Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w11 4/1 rau 10-12
  • Iesu be Korosi ta ai Ia Mase, A?

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Iesu be Korosi ta ai Ia Mase, A?
  • Gima Kohorona Iehova Ena Basileia E Herevalaiamu—2011
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Ia be Korosi ta, A?
  • Korosi Ia Matamaia Dalana
  • Keristani Ginigunadia Idia Abia Dae Gaudia
  • Korosi be Keristen Gauna A?
    1988 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Korosi
    Buka Helaga Herevalaia
  • Keristani Taudia ese Tomadiho Karana Dekenai Korosi Idia Gaukaralaia Lasi Ena Badina
    Baibel be Dahaka ia Hadibaia?
  • Dahaka Dainai Iehova Ena Witnes Taudia be Edia Tomadiho Lalonai Korosi Idia Gaukaralaia Lasi?
    2008 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
Gima Kohorona Iehova Ena Basileia E Herevalaiamu—2011
w11 4/1 rau 10-12

Iesu be Korosi ta ai Ia Mase, A?

ENSAIKLOPIDIA ta ia gwau: “Korosi be Keristani tomadiho ena toana badana ta.” Tomadiho edia laulau momo ese idia hahedinaraia Iesu be korosi ta ai idia kokoa kau. Dahaka dainai Kerisendom ese korosi idia gaukaralaia momo? Iesu be korosi ta ai ia mase, a?

Momo idia gwau Baibel ese unai ia haerelaia. Hegeregere, King James Version ia gwau, Iesu idia hamasea neganai, idia itaia taudia be ia idia kirikirilaia bona idia hamaoroa “korosi amo oi diho.” (Mataio 27:​40, 42) Baibel ma haida be unai bamona hereva idia gaukaralaia. Today’s English Version ese Kurene tauna Simona ia herevalaia: “Tuari taudia ese ia idia doria Iesu ena korosi ia huaia totona.” (Mareko 15:21) Unai siridia ai, inai hereva “korosi” be Grik herevana staurosʹ amo idia hahanaia. Unai hereva idia hahanaia be mai ena badina maorona, a? Staurosʹ ena anina be dahaka?

Ia be Korosi ta, A?

Grik ena diba bada tauna, W. E. Vine, ia gwau, staurosʹ “ena anina be ia gini maoromaoro auna eiava du ta. Unai bamona au dekenai kerere idia karaia taudia idia kokoa kau idia mase totona. Inai hereva stauroō be kokoa kau karana ia herevalaia, to korosi mai ena au rua ia herevalaia lasi.”

Diksenari ta (The Imperial Bible-Dictionary) ia gwau, inai hereva stau·rosʹ “ena anina be du ta o idia haginia au maoromaorona ta, ia dekenai gau ta idia tauadae diba, eiava idia momo amo magu idia karaia tano ta koua hegege totona.” Diksenari ma ia gwau: “Idaunegai Roma taudia edia crux be idia haginia au maoromaorona ta (unai Latin herevana amo inai hereva korosi ita abia).” Unai dainai, buka ta (The Catholic Encyclopedia) ena hereva dekenai ita hoa lasi, ia gwau: “Momokani, guna korosi be idia haginia au maoromaorona mai matana.”

Baibel torea taudia ese Grik herevana ma ta, xy’lon, idia gaukaralaia, Iesu idia kokoa kau auna idia herevalaia totona. Buka ta (A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament) ia gwau, xyʹlon be “timba ta, o au ta.” Ma ia gwau, xyʹlon ena anina be staurosʹ ena anina ida ia hegeregere, “ia be du ta o idia haginia au maoromaorona ta, idaunegai Roma taudia be unai au ai ta idia kokoa kau.”

Unai hegeregerena, King James Version Baibel ai, Kara 5:30 ia gwau: “Iseda tamadia edia Dirava ese Iesu ia hatorea isi vadaeni, ia be au [xyʹlon] dekenai umui tauadae bona ia mase.” Baibel ma haida ai staurosʹ idia hahanaia “korosi,” bona xyʹlon idia hahanaia “au.” The Jerusalem Bible ai, Kara 13:29 ese Iesu be inai bamona ia herevalaia: “Ia idia sivarailaia toretoredia ibounai idia hagugurua neganai, au [xyʹlon] amo ia idia abia diho bona idia guria.”

Ita herevalaia vadaeni bukana (Critical Lexicon and Concordance) ese inai Grik herevadia staurosʹ bona xyʹlon edia anina be inai bamona ia herevalaia: “Unai hereva rua edia anina be hari idia gaukaralaia herevana korosi ena anina ida ia hegeregere lasi, laulau momo amo unai ita diba.” Unai buka be hegeregere ia gwau, Evanelia bukadia idia torea taudia ese staurosʹ ena anina idia gwauraia dalana be hari taunimanima ese korosi idia gwauraia dalana amo ia idau. Unai dainai, New World Translation of the Holy Scriptures ese Mataio 27:​40-​42 ai bona ma siri haida ai inai hereva staurosʹ ia noho gabudiai, “hisihisi auna” idia atoa. Unai hegeregerena, Complete Jewish Bible ese inai hereva “hamasea auna” ia gaukaralaia.

Korosi Ia Matamaia Dalana

Bema Baibel ia gwau lasi Iesu be korosi ai ia mase, vadaeni dahaka dainai sibona idia gwau Baibel idia badinaia bona hadibaia taudia edia dubu​—⁠Katolik, Protestan, bona Otodoks​—⁠dekenai korosi idia atoa, bona idia gaukaralaia edia abidadama toana hahedinaraia totona? Edena dala ai korosi be dubu momo edia toana badana ai ia lao?

Haere be inai: Tomadiho taudia, idia be sibona idia gwau Baibel idia badinaia taudia, bona Baibel idia badinaia lasi taudia​—⁠edia tomadiho be “Keristani” tomadiho idia do matamaia lasi neganai, ia noho vadaeni​—⁠ese korosi idia matauraia. Tomadiho edia buka momo idia gwau gunaguna taunimanima ese korosi ena toana idauidau idia gaukaralaia. Hegeregere, idaunegai Aigupito taudia ese nadi ai edia dirava tatau bona hahine edia laulau idia torea, bona unai laulau momo ai korosi ena toana be leta T bona ena ataiai be sekolo ta idia torea. Idia gwauraia ansate, bona idia laloa unai be mauri ena toana. Gabeai, unai bamona korosi be Koptik Dubu bona dubu ma haida ese idia gaukaralaia.

Buka ta (The Catholic Encyclopedia) ia gwau: “Gunaguna korosi ena ladana idia gwauraia, ‘gama’ korosi (crux gammata), Asia bona diba bada taudia ma haida ese Sanskirt gado ai ena ladana idia gwauraia swastika.” India ai idia noho Hindu taudia bona Asia ena gabu ibounai dekenai idia noho Buddhist taudia ese unai laulau idia gaukaralaia, bona unai laulau be edia herahera gaudia dekenai idia do noho.

Ta ia diba lasi edena negai korosi be “Keristani” ena toana ta bamona idia gaukaralaia matamaia. Diksenari ta (Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words) ia gwau: “Lagani 250 A.D. bamona ai, tomadiho oreadia ese Keristani tomadiho ena hahediba hereva haida idia rakatania o haidaua. Aposteit oreadia ese edia siahu habadaia totona, dirava koikoi tomadiho henia taudia be edia orea lalonai idia abia dae, herevana edia tomadiho karadia idia haidaua lasi, bona gwaumaoro idia henia edia tomadiho koikoi gaudia edia toana, idia dogoatao noho totona,” anina be korosi danu.

Toretore taudia haida be dina diravana ia tomadiho henia tauna Constantine ena hereva idia gwauraia. Idia gwau lagani 312 C.E. ai, Constantine be tuari ta totona ia lao neganai, nihi amo ia itaia korosi be dina ena latanai ia noho bona Latin gado ai idia gwauraia “in hoc vince,” (Inai amo do oi kwalimu). Gabeai, ia ese unai toana be fleg, tuari taudia edia kesi bona dabua dekenai ia atoa. (Ena laulau be lauri kahanai.) Taunimanima idia gwau Constantine be Keristani tauna ai ia lao, to lagani 25 murinai, ia mase gwauraia neganai bapatiso ia abia. Haida ese iena kara ena badina idia daradaralaia. Buka ta (The Non-Christian Cross) ia gwau: “Toana be iena kara amo ia hahedinaraia ia ura Keristani tomadihona be ena taunimanima ese idia abia dae tomadihona ai ia halaoa, unai amo ibounai be tomadiho tamona idia badinaia diba. To ia be Nasareta tauna Iesu ena hahediba herevadia ia abia dae lasi.”

Unai nega amo ema bona hari korosi ena toana idauidau idia gaukaralaia. Hegeregere, buka ta (The Illustrated Bible Dictionary) ia gwau, St. Anthony ena korosi “ena toana be leta T bamona, bona haida idia laloa unai be [Babulonia] ena dirava Tamusu ena leta ladana tau amo idia abia.” Danu St. Andrew ena korosi ena toana be leta X, bona momo idia diba unai korosi be mai ena au rua. Unai idia gwauraia Latin korosi, bona taunimanima idia laloa kerere, idia gwau “iseda Lohiabada be unai korosi dekenai ia mase.”

Keristani Ginigunadia Idia Abia Dae Gaudia

Baibel ese ia hahedinaraia aposetolo edia negai, Iesu ena hereva idia kamonai henia taudia momo be abidadama taudia ai idia lao bona iena boubou gauna idia abia dae. Aposetolo Paulo be Korinto ai idia noho Iuda taudia ia haroro henia bona ia hamomokania Iesu be Keriso, bona Baibel ia gwau: “Sinagoga ena ofesa tauna Krisipo be Lohiabada abidadama henia tauna ai ia lao, bona ena ruma taudia ibounai danu. Bona sivarai namona idia kamonai Korinto taudia momo be idia abidadama matamaia bona bapatiso idia abia.” (Kara 18:​5-8) Aposetolo Paulo ia gwau lasi Keristani taudia ese toa o laulau be edia tomadiho lalonai idia gaukaralaia, to ia gwau ‘kaivakuku tomadiho henia karana amo do idia heau siri,’ bona dirava koikoi tomadiho henia taudia edia kara idia dadaraia.​—⁠1 Korinto 10:⁠14.

Histori torea taudia bona tahua gaukara idia karaia taudia be guna Keristani taudia ese korosi idia gaukaralaia karana dekenai hamomokania gauna ta idia davaria lasi. Hoa gauna be, buka ta (History of the Cross) ese lagani 1600 murinai toretore tauna ena henanadai ia gwauraia: “Bema Iesu ia itaia ena hahediba taudia ese ia idia hamasea auna dekenai hemataurai karana idia hahedinaraia, oi laloa do ia moale, a?” Edena bamona do oi haere?

Dirava ese ia abia dae tomadihona lalonai gau ta o laulau ta idia gaukaralaia lasi. Paulo ia henanadai: “Dirava ena dubu helaga bona kaivakuku idauidau be edena bamona idia lalotamona diba?” (2 Korinto 6:​14-16) Baibel ia gwau lasi Keristani tauna be ena tomadiho lalonai Iesu idia hamasea auna ena laulau ia gaukaralaia.​—⁠Mataio 15:3; Mareko 7:13 sekea.

Keristani taudia momokanidia edia toana be dahaka? Unai be lalokau, to korosi o ma toana ta lasi. Iesu be ena hahediba taudia ia hamaoroa: “Umui dekenai taravatu matamata lau henia inai, do umui lalokau heheni, lau ese umui lau lalokau henia hegeregerena, umui danu do umui lalokau heheni. Unai amo taunimanima ibounai do idia diba umui be egu hahediba taudia, bema umui huanai lalokau ia noho.”​—⁠Ioane 13:​34, 35.

[Blurb on page 11]

Evanelia bukadia idia torea taudia ese idia herevalaia gaudia be hari taunimanima ese korosi idia gwauraia dalana amo ia idau

[Picture on page 10]

Lagani 1600 murinai, staurosʹ ai ta idia hamasea ena laulau, Lipsius’ “De Cruce” amo

[Picture on page 11]

Aigupito edia haba ai idia torea laulau (lagani 1300 B.C.E. murinai) ansate korosi ia noho, anina be mauri ena toana

[Credit Line]

© DeA Picture Library / Art Resource, NY

[Picture on page 11]

Gama korosi ena laulau, Laxmi Narayan, Hindu dubuna AI

[Picture Credit Line on page 12]

From the book The Cross in Tradition, History, and Art (1897)

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia