Iehova Ena Hesiai Gaukara Lau Karaia Daudau Dainai Lau Tanikiu Bada
OTTILIE MYDLAND ESE IA SIVARAILAIA
Lagani 1900 ia do abia lasi neganai, Norway ena west kahana dekenai, lagatoi momo be Kopervik ena lagatoi hetu gabuna dekenai idia noho. Unai nega lalodiai, tatau bona hosi ese treila idia veria dala dekenai. Taunimanima ese paraffin lamepa idia gaukaralaia diari totona, bona au amo idia haginidia ruma kurokurodia lalonai keru dainai au bona coke (coal ena momoru) amo lahi idia karaia bona ruma idia hasiahua. Lau be June 1898 ai unuseniai lau vara, natudia ima amo lau be iharuana.
LAGANI 1905 lalonai, Tamagu ese gaukara ia abia lasi, unai dainai ia lao United States dekenai. Lagani toi murinai ia giroa mai, sutkeisi ta lalonai be harihari gaudia maragidia totona bona siliki dabua bona ma gau haida Sinagu totona. To iena mai anina bada kohu be Charles Taze Russell ese ia torea bukadia ladana Studies in the Scriptures.
Tamagu ese unai buka amo ia dibaia gaudia be ena turadia bona varavara taudia dekenai ia herevalaia matamaia. Dubu maragina ena hebou dekenai, ia ese Baibel amo ia hahedinaraia lahi ia gabua hel ia noho lasi. (Hadibaia Tauna 9:5, 10) Lagani 1909 ai, Tamagu be United States amo ia giroa mai laganina murinai, Tadikaka Russell ese Norway ia vadivadi henia bona hereva ia henia Bergen bona Kristiania dekenai, hari idia gwauraia Oslo. Tamagu ia lao Bergen dekenai ia kamonai henia totona.
Taunimanima momo idia gwau Tamagu be hahediba koikoidia ia hadibaia noho. Lau bogaiahisi bona lau durua emai dekena taudia dekenai Baibel pepapepadia lau hariharilaia. Lagani 1912 ai, haroro tauna ta ena natuna kekeni dekenai hel ia gwauraia pepapepa ta lau henia. Lau bona Tamagu ia hereva dika henia. Haroro tauna ena natuna kekeni be hereva mirodia ia gwauraia dainai lau hoa bada!
Bible Student taudia ma haida, unai neganai Iehova ena Witness taudia be unai ladana idia gaukaralaia, ese nega haida ai idia vadivadi Kopervik dekenai, hegeregere Theodore Simonsen, ia be hereva ia henia namo herea tauna. Lau ese taunimanima lau boiridia emai ruma dekenai ia henia herevadia idia kamonai totona. Ena hereva ia do henia lasi neganai, ia ese gita badana ia gadaralaia bona ane ia abia, bona ena hereva murinai ia ese hebou koua anena ta ia abia. Ia ai matauraia bada.
Ai ia vadivadi hahinena ta be Anna Andersen, ia be colporteur ta, eiava ful-taim hesiai gaukara ia karaia hahinena. Ia be Norway ena taoni ta ta dekenai ia lao, baisikele amo, taunimanima dekenai Baibel bukadia ia hariharilaia. Guna ia be Salvation Army opesa ta bona Salvation Army opesa haida Kopervik dekenai ia diba. Gwaumaoro idia henia edia hebou rumana dekenai Baibel ena hereva ta ia henia totona, bona lau ese taunimanima lau boiridia mai idia kamonai henia totona.
Kopervik dekenai ai ia vadivadi colporteur tauna ta be Karl Gunberg. Unai manau, hereva momo lasi, to kiri momo tauna be nega haida hahanaia gaukara ia karaia, Oslo ena brens opesi dekenai. Lagani haida murinai unuseniai ai gaukara hebou.
Tomadiho Lalohadai ese Lau Idia Veria
Unai negai taunimanima momo be Dirava bona Baibel idia abidadama henia sibona lasi to idia ese tomadiho edia hahediba gunadia, hegeregere hel be lahi gabuna bona Toi Tamona Diravana idia abia dae momokani. Unai dainai Bible Student taudia ese idia hahedinaraia unai hahediba herevadia be Baibel ena hereva lasi neganai hekwakwanai ia vara. Emai dekena taudia idia gwau Tamagu be Dubu ena hadibaia herevadia maorodia ia gorea bona unai hereva ese lau ia veria. Nega ta ia dekenai lau gwau: “Oi hadibaia herevadia be momokani lasi. Oi be Dubu ena hahediba herevadia oi gorea!”
Lau ia hagoadaia, ia gwau: “Oi mai, Ottilie, bona oi itaia Baibel be dahaka ia gwau.” Bena ia ese Baibel siri ia duahidia. Unai amo, egu abidadama ia dekenai bona ia hadibaia gaudia dekenai ia bada ia lao. Lau ia hagoadaia Studies in the Scriptures bukadia do lau duahia, unai dainai lagani 1914 ena siahu negana ai, nega momo ia amo taoni lau itaia diba ororona ta latanai lau helai bona lau duahia.
August 1914 ai, taunimanima hutuma be niuspepa rumana murimurinai idia hebou, Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ia hamatamaia ena sivarai idia duahia noho. Tamagu ia mai bona dahaka ia vara noho ia itaia. Ia boiboi: “Dirava lau tanikiu henia!” Ia lalo-parara tuari ia vara ese Baibel ena peroveta herevadia, ia ese ia harorolaia gaudia ia hagugurua. (Mataio 24:7) Bible Student taudia momo idia laloa kahirakahira guba dekenai do idia lao. Unai ia vara lasi neganai, haida idia lalohisihisi.
Baibel Ena Hereva Momokani Totona Lau Gini Goada
Lagani 1915 ai, egu mauri lagani be 17 neganai, greid 8 lau haorea bona opesi ta dekenai moni gaukara lau karaia matamaia. Bena The Watch Tower duahia hanaihanai karana lau hamatamaia. To Kopervik dekenai hebou idia karaia hanaihanai lasi ela bona lagani 1918. Ai hamatamaia neganai, ai ima sibona ai hebou. Watch Tower Society ena buka ai duahia, hegeregere Studies in the Scriptures, bona henanadai bona haere dalana amo unai buka ai stadilaia. Ena be Sinagu ese ma haida dekenai Bible Student taudia ia hanamodia, to ia be Bible Student ta ai ia lao lasi.
Lagani 1918 ai, lau gaukara opesina dekenai, Anton Saltnes lau hedavari henia, ia lau durua Bible Student tauna ta ai ia lao totona. Unai neganai lau be hanaihanai lau haroro matamaia bona lagani 1921 ai Bergen hebouhebouna dekenai lau bapatiso.
May 1925 ai, Scandinavia tanodia ibounai totona hebouhebou ta be Örebro, Sweden dekenai idia karaia. Hebou taudia ibounai 500 idia mai, Joseph. F. Rutherford, Watch Tower Society ena presiden danu ia mai. Ai ibounai 30 bamona be Oslo amo trein dekenai ai lao.
Unai hebouhebou dekenai hadibaia hereva idia henia, idia gwau Copenhagen, Denmark dekenai Northen European Opesi do idia haginia, Scandinavia tanodia bona Baltic tanodia lalonai haroro gaukara naria totona. Scotland amo William Dey idia abia hidi haroro gaukara ia naria totona. Momo ese idia ura henia, bona daudau lasi ena ladana idia atoa Big Scotsman. Matamanai, Tadikaka Dey be Scandinavia tanodia edia gado ta ia diba lasi, unai dainai hebou bona hebouhebou badadia ai murina dekenai ia helai bona maragidia ia naria, unai amo edia tamadia sinadia ese platfom amo idia henia herevadia idia kamonai diba.
The Watch Tower, March 1, 1925 gauna ese Apokalupo karoa 12 ia kikilaia bona ia hahedinaraia unai karoa ese Dirava ena Basileia ena vara ia herevalaia bona ia gwau unai be lagani 1914 ai guba dekenai ia vara. Unai hereva lau lalo-pararalaia be auka dainai, lau duahia lou duahia lou. Lau lalo-pararalaia neganai, lau moale bada.
Baibel ena hereva haida ita lalo-pararalaia dalana ita haidaua neganai, haida be idia moru bona Dirava ena taunimanima amo idia raka oho. To lau ese unai bamona lalohadai idauna lau lalo-pararalaia be auka neganai, unai hereva lau duahia lou duahia lou ena badina lau lalo-pararalaia totona. Bema unai lalohadai matamatana lau do lalo-pararalaia lasi, ena anina hahedinaraia namonamo herevadia haida lau naria. Nega momo unai bamona lau naria dainai hahenamo lau davaria.
Betele Gaukara
Lagani haida lalonai lau ese akaun torea, seketere bona akaun sekea gaukarana lau karaia. Lagani 1928 ai, Sosaiti ena akaun ia naria tauna ia gorere bona Betele ia rakatania. Lau be unai gaukara lau diba dainai, lau idia noia unai gaukara do lau karaia. June 1928 ai Betele gaukara lau hamatamaia. Nega ta ta, Tadikaka Dey ese ai ia vadivadi henia bona egu akaun gaukara ia sekea. Emai Betele famili danu ese haroro gaukara ia gunalaia Oslo dekenai, unuseniai emai kongregesen be tamona sibona.
Ai haida ese Betele dekenai buka siaia tauna, Tadikaka Sakshammer ai durua, The Golden Age (hari Awake!) be maua lalonai ai udaia bona siaia totona. Tadikaka Simonsen bona Gunberg be idia heduru taudia haida. Unai nega ai moalelaia, nega momo ai gaukara bona ane ai abia.
Basileia Helarona Lau Abia Dae Momokani
Lagani 1935 dekenai ai lalo-parara “hutuma bada herea” taudia be guba dekenai do idia lao orea iharuana lasi. Ai dibaia idia be hisihisi badana amo idia roho mauri bona tanobada ai Paradaiso dekenai do idia noho hanaihanai taudia idia laulaulaia. (Apokalupo 7:9-14, NW) Unai lalohadai matamatana dainai, Memorial dekenai paraoa bona uaina idia ania bona inua taudia idia lalo-parara edia helaro be tanobada ai do idia noho, bona unai gaudia idia abia lou lasi.
Ena be lau ese egu guba helarona lau daradaralaia lasi, to nega momo lau laloa, ‘Dahaka dainai Dirava be lau ia abia hidi?’ Lau laloa lau be hegeregere lasi unai hahenamo badana lau abia totona. Lau be hahine maragina bona lau hemarai momo dainai, lau sibona be king bona Keriso ida guba dekenai do lau lohia lau laloa be hegeregere lasi. (2 Timoteo 2:11, 12; Apokalupo 5:10) To, aposetolo Paulo ena hereva lau laloa, ia gwau ‘umui siahu lasi taudia’ idia boiria, “tanobada ena manoka gaudia danu Dirava ese ia abia hidi, goada taudia do ia hahemaraia totona.”—1 Korinto 1:26, 27.
Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana Negana Ena Gaukara
April 9, 1940 ai, Germany tuari taudia ese Norway dekenai idia vareai, bona daudau lasi unai tano idia biagua. Tuari dainai, momo be Basileia ena sivarai idia ura idia kamonai. October 1940 amo ela bona June 1941 ai, buka bona buklet iboudiai 272,000 mai kahana ai hariharilaia. Unai ena anina be unai hua 9 lalonai Norway dekenai Witness taudia 470 mai kahana ese idia hariharilaia buka bona buklet edia averes be 570!
July 8, 1941 ai, Gestapo ese kongregesen gunalaia taudia iboudiai idia vadivadi henidia bona idia hamaorodia bema haroro gaukara idia hadokoa lasi, dibura kamepa dekenai do idia siaidia. German ena pulisi opesa ima idia mai Betele dekenai bona Watch Tower Society ena kohu momo idia abidia. Betele famili idia abidia lao bona idia nanadaidia, to dibura dekenai ai ta idia atoa lasi. Bena, July 21, 1941 ai, Sosaiti ena ruma, Inkognitogaten 28 B idia abia, bona emai haroro gaukarana idia taravatua. Kopervik dekenai lau giroa lao bona moni gaukara lau abia lau sibona lau naria totona.
Unai neganai, Tamagu be painia gaukara ia karaia. Dina ta, Nazi taudia idia mai bona Tamagu ena ruma idia sekea. Ena buka iboudiai idia abia, ena Baibel bona Baibel konkodens danu. Unai nega lalonai lauma aniani sisina sibona ai abia. Lauma dalanai ai goada noho totona, buka gunadia ai stadilaidia loulou, hegeregere Government buka, bona ai haroro noho.
Madi, gabu momo dekenai tadikaka be idia parara. Haida idia laloa namona be taunimanima vairadiai ita haroro bona ruma ta ruma ta dekenai ita lao, to haida idia laloa namona be hunia dalanai ita gaukara, bona taunimanima be dala idaudia ai ita hereva henidia. Unai dainai, orea idia gunalaia tadikakadia, guna idia gaukara hebou namonamo bona ai lalokau henidia bada tadikakadia, be idia herevahereva lasi. Unai parara karana ese egu kudouna ia hahisia bada, egu Witness maurina lalonai kara ma ta ese unai bamona lau ia hahisia lasi.
Tuari Murinai Gaukara Ai Karaia Lou
Tuari murinai, lagani 1945 ena siahu neganai, Tadikaka Dey ese Norway ia vadivadi henia bona Oslo, Skien, bona Bergen dekenai hebou ia karaia. Ia ese tadikaka ia noidia edia heiriheiri do idia laloaboio bona unai idia ura karaia taudia ia noidia do idia gini toreisi. Iboudiai idia gini tore! Unai hepapahuahu be December 1945 ai idia hamaoromaoroa Tadikaka Nathan H. Knorr, unai neganai Watch Tower Society ena presiden, ia vadivadi murinai.
July 17, 1945 ai, brens opesi amo Tadikaka Enok Öman ese telegram ia siaia lau dekenai, ia gwau: ‘Edena negai Betele dekenai oi giroa mai diba?’ Haida idia gwau lau noho bona egu tamana, hari ena mauri lagani be 70 mai kahana, lau naria be namo. To Tamagu ese lau ia hagoadaia Betele gaukara lau karaia lou totona, bona lau ese unai lau karaia. Lagani 1946 ai, Marvin F. Anderson, United States amo ia mai tadikaka, be emai brens naria tauna ai ia lao, bona haroro gaukara ai karaia lou.
Siahu negana lalonai lau laga-ani neganai, Kopervik dekenai lau lao egu famili lau itadia totona. Egu taihuna rua bona egu tadina rua be Witness taudia ai idia lao lasi, to nega ibounai lau bona Tamagu dekenai idia kara namo. Egu taihuna ta be sisima idia hetu gabuna ia naria bona hetu gabuna dekenai sisima ia taria vareai bona ia taria lasi gaukarana ia karaia, bona ma ta be tisa gaukara ia karaia. Ena be tauanina dalanai lau be kohu momo lasi, Tamagu ese ia hamaorodia: “Ottilie ena taga ese umui emui ia halusia.” Bona unai be momokani! Lau moalelaia lauma kohu be idia ese idia abia gaudia ia hanaia! Tamagu be lagani 1951 ai ia mase, ena mauri lagani be 78 neganai. Sinagu be lagani 1928 ai ia mase vadaeni.
Egu mauri lalonai lau moalelaia bada gauna ta be lagani 1953 ai New York City dekenai intenesenel hebouhebou dekenai lau lao. Unai lagani ai tanobada hegegemadai pablisa taudia be 500,000 ena maka idia hanaia, bona unai hebouhebou dekenai taunimanima 165,000 mai kahana idia mai! Lagani 1953 hebouhebouna ai do abia lasi neganai, lau be Brooklyn Betele, Iehova ena taunimanima edia tanobada hedikwota dekenai pura tamona lau gaukara.
Lau Karaia Diba Gaudia Lau Karaia
Vanegai laganidia lalonai lau itaia namonamo diba lasi badina egu matana be katarak gorerena ese ia hadikaia. Toretore badadia lau do duahia sisina diba mata-galasi goadadia bona hereva maragidia ia habadaia galasina ida. Bona Keristani taihu ese lau idia vadivadi bona pura tamona lalonai nega rua idia duahiduahi lau dekenai, unai dainai lau tanikiu bada.
Egu haroro gaukara danu be bada lasi. Siahu negana ai, nega haida Keristani taihu ese wilisea amo lau idia abia lao lau haroro diba gabuna dekenai. Danu lau ese nega ibounai magasin bona buklet lau siaia lao Kopervik sikuli dekediai, hegeregere guna kahirakahira lagani 100 idia ore vadaeni lau sikuli gabuna dekenai. Lau moale badina dala ia do noho hanaihanai lau haroro totona.
Lau moale badina Betele dekenai egu daiutu be aniani gabuna bona Kingdom Hall edia foloa tamona dekenai ia noho. Betele be lagani 1983 amo ema bona hari Ytre Enebakk, Oslo murimurina ai ia noho. Unai dainai lau be dina ena siri bona daba aniani negana, dina tubua aniani negana, bona aiemai hebou dekenai lau lao diba egu heduru gauna ida. Bona lau moale badina hebouhebou badadia bona maragidia dekenai lau lao diba. Lagani momo lalonai lau diba turadia, bona tadikaka bona taihu matamatadia bona natudia namodia momo danu lau hedavari henidia dainai lau moale.
Lau Abidadama Noho ela Bona Dokona
Betele dekenai, goada, kara namo, bona lauma gaudia idia laloa bada taudia huanai lau noho be hahenamo ta. Egu Betele gaukarana lau hamatamaia neganai, famili lalonai idia noho taudia ibounai be guba helaro idia abia. (Filipi 3:14) Hari Betele dekenai idia noho taudia iboudiai be tanobada dekenai do idia mauri hanaihanai helarona idia abia, to lau sibona be guba helarona lau abia hahinena.
Momokani, ai laloa Iehova be guna kara ta do ia karaia. To, hutuma bada be ia bada herea ia lao lau itaia neganai lau moale. Idia momo herea idia lao lau itaia vadaeni! Nega ginigunana haroro gaukara lau karaia neganai, tanobada hegegemadai pablisa taudia be 5,000. Hari idia be 5,400,000 mai kahana! Momokani, lau ese bese maragina “be bese badana mai goadana” ai ia lao lau itaia vadaeni. (Isaia 60:22) Ita be Iehova do ita naria noho, peroveta tauna Habakuku ese ia hereva bamona, ia gwau: “Sedira oi laloa iena mai be haraga lasi, to do oi naria noho, ia be do ia vara momokani.”—Habakuku 2:3.