauraia bukadia haida lau ia henia.
Pura haida murinai, lau ia boiria kongregesen ena Baibel stadi ta dekenai do lau lao, bena lau lao. Hebou taudia ese buka ta ladana Religion, Watch Tower Bible and Tract Society ese ia halasia gauna, idia stadilaia. Unai stadi lau moalelaia, bena Iehova ena Witness taudia edia kongregesen heboudia iboudiai lau lao henidia matamaia. Lau ia veria momokani gauna be inai: Idau bese taudia idia inai henidia lasi bona maoromaoro lau idia abia dae. Unai neganai Lindaura lau tura henia matamaia. Lau dibaia herevadia be ia lau hamaoroa neganai, lau ida hebou ia lao henidia matamaia.
Hebou dekenai lau ia hamoalea gauna ma ta be haroro gaukarana idia herevalaia momo. (Mataio 24:14; Kara 20:20) Painia taudia, haroro gaukarana be ful-taim idia karaia taudia unai, ese lau idia hagoadaia dainai, tereini amo egu gaukara gabuna lau lao bona mai negadiai, Baibel ena hereva be guia taudia dekenai lau herevalaia matamaia. Kamonai tauna ta lau davaria neganai, iena noho gabuna ena adres lau abia, bena lau vadivadi henia, iena kamonai habadaia totona.
Unai nega lalonai, egu abidadama Iehova dekenai bona ia gaukaralaia oreana dekenai be ia bada ia lao. Unai hegeregerena, Baibel ena hereva ta, Keristani gwauhamatana herevana, lau kamonai murinai, Atlantic Davarana lalonai bapatiso lau abia, April 19, 1943 ai. Unai dina ai danu, ruma-ta-ruma-ta haroro gaukarana lau karaia, egu nega ginigunana.
Pura rua murinai, May 5 ai, lau ese Lindaura lau adavaia. Bena, August 1943 ai, Iehova ena Witness taudia edia hebouhebou ginigunana siti ladana Salvador ai, bapatiso ia abia. Unai hebouhebou be 1973 Yearbook of Jehovah’s Witnesses ese ia gwauraia, ia gwau: “Fada taudia ese pablik haroro herevana Salvador dekenai idia koua, to unai idia do karaia lasi neganai, haida ese unai haroro herevana sivaraina . . . be dala namona ai idia gwauraia hedinarai momo.” Ia hedinarai dagedage bada idia davaria lalonai Iehova ese ia hakaudia, bona unai ese egu abidadama ia dekenai ia hagoadaia.
Matamana ai lau hereva hegeregerena, Lindaura be bapatiso ia abia bena lagani rua sibona murinai—hua toi emai natuna ia mase murinai—egu adavana lalokauna ia mase. Iena mauri laganidia be 22 sibona. To unai hua dikadia lalodiai egu abidadama Iehova dekenai ese lau ia hagoadaia.
Lauma Gaukaradia ese Lau Idia Hagoadaia
Egu adavana bona natuna idia mase, bena lagani tamona murinai, lagani 1946 ai, lau idia gwauraia hidi Baibel stadi naria tauna ai do lau lao, Salvador ena kongregesen tamona lalonai. Unai lagani ai, Haroro Sikuli be Brazil ena kongregesen lalodiai idia hamatamaia, bona Bahia provinsi lalonai lau be sikuli naria tauna ginigunana ai lau lao. Bena October 1946 ai, “Moale Besedia” Tiokratik Hebouhebouna be siti ladana São Paulo ai idia karaia. Egu gaukara biaguna, lagani 10 ia dekenai lau gaukara tauna, ia gwau ia ura lasi hebouhebou dekenai do lau lao, badina be ia ura do lau durua. To, lau hamaoroa hebouhebou dekenai do lau lao be mai anina bada lau dekenai, bena unai murinai harihari gauna lau ia henia bona lau ia hamaoroa ia ura lauegu laolao do ia namo.
São Paulo ena Municipal Theater dekenai hebouhebou ena program ena hereva be Portugal gado—Brazil ai idia gadolaia gadona—bona English gado, Germany gado, Poland gado, bona Russia gado danu ai idia karaia. Unai hebouhebou dekenai Noga! magasin be Portugal gado ai idia halasia. Hebouhebou ena pablik tok idia kamonai taudia edia momo be 1,700 bamona, bona unai hebouhebou ese egu lalonai ia hasiahua dainai aplikeisen pepana ta lau torea, painia gaukarana be November 1, 1946 ai, do lau karaia matamaia totona.
Unai nega lalonai emai painia gaukarana lalonai rekoda masini ai gaukaralaia momo. Nega momo ai ese haroro herevana ta ladana “Protection” be rekoda masini dekenai ai gadaralaia ruma taudia dekenai, bena ai gwau: “Iseda inai tauna, ita itaia diba lasi tauna, ese ita do ia hadikaia garina, ita siboda do ita naria totona, namona be iseda turana ta, ita itaia diba lasi tauna, do ita badinaia namonamo. Iehova be iseda turana hereadaena bona iena goada ese iseda inai tauna, Satani, ena goada ia hereaia momokani. Unai dainai namona be Iehova do ita badinaia namonamo, Satani ese ita do ia hadikaia garina. Unai murinai buklet ta ladana Protection, mai ena hahediba herevadia ma haida gauna, be ruma taudia ai henidia.
Painia gaukarana lalonai lagani ta lau do haorea lasi neganai, Society ese lau ia boiria, spesel painia gaukarana be Carioca Kongregesen lalonai do lau karaia, Rio de Janeiro ai. Unuseniai, nega haida ai idia inai henia dikadika. Nega ta ruma tauna ta ese lauegu bamona, Ivan Brenner, ia heatu henia. Ena dekena taudia ese pulisi taudia idia boiria, bena ai ibounai be pulisi steiseni dekenai idia abia lao.
Pulisi ese ai idia henanadai henia lalonai, unai ruma tauna, ia badu dikadika tauna, be ia gwau ai ese maino ai hadikaia. Pulisi tauna badana ese ia hagania do ia hereva lasi, bena mai ena manau ida ai ia hamaoroa do ai lao. Ai ia samania tauna ia dogoatao bona ia hamaoroa ia be mai ena kerere, ai ia dagedage henia dainai. Unai bamona gaudia ese egu abidadama Iehova dekenai idia hagoadaia.
Egu Ful-Taim Hesiai Gaukarana Lau Habadaia
July 1, 1949 ai, lau moale bada, badina be Society ese lau ia boiria Betele ai do lau gaukara; unai be Iehova ena Witness taudia edia brens opesi ena ladana, tano ta ta ai. Unai neganai Betele rumana Brazil dekenai be 330 Licínio Cardoso Street, Rio de Janeiro dekenai. Unai neganai Betele taudia iboudiai be 17 sibona. Nega taina lalonai, unai gabu ena kongregesen ta, Engenho de Dentro Kongregesen, dekenai lau lao, bena gabeai lau idia siaia Belford Roxo ena kongregesen tamona dekenai, bona kongregesen naria tauna ai lau idia halaoa. Unai siti bona Rio de Janeiro edia padana be kilomita haida.
Saturday bona Sunday iboudiai lau bisi momokani. Saturday iboudiai tereini amo lau lao Belford Roxo. Unuseniai, adorahi ai haroro gaukara lau karaia, bena hanuaboi ai Haroro Sikuli bona Hesiai Hebou lau lao henidia. Unai murinai tadikaka edia ruma ai lau mahuta bena daba ai haroro gaukarana lau karaia. Sunday adorahi ai pablik Baibel haroro herevana bona Gima Kohorona Stadi lau lao henidia, bena hanuaboi, 9:30 bamona ai, Betele dekenai lau lou lao. Hari inai negai, Belford Roxo ai, kongregesen iboudiai be 18.
Lagani toi mai kahana lalonai unai bamona lau karaia loulou, bena lagani 1954 ai lau idia siaia lou Rio de Janeiro dekenai, bona São Cristóvão Kongregesen ena naria tauna ai lau idia halaoa. Lagani 10 lalodiai, lau be unai kongregesen ida ai gaukara hebou.
Lauegu Betele Gaukaradia
Betele dekenai lau idia henia gaukarana ginigunana be inai: Society ena motuka tamona sibona, lagani 1949 Dodge, ena ruma do lau haginia. Unai motuka ena ladana idia hatoa Sokoledi, badina be ena kala be braon. Unai ruma lau haginia ore neganai, lau idia siaia kiseni dekenai do lau gaukara totona. Lagani toi unuseniai lau gaukara, bena lau idia siaia lao Job Press Department dekenai. Unai nega amo ema bona hari, lagani 40 mai kahana lalodiai, unuseniai lau gaukara.
Aiemai printa masinidia momo be haida ese guna idia gaukaralaia vadaeni gaudia. Idia ta be platen press masini, lagani momo lalodiai ai gaukaralaia bona ena ladana ai hatoa Sara, Aberahamo ena adavana ena ladana hegeregerena. Watch Tower Society ena hedikwota Brooklyn, New York ai, unai masini be lagani momo lalodiai idia gaukaralaia guna. Bena lagani 1950 murinai, bouti amo idia siaia mai Brazil dekenai. Aberahamo ena adavana hegeregerena unai masini ena lagani idia momo vadaeni, to iniseniai huahua ia havaraia—Gima Kohorona bona Awake! magasini unai.
Brazil ena printa masinidia amo idia printaia gaudia edia momo ia daekau be nega ibounai lau hoalaia. Lagani 1953 ai, magasin 324,400 ai printaia, to hari inai negai, hua ta ta iboudiai milioni toi mai kahana ai printaia!
Emai Betele Rumadia
Idia hanai laganidia lalodiai emai Betele rumadia ma haida haginia gaukarana ai itaia mai emai moale ida. Lagani 1952 ai, emai Betele rumana ena murina kahanai, faktori rumana ta mai ena sitori rua ai haginia, Rio de Janeiro dekenai. Bena lagani 1968 ai, Betele rumana matamatana be São Paulo siti ai ai haginia. Unai ruma ai noholaia matamata neganai, toana be ia bada momokani bona ia be hegeregere momokani ai Betele taudia 42 dekenai. Ai laloa nega vairai emai momo do ia daekau neganai unai ruma ena bada be do ia hegeregere. To, lagani 1971 ai, ruma matamatadia rua mai edia sitori ima ai haginia, bona idia badinai faktori rumana ta ai hoia, ai hanamoa, bona Betele rumadia dekenai ai hakapua. To lagani haida lalodiai Basileia harorolaia taudia edia momo ia daekau loulou—lagani 1975 ai 100,000 ia hanaia—unai dainai unai ruma edia bada be hegeregere lasi.
Unai dainai, ruma ma haida ai haginia, taoni magarina Cesário Lange badinai. Unai gabu bona São Paulo edia padana be kilomita 140 bamona. Lagani 1980 ai, aiemai Betele famili taudia iboudiai 170 be inai ruma matamatadia dekenai ai hanaia mai, do ai noholaia totona. Unai nega amo ema bona hari, Basileia gaukarana be ia bada ia lao momokani. Hari inai negai Brazil dekenai taunimanima 410,000 ese haroro gaukarana idia karaia loulou! Unai Basileia harorolaia taudia iboudiai be lauma dalanai do ai durudia totona, faktori rumadia matamatadia ai haginia noho, idia lalodiai Baibel gwauraia bukadia printaia totona, bona ruma matamatadia ma haida ai haginia noho, Betele ena volantia taudia do idia noholaidia totona. Hari, ai Betele famili taudia be 1,100 bamona!
Lau Laloa Bada Hahenamodia
Lau laloa Betele gaukarana be hahenamo badana ta. Unai dainai, ena be egu eregabe neganai lau laloa reana do lau headava lou, to egu lalona lau hadaia, egu gaukara Betele dekenai bona haroro gaukarana be do lau goadalaia. Iniseniai lau moalelaia gauna ta be inai: Printa gabuna ai lau be uhau momo ida ai gaukara hebou vadaeni bona edia gaukara karaia dalana lau hadibadia. Lau kara henidia, idia be lauegu natuna bamona. Edia lalo-goada bona edia lalohadai, sibodia edia namo tahua lasi lalohadaina, ese lau idia hagoadaia bada.
Hahenamo ma ta be inai: Idia ida daiutu tamona ai noholaia taudia namodia edia hebamo lau moalelaia. Momokani, edia kara haida be lauegu hegeregeredia lasi dainai, nega haida ai hekwarahi. To lau dibaia gauna be, namo lasi lau laloa edia kara do idia goevadae be namo. Kerere maragidia be hekwakwanai badadia bamona lau lalodia lasi bona lau hekokoroku lasi. Sibogu egu kerere maragidia lau kirikirilaia dainai, edia kerere maragidia lau haheaukalaia diba.
Lau moalelaia hahenamona ma ta be intenesenel hebouheboudia badadia United States lalonai lau lao henidia. Idia ta be “Noho Hanaihanai Sivaraina Namona” Hebouhebouna, lagani 1963 ai Yankee Stadium, New York ai idia karaia gauna, bona ma ta be “Tanobada ai be Maino” Intenesenel Hebouhebouna, lagani 1969 ai unai gabu tamona ai idia karaia gauna. Unai siti lalonai lau noho lalonai, Brooklyn, New York dekenai Iehova ena Witness taudia edia hedikwota badana lau vadivadi henia neganai, lau moale bada!
Lau abia hahenamona ma ta be, lagani 10 lalodiai lau be ma haida ida Betele famili ena tomadiho hebouna ai gunalaia, ai ta ta ena nega ena nega ai. To, hahenamo hereadaena, lau ia hamoalea bada bona ia hagoadaia bada gauna, be Basileia sivaraina be lalo-namo taudia dekenai lau laohaia, iseda Biaguna, Iesu Keriso, ese ia karaia hegeregerena.
Vanegai laganidia lalodiai Parkinson gorerena lau hekwarahilaia. Tadikaka bona taihu, Betele ena hospital maragina ai idia gaukara, ese lau idia naria mai edia lalokau ida; nega ibounai unai ese lau ia durua bona egu lalona ia hagoadaia. Mai egu abidadama ibounai ida Iehova lau noia, goada be lau do ia henia, egu diba hegeregerena iena tomadiho momokanina do lau goadalaia noho totona.
[Picture on page 23]
Lau bona egu adavana, lagani 1945 ai ia mase
[Picture on page 23]
Brazil ena brens, hari lau noho gabuna