¿Jantʼoj in eyendhál a Jehová abal tu ku tólmiy ki kuxuy?

1. a) ¿Jaleʼ ti yéjenchal i kuxudhtaláb? (1 Pedro 5:10). b) ¿Jitaʼ in éjtowal tu ku tólmiy?

TI YANÉL i tametnál i kʼibataláb ani junchikíl yabáts i elál jantʼoj ki tʼajaʼ. Waʼats jitaʼ in kitkím jun i yawʼláts axi owatits tin kwaʼal, kʼeʼatchik in kʼibamal jun in yanél axi in lej kʼanidhálak ani talchik u tomolnáb kʼal in yanél, o ma u ayoknáb kʼal an eyalchik (Mat. 10:​18, 36, 37). Pero i lej belál abal a Jehová neʼets tu ku pidhaʼ an tsapláb axi i yéjenchal abal ki ejtow ki kuxuy ani ki áynanchij ki tʼojonchij (ka ajiy 1 Pedro 5:10).

2. ¿Jaleʼ ti éjtowal ki kuxuy an kʼibataláb?

² Neʼets ki tejwamédhaʼ abal i kwaʼal i kuxudhtaláb max ki áynanchij putudh kʼal a Jehová ani ki tʼojonchij belits max i tamtém jun i kʼibataláb. Jun i tʼiplab, walám kʼwajat tu ayoknál an eyal, walám i léʼ ki tʼajaʼ jantʼoj axi yab in tomnál o i kwaʼal kʼeʼat i kʼibataláb. Jayej, abal ki ejtow ki watʼenchij axéʼ xi kʼibataláb in tomnál ki belaʼ abal axéʼ pel jun watʼel. Wawáʼ yab neʼets ki ejtow ki kuxuy ti kwetemtal, i yéjenchal an tsapláb axi a Jehová tu pidhál (2 Cor. 4:7). Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw tseʼ i tolmixtaláb axi a Jehová tu pidhál abal ki kuxuy, ani jayej neʼets ki exóbnaʼ jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki eyendhaʼ alwaʼ axéʼchik xi tolmixtaláb.

AN OLÁB

3. ¿Jaleʼ ti pel jun i púlik lablixtaláb ki ejtow ki ólonchij a Jehová?

³ A Jehová tu pidhámal jun i tolmixtaláb axi i éjtowal ki eyendhaʼ abal ki kuxuy, axéʼ jats an oláb. Belits abal u wálbidh wawáʼ i éjtowal ku tʼilmáts kʼal Jajáʼ (Heb. 4:16). Ki tsalpay kʼal axéʼ: i éjtowal ki ólonchij a Jehová juʼtámakits ku kʼwajiy ani al jawákits tam hora. Jayej i éjtowal ki tʼilchij jantʼojákits ani i éjtowal ki ólonchij al jawákits tam kawintaláb. Jajáʼ neʼets tu ku atsʼaʼ belits max u kʼwajíl lej owél o max u koʼoyáb ti wikʼaxteʼ (Jon. 2:​1, 2; Hech. 16:​25, 26). A Jehová in éjtowal kin exbay jantʼoj i léʼ ki uchaʼ belits max i kwaʼal ukʼpidh i tsalápil ani max yab i exlál jantʼiniʼ ki uchaʼ jawaʼ i atsʼál (Rom. 8:​26, 27). Pel jun i lablixtaláb lej púlik ki ejtow ki ólonchij a Jehová.

4. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ abal ki konchij a Jehová abal tu tólmiy?

⁴ Ban Biblia, a Jehová tu uchál abal «i éjtowal ki konoy jawaʼ ki léʼnaʼ kom i tsoʼobits abal max ki konchij jawaʼ jajáʼ in kulbetnál, Jajáʼ tu atsʼál» (1 Juan 5:14). ¿Walám i éjtowal ki konchij a Jehová abal tu ku tólmiy ki kuxuy? Aníts, kom nixéʼ pel jantʼoj axi a Jehová in kulbetnál. An Biblia tu exóbchal abal tam wawáʼ ki kuxuy jun i kʼibataláb, a Jehová in éjtowal kin tejwamédhanchij a Satanás abal yab chubax jawaʼ in ulal (Prov. 27:11). Jayej tu exóbchal abal a Jehová kʼwajat in aliyal jantʼiniʼ kin tólmiy in tʼojnálil kʼal axi u lej kʼanidháb (2 Crón. 16:9). Axéʼ tu exóbchal abal a Jehová in léʼ tu ku tólmiy ani neʼets kin tʼajaʼ (Is. 30:18; 41:10; Luc. 11:13).

5. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an oláb? (Isaías 26:3).

⁵ An Biblia tu exóbchal abal max wawáʼ ki ólonchij a Jehová, Jajáʼ neʼets tu ku pidhaʼ i koyataláb ti ichích, axéʼ pel jantʼoj axi «yab neʼets ki élkanchij i kaw abal ki uluw jantʼiniʼ ti atsʼál. Axéʼ xi koyataláb neʼets ti béletnanchij a ichích ani a tsalápil» (Filip. 4:7). I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom tu pidhál nixéʼ xi koyataláb. An atiklábchik axi yab in kʼakʼnál a Jehová in exál kin tʼajaʼ yan jantʼoj abal kin koʼoy i koyataláb, kom in léʼchik kin wéʼ ukʼchiy an kʼibataláb axi in tamtém. Pero an koyataláb axi a Jehová tu pidhál yab jitaʼ más in éjtowal tu ku pidhaʼ. Wawáʼ i lej bélal kʼal a Jehová ani Jajáʼ tu béletnanchal i tsalápil ani i ichích kʼal an koyataláb axi tu pidhál (ka ajiy Isaías 26:3). ¿Jantʼiniʼ tin tʼajál? Tu tólmiyal ki tʼilaʼ i textos axi ti Biblia axi tu tejwamédhanchal abal Jajáʼ tu kʼanidhál ani in léʼ tu ku tólmiy (Sal. 62:​1, 2).

6. ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼilchij a Jehová ban oláb axi a tʼajchal? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁶ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ más alwaʼ axéʼ xi tolmixtaláb? Tam ka koʼoy jun i kʼibataláb, ka ólonchij a Jehová abal ka ólchij jantʼiniʼ ta atsʼál, ka konchij ti pidhaʼ i koyataláb ani i tsalpadhtaláb abal ka exlaʼ jantʼoj ka tʼajaʼ (Sal. 55:22; Prov. 2:​10, 11). Jayej, ka kʼákʼnanchij a Jehová an tolmixtaláb axi ti pidhál (Filip. 4:6). Ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ kʼwajat ti tólmiyal a Jehová ani ka kʼákʼnanchij chudhél chudhél an tolmixtaláb axi ti pidhál. Yab ka jilaʼ abal an kʼibataláb kin tʼajaʼ abal yab ka tsuʼuw jantʼiniʼ kʼwajat ti tólmiyal a Jehová (Sal. 16:​5, 6).

AN BIBLIA

7. ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb i bátsʼuwal max ki exóbnaʼ an Biblia?

⁷ A Jehová tu pidhámal an Biblia abal ki éjtow ki kuxuy an kʼibataláb. Tanáʼ i elál talchik i versículos axi tu tejwamédhanchal abal a Jehová neʼets tu ku pidhaʼ an tolmixtaláb axi i yéjenchal. Jun i tʼiplab, ti Mateo 6:8 in ulal axéʼ: «A Tátaj ti éb in exlálits jantʼoj a yéjenchal, belits max yabaye a konchámal». A Jesús in uluw axéʼ xi kaw kom jajáʼ in alwaʼ exlál a Jehová. Jaxtám i éjtowal ki lej belaʼ abal tam i tamtém jun i kʼibataláb, a Jehová in exlál jantʼoj i yéjenchal ani neʼets tu ku tólmiy. Jayej ban Biblia i elál yan i kaw axi tu tejwamédhanchal abal a Jehová neʼets tu ku pidhaʼ an tsapláb abal ki ejtow ki kuxuy (Sal. 94:19).

8. a) Ka olnaʼ jun i tsalpadh kaw axi neʼets tu ku tólmiy ki kuxuy an kʼibataláb. b) ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki tʼilaʼ talchik i tsalpadh kaw tam ki yejenchij?

⁸ An Biblia in kwaʼal i tsalpadh kaw axi neʼets tu ku tólmiy ki tamétnaʼ an kʼibataláb axi i tamtém. Nixéʼ neʼets tu ku pidhaʼ i tsalpadhtaláb abal ki takuy ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh (Prov. 2:​6, 7). Jun i tʼiplab, an Biblia tu ólchal abal yab in tomnál ku lej tʼeʼpin kʼal jawaʼ neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj ani ki belaʼ kʼal a Jehová chudhél chudhél (Mat. 6:34). Max ki ajiy an Biblia chudhél chudhél ani ki tsalpay kʼal jawaʼ i exobnál, etsʼey neʼets ki tʼilaʼ jun i tsalpadh kaw axi tu ku tólmiy ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb.

9. ¿Jaleʼ ti alwaʼ ki tsalpay kʼal jawaʼ a Jehová in tʼajaʼ abal kin tólmiy in tʼojnálil ti biyál?

⁹ Ti Biblia i elál i tʼiplabchik tin kwéntaj in tʼojnálil a Jehová axi in tamétnaʼchik i kʼibataláb ejtíl axi wawáʼ i tametnál, pero jajáʼchik in lej belaʼ kʼal a Jehová ani lej tolmiyat (Heb. 11:​32-34; Sant. 5:17). Max ki tsalpay kʼal axéʼchik xi tʼiplab, neʼets ki belaʼ más abal a Jehová neʼets tu ku béletnaʼ ani neʼets tu ku pidhaʼ an tsapláb abal ki kuxuy an tʼeʼpintaláb (Sal. 46:1). Max ki tʼajaʼ ti kwéntaj an kuxudhtaláb ani an belomtaláb axi jajáʼchik in tejwamédhaʼ, neʼets ki léʼnaʼ ki nitsʼbiy (Sant. 5:​10, 11).

10. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki kanchij más in alwáʼ an Biblia?

¹⁰ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ más alwaʼ axéʼ xi tolmixtaláb? Ki ajiy an Biblia chudhél chudhél ani ki tsʼejkaʼ jun i lista kʼal patal an versículos axi i tsálpayal abal neʼets tu ku tólmiy. Yan in epchal in ujnám kin ajiy chudhél chudhél an texto abal nixéʼ a kʼicháj kom in atsʼálchik abal u kanatbedháb kʼal nixéʼ tin nakel a kʼicháj. Játs in tʼajámal ti kwéntaj jun i epchal axi in bij María.a In tátajchik élchin i cáncer, ani a María kʼwajiy in beletnál talchik a ítsʼ ma ti koyótschik. A María in ulal: «Chudhél chudhél u ajiyalak an texto abal nixéʼ a kʼicháj, ani u tsálpayalak kʼal jawaʼ tin exóbchal. Axéʼ tin tólmiyalak ku tsalpay kʼal a Jehová ani kʼal jawaʼ tin exóbchal, ani yab ku lej tsalpay kʼal an kʼibataláb axi kʼwajatak u tametnál» (Sal. 61:2).

AN EPCHALCHIK

11. ¿Jaleʼ tu kanatbedhál ki exlaʼ abal an epchalchik jayej in kúxuyal an kʼibataláb axi in tametnál?

¹¹ A Jehová in tʼajámal abal tin puwél an tsabál ka waʼtsin i epchalchik axi tu ku tólmiy ki kuxuy. Jajáʼchik jayej kʼwajat in tametnál i kʼibataláb, pero kʼwajatchik in kúxuyal ani in tʼiplábil tu lej kanatbedhál (1 Ped. 5:9). ¿Jaleʼ tu kanatbedhál nixéʼ? Kom i exlál abal wawáʼ jayej neʼets ki éjtow ki kuxuy jawákits tam kʼibataláb axi ki tamétnaʼ (Hech. 14:22).

12. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ku tólmixin kʼal an epchalchik? (2 Corintios 1:​3, 4).

¹² An epchalchik jayej in éjtowal tu ku tólmiy ki kuxuy kʼal jawaʼ in ulal ani kʼal jawaʼ in tʼajál. Játs in watʼaʼ an abatwálej Pablo. Biyat jajáʼ kʼwajiy mapudh, waʼtsin i epchalchik kʼal axi ti lej tólmiyat. Ban cartas axi in dhuchaʼ, in bíjiy axéʼchik xi epchal ani in lej kʼákʼnanchij kom kanatbedháj ani tólmiyat (Filip. 2:​25, 29, 30; Col. 4:​10, 11). Xowéʼ ta kʼicháj jayej an epchalchik in éjtowal tu ku kanatbédhaʼ ani tu ku tólmiy abal ki kuxuy, ani tam jajáʼchik kin yejenchij wawáʼ jayej neʼets ki éjtow ki tólmiy (ka ajiy 2 Corintios 1:​3, 4).

13. ¿Kal jantʼoj ti tólmiyat a Maya abal kin kuxuy an kʼibataláb?

¹³ Ki tsuʼuw in tʼiplábil jun i epchal axi u kʼwajíl ti Rusia, jajáʼ in bij Maya. Ti 2020 otsanchat in kʼimáʼ kʼal an policía, talbél neʼdháj tin tamét an eyal ani jólbiyat kom in olnál an alwaʼ kaw. A Maya in ulal abal lej kanatbedháj kʼal an epchalchik tam ti in tamétnaʼ axi xi kʼibataláb. ¿Jantʼiniʼ ti tólmiyat a Maya kʼal an epchalchik? Jajáʼ in uluw: «Al nixéʼ xi kʼij in kʼwajatak lej tʼeʼpidh ani in lej tsalpax, pero an epchalchik tin tawnálak ani tin abchalak i mensajes. Jajáʼchik tin uchálak abal tin lej kʼanidhál». Jayej in uluw: «Etsʼey u exlamal abal an epchalchik pel ejtíl u yanél ani tin lej kʼanidhál. Ani xowéʼ u tʼajámal ti kwéntaj abal chubax nixéʼ kom jajáʼchik tin lej tolmiyámal».

14. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki eyendhaʼ an tolmixtaláb axi tu pidhál an epchalchik? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁴ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ más alwaʼ axéʼ xi tolmixtaláb? Tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb, ki tsápnanchij ku kʼwajiy utat kʼal an epchalchik. Jayej i éjtowal ki konchij i tolmixtaláb an ókʼnomchik kom an Biblia in ulal abal jajáʼchik pel ejtíl jun i atáj juʼtáj i éjtowal ku tsinkʼon, abal yab tu ku odhnaʼ an ikʼ ani an ab (Is. 32:2). Ki tʼilaʼ abal patal an epchal kʼwajat in tametnál i kʼibataláb. Max ki tsápnanchij ki tólmiy axi más, nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal ki atsʼaʼ u kulbél. An tʼeʼpintaláb yab neʼets tu ku odhnaʼ ani neʼets ki éjtow ki kuxuy an kʼibataláb axi i tamtém (Hech. 20:35).

AN AYCHIXTALÁB AXI I KWAʼAL

15. a) ¿Jantʼiniʼ ti tolmiyat a Jesús kʼal an aychixtaláb axi in kwaʼalak? b) ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an aychixtaláb axi i kwaʼal? (Hebreos 12:2).

¹⁵ A Jehová tu pidhámal jun i aychixtaláb ani i lej belál abal chubax neʼets ka putun. Axéʼ xi aychixtaláb tu tólmiyal abal ki koʼoy i kuxudhtaláb (Rom. 15:13). Ki tʼilaʼ abal a Jesús in éjtow kin kuxuy patal jawaʼ in yajchiknaʼ tam ti neʼetsakits ka tsemets, kom in lej belálak kʼal an aychixtaláb axi pidhnének kʼal a Jehová (ka ajiy Hebreos 12:2). A Jesús in exlálak abal max ka kʼwajiy putudh neʼets kin ejtow ka tolmixin abal kin tʼókedhanchij in bij a Jehová. Jayej in lej léʼakits ka wichiy kin tsuʼuw in papá ani in lej léʼakits kin bajuw ti tsʼalej tin Éyaltal a Dios ani ka tʼójon junax kʼal axi takudh. Wawáʼ jayej i kwaʼal jun i alabél aychixtaláb, i aychal ku kʼwajiy abal etsʼey ban alabél tsabál. Axéʼ xi aychixtaláb tu tólmiyal ki kuxuy jawákits tam kʼibataláb axi i tametnál xowéʼ.

16. ¿Jantʼiniʼ ti tólmiyat jun i epchal kʼal an aychixtaláb axi a Jehová tu pidhámal?

¹⁶ Ki tsuʼuw jantʼiniʼ ti tólmiyat kʼal an aychixtaláb axi a Jehová tu pidhál jun i epchal axi u kʼwajíl ti Rusia, jajáʼ in bij Alla. In tomkíl yakʼwan kʼal an policía ani báliyat ti wikʼaxteʼ biyat u aliyáb kʼal jantʼoj ka jólbiyat, an epchal in ulal: «Jawaʼ tin tolmiyámal abal yab ku kʼibaʼ an kanataláb játs ku ólonchij a Jehová, ani ku tsalpay kʼal an aychixtaláb axi a Jehová tin pidhámal. U lej belál abal jun a kʼicháj neʼets ka taley patal axéʼ xi yajchiktaláb. A Jehová neʼets kin talabédhaʼ patal jitaʼ tu kʼwiyál, ani neʼets tu ku lábliy».

17. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál an aychixtaláb axi a Jehová tu pidhámal? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁷ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ más alwaʼ axéʼ xi tolmixtaláb? Ki jolkʼaʼ i kʼij abal ki tsalpay kʼal an alabél aychixtaláb axi a Jehová tu pidhámal. Ki tsálpayits jantʼiniʼ neʼets ku kʼwajiy tam ka pútunits axéʼ xi alabél aychixtaláb. Max ki tʼajaʼ, yab neʼets ki atsʼaʼ lej kʼibat an kʼibataláb axi xowéʼ kʼwajat i tametnál, ani neʼets ki tʼilaʼ abal pel jun watʼel (2 Cor. 4:17). Jayej, ki tsápnanchij ki ólchij an atiklábchik tin kwéntaj an aychixtaláb axi a Jehová tu pidhámal. Ka tsalpay, jajáʼchik in kwaʼal yan i kʼibataláb ani yab in exlál tin kwéntaj an aychixtaláb axi a Jehová tu pidhámal. Jaxtám, max ka tʼilchij wéʼ tin kwéntaj an lablixtaláb axi a Jehová neʼets kin bínaʼ, walám talbél neʼets kin léʼnaʼ kin exlaʼ más.

18. ¿Jaleʼ ti lej belál abal a Jehová neʼets kin putuw jawaʼ in ulúmal?

¹⁸ Talbél tin tametnámal yan i yajchiktaláb, a Job in uchaʼ axéʼ xi kaw a Jehová: «U tʼajámal ti kwéntaj abal Tatáʼ a éjtowal ka tʼajaʼ jawaʼ ka léʼnaʼ ani abal yab waʼats nibal jantʼoj axi ti tʼokʼbayal» (Job 42:2). A Job in exbay abal a Jehová in éjtowal kin putuw jawaʼ in tsalpayámal ani abal yab neʼets ka tʼokʼbayat kʼal nibal jantʼoj. Nixéʼ tu tólmiyal abal wawáʼ jayej ki ejtow ki kuxuy an kʼibataláb. Ki tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab, jun i ikʼlom tu ódhnanchij i kʼimáʼ pero jun i jaʼúb tu uchál: «Neʼets tu tólmiy abal ka tsab tsʼejkaʼ a kʼimáʼ ». Wawáʼ i exlál abal i jaʼúb chubax in léʼ tu ku tólmiy. Jajáʼ in lej exlál ti tʼojnal kom játs in tʼojlábil ti tsʼejkom atáj ani in kwaʼal patal jawaʼ neʼets ka eyan, jaxtám i belál abal chubax neʼets tu ku tólmiy. Jayetsej u watʼel kʼal a Jehová, i áynanchal ki kuxuy an kʼibataláb axi i kwaʼal kom i lej belál abal Jajáʼ neʼets kin putuw jawaʼ in ulúmal tin kwéntaj an Paraíso.

19. ¿Jantʼoj tu pidhámal a Jehová abal ki ejtow ki kuxuy?

¹⁹ Ma tejéʼ i exobnámal abal a Jehová tu pidhámal talchik i tolmixtaláb abal ki ejtow ki kuxuy an kʼibataláb axi tametnál. Ejtíl, an oláb, an Biblia, an epchalchik ani jun i aychixtaláb. Max ki eyendhaʼ axéʼchik xi tolmixtaláb axi a Jehová tu pidhámal, Jajáʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb axi xowéʼ ki koʼoy, ani neʼets ki ejtow ki kuxuy ma tam a Jehová kin talabedhaʼ patal jawaʼ xowéʼ in tʼajál ki yajchiknaʼ (Filip. 4:13).